تست ویتامین D آزمایش خون به منظور بررسی سطح ویتامین D بدن انجام می‌شود. این ویتامین در بدن انسان به ماده شیمیایی ۲۵-Hydroxy تغییر می‌کند که کلسیدیول نیز نام دارد.
ویتامین D یکی از ویتامینهای محلول در چربی است که فواید بسیاری برای سلامتی دارد و در بسیاری از فرایندهای شیمیایی بدن دخالت دارد. کمبود این ویتامین موجب بروز مشکلاتی در بدن انسان شده و حتی موجب افسردگی می‌شود.
ویتامین D ویتامین آفتاب نیز نام دارد چون با تابش اشعه خورشید به پوست، بدن انسان خودش این ویتامین را می‌سازد و از این جهت یک ویتامین کاملا مجانی است اما با توجه به سبک زندگی جدید، زندگی کردن در محیطهای بسته و دوری کردن از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب در تمامی طول روز، اغلب افراد مقدار کافی از این ویتامین را دریافت نمی‌کنند، از این جهت کمبود این ویتامین بخصوص در جوامع شهری بسیار شایع است بطوری که در کمتر از ۵۰% درصد جمعیت دنیا این مقدار در زمستان به میزان حداقل است.
کمبود ویتامین D یکی از فاکتورهای موثر در چاقی است و جالب است بدانید که چاقی هم با این موضوع رابطه دارد و طبق تحقیقات انجام شده چاقی موجب کاهش دسترسی زیستی به ویتامین D در بدن می‌شود. همچنین طبق پژوهشی انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال ۱۳۹۰ مشخص شد زنان بارداری که سطح ویتامین D آنها پایینتر از میزان نرمال است، به احتمال بیشتری دچار دیابت بارداری خواهند شد.
این پژوهش به صورت پرسشنامه و انجام آزمایش خون بر روی ۱۳۰ زن در هفته ۲۴- ۲۸ بارداری انجام شد و نشان داد زنان مبتلا به دیابت بارداری مقدار کمتری ویتامین D در خون خود نسبت به گروه شاهد داشتند.
ویتامین d3 بیش از سایر اشکال ویتامین D جذب خون خواهد شد و اثر مثبتی بر بالا بردن میزان غلظت ۲۵(OH)D در مقایسه با ویتامین d2 دارد از این جهت معمولا مکملهای ویتامین D به فرم d3 هستند.
چه کسی باید تست ویتامین D بدهد؟
اگر چه کمبود ویتامین D شایع است اما اندازه گیری میزان ۲۵(OH)D گران است و غربالگری جهانی آن مورد حمایت نیست. البته تست ویتامین D ممکن است برای کسانی که در معرض کمبود شدید این ویتامین هستند که عبارتند از افراد زیر:
- سو تغذیه (نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین و مکمل)
- محدود بودن زمان ماندن در آفتاب
- افراد دارای مشکلات گوارشی همانند سندرم روده تحریک پذیر، بیماری التهاب روده، سلیاک، آمیلوئیدوز و سوجذب ناشی از جراحی معده برای چاقی
- مشکلات کبدی مانند بعضی از داروهای ضد صرع (افزایش فعالیت هیدروکسیلاز-۲۴)
- بیماری شدید یا نارسایی کبد (کاهش فعالیت هیدروکسیلاز-۲۵)
- مشکلات سیستم ادراری مثل سندرم نفروتیک
- افراد مسن
یا طبق یافته‌های بدست آمده از آزمایشگاه و عکسهای رادیولوژی دچار کمبود این ویتامین هستند، مفید است. در این بیماران، دانستن میزان ۲۵(OH)D خون براورد دقیقی از ذخیره بدن را ارائه می‌کند که به تعیین نیاز به درمان ویتامین و تعیین دوز دقیق آن، کمک می‌کند.
علاوه بر این مکمل ویتامین d بدون تجویز برای افرادی که عوامل خطر آشکار یا شواهد کمبود آن وجود ندارد اما به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرند، بدون اشکال خواهد بود.
آمادگی برای تست ویتامین D چیست؟
این تست نیازی به هیچگونه آمادگی خاصی ندارد. پزشک شما هیچگونه توصیه‌ای در مورد خوردن و آشامیدن نخواهد کرد بنابراین شما می‌توانید در هر ساعتی از روز که مایل باشید به آزمایشگاه مراجعه کنید.
تست ویتامین D چگونه انجام می‌شود؟
این تست با یک آزمایش خون معمولی انجام می‌شود. در آزمایشگاه تکنسین مقدار کافی از خون شما را با استفاده از یک سوزن سرنگ برداشته و در لوله آزمایش می‌ریزد.
در مورد کودکان و نوزادان تنها برداشتن مقداری از سوزن با استفاده از سوزن زدن به نوک انگشت کافی است. تست ویتامین D ممکن است به تنهایی یا همراه با آزمایشات دیگر انجام شود.
کدام تست بهتر وضعیت ویتامین D را نشان می‌دهد؟
ویتامین دی چه به صورت خوراکی و چه به صورت جلدی مصرف شود به سرعت به ۲۵(OH)D تبدیل می‌شود اما در سرم خون فقط یک بخش از این ماده به متابولیت فعال ۱,۲۵(OH)D تبدیل می‌شود. بنابراین اندازه گیری سطح کلی آن بهترین تست برای ارزیابی ذخایر ویتامین D بدن است. مجموع کل ۲۵ هیدروکسیل دی موجب تشخیص و کنترل کمبود ویتامین D است در حالیکه دانستن مقادیر D2 و D3 به تسهیل درمان کمک می‌کند.
ارزیابی نتایج تست و میزان نرمال
میزان مناسب برای ویتامین D 25 تا ۸۰ ng/ml گزارش شده است. کمبود خفیف تا شدید آن ممکن است همراه با پوکی استخوان یا پرکاری پاراتیروئید همراه باشد.
کمبود شدید ممکن است منجر به ناتوانی در افزودن مواد معدنی (کلسیم مثلا) در استخوان تازه تشکیل شده شود که در نتیجه موجب نرمی استخوان در کودکان و پوکی استخوان در بزرگسالان می‌شود. اکثر سلولها گیرنده‌های ویتامین د را دارند.
عواقب کمبود ویتامین د برای سایر اندامها به غیر از استخوان کاملا شناخته شده نیست اما ممکن است شامل اختلال سیستم ایمنی، افزایش خود ایمنی، میوپاتی، دیابت، ملیتوز و افزایش خطر ابتلا به سرطانهای کولون، سینه و پروستات شود.
میزان بالاتر ویتامین D نیز با طولانی شدن عمر ارتباط دارد. بنابراین میزان مناسب ویتامین D ممکن است بستگی به نتایج مورد انتظار در مورد سلامتی داشته باشد. سطوح ویتامین D و تفسیر نتایج تست ویتامین D به صورت زیر بیان می‌شود
- کمبود شدید کمتر از ۱۰ ng/ml
- کمبود خفیف تا متوسط ۱۰ تا ۲۴ ng/ml
- میزان مناسب ۲۵ تا ۵۰ نانوگرم بر میلی لیتر
- امکان مسمومیت بیش از ۸۰ ng/ml
محدوده مناسب ویتامین D به میزان زیادی بستگی به پیش زمینه قومیتی، سن، مکان جغرافیایی و فصل نمونه گیری متفاوت است.
به طور خاص در مناطقی با عرض جغرافیایی شمالی تا ۷۳% جمعیت ممکن است در زمستان کمتر از ۲۰ نانو گرم بر میلی لیتر داشته باشند. بنابراین باید بدانیم که سطح ویتامین D هم تحت تاثیر جغرافیا و هم فصل است و فردی که در تابستان در سطحی مطلوب قرار دارد در زمستان بدون هیچ گونه تغییری در رژیم غذایی و تنها به دلیل محدودیت در زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب، دچار کمبود می‌شود.
کلام پایانی
ویتامین D برای سلامتی بدن و به خصوص سلامت استخوان بسیار حیاتی است، همچنین با تحقیقات روزافزون بیشتر بر اهمیت این ویتامین تاکید می‌شود.
کمبود ویتامین D در جوامع شهری که زمان ماندن در آفتاب بسیار کم است در حال افزایش است بنابراین تست ویتامین D روشی خوب برای ارزیابی سطح این ویتامین و کمک به رساندن آن به سطح نرمال است. خوردن غذاهای حاوی ویتامین D به تنهایی نمی‌تواند نیاز شما به این ویتامین را فراهم کند به همین دلیل استفاده از مکمل طبق تجویز پزشک ضروری است.
تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: مقالات علمی پژوهشی
