چای ترش و یا همان چای هیبیسکوس یکی از نوشیدنی‌های پر طرفدار روزنه در کنار چای سیاه و قهوه است. این چای طرفدار زیادی داشته و کاربردی روزانه دارد. جدای از لذتی که می‌توان از مصرف این نوشیدنی کسب کرد، این نوع چای دارای خواص مفیدی از نظر جنبه پزشکی و تأثیر مثبت بر سلامت انسان است.
از جمله ویژگی‌های جالب چای ترش که بر سلامت تأثیر به سزایی دارند، نقش مهم در کاهش فشار خون بالا (و همچنین تنظیم و پیشگیری از بالا رفتن آن)، کاهش سطح کلسترول و دیگر شکل‌های ذخیره‌ای چربی در بدن، کاهش التهاب، کمک به کارکرد مناسب دستگاه گوارش، بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از ابتلا و دست و پنجه نرم کردن با بیماریهای مختلف کبدی و سرطان است.
در این مقاله سعی خواهیم کرد که جای از معرفی مختصر به بررسی جامع فواید استفاده از این نوشیدنی محبوب بپردازیم.
چای ترش چیست؟
چای ترش و یا چای سیبیسکوس که با نام Agua de Jamaica هم خوانده می‌شود و نام علمی Hibiscus sabdariffa دارد، نوشیدنی است که معمولاً با جوشاندن قسمت‌هایی از گیاه هیبیسک عمل آمده و دارای رنگ سرخ و طعم ترشی است. جدای از اینکه این نوشیدنی در اقصی نقاط جهان محبوب است ولی در کنار این موضوع به عنوان یک ماده غذایی که استفاده دارویی نیز دارد مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.
ویژگی‌هایی مثل کافئین کم، کالری محدود باعث شده این نوشیدنی برخلاف خیلی دیگر از نوشیدنی‌ها سالم و مفید باشد. این چای را می‌توان به صورت گرم و یا سرد مورد استفاده قرار داد.
خواص چای ترش
این نوشیدنی محبوب دارای مقادیر کمی کالری و کافئین است و این باعث برتری این نوشیدنی‌ها نسبت به طیف گسترده‌ای از دیگر نوشیدنی‌ها می‌شود. همچنین این چای از نظر مواد معدنی نظیر کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی بسیار غنی بوده و نیز دارای مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های گروه B مانند ویتامین نیاسین (ب ۳) و یا فولیک اسید (ب ۹) است.
همچنین چنانچه بانک جهانی اطلاعات USDA خاطر نشان می‌سازد وجود مقدار زیادی از آنتوسیانین ها در چای ترش باعث می‌شود که این نوشیدنی محبوب گزینه‌ای مناسب برای درمان فشار خون بالا، کنترل چربی‌های خون به خصوص کلسترول و درمان بیماریهایی نظیر سرماخوردگی و همچنین عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) باشد.
۱. کنترل و مدیریت فشار خون بالا با چای ترش
صبنابر اطلاعات منتشر شده از سوی AHA (انجمن قلب آمریکا) استفاده از این چای باعث کاهش وضعیت پیش فشار خون (پره هایپر تنشن) و همچنین بهبود فشار خون خفیف می‌شود. اهمیت موضوع جایی معلوم می‌شود که بدانیم که قریب به یک سوم مردم ایالات متحده از فشار خون (هایپرتنشن) رنج می‌برند.
همچنین در مطالعه‌ای که در مجله Ethnopharmacology منتشر شد این حقیقت فاش شد که چای ترش دارای خواص خوبی در محافظت از سلامت قبل و همچنین پیشگیری از ابتلای فرد مصرف کننده به فشار خون است. این مورد می‌توانند برای افرادی که مستعد ابتلا به فشار خون و یا بیماریهای قلبی هستند، مفید باشد.
طبق تحقیقات انجام شده در دانشگاه تافتز در بوستون، این نوشیدنی دارای خاصیت ضد التهاب بودن است. همچنین این نوشیدنی مدر است و با افزایش جریان ادرار باعث کاهش عفونت‌های ادراری و همچنین فشار خون می‌شود.
۲. خواص چای ترش برای کاهش وزن
بر طبق مطالعاتی که در زمینه بررسی اثز چای ترش بر کاهش وزن صورت گرفته استف مشاهده شده که مصرف این ماده غذایی باعث کاهش جذب مواد مغذی نظیر گلوکز و نشاسته شده و همچنین تولید آنزیم آمیلاز را که کارکرد آن افزایش جذب کربوهیدرات‌هایی نظیر نشاسته می‌شود، را کاهش می‌دهند. مجموغ فرایندهای زیر می‌تواند به کاهش وزن در فرد مصرف کننده این نوشیدنی کمک شایانی کند.
۳. چای ترش و کاهش کلسترول خون
یکی از اثرات نوشیدن چای هیبیسکوس پیشگیری از بالا رفتن و یا پایین آوردن سطوح چربی در خون به خصوص کلسترول و تری گلیسرید موجود در خون است و این امر به ویژه در افراد گرفتار بیماریهای قند، فشار خون و… در پیشگیری از ابتلای به بیماری‌ای قلبی -عروقی تأثیر به سزایی خواهد داشت.
شاهدی برای این ادعا مطالعه تحلیلی بود که با جامعه آماری بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم انجام شد. بیماران در طی مطالعه چای ترش را مصرف می‌کردند و در نهایت تغییرات چشمگیر در سطوح چربی‌های بدن مانند کلسترول، تری گلیسیرید (کاهش) و HDL (لیپو پروتئین‌های با چگالی بالا) (افزایش) مشاهده شد. لازم به توضیح است که لیپو پروتئین‌های دارای چگالی بالا بر خلاف اکثر چربی‌ها دارای نقش مفیدی بوده و افزایش آن باعث ایجاد اثرات خوبی در بدن می‌شود و همچنین به کنترل بیماریهای مزمن کمک شایانی خواهد کرد.
۴. چای ترش برای محافظت از سلامت کبد
این نوشیدنی محبوب دارای مقادیر قابل توجهی از مواد آنتی اکسیدان است و با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد می‌تواند در پیشگیری از ابتلای اندام‌های بدن به خصوص کبد به مشکلات و زمینه ابتلای سرطان مؤثر باشد. در نتیجه نوشیدن این چای که دارای مقادیر جزئی از کافئین است می‌تواند در حفظ و بهبود سطح سلامت فرد مصرف کننده این چای مؤثر باشد.
۵. خواص ضد سرطان بودن چای ترش
از ویژگی جالب این چای دارا بودن مقادیر قابل توجهی از اسید hibiscus protocatechuic است و دارای نقش‌های مفید آنتی اکسیدانی در پیشگیری از بروز تومور و سرطان است. در تحقیقی که در دانشکده پزشکی و دندانپزشکی دانشکده بیوشیمیایی در کالج پزشکی و دندانپزشکی چونگ شان انجام شد، این نتیجه حاصل شد که مصرف این ماده می‌تواند در کاهش سلولهای سرطانی به خصو در بیماری لوسمی نقش موثری را ایفا کند.
در تحقیق دیگری که کارینا گلدبرگ و همکاران پژوهشگر او انجام دادند، این نتیجه مشاهده شد که عصاره هایگیبوس ممکن است در کنترل و مهار رشد سلولهای سرطانی پوست نقش قابل توجهی داشته باشد.
Lin HH و همکارانش در مورد مصرف چای ترش تحقیقی را انجام دادند که نتیجه آن مرگ سلولهای سرطانی معده در مواجهه با مواد موجود در این نوشیدنی بود. البته هنوز مطالعاتی از این دست در حال انجام است و تا تأیید یک رابطه علت و معلولی فعلاً فاصله وجود دارد ولی همین نتایجی که در بالا داده شد حاکی از اهمیت مصرف و نقش بالقوه این نوشیدنی محبوب در مبارزه با خیلی از ناهنجاری‌های درگیر کننده سلامت انسان‌ها است.
۶. خواص ضد باکتریایی و التهاب چای ترش
این چای سرشار از اسید اسکوربیک یا همان ویتامین ث است که در حفظ کارایی سیستم ایمنی بدن نقش موثری دارد و همچنین می‌تواند در کاهش عوامل باکتریایی و التهاب و تب هم کارایی بالایی داشته باشد که باعث پیشگیری از بروز بیماریهایی نظیر سرماخوردگی و آنفلوانزا خواهد شد. البته یادمان نرود که ویتامین ث از حساس‌ترین ویتامین‌ها در مقابل گرما است و با تهیه چای ترش عملاً در آن ویتامین ث ای باقی نمی‌ماند که ویژگی یا شده را برای ما ایفا کند. پس اگر از خواص یاد شده نام برده شد به احتمال زیاد در مورد چای ترش به صورت سرد مصداق پیدا می‌کند.
۷. تسکین درد قاعدگی از مزایای مهم مصرف چای ترش
چای ترش (چای هیبیسکوس) می‌تواند باعث تسکین درد و کرامپ های طی قاعدگی شود. جدا از مورد یاد شده تعادل هورمونی در طی قاعدگی که باعث کاهش نوسان خلقی و بروز اختلالاتی مانند افسردگی و پرخوری می‌شود، را بهبود بخشد.
۸. خواص چای ترش در مبارزه با بیماری افسردگی
این نوشیدنی مطبوع که سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌ها و به اصطلاح فلاونوئیدها است می‌تواند با استفاده از ویژگی این مواد در مبارزه با بیماری افسردگی نقش به سزایی را ایفا کند. آرامش سیستم عصی که منجر به آرامش کل بدن خواهد شد، عنصری مؤثر در کاهش اضطراب و افسردگی است. البته به مانند برخی ویژگی‌های دیگر نیاز به مطالعات بیشتری برای تأیید صد در صد در این نقش چای ترش نیاز وجود دارد.
۹. بهبود فرایند گوارش
این نوشیدنی پر فایده محرک خوبی برای کارکرد بهتر دستگاه گوارش و سیستم ادراری است. پس با توجه به موارد فوق در پیشگیری و درمان اختلال یبوست، ناهنجاری‌های دستگاه گوارش و کاهش ریسک ابتلای فرد به بیماری سرطان روده بزرگ می‌تواند نقش موثری داشته باشد.
۱۰. چای ترش برای رفع تشنگی
این نوشیدنی می‌تواند به عنوان نوشیدنی مفید برای رفع تشنگی به خصوص افراد ورزشکار مورد استفاده قرار گیرد. بدیهی است نوع سرد این چایی برای این منظور مناسب‌تر است، چون باعث تسریع در خنک شدن بدن فرد ورزشکار می‌شود، از سوی دیگر بر خلاف اکثر چای‌های دیگر که به باعث دهیدراتاسیون بدن می‌شود، این چای فاقد ایراد یاد شده است.
۱۱. نحوه مصرف چای ترش
در زمستان می‌توان این چای را با دم کردن مصرف کرد و در تابستان معمولاً نوشیدن نوع سرد این چایی می‌تواند گزینه ایده آل برای مبارزه با گرمای هوا و متعاقباً امکان ابتلا بدن به کم آبی ناشی از گرمازدگی باشد. دم کردن این نوع چای تنها چند دقیقه و همچنین تهیه نوع سرد آن حدود ۲۰ دقیقه زمان خواهد برد.
عوارض جانبی چای ترش
به طور طبیعی جدا از فواید نوشیدن چای هیبیسکوس، مصرف آن می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی در فرد مصرف کننده شود که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- فشارخون: جدای از اثر مفید در کاهش و کنترل فشار خون بالا این نوشیدنی ممکن است باعث بروز سرگیجه و ضعف در فرد مصرف کننده و همچنین بالا رفتن ریسک ابتلای به مواردی که باعث آسیب به قلب و مغز در فردی که فشار خونی پایینی دارد، خواهد شد.
- بارداری و باروری: در زنان باردار مصرف این نوشیدنی باعث بروز قاعدگی و افزایش جریان خون در ناحیه رحم و لگن خواهد شد و همچنین باعث بروز لرزه، یبوست و ناراحی معده می‌شود. همچنین در افرادی که در درمان‌های هورمونی شرکت دارند و یا قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند، نیاز است که در مورد مضرف این قرص با متخصصین صاحب نظر مشورت کنند.
- بیماری دیابت و انجام عمل جراحی: با توجه به اثر این دارو در کاهش قند خون باید در صورت در پیش داشتن عمل جراحی یا ابتلای به بیماری دیابت در این زمینه با یک پزشک متخصص مشورت‌های لازم گیرد.
- آلرژی: مصرف چای ترش در بعضی موارد ممکن است باعث بروز واکنش‌های آلرژیک مانند خارش چشم قرمز، سینوس یا تب یونجه شود.
- مسمومیت: مواردی مانند مسمومیت و ایجاد توهم نیز ممکن است در اثر نوشیدن این نوع چای ممکن است بروز کند. پس تا زمانی که موارد فوق وجود دارند از انجام کارهای با ماشین آلات سنگین و رانندگی و مواردی که نیاز به تمرکز دارند، باید جدا اجتناب کرد.
نکته: اگر فرد داروهایی نظیر کلروکین، داروهای ضد دیابتی، Zocor یا داروهای که توسط کبد تغییر می‌کنند، مصرف می‌کند، قبل از نوشیدن چای ترش، باید با پزشک خود در این زمینه مشورت کند.
منبع مقاله: organic facts این مقاله به‌طور اختصاصی توسط امین ظهورتبار از گروه نویسندگان داروباکس ترجمه و تألیف شده است.
