ورم پا صرفنظر از اینکه جزئی باشد یا همچون یک بادکنک به نظر بیاید، یعنی چیزی غیر عادی است و تغییراتی در بدن رخ داده که سبب این مشکل شده است که میتوان افزایش وزن، تغییر در هورمونها و یا حتی بیماری قلبی را مقصر این موضوع دانست. ما در این مطلب سعی کردیم تا این عوامل را بررسی کنیم و آنچه که باید انجام دهید را به شما خواهیم گفت.
ورم پا چیست؟
شما باید همیشه روی پاهایتان بایستید. آنها هر روز باید وزن شما را تحمل کنند و به شما اجازه راه رفتن، دویدن، پریدن، ایستادن و روی پنجه قدم برداشتن را میدهند. ۲۶ استخوان و بیش از ۱۰۰ عضله، تاندون و رباط در هر پا به عنوان یک تیم کار میکنند تا شما را به خانه، محل کار و ورزشگاه برسانند.
همه این اعضا به شدت در معرض ساییدگی، پارگی و تخریب هستند، بنابراین تعجب برانگیز نیست که یکی از بزرگترین شکایات مردم تورم پا است. تورم پا شما را در بر میگیرد چون با آنها به خوبی رفتار نکردهاید، با ایستادن در تمام طول روز و شلنگ تخته انداختن به آنها فشار وارد کردهاید. اما تورم پا علتهای دیگری نیز دارند، برخی از آنها جدی هستند و به عنوان هشداری برای به خطر افتادن سلامتی شما عمل میکنند.
وقتی پا متورم میشود، واقعا چه اتفاقی میافتد؟ آیا به علت فشار، عدم فعالیت، آسیب و یا برخی علل دیگر، گردش خون در پاهای شما ضعیف میشود و خون شروع به ریختن در بسیاری از مویرگهایی که در طول انگشتان، پاشنهها و مچ پایتان قرار دارند، میکند. نیروی جاذبه نیز در این موضوع موثر است.
خسته به خانه میآیید با پاهایی که شبیه بادکنک شدهاند و نگران هستید که چرا آنها متورم هستند؟ ما در زیر همه عوامل تورم پا را به شما خواهیم گفت تا با بررسی آنها به علت این مشکل پی ببرید.
ورم پا بر اثر ایستادن یا نشستن طولانی
مسئولین باجه، پزشکان، پرستاران و کسانی که موقع کار زیاد میایستند اغلب در انتهای روز احساس میکنند که کفشهایشان خیلی تنگ است. اینجا دلیلش را به شما میگوییم. وقتی شما به هنگام ایستادن حرکت نمیکنید، عضلات در ساق، مچ و پاهایتان هیچ فرصتی برای انقباض ندارند، که این موجب میشود گردش خون در داخل پاهای شما کند شود.
همان موضوع برای کسانی اتفاق میافتد که به مدتی طولانی می نشینند. کاهش جریان خون تحریک کننده ورم است که موجب میشود کفشها به نظر تنگ و ناراحت بیایند.
جیسون یوهانینگ استاد جراحی عروق دانشگاه نبراسکا میگوید: این موضوع آزار دهنده است، این نوع ورم در پایان روز نشان دهنده یک مشکل بزرگ نیست و باید از بین برود، هنگامی که شما یک پیاده روی طولانی رفته باشید و دچار تورم پا شده باشید، نیازی به راهنمایی سخت و سریع نیست اما اگر شما در تمام روز سرپا هستید، منطقی است که در هر ساعت ۵ دقیقه بنشینید.
اگر با وجود این کار ورم همچنان ادامه داشته باشد، یا شما نمیتوانید بین ایستادنهایتان وقفه بیندازید، یک جفت جوراب واریس را امتحان کنید. روی سیلوراستاین معاون رئیس انجمن هماتولوژی آمریکا و رئیس بخش پزشکی در دانشکده پزشکی ویسکانسین میگوید: جورابهای واریس همانند راه رفتن عمل میکنند و یک مقدار به عمل پمپاژ اضافه میکنند تا جریان خون را کمی سریعتر کنند.
ورم پا به علت مصرف زیاد نمک
دکتر یوهانینگ میگوید: سدیم موجود در نمک بزرگترین مقصر در رژیم غذایی است که با حفظ آب در کل بدن ارتباط دارد. به این معنی که موجب ورم پا میشود. انجمن قلب آمریکا توصیه میکند که بزرگسالان هر روز بیش از ۲۳۰۰ میلیگرم یا حدود ۱ قاشق چایخوری نمک در روز مصرف نکنند.
چیزی که هست اینکه بیشتر مصرف سدیم مردم از طریق غذاهای فرآوری شده رستورانها و غذاهای بسته بندی شده است نه نمک پاش که اغلب این نمک در لیست مواد تشکیل دهنده این محصولات نشان داده نمیشود و از آن به عنوان یک نگهدارنده استفاده میشود. منابع اصلی شامل کالباس، تنقلات فرآوری شده، غذاهای یخ زده، غذاهای کنسروی، نان و سس سالاد است. به جای همه اینها خیلی راحت بروید و از سدیم میوهها، سبزیجات، مغزها و دانههای خوراکی و غلات کامل استفاده کنید و در عین حال از غذاهای فرآوری شده پرهیز کنید.
شاید باردار هستید
برای بسیاری از زنان، پاهای متورم یک امر اجتناب ناپذیر در دوران بارداری است. این معمولا در سه ماهه دوم شروع میشود. جیل رابین، مدیر کل بخش مراقبتهای ویژه، برنامههای بهداشت زنان در نورث ول میگوید: هنگامی که کودک رشد میکند، روی رگهای لگن فشار میآورد و گردش خون شما کمی در معرض خطر قرار می گیرد. در طول بارداری، بدن شما هورمون آرامش تولید میکند که موجب آرام شدن و بزرگ شدن مفاصل و رباطهای پاها و لگن میشود.
تورم پا با پیشرفت بارداری به ویژه در روزهای پایانی و زمانی که درجه حرارت بالاتر از حد است، بدتر میشود. معمولا تورم جای نگرانی نیست اما اگر به سرعت در حال رخ دادن باشد، خصوصا در دست و صورت با پزشک خود تماس بگیرید. این میتواند نشانهای از وضعیت بالقوه تهدیده کننده حیات به پره اکلامپسی باشد که منجر به فشار خون بالا میشود و برای مادر و کودک خطرناک است.
با اینکه ورم پا بخشی از طبیعت بارداری است اما شما برای کاهش آن به مدت طولانی نایستید و ننشینید و پاهایتان را به طور مرتب بالاتر از قلب قرار دهید تا گردش دوباره پیدا کند. جورابهای واریس نیز میتوانند به شما کمک کنند و گذاشتن کمپرس سرد روی پا و خوابیدن روی پهلو.
دکتر رابین میگوید: اگر باردار هستید و شکم شما بزرگ است، روی کمر دراز کشیدن باعث فشرده شدن رگهای خونی میشود. این باعث مشکل بیشتر برای گردش به سمت قلب میشود و گاهی اوقات موجب میشود که بیرون ریختن مقداری مایع در رگها، دیده شود.
اضافه وزن و چاقی
ورم پا را به لیست اثرات جانبی چاقی یا افزایش وزن بر سلامتی بدن، اضافه کنید. بریت مارکوسن استادیار پزشک خانواده در دانشکده پزشکی دانشگاه آیووا یکی از مهمترین دلایلی که مردم با ورم پا مشکل دارند این است که هیکل آنها خیلی بزرگ است. شکمهای آنها پر از چربی است و چربی بدن گردش خون در پاها را فشرده میکند و فشار آن به سمت پایین جریان مییابد و فشار برگشتی خون بسیار پایین میآید، در این وضعیت پاها متورم میشوند مثل شیلنگ باغ که روی آن را منگنه کنیم تا آب خارج نشود.
برای ورم مربوط به وزن با پزشک خود مشورت کنید تا پس از رد عوامل دیگر و محرز شدن ورم پا به علت چاقی، به دنبال تغییراتی در تغذیه و عادات فیزیکی خود باشید تا وزن اضافه خود را کاهش دهید.
ممکن است مچ یا پای شما آسیب دیده باشد
شاید در طول تمرینات ورزشی مچ پای شما رگ به رگ شده باشد یا به هنگام دویدن یا بازی با بچههایتان بیش از حد به پایتان فشار آوردهاید و موجب شکستگی استرسی (مو برداشتن) پا یا انگشت شدهاید. چنین صدماتی باعث ایجاد تورم در اطراف پا میشوند.
پاسخ بدن به آسیب حاد، التهاب است. خون به آن ناحیه پاشنه میرود و سلولها و مایعات را همراه خود میبرد. در نهایت سلولها و مایع به بهبود زخم کمک میکنند. اما در عین حال میتوانند باعث شوند که پای شما بزرگ به نظر بیاید.
جراحی روی پا نیز باعث تورم میشود. دکتر شما به احتمال زیاد توصیه میکند که پس از جراحی، تورم را با بالا بردن پاها، کمپرس آب یخ در آن ناحیه و جلوگیری از قرار دادن وزن روی پا کنترل کنید.
شما دچار نوسانات هورمون شدهاید
شما میدانید که چطور هفته قبل از پریود احساس نفخ میکنید؟ این احساس باد کردن شکم، طبیعی و ناشی از نوسانات هورمونی پس از تخمک گذاری است، زمانی که سندرم پیش از قاعدگی قرار دارد. اگر در چرخه قاعدگی شما، سندرم پیش از قاعدگی وجود داشته باشد، میتواند دلیل پای متورم باشد. دکتر مارکوسن میگوید: شما ممکن است در پاها احساس پف بیشتر یا تورم کنید. این مشکل بیشتر در پاها بوجود میآید چون به دلیل نیروی جاذبه، خون تمایل به جمع شدن در آن ناحیه دارد.
تغییرات هورمونی ناشی از داروهای ضد بارداری هورمونی یا درمان جایگزین هورمونی نیز میتواند به تورم در نقاط مختلف بدن از جمله پاها شود. برای از بین بردن نفخ، غذاهای شور را کنار بگذارید و تمرینات خود را از دست ندهید چون به گردش خون کمک میکند.
داروهای مصرفی شما مقصر تورم پا هستند
داروهای ضد بارداری هورمونی و درمانهای جایگزین هورمونی تنها داروهایی نیستند که موجب تورم پا میشوند. بنابراین ممکن است بر اثر داروهای دیگر و معمولا بنا به دلایل مختلف باشد. قرصهایی که برای کنترل قند خون در افراد دیاببتی مصرف میشوند همچون آواندیا (روزیگلیتازون) یا آکتوز (پیوگلیتازون) خروج سدیم را از بدن سختتر میکند که منجر به تورم میشود.
داروهای قلبی که جزو گشاد کنندههای مستقیم عروق خونی هستند نیز میتوانند باعث ایجاد تورم شوند. گشاد کننده عروق به این معنا که این داروها منجر به باز کردن عروق خونی میشوند تا جریان خون را آزادتر کند. مثلا لونیتن (مینوکسیدیل) و آپرزولین (هیدرالازین). مسدود کنندههای کانال کلسیم رگها را با آرام کردن ماهیچهها در دیوارههای مویرگ گسترش میدهند. این میتواند باعث تورم پا نیز شود، همچنان که روی مسدود کنندههای گیرنده آنژیوتنسین اثر بگذارد که از خارج شدن سدیم از بدن جلوگیری میکند.
داروهای ذکر شده، داروهای تحت تجویز پزشک هستند اما داروهای بدون نسخه نیز برای تورم مورد سوء ظن هستند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن (ادویل، مورتین) میتواند موجب تورم بدتر در افرادی شود که دچار نارسایی قلبی یا کبدی هستند، به دلیل اینکه این داروها موجب میشوند بدن سدیم را نگه دارد.
داروهای دیگر نیز میتوانند بدون هیچ دلیل مشخصی موجب تورم در پا شوند. این دارها شامل داروهای ضد تشنج همچون گاباپنیتین، داروهای شیمی درمانی همچون دوستاکسل و سیپلاتین و داروهایی که برای پارکینسون استفاده میشوند همچون میراپکس (پرامیپکسول) و رکوئیپ (روپینیرول) هستند.
شما عفونت دارید
ورم پا میتواند به وسیله یک عفونت پوستی ایجاد شود. داشتن عفونت باکتریایی میتواند سلولیت روی پا را به دنبال داشته باشد. دکتر مارکوسن میگوید: تورم معمولا با قرمزی، گرما، درد پوست همراه است.
افراد مبتلا به دیابت و بیماری عروق محیطی در معرض خطر بالای ابتلا به عفونت قرار دارند و به دلیل کاهش جریان خون به اندامهای بدن از جمله پاها به سرعت مبتلا به عفونتها میشوند. اگر شما نوروپاتی دیابتی دارید، یک عارضه رایج دیابت اثر آن بر عملکرد اعصاب است که ممکن است شما دچار عفونت شوید اما متوجه آن نشوید و به این ترتیب عفونت بدتر میشود.
عفونتها همچنین میتوانند پس از بریدگی پوست بوجود آیند که باز گذاشتن پوست برای وردود باکتری است یا حتی از کفشهایی که اندازه پای شما نیستند یا ناخنهای در حال رشد. بعضی بیماریها از جمله لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز خطر عفونت پا را افزایش میدهند. اقدامات ساده مانند مرطوب کردن پوست پا به طور مرتب به صورتی که انعطاف پذیری خود را حفظ کند و به راحتی ترک برندارد میتواند به جلوگیری از عفونتها کمک کند. آنتیبیوتیکها معمولا عفونتهایی باکتریایی را که اخیرا دارید را پاک میکنند اما لازم است که پزشک خود را ببینید تا سریعا برای شما دارو تجویز کند. عفونتهای قارچی را میتوان با داروهای ضد قارچ درمان کرد.
ورم پا بر اثر لنفودم
لنفودم بیماری است که به هنگامی رخ میدهد که مشکلی در سیستم لنفاوی شما بوجود آید، که بخشی از سیستم ایمنی بدن است. مایع لنف گلبولهای سفید خون را برای مبارزه با عفونت به بخشهای مختلف بدن حمل میکند. مجموعهای از گرههای لنفاوی در سراسر بدن شما انتقال این ماده را کنترل میکند. اما اگر گرههای لنفاوی آسیب ببینند یا برداشته شوند، مثلا به هنگام جراحی سرطان، این مایع نمیتوانند به درستی تخلیه نمیشود و موجب تورم میشود.
در کل، عفونت در پا وقتی اتفاق میافتد که گرههای لنفاوی لگن که کنترل حرکت لنف را در پاهای شما کنترل میکنند، آسیب دیده یا از بین رفتهاند. به گفته دکتر یوهانینگ، عروق لنفاوی بسیار نازک و انعطاف پذیر هستند بنابراین وقتی شما عمل جراحی در ناحیه کشاله ران داشته باشید، حتی با مراقبتهای دقیق جراحی، آنها آسیب میبیند و میتوانند مانع از بازگشت مایع لنفاوی شوند.
لنفودم گاهی اوقات یک بیماری ارثی است اما اغلب به بر اثر چاقی، سرطان یا عفونت به وجود میآید. اگر مشکوک به ورم پا ناشی از هر یک از این شرایط گفته شده هستید، با پزشک خود مشورت کنید. با این حال، جوراب واریس را امتحان کنید و تا آنجا که ممکن است تحرک داشته باشید. دکتر مارکوسن میگوید: ماهیچهها مایع لنف را خارج از کانالهای لنفاوی پمپ میکنند. اگر پاهایتان را بالا ببرید و کمی به اطراف حرکنی کنید، خیلی بیشتر میتواند به حل مشکل کمک کند.
قلب به حد کافی خون پمپاژ نمیکند
شما فکر میکنید که ربطی به هم ندارند اما پاهای متورم نشانهای غیر معمول از نارسایی احتقانی قلب هستند. نارسایی قلبی به این معنا نیست که قلب شما کار نمیکند، فقط قلب نمیتواند خون کافی پمپاژ کند. این یعنی خون در وریدها تجمع مییابد که منجر به ایجاد مایع میشود.
محل تورم میتواند به شما در رد نقش نارسایی قلبی کمک کند. معمولا تورم در پا به نارسایی سمت راست قلب اشاره دارد و اگر نارسایی قلب دارید، تورم در پاهای شما معمولا بیشتر از تورمی است که به هنگام سرپا ایستادن در کل روز بوجود میآید. اگر خیلی این حالت طول بکشد ممکن است منجر به پارگی نیز شود که وقتی رخ میدهد که پوست پس از اینکه روی آن فشار وارده شده، تو رفته باقی بماند. دکتر مارکوسن میگوید: اگر این وضعیت و کوتاه شدن تنفس با هم باشند به شدت بدتر میشود و شما در طول روز بیش از ۵ پوند افزایش وزن پیدا میکنید، این باید نگران کننده باشد.
یک لخته در بدن شما بوجود آمده
احتمالا شنیدهاید که در هواپیما چه اتفاقی برای افراد می افتد: بعد از نشستن طولانی بدون حرکت دادن پاها، آنها دچار تورم و درد در یک سمت بدن میشوند و بعدا متوجه میشوند که یک لخته خون خطرناک دارند به عنوان ترومبوز ورید عمقی شناخته میشود. اگر در همان لحظه متوجه شود، میتواند درمان شود اما اغلب اینطور نیست و لخته میتواند شکسته شود و به ریهها برود که در آنجا تامین اکسیژن را قطع کرده و میتواند کشنده شود.
تورم پا چه نقشی در آن دارد؟ دکتر سیلوراستاین میگوید: تورم ناشی از وجود لخته است. لخته باعث افزایش فشار در ناحیه انسداد میشود و فشار افزایش یافته، مایعات را از خون خارج میکند تا از وریدها به بافتها برساند.
در حالی که هر کسی که زیاد بنشیند، ممکن است یک لخته در بدنش ایجاد شود، عوامل خاصی باعث افزایش خطر ابتلای شما به لخته میشوند. از جمله چاقی، سیگار کشیدن، حاملگی، نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، لخته در گذشته، سرطان و یا مصرف داروهای خاص مانند داروهای ضد بارداری.
اگر چه لختهای که موجب تورم پا میشود، معمولا نشانههای دیگری ندارد، به طور موضعی احساس درد در پا نیز میکنید. دکتر یوهانینگ میگوید: شایعترین علائم درد و نارحتی در ناحیه کالف با تورم مربوط به آن اندام است. اگر این علائم بدون هیچ گونه توضیحی رخ دهند، به پزشک یا مسئول درمانی خود اطلاع دهید.
راهکارهایی که باعث جلوگیری از ورم پا بنا به دلایل دیگر میشوند، میتوانند به جلوگیری از لخته خون کمک میکنند. اینها شامل تمرین، تعادل در وزن بدن و ایجاد وقفههای زمانی برای حرکت به هنگام نشستن طولانی مدت است.
ورم پا به علت نارسایی کلیه
کلیههای شما مسئول تعادل مایعات در بدن و حرکت مایعاتی هستند که سیستم شما به آنها نیازی ندارد. وقتی یک کلیه یا هر دوی آنها به درستی کار نمیکنند، شما ممکن است با پای متورم مواجه شوید.
دکتر مارکوسن توضیح میدهد: در حالت عادی مردم با تورم پا به خانه برمیگردند و پای خود را بالا میبرند و بدن آن مایع اضافی را باز جذب میکند و کلیهها فقط آن را بیرون میبرند. با مشکلات کلیوی، بدن شما برای از بین بردن این مایع دچار مشکل میشود، پس این ورم مشخص و چشمگیر است. بسیاری از مردم در نقاط دیگر نیز دچار تورم می شوند مانند دستها و صورت.
شما فکر میکنید که درمان بیماری کلیه به مشا کمک خواهد کرد اما نه با دیالیز که اغلب برای موارد پیشرفته نارسایی کلیه است. دستگاههای دیالیز همچون کلیههای مصنوعی هستند که انجام دهنده همان وظایفی هستند که کلیههای شما دیگر نمیتوانند انجام دهند. هر چند با دیالیز هم بدن شما نمیتواند مایع کافی را از بدن خارج کند.
در این موارد داروها میتوانند کمک کنند. دکتر مارکوسن میگوید: کسانی که مشکلات ناشی از نارسایی قلبی یا کلیوی دارند، مشکلات اغلب با دیورتیکها حل میشود، داروهایی که میزان آب و نمک را در ادرار شما افزایش میدهند. آنها در اصل به کلیه کمک میکند تا مایع را بهتر تخلیه کند.
ورم پا به دلیل بیماری کبدی
سیروز کبدی یعنی اینکه کبد زخمهای گسترده، احتمالا ناشی از هپاتیت یا از نوشیدن زیاد الکل برای سالهای طولانی دارد. جای زخم با جریان خون و در کبد تداخل پیدا میکند. این باعث فشار خون بالا در وریدهای ورودی به کبد (به نام افزایش فشار خون ورودی) میشود که به طور بالقوه منجر به تورم در هر دو پا و همچنین در شکم (به نام آسیت) میشود. سیروز همچنین باعث تولید پروتئینی به نام آلبومین میشود که عامل دیگری است که منجر به ورم پا میشود.
داروها یعنی دیورتیکها و سبک زندگی همچون محدود کردن نمک میتواند به کاهش علائم از جمله ورم پا کمک کند. اگر چه کاهش میزان ورم در هر پا یا شکم به کبد شما نمیکند اما می تواند حرکت و تنفس را آسانتر کند. همیشه این کار تحت نظر پزشک انجام دهید، زیرا افراد مبتلا به نارسایی کبدی باید آب اضافی بدن را به آرامی دفع کنند.
چه باید کرد؟
استراحت، کمپرس سرد و بالا بردن پا اولین اقداماتی است که برای پای متورم باید انجام داد. این کارها برای مفصلها و استخوانهای شکسته مفید است اما اگر پاهای شما بنا به دلایل دیگری دچار تورم شده باشند، میتواند به شما کمک کند. اگر استراحت کنید و پاهایتان را بالا ببرید، مایع به خارج از پاها جریان پیدا خواهد کرد. یخ رگهای خونی را تنگتر میکند که محدود کننده جریان خون است و به تسکین درد کمک میکند. جورابهای فوق العاده تنگ یا همان جوراب واریس و یا بانداژ میتواند به خروج مایع از پا کمک کند.
قدم زدن
اگر هر یک ساعت پیاده روی کنید، تجمع مایع را در هر قسمت بدن سخت میکند و باعث میشود که جریان خون به همه جاهای بدن حرکت کند. هر چیزی که زانوها را حرکت میدهد و مچ پای شما را انعطاف بدهد، کمک میکند.
آنچه که باید در مورد دارو انجام دهید
بعضی از داروهای استفاده شده برای درمان فشار خون بالا، دیابت و التهاب میتواند باعث شود بدن شما آب بیشتری را جمع کند و موجب ورم پا شوند. داروهای دیگری که دیورتیک نامیده میشوند، میتوانند ورم پا را کاهش دهند، آنها کمک میکنند که بدن شما با افزایش ادرار آب اضافی را از بدن خارج کند. همیشه قبل از تغییر یا قطع داروهایتان با پزشک خود مشورت کنید.
افزودن منیزیم به رژیم غذایی
شما ممکن است قادر باشید به بدنتان کمک کنید تا مایعات را به راحتی خارج کند در صورتی که روزانه ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیگرم به رژیم غذایی روزانهتان اضافه کنید. غذاهای سرشار از این ماده معدنی از جمله جو دو سر، موز، بادام، بروکلی و تربچه هستند، با پزشکتان قبل از مصرف مکمل مشورت کنید، این میتواند موجب مشکلاتی شود در صورتی که بیماری کلیه یا قلب دارید یا اگر برای بیماریهای دیگر دارو مصرف میکنید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنید
اگر پاهای شما متورم است و تنفس کوتاه یا درد قفسه سینه دارید به دنبال درمان باشید. اینها میتواند نشانههای مایع یا لخته خون در ریههای شما باشد. در این چند مورد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- پای متورم شما پس از فشرده شدن کمرنگ میشود.
- پوست شما در ناحیه متورم به نظر کشیده یا شکسته است.
- درد و تورم شما از بین نمیرود.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط داروباکس
منبع: health.com