آب سیاه چشم (گلوکوم) چیست؟

گلوکوم یا بیماری آب سیاه یک بیماری چشمی است که طی آن فشار مایع داخل چشم افزایش می‌یابد؛ اگر بیماری درمان نشود بیمار ممکن است بینایی خود را از دست داده و حتی نابینا شود. آب سیاه یک مشکل نسبتا شایع بخصوص در افراد بزرگسال است و در صورت درمان نشدن می‌تواند موجب آسیب به عصب بینایی شود. در این مطلب ما علائم، عوامل ایجاد کننده و درمان آب سیاه را به شما خواهیم گفت. همچنین انواع آن و روشهای جراحی ممکن را به شما خواهیم گفت.

بیماری آب سیاه چیست؟

بطور خلاصه، آب سیاه تجمع فشار داخل چشم است که موجب آسیب به عصب بینایی می‌شود. فضای کوچکی در جلوی چشم به نام اتاقک قدامی وجود دارد. مایعی روشن داخل و بیرون اتاق قدامی جریان دارد. این مایع چشم را تغذیه کرده و بافتهای اطراف را شستشو می‌دهد. اگر فردی آب سیاه داشته باشد، این مایع به کندی به خارج از چشم حرکت می‌کند. این امر منجر به تجمع مایع شده و فشار داخل چشم را افزایش می‌دهد. اگر این فشار پایین نیاید و کنترل نشود، عصب بینایی و بخشهایی از چشم ممکن است آسیب ببینند که منجر به کاهش بینایی می‌شود.

درمان آب سیاه

درمانها شامل افزایش جریان مایع از چشم، کاهش تولید آن یا هر دو است:

قطره‌های مخصوص آب سیاه

در اکثر موارد، درمان اولیه برای آب سیاه شامل قطره چشم می‌شود.

انجام این کار برای بدست آوردن نتیجه بهتر حیاتی است و از عوارض جانبی جلوگیری می‌کند به عبارتی باید دستورالعملهای پزشک را با دقت انجام دهید.

نمونه‌هایی از قطره چشم عبارتند از:

• شبه پروستاگلاندین
• مهار کننده‌های کربن انهیدراز
• ترکیبات کولینرژیک
• مسدوده کننده‌های بتا

عوارض جانبی قطره‌ها شامل سوزش، قرمزی، رشد مژه، تغییر رنگ چشم و گاهی اوقات جداسازی و مشکل تنفس است. اگر قطره‌های چشم به اندازه کافی موثر نباشند، ممکن است یک مهار کننده کربنیک آنیداز خوراکی تجویز شود.

در صورتی که داروی خوراکی هنگام غذا مصرف شود عوارض جانبی کمتری خواهد داشت. عوارض جانبی اولیه می‌توانند شامل سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا و ادرار مکرر باشد البته بعد از چند روز از بین خواهند رفت.

موارد کمتر شایعی از احتمال بروز بثورات، سنگ کلیه، معده درد، کاهش وزن، ناتوانی جنسی، خستگی و احساس مزه عجیب به هنگام نوشیدن نوشابه‌های گازدار بوجود می‌آید.

بیشتر بخوانید: لیست انواع بیماری های چشمی

عوامل ایجاد کننده آب سیاه

کارشناسان از علت دقیق بروز آب سیاه مطمئن نیستند اما موارد به دو دسته تقسیم می‌شود.

• آب سیاه اولیه: به این معنی که عامل آن ناشناخته است.
• آب سیاه ثانویه: یک بیماری موجب بروز آن می‌شود از قبیل تومور، دیابت، آب مروارید پیشرفته یا التهاب.

چندین عامل خطر برای آب سیاه وجود دارد

• سن بالا
• پس زمینه قومیتی: مردمان آسیای شرقی، آفریقایی‌ها و آنهایی که از نژاد اسپانیایی هستند به احتمال بالاتری دچار بیماری گلوکوم در مقایسه با مردم قفقاز می‌شوند.
• بعضی از بیماریها و عوارض سلامتی همچون دیابت یا کم کاری تیروئید
• جراحتهای چشمی یا بیماریهای چشم
• جراحی چشم
• میوپیا (نزدیک بینی)

کورتیکواستروئیدها

بیمارانی که به مدت طولانی در حال مصرف کورتیکواستروئیدها هستند خطر افزایش بروز چند بیماری متفاوت از جمله آب سیاه را افزایش می‌دهند. این خطر حتی با قطره‌های چشم حاوی کورتیکواستروئیدها بیشتر می‌شود.

انواع آب سیاه

دو نوع اصلی وجود دارد: گلوکوم زاویه باز و گلوکوم زاویه بسته

گلوکوم زاویه باز اولیه (گوکوم مزمن)

این نوع به کندی پیشرفت می‌کند. بیمار متوجه علائم نمی‌شود بطوری که حتی کاهش بینایی جزئی را ممکن است متوجه نشود. در این نوع از آب سیاه بسیاری از افراد تا زمانی که آسیب دائمی رخ ندهد به سراغ اقدامات پزشکی نمی‌روند.

گلوکوم زاویه بسته (گلوکوم زاویه بسته حاد)

در این نوع آب سیاه که گلوکوم حاد یا زاویه تنگ نامیده می‌شود، زوایه میان عنبیه و قرنیه باریک می‌شود یا بسته است. کانالهای زهکشی در چشم به طور کامل مسدود شده و منجر به افزایش ناگهانی فشار چشم می‌شوند که می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند. این می‌تواند بصورت ناگهانی باشد: بیمار معمولا درد و کاهش بینایی سریع را تجربه می‌کند. خوشبختانه علائم درد و ناراحتی باعث می‌شود که بیمار سریعا به دنبال مراقبتهای درمانی و مراجعه به پزشک برود در نتیجه درمان سریع که معمولا از آسیب دائمی جلوگیری می‌کند، انجام می‌شود.

گلوکوم کم تنش

این نوع شکل نادری از آب سیاه است که کارشناسان به طور کامل متوجه نمی‌شوند. حتی اگر فشار چشم طبیعی باشد، آسیب به عصب بینایی به وجود می‌آید. این ممکن است به علت کاهش تامین خون برای عصب بینایی باشد.

گلوکوم رنگدانه

این یک نوع آب سیاه زاویه باز است و معمولا در طول اوایل یا اواسط بزرگسالی بروز می‌کند. سلولهای رنگدانه که از عنبیه منشا می‌گیرند، درون چشم پراکنده هستند. اگر این سلولها در کانالهایی که مایع از چشم خارج می‌شود، رسوب کنند می‌توانند جریان طبیعی مایعات چشم را دچار مشکل کنند که منجر به افزایش فشار چشم می‌شود.

علائم آب سیاه چیست؟

علائم و نشانه‌های گلوکوم زاویه باز اولیه  و گلوکوم زاویه بسته حاد کاملا متفاوت هستند:

علائم گلوکوم زاویه باز اولیه

• دید محیطی به تدریج از دست می‌رود. تقریبا همیشه روی هر دو چشم تاثیر می‌گذارد.
• در مراحل پیشرفته، بیمار دارای دید تونلی است.

علائم گلوکوم زاویه بسته

• درد چشم، معمولا شدید
• تاری دید
• درد چشم اغلب همراه با تهوع و گاهی استفراغ است
• چراغها به نظر می‌رسد که هاله‌ای در اطراف خود دارند.
• چشمان قرمز
• مشکلات ناگهانی و غیر منتظر بینایی به ویژه هنگامی که نورکم است.

جراحی برای آب سیاه

اگر داروها موثر نباشند یا بیمار نتواند آنها را تحمل کند، مداخله جراحی گزینه بعدی خواهد بود. هدف از جراحی معمولا کاهش فشار داخل چشم است. نمونه‌هایی از جراحی عبارتند از:

• ترابکولوپلاستی: از پرتو لیزر برای باز کردن کانالهای تخلیه مسدود شده استفاده می‌شود که باعث آسانتر شدن خروج مایع داخل چشم می‌شود.
• جراحی فیتلر (ویسکوکانالوستومی): این جراحی در صورتی که روشهای دیگر موثر نباشند انجام می‌شود از جمله جراحی لیزر. کانالهای داخل چشم برای بهبود خروج مایع چشم باز می‌شوند.
• ایمپلنت زهکشی (ایمپلنت شانت آبی): این گزینه گاهی برای کودکان یا کسانی که با گلوکوم ثانویه استفاده می‌شوند. یک لوله سیلیکون کوچک به چشم وارد می‌شود تا به تخلیه بهتر مایع چشم کمک کند.

گلوکوم زاویه بسته حاد

گلوکوم زاویه بسته حاد به صورت اورژانسی درمان می‌شود. داروهای کاهش دهنده فشار به سرعت تزریق می‌شوند. یک روش استفاده از لیزر معمولا انجام می‌شود که یک سوراخ ریز در عنبیه ایجاد می‌کند که اجازه می‌دهد مایعات به درون شبکه ترابکولار (سیستم تخلیه چشم) منتقل شوند. این روش ایریدوتومی نام دارد.

حتی اگر یک چشم تحت تاثیر باشد، پزشک ممکن است هر دو را درمان کند چون این نوع از آب سیاه اغلب بر چشم دیگر هم اثر می‌گذارد.

پیشگیری از آب سیاه

هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از آب سیاه وجود ندارد اما توجه به آن در اوایل به معنای آن است که می‌توان آن را به طور موثر درمان کرد و از بین رفتن بینایی به حداقل برسد. از آنجایی که اغلب اوقات هیچ علامتی وجود ندارد، معاینه چشم بصورت منظم لازم است بخصوص برای افرادی که در معرض خطر بیشتری است.

بنابراین افراد مسن، افراد مبتلا به دیابت باید هر سال یا ۲ بار بعد از سن ۳۵ به پزشک مراجعه کند. از پزشکتان بپرسید که چطور باید معاینه شوید.

آب سیاه به صورت خلاصه

• آب سیاه دزد بی صدای بینایی نامیده می‌شود.
• انواع مهم آب سیاه زاویه بسته و زاویه باز نام دارند.
• سن و مشکلات تیروئید خطر ابتلا به آب سیاه را افزایش می‌دهد.
• علائم می‌تواند شامل درد شدید چشم باشد
• درمان شامل جراحی و دارو است.
• آب سیاه علت ثانویه نابینایی در سراسر جهان است.
• تشخیص سریع این بیماری عامل اصلی جلوگیری از دست دادن بینایی ناشی از این بیماری است.
• متاسفانه ۱۰ درصد افرادی که درمان مناسب برای آب سیاه را انجام می‌دهند ممکن است دچار از دست دادن بینایی شوند.

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس 

منبع: medicalnewstoday