درست کردن روغن گیاهی بهترین راه برای افزودن رنگ، طعم و خواص مفید گیاهان به مراقبتهای درمانی و همچنین مراقبتهای زیبایی و پوست است. از آنجایی که اساس دستورهای مراقبت بدن و زیبایی همانند اکثر مرهمها و پمادهای خانگی با روغنهای با کیفیت است، افزودن گیاهان به شما اجازه می‌دهد تا روغنها را بهتر کنید و دستورالعملهای منحصر به خودتان را برای انواع کرمهای ماساژ، لوسیون، صابون و غیره داشته باشید. استفاده از گیاهانی که در خانه رشد می‌دهید خیلی خوب است ولی ما معمولا از گیاهان وحشی و خودرو در طبیعت استفاده می‌کنیم.
گیاهان دارویی بخاطر قابلیتشان برای تسکین خارش، نیش پشه، بریدگیهای جزئی و سایر تحریکات پوستی مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند. اگر شما در باغتان گیاهان دارویی پرورش می‌دهید و یا در منطقه اطرافتان گیاهان خودرو می‌روید و یا در عطاریها و بازارهای محلی یافت می‌شود می‌توانید از آنها استفاده کنید و آنها را به قفسه گیاهان دارویی خود اضافه کنید.
کدام بخشهای گیاه استفاده می‌شود؟
بخشی از گیاه که برای ساختن روغن گیاهی استفاده می‌شود، بستگی به نوع استفاده شما دارد. معمولا بخشهایی از گیاه که برای درست کردن چای، کمپرس، ضماد یا اسانس روغنی استفاده می‌شود، برای ساختن روغن گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مساله اصلی این است که آن بخشی از گیاه مهم است که خواص درمانی یا زیبایی داشته باشد که برای پوست هم مفید بوده و باعث سوزش نشود.
گیاهان خرد شوند یا نه
بعضی از گیاه درمانگران، گیاه را همراه با کمی روغن حامل داخل مخلوط کن قرار می‌دهند و قبل از ریختن گیاه در شیشه آن را خیلی ریز خرد کرده یا پوره می‌کنند. این روش اختیاری است و برای بعضی از گیاهان از جمله همیشه بهار روش خوبی است اما همیشه لازم نیست.
تئوری ورای این کار این است که گیاه به هنگام خرد شدن به تعداد بیشتری تقیسم شده و سطحی که در تماس با روغن است افزایش می‌یابد. بعضی از افراد از این مرحله صرفنظر می‌کنند اما من معمولا آن را انجام نمی‌دهم چون تمیز کردن روغن از داخل مخلوط کن واقعا دردسر دارد.
تاریکی یا روشنایی
اگر چه آفتاب می‌تواند باعث اکسید کردن روغن شود اما بسیاری از افراد روغن دارویی خود را در آفتاب می‌گذارند روغن گل راعی یکی از روغنهایی است که می‌توان آن را در روشنایی پنجره قرار داد.
بسیاری هم روغنهای گیاهی خود را در فضای تاریک کابینت قرار می‌دهند تا در حین آماده شدن از نور دور باشد. اما کدام روش بهتر است؟ روشی که برای شما بهتر است.
اگر می‌خواهید روغنها را در کابینت تاریک درست کنید می‌توانید این کار را انجام دهید (من این روش را بخصوص برای روغنهایی که دوره انقضای کمتری دارند یا باید در یخچال باشند، توصیه می‌کنم). اگر هم می‌خواهید آن را در آفتاب درست کنید مجاز به این کار هستید. این یک موضوع شخصی است. شما می‌توانید پس از اتمام کار روغن را در ظرفی تیره و دور از آفتاب نگه دارید.
من شخصا روش کابینت را بخصوص برای گلهای بهاری انجام می‌دهم چون در منطقه‌ای گرمسیر زندگی می‌کنم و آفتاب حتی از پشت پنجره هم زیاد است.
زمان درست شدن چقدر طول می‌کشد
روغنهای گیاهان دارویی که با گیاهان خشک درست می‌شوند می‌توان به صورت استاندارد بین ۴ تا ۶ هفته در نظر گرفت. اگر روغن تزریقی بیش از ۶ هفته بماند لزوما بهتر نخواهد بود. علت اصلی دیر برداشتن روغنها این است که اکثر افراد فراموش می‌کنند که روغنها را تصفیه کنند.
اگر این مورد برای شما پیش آمد نگران نباشید روغن را تصفیه کنید و در همان لحظه می‌توانید استفاده کنید.
ترفندهایی برای استفاده از روغن گیاهی تزریقی
چندین روش برای روغن گیری از گیاهان دارویی وجود دارد، اکثرا نیازمند صرف زمانی زیاد برای آن هستند. به عنوان مثال روش تزریق آفتابی نیازمند صرف زمان کمتری است اما عرض دو یا چند هفته ساخته می‌شود. با روش تزریقی شما عرض چند ساعت یک روغن تزریقی به دست می‌آید.
هدفتان را مشخص کنید
قبل از ساختن روغن گیاهی تزریقی باید بدانید که هدف شما از ساختن این روغنها نیست. آیا می‌خواهید از آنها در مرهمهای خانگی استفاده کنید؟ درمان مو؟ محصولات طبیعی کودکان یا برای آشپزی استفاده کنید. البته ما روغنهای تزریقی مخصوص آشپزی را جداگانه به شما آموزش خواهیم داد. اما دانستن این موضوع در ابتدای زمان در تعیین اینکه چه روغنها و گیاهانی را می‌خواهید استفاده کنید، مهم است.
روغنها و گیاهان را انتخاب کنید
اگر روغن برای اهداف آشپزی یا در مرهمهای گیاهی استفاده می‌شود، یک روغن با کیفیت ممکن است بهترین انتخاب باشد. روغن زیتون فوق بکر با ثبات‌تر است و به سرعت روغنهای دیگر فاسد نمی‌شود. البته اگر روغن را برای محصولات زیبایی استفاده می‌کنید، روغن بادام شیرین، روغن جوجوبا یا روغن نارگیل ممکن است انتخابهای شگفت انگیزی باشند.
روغنهایی که می‌توانید استفاده کنید عبارتند از: روغن بادام شیرین، روغن جوجوبا، روغن آووکادو، روغن هسته زردآلو، روغن زیتون، روغن مغزهای خوراکی (گردو، فندق)، روغن هسته انگور، انواع روغنهای دانه‌ها (روغن شاهدانه، کنجد، آفتابگردان). برای مواردی که استفاده زیبایی دارند بهتر است از روغن زیتون سبک تصفیه شده که بوی کمتری دارد استفاده کنید. روغن نارگیل هم پوست را تغذیه می‌کند و هم برای پوست آفتاب سوخته خوب است.
روغن بادام شیرین نرم کننده و مرطوب کننده است. روغن هسته انگور به آسانی جذب می‌شود و روی پوست حس چربی نمی‌دهد و از این جهت برای پوستهای چرب و مختلط خوب است. روغن جوجوبا نزدیکترین روغن به چربی طبیعی پوست یا همان سبوم است بنابراین یک روغن حامل خوب و یک پاک کننده است.
اکثر گلها یا گیاهان را می‌توان برای روغن گیاهی استفاده کرد اما باید مطمن شوید که در مورد گیاهی که انتخاب می‌کنید، اطلاعات داشته باشید. بعضی از گیاهان بخاطر خواص تسکین دهنده‌شان استفاده می‌شوند در حالی که سایرین بخاطر بوی خوششان انتخاب می‌شوند.
استفاده از گلها و گیاهان خشک بهتر است چون گیاهان تازه حاوی آب هستند که موجب رشد کپک و قارچ روی روغن نهایی می‌شود. بعضی از گیاهانی که برای تهیه روغن گیاهی استفاده می‌شوند اسطوخودوس، رز، رزماری و کاج هستند اما انتخاب گیاه بستگی به استفاده شما و خواص آن گیاه دارد.
گیاهانی که می‌توان استفاده کرد عبارتند از اسطوخودوس، رز، میخک، بابونه، یاسمن، بنفشه، شمعدانی، لیلیوم، سنبل، میخک، وانیل، مرکبات، پوست دارچین، همیشه بهار، علف لیمو، کاج، نعناع، ارس، سرو، بابونه، خردل و هر گیاهی که دور و برتان می‌بینید مناسب است.
تهیه روغن گیاهی با آرام پز
- یک حوله دست را در ته آرام پز بگذارید. این حوله برای دور نگه داشتن شیشه‌ها از گرمای مستقیم و پخش یکسان گرما عمل می‌کند در عین حال فضایی نرم برای شیشه‌ها فراهم کرده که از ترکیدن و شکستن آنها جلوگیری می‌کند. نیمی از آرام پز را از آب پر کنید. بخارپز را روی وضعیت گرم بگذارید تا از قبل گرم شود.
- قبل از گذاشتن گیاهان در شیشه‌ها آنها را بین دو کف دست گذاشته و بسایید سپس در شیشه بریزید. ۱/۳ تا ۱/۲ شیشه را گیاه بریزید، سپس روی آن را با روغن بپوشانید به حدی که حداقل یک اینچ بالای شیشه خالی باشد. مخلوط داخل شیشه‌ها را بهم بزنید تا گیاه کاملا با روغن پوشیده شود و هر گونه حباب هوایی خارج شود.
- در شیشه‌ها را بگذارید و آنها را در بخارپز و روی حوله بگذارید. بگذارید روغنها به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت روی بخارپز روی کمترین درجه باشند. دماها باید بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ درجه باشد. بهت راست که هر چند ساعت یکبار دما را چک کنید و در صورت نیاز آرام پز را خاموش کنید. در طول فرایند ساخته شدن روغن، چندین بار شیشه‌ها را به آرامی تکان دهید. وقتی روغن درست شد، آرام پز را خاموش کنید و بگذارید به دمای اتاق برسد. روغن گیاهی درست شده را با استفاده از دستمال چای (دستمال آشپرخانه) یا تنظیف چند لایه بگذرانید تا صاف شود. باقیمانده گیاهان را دور بریزید.
- روغن گیاهی به دست آمده را به داخل بطری یا شیشه تمیز انتقال دهید و درب آنها را محکم ببندید. روی شیشه را با ۱) نوع روغن مورد استفاد ۲) گیاه مورد استفاده و ۳) تاریخ، برچسب بزنید. روغنها را از گرما و نور با نگه داشتن در مکانی خنک و تاریک، حفظ کنید. در صورت نگهداری درست می‌توان روغنها را یک سال یا بیشتر حفظ کرد. سعی کنید از شیشه‌های تیره استفاده کنید تا از گزند نور در امان باشند.
روش استفاده از ماست ساز
روش سرد برای ساختن روغن چند ماه وقت می‌گیرد و حتی ممکن است کپک بزند. گرم کردن گیاه روی گاز خواص آن را به دلیل گرمای زیاد کاهش می‌دهد. گذاشتن شیشه در آفتاب گاهی اوقات خوب است اما گاهی اوقات هم نه. آرام پز برقی هم می‌تواند خیلی راحت داغ شود. روشن گذاشتن یک فر روی ۱۰۰ درجه به مدت ۲ روز کار احمقانه‌ای به نظر می‌رسد. بنابراین استفاده از ماست ساز روش خوبی است.
از آنجایی که گیاهان تازه و مرطوب باعث کپک و میکروبی شدن روغن می‌شوند بهتر است قبل از استفاده آنها را خشک کنید. برای خشک کردن آنها می‌توان از روش گذاشتن در توری و خشک کردن در هوای آزاد استفاده کرد البته در منطقه‌ای آلوده زندگی نمی‌کنید و روش دیگر ریختن آنها در یک سینی و گذاشتن آنها در جایی ساکن مثل بالای یخچال است. روش بخاری اصلا خوب نیست و باعث افت کیفیت و خواص گیاهان می‌شود.
در اینجا ما سه نوع روغن گیاهی را به شما یاد خواهیم داد. روغن رزماری، روغن اسطوخودوس و روغن لیمو
مرحله ۱: مواد لازم را گرد آورید
برای درست کردن روغن از ریحان، اسطوخودوس و رزماری ابتدا مقداری گیاهان تازه را جمع کنید، آنها را کمی بشویید و بگذارید برای چند ساعت بماند و خشک شود، فقط کافی ست هیچ آبی روی گیاهان نباشد.
برای درست کردن روغن اسطوخودوس، خوشه گلهای خشک یا تازه را استفاده کنید.
برای روغن لیمو، پوست آن را بکنید، می‌توانید باقیمانده لیمویی را که برای شربت لیموناد در نظر گرفته بودید، استفاده کنید.
مرحله ۲: گیاهان خشک را جمع کنید، خوشه گلهای اسطوخودوس یا پوست لیمو را داخل یک بطری شیشه‌ای تمیز بریزید و روغن را روی گیاهان بریزید تا زمانی که به طور کامل غرق شود. چند نوع روغن وجود دارد که می‌توانید انتخاب کنید، ما اینجا سه نوع روغن متداول را استفاده کردیم که همگی آنها حاوی آنتی اکسیدان و اسیدهای چرب سالم هستند و بوی ملایمی دارند.
- روغن زیتون: روغن زیتون فوق بکر، متوسط یا سبک را می‌توان استفاده کرد. من از یک روغن زیتون متوسط برای رزماری استفاده کردم.
- روغن بادام شیرین: من از این روغن برای گلهای بابونه و سایر مواردی که برای پوست استفاده می‌شوند استفاده می‌کنم.
- روغن آفتابگردان: برای روغن اسطوخدوس و لیمو استفاده می‌شود.
مرحله ۳: شیشه را بدون در داخل ماست ساز بگذارید. باز گذ اشتن درب شیشه باعث می‌شود رطوبت بخار شود. ماست ساز را روشن کنید و بگذارید به مدت ۴۸ ساعت دم بکشد. در ماست ساز را باید بست اگر چه می‌توانید گاهی اوقات یواشکی آن را بردارید و روغن خوشبویی که در حال درست شدن است نگاه کنید. اگر از گلهای خشک اسطوخودوس استفاده می‌کنید می‌توانید درب شیشه را ببندید.
بعد از دو روز شیشه‌ها را از ماست ساز خارج کنید و بگذارید با درب سته یک یا دو روز بمانند. بوی آنها شگفت انگیز است. روغنها را ازصافی رد کنید و حالا آنها آماده استفاده و بسته بندی هستند.
در زیر فرایند تبدیل رنگ روغن از رنگ روشن به رنگ سبز تیره در روغن رزماری می‌بینید بوی آن نیز بسیار عالی است.
روغن گیاهی به روش روغن تزریقی آفتابی
در این روش گیاهان خشک را داخل شیشه بریزید و روغن را روی گیاهان بریزید. درب شیشه را بسته و آن را به مدت ۸ ساعت در آفتاب قرار دهید. آفتاب تابستان خیلی داغ است بنابراین این روش بهتر است در ماه‌های سرد سال و با شیشه‌های بزرگ انجام شود. گرمای زیاد برای روغن می‌تواند بعضی از خواص مفید آنها را از بین ببرد و این روش یکی از آن روشهایی ست که شما باید با دقت بیشتری آن را مواظبت کنید. در این روش تنها از قدرت آفتاب استفاده می‌شود.
استفاده از بخار (بن ماری)
استفاده از روش بن ماری بخاطر گرمایی ملایم باعث می‌شود روغن و گیاهان به کندی گرم می‌شوند. مقداری گیاه را در شیشه ریخته، روغن را روی آن ریخته توی بخش بالایی بخارپز فلزی بگذارید.
اگر از روغن نارگیل استفاده می‌کنید که در دمای اتاق جامد است، ابتدا روغن را ذوب کنید بعد گیاهان را اضافه کنید. ته قابلمه را تا ارتفاع سه سانت آب بریزید و آبکش را روی قابلمه گذاشته و روی حرارت متوسط به کم بگذارید تا گرم شود سپس حرارت را پایین آورده و به مدت چند ساعت بگذارید تا زمانی که بوی آن خارج شود. در صورت نداشتن قابلمه بخار، می‌توان شیشه را مستقیما توی قابلمه آب جوش گذاشت.
روشهای استفاده از روغن گیاهی
چندین روش استفاده از روغنهای گیاهی وجود دارد.
- اضافه کردن چند قاشق از آنها به حمام گرم برای نرمی پوست و ایجاد بوی خوش برای بدن
- استفاده از آنها به عنوان روغن ماساژ یا روغن بچه
- افزودن به لوسیون خانگی یا اسپری مرطوب کننده
- استفاده از آنها به تنهایی به عنوان مرطوب کننده
- استفاده از آنها در مرهم زخم و پمادهای گیاهی
- استفاده از آنها در بالم لب خانگی
- استفاده در حشره کش خانگی
- افزودن مقدار کمی از آنها به شامپو بدن بچه
- و استفاده در آشپزی (روغنهای گیاهی تزریقی مورد استفاده در آشپزی را بعدا به شما یاد خواهم داد)
موارد استفاده درمانی از روغن گیاهی
روغنهای دارویی به دست آمده از گیاهان دارویی استفاده‌های متعددی دارند که بخش اصلی آنها گفته شد اما ما بیشتر استفاده‌های درمانی آنها را مد نظر قرار خواهیم داد. در زیر به چند روش استفاده از آنها خواهیم پرداخت.
درد و کوفتگی عضلات و سختی مفاصل
- برگ سنفیتون یا ریشه گیاهی آن برای تسکین بافت پیوندی. برای زخمها، سوختگی، ورم مفاصل و کوفتگی عالی است. روغن خوراکی سنفیتون باعث کاهش درد و تورم و همچنین حفاظت از عضلات، غضروف و استخوان می‌شود. این روغن را می‌توان داخل بافت یا بصورت موضعی استفاده کرد.
- روغن دارویی ریشه زنجبیل: گرم کننده است. برای دردهای عضلانی استفاده می‌شود. می‌توان آن را داخل بافت یا بصورت موضعی ماساژ داد.
- روغن گیاهی گل آرنیکا: تسکین دهنده درد. می‌توان ضایعات جسمانی، کبودی، کششهای عضلانی و دردهای گاه به گاه عضلانی کمک می‌کند. می‌توان بلافاصله پس از ضربه یا آسیب شدید برای پیشگیری، تسکین و کاهش تورم، کبودی و درد استفاده شود. می‌توان آن را روی عضلات دردناک ماساژ داد.
- روغن فلفل تزریقی: مرهمی بسیار گرم کننده. برای دردهای عضلانی حاد خوب است و درد و خارش را کاهش می‌دهد. می‌توان آن را روی بافت یا بصورت موضعی ماساژ داد. (آن را روی بریدگیها یا زخمها استفاده نکنید).
ساییدگیهای کوچک، بریدگیها، خراش و زخم
- روغن صمغ گیاه مرمکی: ضد عفونی کننده، مسکن. برای بریدگیها، خراشها و ساییدگی پوست استفاده می‌شود.
- روغن گیاهی تزریقی ریشه انگور اورگان: ضد عفونی کننده، گیاهی که حاوی بربرین است (مخمر و باکتری را می‌کشد). به صورت موضعی به عنوان ضد عفونی کننده پوست برای زخمهای کوچک استفاده می‌شود.
- روغن آویشن: ضد عفونی کننده. به صورت موضعی روی خراشیدگیها استفاده می‌شود.
جای نیش حشرات و گزیدگیها
- روغن دارویی سرخارگل: برای زخمهای کوچک، جای نیش حشرات و گزیدگی استفاده می‌شود.
- روغن برگ چنار: ضد خارش، ضد عفونی کننده. روند بهبود را تسریع می‌بخشد. تسکین دهنده و آرام کننده جای نیش حشرات و گزیدگیها، خارش، زخمهای کوچک، کبودیها، تورم و پوست آسیب دیده است.
سوختگی و آفتاب سوختگی
-
- علف مُرغ یا حشیشه القزار: ضد خارش، نرم کننده. تسکین دهند. به صورت موضعی برای سوختیگهای کوچک، جای نیش حشرات و سایر مشکلات پوستی استفاده می‌شود.
- روغن اسطوخودوس: تسکین دهنده، ضد عفونی کننده، ضد میکروب. تسکین دهنده و آرام کننده درد. خواص تسکین دهنده دارد و استفاده از آن به صورت موضعی برای دردهای عضلانی، زخمهای کوچک و سایر مشکلات پوستی کاربرد دارد. این روغن اثرات آرامبخش و خواب آور دارد.
- روغن دارویی گل راعی: ضد باکتری و تسکین دهنده آفتاب سوختگی است. برای سوختگیها، زخمهای کوچک، بریدگیها، کبودی، درد عضلانی، جای نیش حشرات و گزیدگی، حمایت از اعصاب، خراشیدگی و سوختگیهای کوچک مفید است. برای استفاده موضعی است.
چگونه متوجه می‌شوید روغن خراب شده است؟
شما با بوی روغن متوجه خراب شدن آن می‌شود. بویی شبیه یک ماده مومی ترشیده می‌دهد. شما قادر خواهید بود تفاوت میان بوی دوست داشتنی با یک روغن بدبوی ترشیده را متوجه شوید. شما با بوی روغنهایی که دارید، آشنا هستید که باعث می‌شود که بوی هر کدام چطور است و می‌توانید متوجه شوید که بوی آن نسبت به چیزی که باید باشد، تفاوت دارد. بخاطر بسپارید که بوی روغن حامل هم باعث تفاوت در بوی روغن گیاهی شما می‌شود. گیاهانی که روغن تولید می‌کنند تحت تاثیر آب و هوا و اقلیم منطقه بر آنها تاثیر دارد. البته یک روغنی که خراب می‌شود با روغن تازه متفاوت است.
اگر موقع استفاده متوجه قرمزی، خارش یا کهیر شوید نیز نشان می‌دهد که روغن خراب می‌شود. اگر روغن تاثیر شدید روی پوست داشته باشد موجب حساسیت شدید پوست می‌شود. البته اگر روغن به طور مناسبی رقیق شده باشد بنابراین نباید موجب قرمزی یا خارش شود حتی اگر روغن تاریخ مصرف گذشته باشد.
همچنین از روی غلظت روغن می‌توانید متوجه شوید. تقریبا همه روغنهای اسانسی اثر تسکین دهنده مشابه و غلظت مایع دارد. اگر روغن خراب شود امکان دارد که روغن خراب شده باشد. این روغن می‌تواند ظاهری تار داشته باشد نسبت به روغن معمولی که ظاهری صاف دارد. بعضی اوقات موادی چسبناک در روغن وجود دارد که نشان می‌دهد روغن خراب شده است. آن را از تنظیف رد کنید ببینید آیا سطحی صاف و روشن دارد یا موادی در تنظیف می‌مانند.
در کل با نگاه کردن و بو کردن می‌توان تغییرات در رنگ و بو را متوجه شد. اینها بهترین نشانه‌ای هستند که می‌توانند مشخص کنند که آیا روغن شما تغییر کرده یا خراب شده است.
گردآوری و ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منابع:
