رحم دو شاخه یا دو قطبی نوعی ناهنجاری رحمی یا ناهنجاری کانالهای مولرین است که در آن رحم به شکل قلب قرار می‌گیرد. رحم دو شاخه دو حفره اتصالی دارد در حالی که رحم طبیعی تنها یک حفره دارد.
رحم دو شاخه چیست؟
ناهنجاری کانالهای مولرین از جمله رحم دو شاخه در اوایل رشد جنین در دوران بارداری رشد می‌کنند. همزمان هم رحم که سیستم تولید مثلی زنانه است، شکل می‌گیرد. ابتدا، جنینها دارای دو مجرای مولرین هستند که ادغام می‌شوند تا یک رحم را تشکیل دهند. در مورد رحم دو شاخه، این مجراها کاملا ادغام نمی‌شوند. این امر در مورد زنانی رخ می‌دهد که مادرشان در دوران بارداری دارویی به نام دی اتیل بسترول (DES) مصرف کرده باشد یا به دلایلی ناشناخته رخ می‌دهد. رحم دو شاخه یکی از انواع مختلف ناهنجاریهای مجرای مولرین است. انواع دیگر آن شامل دو رحمی یا دو رحم جداگانه است که تنها یک مجرای رحمی وجود دارد که در نتیجه یک رحم کوچکتر از حد متوسط و یک رحم سپتوم به وجود می‌آید که توسط دیواره یا سپتوم به دو بخش تقسیم می شود. رحم دو شاخه شایعترین ناهنجاری کانال مولرین است.
بسته به میزان بسط و توسعه سپتوم دو نوع رحم دو شاخه وجود دارد:
- رحم دو شاخه ناقص: سپتوم تنها داخل حفره رحم توسعه می‌یابد.
- رحم دو شاخه کامل: سپتوم داخل حفره رحم و دهانه داخلی گردن رحم گسترش می‌یابد.
آیا داشتن رحم دو شاخه بد است؟
صادقانه باید بگوییم که بستگی دارد. بسیاری از زنانی که رحم دو شاخه دارند هرگز متوجه آن نمی‌شوند. چون این یک مورد بی علامت است و بر دوره‌های پریودی تاثیر ندارد و چرخه قاعدگی طبق برنامه منظم خود انجام می‌شود. در مواری نادر، ممکن است رحم قلبی شکل شما را در معرض خطر بالای ابتلا به آندومتریوز قرار دهد که زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره طبیعی رحم به هنگام پریودی از بین می رود و جریان خون به جای رفتن به دهانه رحم به لوله‌های فالوپ داخل شکم باز می‌گردد که خطر بیشتری برای برگشت جریان قاعدگی وجود دارد.
آیا رحم دو شاخه بر باروری اثر گذار است؟
بعضی از گزارشها نشان می‌دهد که این شکل متفاوت رحم زمانی تفاوت ایجاد می‌کند که زنی بخواهد باردار شود. تصور می‌شود که داشتن رحم دو شاخه یا قلبی شکل روی لانه گذاری جنین اثر نمی‌گذارد. البته تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که داشتن ناهنجاریهای رحمی در زنانی که موفق به فرزند آوری نشده‌اند شایعتر است.
رحم دو شاخ خطر سقط جنین در مراحل بعدی بارداری را افزایش می‌دهد و باعث زایمان زود رس می‌شود. این مشکلات به ظاهرا به دلیل مشکلات ناشی از انقباض رحم یا کاهش توانایی رحم که ناشی از شکل نامنظم رحم است.
آیا احتمال سقط جنین بیشتر است؟
ارائه آمار دقیق در مورد افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس دشوار است. تفاوتهای زیاد در این ارقام دانستن این مساله که چقدر احتمال سقط جنین در مورد چنین زنی وجود دارد، مشکل ساز است. مثلا یک گزارش نشان می‌دهد که سقط جنین در زنان دچار نقص رحم ممکن است بین ۱/۸ تا ۳۷/۶ است. زنی که رحم قلبی شکل دارد در مقایسه با زنانی با رحم طبیعی به احتمال بیشتری داری نوزادی با نقص جنینی خواهد بود. در یک تحقیق گزارش شد که خطرات ناهنجاریهای تولد در نوزادان متعلق به زنان دارای رحم دو شاخه چهار برابر بیشتر از زنان طبیعی است.
اگر زنی داراری رحم دو قطبی باردار شود، وضعیتش پر خطر در نظر گرفته می‌شود. این بدان معناست که با تعداد چکاپهای بیشتر در مورد سلامت و روند رشد جنین، کنترل خواهد شد تا مشکلات اولیه مشخص شود و خطرات به حداقل برسد. اگر بچه قبل از جنین در وضعیت بریچ قرار بگیرد ممکن است نیاز به عمل سزارین داشته باشد.
علائم
حدود ۳ درصد زنان دارای رحم غیر طبیعی هستند. این غیر طبیعی بودن می‌تواند سایز رحم، ساختار آن یا شکل آن باشد. داشتن رحم دو شاخه یکی از شایعترین انواع ناهنجاری است. اغلب زنانی که با رحم دو شاخه متولد می‌شوند از آن آگاه نیستند چون هیچ علائمی وجود ندارد یا علائمی که موجب احساس وجود چیزی غیر طبیعی شود، وجود ندارد. بسیاری از زنان تنها موقعی متوجه آن می‌شوند که سونوگرافی یا عکسبرداری انجام دهند.
به هر صورت برای زنان دارای رحم دو شاخه هر یک از علائم زیر ممکن است بوجود آید:
- رابطه جنسی دردناک
- درد یا ناراحتی در شکم
- خونریزی واژنی غیر طبیعی
- درد پریودی
- سقطهای مکرر
علتهای ایجاد رحم دو شاخه
رحم زن به هنگامی تشکیل می‌شود که در رحم مادرش در حال رشد است. اگر رحم به طور طبیعی رشد نکند، نقص رحمی بوجود می‌آید. این حالت به عنوان اختلال مادرزادی شناخته شده است به این معنی که از هنگام تولد وجود دارد. امکان پیشگیری یا توقف آن به هنگام بروز، وجود دارد. رحم دو طرفه به دلیل رشد غیر طبیعی مجاری پارامزونفری رخ می‌دهد. هنگامی که کانالها به درستی با هم در هم آمیخته نشوند رحم به دو بخش تقسیم می‌شود که باعث بوجود آمدن ظاهری قلبی شکل می‌شود.
تشخیص
به دلیل پنهان بودن علائم زنانی که دارای رحم دو قطبی هستند ممکن است هرگز متوجه این موضوع نشوند تا زمانی که باردار شوند یا به دلایل دیگری به پزشک مراجعه کنند و رحم آنها توسط آزمونهای تشخیصی طبی بررسی شود. گاهی اوقات هم ممکن است هرگز تشخیص داده نشود. تستهای تشخیص رحم دو قطبی به قرار زیر هستند:
- معاینه رحم
- هیستروسالپینوگرام یا عکسبرداری از رحم و لوله‌های فالوپ بعد از تزریق یک ماده رنگی خاص
- سونوگرافی که تصاویر رحم را با استفاده از امواج با فرکانس بالا ترسیم می‌کند
- تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) با استفاده از میدانهای مغناطیسی قوی و امواج رادیویی که تصاویری با جزئیات دقیقتر از رحم ایجاد می‌کنند
بسیاری از زنان به هنگام پی بردن به وجود رحم قلبی شکل، شگفت زده خواهند شد. بعضی از این افراد کل زندگی خود را بدون پی بردن به داشتن چنین مشکلی، می‌گذرانند. اگر زنی دچار سقط مکرر، خونریزی نامنظم یا پریودیهای دردناک غیر معمول شود خوب است که به پزشک مراجعه کند.
اختلالات دیگر رحم
بعضی از اختلالات دیگر رحم عبارتند از:
رحم سپتوم
در این حالت یک عضله یا بافتی به نام سپتوم رحم را به دو قسمت تقسیم می‌کند. این می تواند منجر به سقط جنین مکرر شود. برای ترمیم آن اغلب اوقات جراحی توصیه می‌شود.
رحم تک شاخه
این حالت به عنوان رحم یک طرفه هم شناخته می‌شود. این یک نوع ناهنجاری رحمی است که تنها نیمی از رحم تشکیل می‌شود.
درمان و جراحی
در اکثر موارد پزشکان عمل جراحی را پیشنهاد نمی‌کنند اگر چه بعضی ممکن است جراحی لاپاروسکوپی بازسازی رحم را توصیه کنند. اگر باردار هستید نیازمند سرکلاژ رحم خواهید بود که یک کوک – قرار گرفته در دهانه رحم برای جلوگیری از انقباضات زودرس رحمی است. این روش مانع از زایمان زودرس و از دست رفتن بارداری در اواخر دوره بارداری می‌شود.
جراحی به نام متروپلاستی استراسمان گاهی اوقات برای ترمیم رحم دو شاخه در زنان با سابقه سقط انجام می‌شود. در یک بررسی مشخص شد، ۸۸ درصد کسانی که متروپلاستی استراسمان داشتند توانستند بارداری موفق داشته باشند. البته اکثر زنان نیازی به جراحی برای ترمیم رحم ندارند.
انجام این جراحی در زنان داراری رحم دو شاخه که ناباروری دارند در جامعه پزشکی مورد بحث است. به این دلیل که بیشتر تحقیقات نشان می‌دهد که این وضعیت بر روی شانس بارداری تاثیر نمی‌گذارد.
چشم انداز
داشتن رحم دو شاخه احتمالا بر باروری تاثیر نمی‌گذارد. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی همچون سقط و زایمان زودرس شود با این فرض که هنوز قادر به داشتن بارداری و زایمان موفق هستند. اگر دچار چنین مشکلی هستید با یک تیم پزشکی خوب مشورت کنید تا بارداری شما را با دقت کنترل کنند. راجع به تمام نگرانیهای خود و مشکلاتی که دارید با پزشکتان صحبت کنید.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منابع:
