تست TIBC یا ظرفیت کلی اتصال به آهن خون، نوعی آزمایش خون است که نشان می‌دهد که آیا آهن جریان خون بیش از حد زیاد است یا خیلی کم است.
آهن نوعی ماده معدنی در تمامی سلولهای بدن است. انسان آهن مورد نیاز را از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کند. وقتی آهن وارد بدن می‌شود، این ماده از طریق جریان خون بوسیله پروتئینی به نام ترانسفرین که بوسیله کبد تولید می‌شود، حمل می‌شود. آهن به تولید گلبولهای قرمز یا RBC سالم کمک می‌کند. این ماده بخش حیاتی هموگلوبین است، هموگلوبین پروتئینی مهم در گلبولهای قرمز خون است، در ریه به اکسیژن متصل شده و این گاز حیاتی را از طریق گردش خون به سایر بخشهای بدن می‌رساند. بنابراین می‌تواند به طور طبیعی انجام وظیفه کند.
بدن نمی‌تواند آهن را تولید کند و باید آن را از طریق غذا و یا مکملها جذب کند. .
آهن در غذاهای مختلفی یافت می‌شود از جمله:
- سبزیهای تیره رنگ، سبزیجات برگ پهن همانند اسفناج
- لوبیا
- تخم مرغ
- بوقلمون
- غذاهای دریایی
- غلات کامل
میزان آهن توصیه شده در روز
بخش غذا و تغذیه در سازمان بهداشت مصرف مقادیر خاصی از آهن در هر روز را برای مردم دنیا توصیه کرده است. برای افراد مقادیر زیر توصیه می‌شود:
نوزادان و کودکان
- کودکان ۶ ماهه و کوچکتر: ۰/۲۷ میلی گرم در روز (mg/day)
- ۷ ماه تا ۱ سال: ۱۱ mg/day
- سن ۱ تا ۳ سال: ۷ mg/day
- سن ۴ تا ۸ سال: ۱۰ mg/day
مردان
- سن ۹ تا ۱۳ سال: ۸ mg/day
- سن ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۱ mg/day
- سن ۱۹ سال و بالاتر: ۸ mg/day
زنان
- سن ۹ تا ۱۳ سال: ۸ mg/day
- سن ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۵ mg/day
- سن ۱۹ تا ۵۰ سال: ۱۸ mg/day
- سن ۵۱ یا بالاتر: ۸ mg/day
- زنان شیرده در سنین ۱۹ تا ۳۱: ۹ mg/day
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها توصیه می‌کند که زنان باردار در تمامی سنین باید ۳۰ میلی گرم در روز آهن مصرف کنند. زنان باردار و شیرده مقادیر متفاوتی آهن نسبت به موارد توصیه شده در مورد دیگران دارند. با پزشکتان بررسی کنید تا ببینید چه مقدار نیاز دارید.
تست TIBC چیست و شامل چه بخشهایی است؟
تست ترانسفرین، TIBC و اشباع ترانسفرین همراه با آزمایش آهن خون انجام می‌شود که به براورد مقدار آهن در بدن بوسیله اندازه گیری چندین ماده در خون کمک می‌کند. این تستها اغلب با هم تجویز می‌شود و نتایج با همدیگر انطباق پیدا می‌کنند تا به تشخیص و کنترل کمبود یا ازدیاد آهن خون کمک کند.
- تست آهن سرم: مقدار آهن کل در بخش مایع خون را اندازه گیری می‌کند که تقریبا همه آنها به ترانسفرین متصل شده‌اند.
- تست ترانسفرین: این تست مستقیما مقدار ترانسفرین را در خون اندازه می‌گیرد. این میزان بستگی به عملکرد کبد و وضعیت تغذیه شخص دارد. ترانسفرین پروتئینی ست که ممکن است به هنگام فرایند التهاب کاهش پیدا کند.
- TIBC (ظرفیت اتصال آهن کل): مقدار آهن کلی که می‌تواند به وسیله پروتئین در خون متصل شود، اندازه گیری می‌کند. از آنجایی که ترانسفرین پروتئین متصل به آن است، تست TIBC اندازه گیری ترانسفرین در دسترس به صورت غیر مستقیم است که مقدار ترانسفرینی که برای اتصال به آهن در دسترس است، اندازه گیری می‌کند. (نکته: توجه داشته باشید که TIBC عکس العمل نسبت به مقدار ترانسفرین در دسترس است، یعنی ترانسفرین و TIBC به یک معنا نیستند).
- UIBC (ظرفیت اتصال به آهن غیر اشباع): این تست عکس ظرفیت ترانسفرین را اندازه می‌گیرد یعنی بخشی از ترانسفرین که هنوز با آهن اشباع نشده.
- اشباع ترانسفرین: تقسیم غلظت آهن بوسیله TIBC تخمین می‌زند که چه تعدادی از جایگاه‌های اتصال اشغال شده‌اند، این تست اشباع ترانسفرین نامیده می‌شود. در شرایط عادی، معمولا یک سوم ترانسفرین با آهن اشغال شده است. این به معنای است که حدود دو سوم ظرفیت آن خالی و در دسترس است. (غلظت آهن ممکن است بوسیله غلظت ترانسفرین و نه TIBC تقسیم شود که این مورد کمتر شایع است. این براورد مشابه معمولا ضمیمه ترانسفرین نام دارد).
- فریتین: سطح فریتین را اندازه گیری می‌کند که پروتئینی ست که تقریبا تمامی آنها در واکنش به افزایش آهن تولید می‌شوند. فریتین مقدار کلی آهن را آشکار می‌کند. به هنگامی که کمبود آهن وجود داشته باشد پایین است و به هنگامی که آهن بدن زیاد باشد، فریتین بالا است.
چرا تست TIBC انجام می‌شود؟
پزشکان معمولا تست TIBC را برای بررسی بیماریهایی که موجب غیر طبیعی شدن میزان آهن می‌شود، توصیه می‌کنند. در صورتی که علائم کم خونی یا کمبود آهن در خون را داشته باشید، پزشکتان انجام تست TIBC را توصیه می‌کند. در کشوری مثل ایالات متحده، کمبود آهن شایعترین نوع کمبود عناصر غذایی است. کمبود آهن معمولا علت کم خونی است اما این بیماری ممکن است بوسیله افزایش از دست رفتن خون به هنگام قاعدگی، بارداری و عفونتهای مزمن، ایجاد شود.
علائم کمبود آهن عبارتند از:
- احساس ضعف و خستگی
- رنگ پریدگی پوست
- افزایش دفعات عفونت
- احساس سرمای دائمی
- زبان متورم
- مشکل در تمرکز در مدرسه یا محل کار
- تاخیر در رشد ذهنی کودکان
اگر پزشکتان به وجود آهن زیاد در خون مشکوک شود، تست TIBC را تجویز می‌کند. مقادیر بالای آهن معمولا نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای است. بعضی از علل شایع آهن بالای خون عبارتند از:
- کم خونی همولیتیک
- مصرف زیاد آهن منجر به مسمومیت آهن
- دفعات زیاد تزریق خون
- صدمه به کبد
در موارد نادری آهن بالا ممکن است به علت مصرف زیاد ویتامینها یا مکملهای آهن باشد.
علائم بالا بودن آهن عبارتند از:
- احساس خستگی و ضعف
- مفاصل دردناک
- تغییر در رنگ پوست به برنزه یا خاکستری
- درد شکم
- کاهش وزن ناگهانی
- کاهش میل جنسی
- ریزش مو
- نامنظمی ضربان قلب
اگر علائم کمبود آهن یا آهن بالا را دچار شدید به پزشک مراجعه کنید. اگر هر یکی از بیماریهای زمینه‌ای درمان نشوند در معرض خطر مشکلات جدیتر زیر قرار می‌گیرد همانند:
- بیماری کبد
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- دیابت
- مشکلات استخوان
- مشکلات متابولیک
- اختلالات هورمونی
آمادگی برای تست ظرفیت کلی اتصال به آهن (تست TIBC)
ناشتا بودن قبل از آزمایش خون برای تست TIBC لازم است تا نتایج با حداکثر دقت مشخص شوند. این بدان معناست که حداقل هشت ساعت قبل از انجام آزمایش نباید چیزی بخورید یا بنوشید.
بعضی از داروها نیز بر نتایج تست TIBC اثر گذار هستند بنابراین باید در مورد هر داروی تجویزی یا بدون نسخه در حال مصرف، با پزشکتان صحبت کنید. پزشک از شما می‌خواهد قبل از انجام آزمایش داروهای خاصی را قطع کنید. البته شما نباید بدون مشاوره با پزشکتان هیچ دارویی را قطع کنید.
بعضی از داروهایی که بر نتایج آزمایش اثر می‌گذارند به قرار زیر هستند:
- هورمون آدرنوتریکوتروپیک (ACTH)
- قرصهای ضد بارداری
- کلرامفنیکل
- فلوئوراید
تست TIBC چگونه انجام می‌شود؟
تست TIBC معمولا همراه با آزمایش آهن خون تجویز می‌شود که مقدار آهن در خون را اندازه می‌گیرد. این تستها با همدیگر می‌توانند به تعیین اینکه مقدار آهن در خون نرمال است یا خیر، کمک می‌کنند. این تست شامل گرفتن مقدار کمی نمونه خون است. خون معمولا از سیاهرگ یا سرخرگ روی دست یا بخش داخلی آرنج گرفته می‌شود. مراحل انجام آزمایش به صورت زیر است:
- کارشناس آزمایشگاه ابتدا آن بخش را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز می‌کند و یک باند لاستیکی را در اطراف بازو سفت می‌بندد. این کار رگها را پر از خون می‌کند.
- وقتی رگ پیدا شد، سوزن داخل رگ فرو داده می‌شود. شما کمی احساس سوزش یا گزیدگی به هنگام فرو رفتن سوزن خواهید داشت. البته این تست خودش دردناک نیست.
- کارشناس فقط به اندازه نیاز از خون را بر می‌دارد تا این تست و سایر آزمایشهای درخواست شده توسط پزشک را انجام دهد.
- بعد از اینکه خون کافی جمع آوری شد، سوزن خارج شده و یک پنبه الکلی روی محل خونگیری شده، گذاشته می‌شود. کارشناس به شما می‌گوید که گنبه را برای چند دقیقه روی محل فشار دهید و این کار از خونریزی جلوگیری خواهد کرد.
- نمونه خون برای آنالیز کردن به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
- پزشکتان نتایج را بررسی خواهد کرد و در مورد آنها با شما به گفتگو خواهد پرداخت.
نتایج تست ظرفیت کلی اتصال به آهن خون (تست TIBC)
میزان نرمال برای تست TIBC معمولا در میان آزمایشگاه‌های مختلف، فرق دارد. با این وجود اکثر آزمایشگاه‌ها میزان نرمال را بین ۲۴۰ تا ۴۵۰ میکروگرم در هر دسی لیتر (mcg/dl) تعیین می‌کنند.
ظرفیت اتصال آهن کل (TIBC) بالای ۴۵۰ mcg/dl معمولا به معنای این است که آهن کمی در خون وجود دارد. این ممکن است به علت کمبود آهن در رژیم غذایی، افزایش از دست دادن خون حین قاعدگی، بارداری، اهدای خون یا عفونت مزمن ایجاد شود.
ظرفیت اتصال به آهن کل زیر ۲۴۰ mcg/dl معمولا به معنای این است که سطح آهن خون بالا است. این ممکن است به علتهای زیر ایجاد شده باشد:
- صدمه به کبد
- آهن زیاد یا مسمومیت با آهن
- دفعات زیاد انتقال خون (دریافت خون)
- کم خونی همولیتیک که بیماری است که موجب مرگ پیش از موعد گلبولهای قرمز می‌شود
- کم خونی گلبول داسی شکل که بیماری ارثی ست که موجب تغییر شکل گلبولهای قرمز می‌شود
- هموکروماتوزیز که بیماری ژنتیکی ست که موجب رسوب آهن در بدن می‌شود
پزشک شما با دیدن نتایج آزمایش در مورد اینکه هر کدام در چه وضعی به سر می‌برند و گامهای بعدی در درمان شما چه باشد، تصمیم خواهد گرفت.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط داروباکس
منبع: healthline labtestonline
