تست جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته یک نمونه تست آزمایشگاهی است که چندین مورد را در ادرار اندازه گیری می‌کند. این تست معمولا برای عملکرد کلیه استفاده می‌شود. تست ادرار ۲۴ ساعته بوسیله جمع کردن ادرار در یک ظرف خاص طی یک دوره کامل ۲۴ ساعته است. این ظرف باید تا زمان بردن ادرار به آزمایشگاه خنک نگه داشته شود.
ادرار از آب و مواد شیمیایی محلول در آن همچون سدیم و پتاسیم ساخته شده است. این ماده همچنین حاوی اوره است. این ماده به هنگام تجزیه پروتئین ساخته می‌شود. و حاوی کراتینین است که از تجزیه عضله ایجاد می‌شود. به طور طبیعی ادرار حاوی مقادیر خاصی از این تولیدات زائد است. اگر این مقادیر در اندازه‌های نرمال نباشد، یا در صورتی که مواد دیگری موجود باشند، ممکن است نشانه یک بیماری خاص یا عارضه‌ای باشد.
آزمایش ادرار ۲۴ ساعته به چه منظور انجام می‌شود؟
تست جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته به تشخیص مشکلات کلیه کمک می‌کند. این تست اغلب به این منظور انجام می‌شود تا مشخص شود که چه مقدار کراتینین از طریق کلیه‌ها خارج می‌شود. همچنین به منظور اندازه گیری پروتئین، هورمونها، مواد معدنی و سایر ترکیبات شیمیایی انجام می‌شود.
بیماریهایی که می‌توانند موجب بیماری کلیه شوند عبارتند از:
- نوروپاتی دیابتی: این موقعی اتفاق می‌افتد که کسی دیابت کنترل نشده داشته باشد. این عارضه سطح بالایی از پروتئین (آلبومین) را در ادرار ایجاد می‌کند و منجر به صدمه به کلیه می‌شود.
- فشار خون بالا: فشار خون بالاتر از حد نرمال می‌تواند منجر به صدمه پایدار (دائمی) به کلیه شود.
- نفریت لوپوس: لوپوس یک بیماری خودایمن است که سیستم ایمنی به کلیه‌ها حمله می‌کند و به آنها صدمه می‌زند.
- عفونتهای مکرر ادراری
- انسداد مسیر ادراری طولانی مدت
- سندرم آلپروت: این مشکل سلامتی موجب مشکلات دیداری و شنیداری می‌شود و همچنین موجب زخم پیشرفته کلیه می‌شود. این سندرم ارثی است.
- سندرم نفروتیک: این بیماری چندین علت مختلف دارد. علائم آن شامل پروتئین در ادرار، پایین بودن پروتئین در خون، کلسترول بالا و ورم بافت می‌شود.
- بیماری کلیه پلی کیستیک یا کیست کلیه: این بیماری موجب رشد کیستهای پر از مایع در کلیه‌ها می‌شود. این عارضه کلیه‌ها را بزرگتر می‌کند. به مرور زمان، بافت کلیه را از بین می‌برد.
- نفریت بینابینی یا پیلونفریت: این یک نوع التهاب در ساختارهای کوچک کلیه است. این اغلب بوسیله عفونت ایجاد می‌شود.
- غربالگری برای پری اکلامپسی در بارداری: پری اکلامپسی یک مشکل خطرناک است که گاهی اوقات در بارداری بوجود می‌آید. این موجب فشار خون بالا شده و می‌تواند منجر به نارسایی اندام شود.
- سنگ کلیه (نفرولیتیازیز): سنگهای کلیه به علت عدم تعادل مواد معدنی، نمکها و آب داخل ادرار تشکیل می‌شوند.
ممکن است به دلایل دیگری هم تست ادرار ۲۴ ساعته توصیه شود مثل ورم بدن که معمولا ناشی از عملکرد نامناسب کلیه است.
خطرات تست ادرار ۲۴ ساعته چیست
تست حمع آوری ادرار ۲۴ ساعته بی خطر است و آسان است. هر شخصی می‌تواند ادرار خودش را در ظرفی مخصوص جمع آوری کند. عوامل خاصی ممکن است بر دقت جمع آوری ادرار ۲۴ سلاعته اثر بگذارند. اینها شامل موارد زیر هستند:
- فراموش کردن جمع آوری مقداری از ادرار
- جمع آوری ادرار بیش از زمان ۲۴ ساعته تعیین شده و جمع آوری مقدار زیادی ادرار
- ریختن مقداری از ادرار از ظرف حین حمل
- خنگ نگه نداشتن ادرار حین حمع آوری
- استرس شدید
- ورزش شدید
- خوردن غذاهای خاص همانند قهوه، چای، کاکائو، موز، مرکبات و وانیل
ممکن است بسته به نوع مشکلات خاص سلامتی شما، خطرات دیگری هم وجود داشته باشد. قبل از انجام این کار ابتدا با مسئول درمانی خود صحبت کنید. می‌توانید به آزمایشگاه تلفن کرده و شرایط آن را کاملا بپرسید.
آمادگی برای تست ۲۴ جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته
- مسئول درمانی شما توضیحاتی در مورد شیوه انجام کار خواهد داد و شما می‌توانید سوالاتی را در این مورد بپرسید
- اگر باید غذاهای خاصی را حین جمع آوری ادرار کنار بگذارید در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.
- شما باید یک ظرف بزرگ را برای جمع آوری ادرار تهیه کنید و بدانید که چگونه از آن استفاده کنید. یک مکان خنک را برای نگه داشتن ادرار حین جمع آوری انتخاب کنید. به عنوان مثال یخچال یا در یک جعبه روی یخ. اگر در مناطق جنوبی ایران زندگی می‌کنید توصیه می‌کنیم انجام این آزمایش را به فصول سرد موکول کنید.
- جمع آوری ادرار را سر ساعت خاصی شروع کنید. سعی کنید این زمان به گونه‌ای باشد که تا قبل از رفتن به آزمایشگاه ۲۴ ساعت طی شده باشد.
- اگر امکان دارد جمع آوری ادرار را در روزی انتخاب کنید که به طور کامل در خانه هستید مثل روزهای تعطیل یا آخر هفته که مجبور نیستید به سر کار یا جایی بروید. در این صورت مجبور نیستید ظرف را همراه خود حمل کنید.
- اگر باردار هستید با مسئول درمانی خود در مورد امکان آن صخبت کنید. معمولا انجام این کار برای زنان باردار بخصوص در ماه های آخر کمی مشکل خواهد بود.
- از قبل از پزشک یا مسئول درمان خود در مورد داروها، گیاهان دارویی، ویتامین‌ها و مکملهایی که مصرف می‌کنید، صحبت کنید.
مسئول درمانی شما بر حسب وضعیت سلامتی شما ممکن است درخواست آمادگی به شیوه دیگری را داشته باشد.
جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته چگونه انجام می‌شود؟
جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته یک کار سرپایی است. این به این معنی است که آن روز را در خانه هستید. یا ممکن است به هنگام بستری در بیمارستان انجام شود. شیوه‌های انجام این کار ممکن است بسته به بیماریهای شما و همچنین شیوه‌های مسئول درمانی شما متفاوت باشد. در کل جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته طی این مراحل انجام می‌شود.
- ابتدا یک عدد و یا بیشتر ظرف جمع آوری ادرار را از فروشگاه‌های فروش محصولات پزشکی خریداری می‌کنید تا ادرارتان را در آن جمع آوری کنید. معمولا ظرف قهوه‌ای رنگ استفاده می‌شود. بعضی از ظرفها هم سفید و تا حدودی شفاف هستند. فرم آنها به دو صورت عمودی یا افقی است. در صورتی که از توالت فرنگی استفاده می‌کنید ممکن است لازم باشد از یک لگن ادرار برای جمع آوری ادرار استفاده کنید سپس ادرار را در ظرف مخصوص خود بریزید. باید ظرف را در محلی خنک نگه دارید.
- جمع آوری ادرار ممکن است در هر موقع از روز شروع شود که معمولا پس از ابتدای روز که به دستشویی می‌روید، شروع می‌شود. ممکن است مسئول درمانی به شما بگوید که چه موقع باید شروع کنید. عمدتا این کار در ابتدای روز شروع می‌شود وقتی که اولین کار شما پس از بیدار رشدن رفتن به دستشویی و تخلیه مثانه است. مهمترین نکته این است که جمع آوری ادرار در ظرف ۲۴ ساعت انجام شود.
- اولین ادرار خود را دور بریزید و آن را در ظرف جمع آوری ادرار، ذخیره نکنید. اولین نمونه ادرار را دور بریزید اما زمان را یادداشت کنید. این زمان شروع جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته است.
- پس از بیرون ریختن اولین ادرار، تمامی ادرار خود در طول یک روز را در ظرف ریخته، ذخیره و خنک نگه دارید. این بدان معنی است که آن را روی یخ یا در یخچال تا ۲۴ ساعت بعد نگهداری کنید. توصیه می‌شود انجام این آزمایش را به فصول سرد سال موکول کنید بخصوص اگر در مناطق گرم کشور زندگی می‌کنید.
- پس از ۲۴ ساعت در همان زمان شروع، سعی کنید ادرار کنید تا فرایند جمع آوری ادرار تمام شود. اگر نمی‌توانید در این زمان ادرار کنید، مشکلی ندارد.
- وقتی جمع آوری ادرار کامل شد، ظرف ادرار را حتی الامکان در نزدیکترین زمان ممکن به آزمایشگاه ببرید. اگر جمع آوری ادرار را در خانه انجام دادید، از قبل با آزمایشگاه تماس بگیرید که کجا و چه موقع آن را به آژمایشگاه ببرید.
- بسته به نوع بیماری و مشکلی که دارید، ممکن است از شما بخواهند جمع آوری ادرار را چند روز بعد تکرار کنید.
بعد از جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته چه باید کرد؟
هیچ نوع مراقبت خاصی پس از جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته وجود ندارد. اما ممکن است مسئول درمانی یا پزشک شما دستورالعملهایی را برای انجام کار بدهید که بستگی به وضعیت خاص شما دارد. اگر شما در شهری کوجک زندگی می‌کنید و برای رفتن به آزمایشگاه باید به شهر دیگری بروید. جوری زمان بندی کنید که حمل و نقل ظرف ادرار را به صورتی مطمئن انجام دهید. مطمئن شوید که درب ظرف کاملا بسته باشد. همچنین آن را در یک کیسه بزرگ بگذارید و موقع حمل و نقل توجه کنید که ظرف به صورت وارونه قرار نگیرد چون حتی اگر درب آن هم خیلی سفت بسته باشد باز هم امکان نشت وجود دارد. بنابراین دقت کنید.
در صورت هر یک از مشکلات زیر در حین انجام فرایند با کارشناس آزمایشگاه یا مسئول درمانی خود صحبت کنید. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قادر به جمع آوری همه ادرار نباشید (مثلا حجم ظرف کم باشد)
- جمع آوری ادرار بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده باشد
- ریختن ادرار
- نگه نداشتن نمونه در جایی خنک
مراحل بعد
قبل از توافق با آزمایشگاه مطمئن شوید که این موارد را می‌دانید:
- اسم تست یا شیوه انجام
- دلیلی که قرار است بخاطر آن تست انجام دهید
- چه نتایجی را انتظار دارید و چه معنی می‌دهند
- خطرات و فواید تست یا روش
- چه عوارض جانبی ممکن است یا اختلالاتی وجود دارد
- چه موقع و کجا باید تست یا عمل را انجام بدهید
- چه کسی تست را انجام می‌دهد و آن شخص چه صلاحتیهایی دارد
- اگر تست را انجام ندهید چه اتفاقی خواهد افتاد
- هر تست جایگزین یا شیوه‌های را که راجع به آن فکر می‌کنید بپرسید
- چه موقع و چگونه نتایج تست را دریافت می‌کنید
- اگر بعد از تست بخواهید سوالی کنید یا مشکلی داشته باشید به شما پاسخ خواهد داد
- هزینه تست شما چقدر است
برای انجام تست باید به کجا مراجعه کرد؟
این تست معمولا در بسیاری از آزمایشگاه‌های پیشرفته انجام می‌شود. بیمارستانهای دانشگاهی کمتر این آزمایش را می‌پذیرند. قبل از انجام جمع آوری ادرار ابتدا با پزشک خود در مورد آزمایشگاه‌هایی که این تست را بر عهده می‌گیرند، گفتگو کنید. اگر قبلا به آزمایشگاه معتبری مراجعه کردید، می‌توانید با آنجا تماس گرفته و در مورد انجام آزمایش و نوع شیوه و همچنین زمان مراجعه به آزمایشگاه سوالاتی بپرسید. یکی از بهترین آزمایشگاه‌هایی که می‌توانید مراجعه کنید، آزمایشگاه‌های جهاد دانشگاهی هستند که با هزینه‌ای مناسب و دستگاه‌های پیشرفته این کار را برای شما انجام می‌دهند.
چه نوع تستهایی با ادرار ۲۴ ساعته انجام می‌شود؟
نوع تستی که انجام خواهد شد بستگی به وضعیت بیماری شما و هدف از انجام آن و همچنین نوع تشخیص پزشک شما دارد. چندین مورد از تستهای معمولی که انجام می‌شود شامل تست کراتینین، پروتئین، نسبت کراتین به پروتئین، pH، اگزالات، کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و سیترات می‌باشد. در زیر اندازه‌های نرمال برای هر جز را برررسی می‌کنیم.
نتایج نرمال کراتینین ادرار بر اساس سن، جنس، وضعیت سلامتی و توده عضلانی متفاوت است. سطوح بالا لزوما به معنای وجود مشکل در سلامتی نیست اما گاهی به علت مشکلات کلیه است. پزشکان محدوده سطح کراتینین در نمونه ادرار ۲۴ ساعته را بر حسب گرم در هر روز (g/day) یا میلی مول در هر روز (mmol/day) اندازه می‌گیرند. سطح نرمال آن به صورت زیر است:
- مردان: ۰/۸ تا ۱/۸ گرم در روز یا ۷ تا ۱۶ میلی مول در روز، ۱۸ تا ۲۴ mg/kg
- زنان: ۰/۶ تا ۱/۶ گرم در روز یا ۵/۳ تا ۱۴ میلی مول در روز، ۱۵ تا ۲۰ mg/kg
البته مقادیر آن در میان آزمایشگاه‌ها ممکن است متفاوت باشد. مسئول درمانی شما باید بتواند اعداد را بررسی کرده و معنای نتایج را بیان کند و اینکه آیا نیازمند تستهای دیگری نیز هستید یا خیر.
بالا یا پایین بودن میزان کراتینین چه معنایی دارد؟
وقتی کراتینین شخصی در محدوده نرمال نباشد می‌تواند نشانه مشکلی در کلیه‌ها باشد. البته میزان بالای آن همیشه نشان دهنده مشکل نیست. در بعضی موارد داشتن توده عضلانی زیاد می‌تواند موجب کراتینین زیاد در بدن شود. رژیمهای غنی از پروتئین نیز منجر به کراتینین بالا می‌شود.
بعضی از مشکلات سلامتی که موجب کراتینین بالا یا پایین می‌شوند عبارتند از:
- نارسایی کلیه
- عفونت کلیه
- دیستروفی عضلانی مرحله آخر
- بیماری کلیه
- گراویس میاستنی
- سنگ کلیه یا انسداد مجاری ادراری
- دیابت
تست پروتئین ادرار ۲۴ ساعته
نتایج تست پروتئین معمولا بعد از چند روز آماده می‌شود که بستگی به زمان بندی آزمایشگاه دارد. نتایج نرمال معمولا نشان دهنده کمتر از ۱۵۰ میلی گرم پروتئین در روز است. نتایج تست ممکن است بین آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. از پزشکتان در مورد معنای دقیق نتایج تست سوال کنید.
پروتئین در ادرار ممکن است نشان دهنده صدمه به کلیه یا بیماری باشد. میزان پروتئین به دلایل مختلفی مثل عفونت، استرس یا ورزش شدید بالا می‌رود. اگر پروتئین بوسیله صدمه به کلیه ایجاد شود، نتایج تست به تعیین محدوده صدمه کمک خواهد کرد. مقدار پروتئین را می‌توان برای کنترل هر نوع بیماری در حال پیشرفت یا اندازه گیری پاسخ به درمان نیز، استفاده کرد.
نست پروتئین به کراتینین هم یکی دیگر از مواردی است که در تست ادرار ۲۴ ساعته لحاظ می‌شود. نسبت پروتئین به کراتینین به صورت نرمال از قرار زیر است:
- مردان: کمتر از ۰/۱۱ mg/mg creatinine
- زنان: کمتر از ۰/۱۶ mg/mg creatinine
پروتئینوری با بسیاری از بیماریهای دیگر رابطه دارد. اینها عبارتند از:
- آمیلوئیدوز، وجود پروتئینهای آمیلوئید غیر طبیعی در اندامها و بافتها
- تومورهای سرطان مثانه
- نارسایی قلبی احتقانی
- دیابت
- عفونت سیستم ادراری
- استفاده از داروهایی که به کلیه صدمه می‌زنند
- ماکروگلوبولینومی والدنستروم، یک نوع سرطان نادر سلوله پلاسما
- گلومرونفریت، التهاب عروق خونی در کلیه‌ها
- سندرم گودپاسچر، یک نوع بیماری خود ایمن نادر
- مسمومیت با فلزات سنگین
- پرفشاری خون
- عفونت کلیه
- لوپوس، بیماری خود ایمن التهابی
- بیماری کلیه پلی کیستیک
پزشک شما ممکن است تستهای تشخیصی دیگری را نیز توصیه کند تا بتواند تشخیص دقیق بدهد.
pH
ادرار انسان pH بین ۴ و ۸ دارد. pH ادرار اطلاعات مهمی را نشان می‌دهد چون تغییر در pH می‌تواند موجب تبلور نمکهای خاصی شود. تبلور فسفات کلسیم، اگزالات کلسیم، اسید اوریک، سیستین و استروویت همگی به pH وابسته هستند. میزان ته نشینی اگزالات کلسیم به اندازه سایرین به pH وابسته نیست. کریستالهای فسفات کلسیم در محیط قلیایی ۶/۵ و بالاتر تشکیل می‌شوند. میانگین pH ادرار طی یک دوره ۲۴ ساعته باین بین ۵/۷ تا ۶/۳ باشد که تشکیل سنگ وابسته به pH را محدود می‌کند.
سدیم و پتاسیم
دفع سدیم در ادرار تقریبا معادل با مصرف سدیم در رژیم غذایی است. همچنان که سدیم ادراری افزایش می‌یابد، دفع کلسیم ادرار هم افزایش می‌یابد. به خاطر وجود این رابطه، کنترل سدیم غذایی برای کنترل هیپرکلسیوری یا ازدیاد کلسیم در ادرار بسیار مهم است. کاهش سدیم غذایی معمولا تا ۱۵۰۰ میلی گرم در رژیم غذایی در هر روز توصیه می‌شود. غلظت پتاسیم ادرار در کنترل انطباق درمانهایی همچون سیترات پتاسیم از همه مهمتر است. مکملهای پتاسیم سیترات نیز باید منجر به افزایش مشخصی در ترشح پتاسیم در ادرار شوند.
منیزیم
منیزیم یک بازدارنده کریستالی شدن ادرار و به طبع کاهش خطر سنگ کلیه است. نیمی از منیزیم رژیم غذایی در ادرار ترشح می‌شود. پایین بودن منیزیم در ادرار معمولا از رژیم غذایی منشا می‌گیرد.
کلسیم
بالا بودن غلظت کلسیم را در تقریبا نیمی از بیماران تشکیل دهنده سنگهای کلسیم می‌توان یافت. غلظت کلسیم ادرار بستگی به کلسیم غذایی، جذب سدیم و جذب پروتئین دارد. مصرف متوسط کلسیم برای محدود کردن ترشح در ادرار و در عین حال حفظ سلامت استخوان، معمولا توصیه می‌شود. رژیمهای غذایی کم کلسیم به دلیل افزایش جذب اگزالات در رژیم غذایی کم کلسیم می‌تواند سنگ ساز باشد. بالا و پایین رفتن کلسیم ادرار اغلب همراه با تغییرات رژیم غذایی یا داروهای وابسته به آن است.
سیترات
سیترات یک جز بازدارنده تبلور نمک کلسیم است. هیپوسیتراتوری یک عامل خطر شایع برای بیماری سنگ کلیه است و می‌توان آن را در یک سوم افراد با سنگ کلیه کلسیمی پیدا کرد. سیترات پایین ادراری می‌تواند ناشی از مجموعه‌ای از عوامل از جمله رژیم غذایی، اسیدوز متابولیک یا هیپوکلسیمی است. هیپوستراتوری نیز می‌تواند ایدیوپاتیک باشد. سیترات را می‌توان در غذاهایی همچون آب مرکبات یافت. اکثر بیماران با سیترات پایین ادراری نیازمند استفاده از مکمل دارند چون رژیم غذایی به تنهایی کافی نیست.
مکملهای غلیظ سیترات همچون سیترات پتاسیم مناسب هستند. میزان سیترات بهینه ادرار ۳۰۰ میلی گرم در هر لیتر است. کاهس سطح سیترات در درمان با تیازید ممکن است با هیپوکلسیمی همبستگی داشته باشد. یک تست ادرار ۲۴ ساعته برای کنترل غلظت سیترات ادراری و منتج به سطح pH ادرار، استفاده می‌شود. قلیایی شدن ادرار می‌تواند فراهم کننده زمینه سنگهای فسفات کلسیم است که در صورتی است که pH از ۷ بیشتر باشد.
اگزالات
اگزالات بالای ادراری یک اختلال شایع دیگر در افراد با سنگ کلیه کلسیمی است. یک سوم افراد دارای سنگ کلیه کلسیمی اگزالات بالایی دارند. اگزالات هم غذایی و هم درونی است. اگزالات غذایی در روده بزرگ و بخشهای انتهایی روده باریک جذب می‌شود. اگزالات نرمال در حدود بین ۴۰ تا ۵۰ میلی گرم در روز است. کاهش در ترشح آن می‌تواند تا ۲۵ میلی گرم در روز هدفگذاری شود.
منابع غذایی اگزالات شامل چای سیاه، مغزهای خوراکی، شکلات و سبزیجات پهن برگی مثل اسفناج است. مکملهای ویتامین C زیاد نیز تبدیل به اگزالات در ادرار می‌شوند. به همین دلیل مکملهای ویتامین C را نیز باید به کمتر از ۱۰۰۰ میلی گرم در روز یا کمتر، محدود کرد. هیپراوکسالوری می‌تواند عامل خطری برای بیماران با بیماری التهاب روده، فیبروز کیستیک، نارسایی پانکراس یا جراحی روده در گذشته است.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
Corder. C. J, Leslie. S. W (2020): 24-Hour Urine Collection.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482482/
hopkinsmediciene
https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/24hour-urine-collection
medicalnewstoday
https://www.medicalnewstoday.com/articles/326998
healthline
https://www.healthline.com/health/creatinine-clearance
