آویشن (Thymus vulgaris)، گیاهی از خانواده نعنا است که علاوه بر استفاده در آشپزی مدیترانهای، در استفاده‌های دارویی و موضعی نیز دارد. گلها، برگها و روغن بدست آمده از این گیاه برای درمان بسیاری از علائم بیماری‌ها و ناخوشی‌ها استفاده می‌شود.
مختصری در مورد آویشن
آویشن گیاهی یک جنس از گیاهان گلدار در خانواده نعناع است که بیشتر بومی منطقه مدیترانه است اما تقریبا در اکثر نقاط جهان بطور طبیعی و یا دست کاشت رشد میکند. این گیاه دارای گونه و زیر گونه‌های متعددی است که گونه Thymus vulgaris یا آویشن معمولی بیش از سایر گونه‌ها عمومیت دارد. گیاه آویشن که در منطقه لرنشین و گیاه ازبو که در استان ایلام به آویشن معروف هستند در واقع آویشن نیستند و گیاه اول زاترا و دومی گیاه تیمبرا است. این دو گیاه هم از خانواده laminaceae اما با جنسهای متفاوتی هستند.
تاریخچه استفاده از آویشن
از این گیاه در باغبانی برای پوشاندن سطح زمین استفاده می‌شود. در آشپزی مدیترانهای استفاده از این گیاه به سبب عطر و بوی خوش به عنوان یک ادویه بسیار مرسوم است. مصریان باستان از آن در مراسمات مومیایی استفاده می‌کردند و یونانیان باستان نیز از آن به عنوان بخور استفاده می‌کردند. . این گیاه با عناوین بایل لی ژیانگ (طب چینی)، آویشن معمولی، آویشن فرانسوی، آویشن باغی و آویشن مالشی هم شناخته می‌شود
سربازان رومی شاخه‌های گیاه را به عنوان نشانه احترام به همدیگر می‌دادند. رومیان و یونانیان از دسته‌های آویشن برای تصفیه خانه‌ها و مقبره‌ها استفاده می‌کردند. همچنین از آن در حمام به عنوان یک داروی گیاهی استفاده می‌کردند.
موارد استفاده از آویشن در زندگی روزمره
آویشن به صورت خوراکی برای برونشیت، سرفه خشک، گلو درد، کولیک، آرتریت، معده درد، ورم معده، اسهال، شب ادراری، گاز روده، عفونتهای انگلی و بیماریهای پوستی استفاده می‌شود. همچنین از آن برای افزایش ادرار (به عنوان دیورتیک)، رفع عفونت ادراری و تحریک کننده اشتها استفاده می‌شود.
بعضی افراد آن را مستقیما روی پوست استفاده می‌کنند تا به عنوان یک رفع کننده ورم برای لارنژیت، ورم لوزتین، آفت دهان و بوی بد آن است. روغن آن به عنوان یک میکروب کش در دهان شویه‌ها و روغنهای دهانی استفاده می‌شود. همچنین برای درمان طاسی روی پوست سر و برای مبارزه با عفونت قارچی و باکتریایی روی گوشها استعمال می‌شود. این روغن برای عطر درمانی هم کاربرد دارد. حتی دمنوش، دهان شویه، ماسک شستشوی صورت و اسپری بینی آویشن هم وجود دارد. اگر این روزها به داروخانه‌ها سر بزنید انواع قرصها و شربتهای درست شده با این گیاه را مشاهده خواهید کرد.
فواید آویشن
در طب سنتی، می‌توان آویشن را بصورت خوراکی، استعمال روی پوست، غرغره یا تهویه کننده تنفس استفاده کرد. این گیاه حاوی ترکیباتی همانند تیمول (ترکیب فنولی خاص در آویشن) است که به کنترل یا خنثی کردن باکتری، ویروس، قارچ و عفونتهای انگلی مشهور است. تحقیقی در سال ۲۰۱۰ نشان داد که تیمول می‌تواند مقاومت باکتریایی به داروهای مرسوم از جمله پنی سیلین را کاهش دهد.
کشتن پشه ببری
پشه ببری بومی نواحی استوایی و تحت حاره‌ای جنوب شرقی آسیا ست. از سال ۱۹۹۰، این حشره ناقل ویروس نیل غربی، تب زرد، آنسفالیت سنت لوئیس، تب دانگ و تب چیکونگونیا است. یک گروه پژوهشگر در دانشگاه ملی چونبوک کره جنوبی گزارش دادند که ترکیب تیمول، الفا ترپینن، کارواکول بر کشتن لارو حشره ببری موثر است.
کاهش فشار خون بالا و کلسترول با گیاه آویشن
مصرف آویشن اثرات ضد فشار خون بالا دارد که آن را به عنوان گیاهی مفید برای افراد مبتلا به علائم فشار خون بالا، معرفی میکند. در تحقیقات حیوانی که اخیرا روی آویشن انجام شده، مشخص شد که قادر است به میزان قابل توجهی تپش قلب مرتبط با فشار خون را کاهش دهد. همچنین عصاره آن کلسترول، تری گلیسرید و کلسترول LDL را کاهش می‌دهد و همزمان کلسترول HDL را افزایش می‌دهد.
پژوهشگران دانشگاه بلگراد صربستان دریافتند که عصاره آبی به دست آمده از آویشن وحشی فشار خون را در آزمایش انجام شده روی موشها، کاهش داد. موشها به روشی مشابه انسانها به پرفشاری خون پاسخ می‌دهند بنابراین یافته‌ها ممکن است برای انسانها کاربردی باشد. برای پذیرفتن این اثرات نیازمند انجام پژوهشهای بیشتر هستیم.
پیشگیری و مقابله با مسمومیتهای غذایی
گیاه آویشن نه تنها به پیشگیری از آلودگی غذایی کمک میکند بلکه به پاکسازی عامل آلوده کننده نیز کمک میکند. در چندین تحقیق منتشر شده در مجله میکروبیولوژی، پزوهشگران دریافتند که اسانس روغنی قادر به افزایش عمر گوشت و غذاهای فرپز و رفع آلودگی کاهوی آلوده شده با شیگلا است که عامل عفونی کننده ایجاد کننده اسهال است و می‌تواند منجر به صدمه جدی به روده شود.
در یک تحیق، شستن محصول در محلول حاوی ۱ درصد روغن گیاه، تعداد باکتریهای شیگلا را به زیر نقطه شناسایی رساند. این نشان می‌دهد که افزودن آن به وعده غذایی همچون سبزیجات خام یا سالاد ممکن است واقعا به کاهش بیماری مسمومیت غذایی بینجامد. در پژوهشی دیگر در لهستان، روغن آویشن و اسطوخودوس مورد آزمایش قرار گرفتند و مشاهده شد که روغن آویشن در برابر سویه‌های مقاوم استافیلوکوک، انتروکوکوس، اشریشیا و باکتری پسودوموناس، موثرتر است.
عفونتهای روده‌ای
تیمول در تستهای آزمایشگاهی اثرات خنثی کننده بر روی باکتریهای خاصی دارد که با بیماری روده‌ای ارتباط دارند. در پژوهشی در سال ۲۰۱۷، مرغهای با بیماری ایجاد شده توسط باکتریهای کلستریدیوم پرفریجنس با مخلوطی از اسانسهای روغنی حاوی ۲۵% تیمول و ۲۵% کارواکول (ترکیبی فنولی دیگر موجود در آویشن)، تغذیه شدند. بعد از ۲۱ روز، این مرغها نسبت به سایر ماکیانی که درمان نشده بودند، تعداد باکتری بسیار کمتری داشتند. باید تحقیقات بیشتری انجام بگیرد تا تاثیرگذاری آن بر انواع دیگر باکتریهای کلستریدیوم بر انسان هم بررسی شود.
دردهای قاعدگی
آویشن مدتهاست که بخاطر خاصیت ضد درد خود مورد توجه قرار گرفته است. شواهد حمایت کننده از این ادعا معمولا بصورت ترکیبی انجام شده‌اند اما یافته‌های امیدوار کننده‌ای هم وجود دارند. در تحقیقی منتشر شده در مجله علم پزشکی در ۲۰۱۲، پژوهشگران به ۱۲۰ زن دانشجو مکمل آویشن یا ایبوپروفن برای درمان دردهای قاعدگی دادند. بعد از دو ماده درمان (مکمل آویشن بصورت چهار بار در روز و برای ایبوپروفن سه بار در روز مصرف می‌شد)، هر دو گروه از زنان میزان راحتی مشابهی را گزارش دادند. این پژوهش نشان می‌دهد که آویشن می‌تواند جایگزین مناسبی برای ایبوپروفن اما با عوارضی کمتر نسبت به آن باشد.
بوی بد دهان
روغن آویشن مخلوط با آب مدتهای مدیدی برای درمان بوی بد دهان و پیشگیری از ژنژیویت و بیماری لثه استفاده می‌شد. شواهدی وجود دارد که احتمالا برفک دهان را هم درمان میکند که عفونتی قارچی ایجاد شده توسط کاندیدا آلبیکانس است. با توجه به تحقیقی انجام شده در مجله طب مکمل و جایگزین، تیمول رشد کاندیدا آلبیکانس و سایر سویه‌های کاندیدا را در تحقیقات آزمایشگاهی سرکوب میکند. پژوهشگران بر این باورند که تیمول از تولید اروگاسترول یا ماده شبه کلسترول مورد نیاز برای رشد قارچ، ممانعت میکند. وقتی که همراه با داروی ضد قارچ نیستاتین مصرف می‌شود، قادر به ریشه کنی ۸۷/۴ درصدی سویه‌های کاندیدا خواهد بود.
بهبود خلق و خو و مقابله با اضطراب
ترکیبی به نام کارواکول در این گیاه دارویی وجود دارد که خواص بسیار مفیدی برای بهبود خلق و خود دارد. پزوهشی انتشار یافته در سال ۲۰۱۳ نشان داد که وقتی کارواکول به مدت هفت روز متوالی به حیوانات داده شود، قادر به افزایش سطح دوپامین و سروتونین در قشر جلویی مغز و هیپوکامپ است. دوپامین و سروتونین دو انتقال دهنده عصبی مهم برای خلق و خو هستند.
داده‌های به دست آمده از این تحقیق نشان می‌دهد که کارواکول یک ملکول فعال کننده مغز است که می‌تواند از طریق تلفیق انتقال دهنده‌های عصبی بر فعالیت شناختی تاثیر بگذارد. اگر آویشن به طور مرتب در غلظتهای پایین (۲۰ میلی گرم در هر کیلوگرم) مصرف شود، ممکن است احساس خوشحالی را بهبود بخشد. مطالعات دیگر که اغلب روی موشها انجام شده، نشان می‌دهد که این ماده به طور ویژه‌ای خواص ضد اضطرابی دارد که به معنای مقابله با اضطراب است. برای پذیرفتن این اثرات باید تحقیقات انسانی نیز انجام شود.
حفاظت در برابر برونشیت و سرفه
آویشن از گذشته‌های دور یکی از درمانهای خانگی سرفه، برونشیت و سایر مشکلات تنفسی بوده است. گاهی اوقات به صورت خوراکی برای درمان عفونت سینه و گاهی هم بصورت استنشاق بخار برای باز کردن راه‌های هوایی استفاده می‌شود. با توجه به پژوهشی در سال ۲۰۱۳ در مجله European Respiratory، تیمول روی گیرنده‌های زبان، دهان، گلو و راه‌های تنفسی به روشی عمل میکند که سرفه را سرکوب میکند. این تحقیق بر روی ۱۸ داوطلب انجام شد که هر کدام از آنها در معرض محرک سرفه بودند. بعد از استفاده از اسپری بینی تیمول، آنها چندین آزمایش برای بررسی احساس سرفه، تعداد سرفه‌های انجام شده و آستانه‌ای که سرفه برای آنها اتفاق می‌افتد، انجام دادند. اسپری بینی هیچ تاثیری بر آستانه ایجاد سرفه (نقطه‌ای که سرفه در پاسخ به محرک اتفاق می‌افتد)، نداشت اما باعث کاهش چشمگیر تعداد و شدت سرفه و همچنین احساس سرفه داشت. کاربران گزارش کردند که اسپری حس خنک کنندگی خوشایندی برای آنها داشت.
یک پژوهش از ترکیب آویشن و پیچک به عنوان درمانی خوراکی استفاده کرد. گروه درمان شده با این ترکیب، ۵۰ درصد کاهش سرفه داشت که دو روز زودتر از گروه دارونما به دست آمد.
تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با سرطان
ترکیبات فعال در این گیاه دارویی ممکن است قادر به مبارزه در برابر رشد تومورهای سرطانی باشد. بخصوص کارواکول ماده اصلی اساس روغنی است که خواص ضد تومور نشان می‌دهد که این گیاه مفید را یک غذای ضد سرطانی بالقوه می‌سازد. پژوهشی منتشر شده در مجله داروهای ضد سرطان نشان داد که کارواکول از تکثیر و مهاجرت دو رده از سلولهای سرطانی روده بزرگ ممانعت به عمل می‌آورد. در کل، تحقیقات نشان می‌دهد که کارواکول خواص درمانی برای پیشگیری و درمان سرطان روده بزرگ دارد. همچنین بر سیستم ایمنی اثراتی مفید دارد که به درمان بیماریهای خود ایمن با توجه به تحقیقی حیوانی، کمک میکند. این گیاه نه تنها خواص آنتی اکسیدانی دارد بلکه قادر به کاهش تولید سیتوکین‌های التهاب آوری ست که با بیماریهای مزمن مرتبط هستند.
پژوهشگران در ترکیه به اثرات آویشن وحشی بر فعالیت سرطان توجه کردند و و چگونه اثر بر مرگم سلول و نتایج مربوط به ژن در سلولهای سرطانی سینه. آنها دریافتند که آویشن موجب مرگ سلولی در سلولهای سرطان سینه می‌شود.
طولانی کردن قابلیت روغنهای خوراکی با روغن آویشن
اکسید شدن لیپید یک مشکل جدی حین عمل آمدن و نگهداری غذاست. این امر موجب کاهش کیفیت، ثبات، ایمنی و ارزش غذایی مواد خوراکی می‌شود. پژوهشگران در دانشگاه ورشو لهستان، بر اثر عصاره آویشن بر طولانی کردن وضعیت مطلوب روغن آفتابگردان در دماهای مختلف، آزمایش کردند. آنها متوجه شدند که آویشن یک آنتی اکسیدان بالقوه برای حفظ وضعیت روغن آفتابگردان است.
درماتیت آتوپیک (خشکی شدید پوست)
با توجه به تحقیقی در سال ۲۰۱۸ و منتشر شده در مجله بین المللی ایمونوفارماکولوژی، استفاده از تیمول برای پوست افراد مبتلا به درماتیت اتوپیک پاسخ مستقیم فیزیولوژیک را به دنبال دارد. تیمول علاوه بر ممانعت از ترکیبات التهاب زایی به نام سیتوکین، به انقباض لایه‌های پوستی متورم پوست بیرونی و اپیدرم که مشخصه درماتیت است، کمک میکند.
علاوه بر این، تیمول قادر به پیشگیری از عفونتهای ثانویه ایجاد شده به وسیله باکتریهای استافیلوکوک اورئوس است. این اختلالات شایع زمانی رخ می‌دهد که بافتهای متورم اجازه می‌دهنده که استافیلوکوک اورئوس از سطح پوست حرکت کرده و در زیر پوست تجمعاتی را ایجاد کنند. به گفته پژوهشگران، تیمول خواص ضد التهابی و ضد باکتری دارد و ممکن است در برنامه کنترل درماتیت آتوپیک مزمن قرار گیرد.
اثرات درمان کننده آویشن برای آکنه
دانشمندانی از لیدز انگلستان، اثرات مر، گل همیشه بهار و تنتور آویشن را بر پروپینیوباکتریوم آکنه (P.acnes)، باکتری ایجاد کننده آکنه را بررسی کردند و در نهایت دریافتند که آویشن ممکن است بر درمان آکنه موثر باشد. اثر ضد باکتریایی پذیرفته شده قویتری نسبت به بنزوئیل پروکساید با غلظت استاندارد دارد که یکی از مواد تشکیل دهنده اغلب کرمها و فیس واشهای ضد آکنه است. بنزوئیل پروکساید موجب احساس سوزش و تحریک روی پوست می‌شود که به مفهوم این است که تنتور آویشن ممکن است محلول بهتری برای آکنه باشد که اثرات ناخواسته کمتری دارد.
حفاظت از دهان و دندان
همچنان که در بالا گفته شد، عصاره‌های گرفته شده از این گیاه در محصولاتی مثل خمیردندان و دهان شویه استفاده می‌شود. ترکیبات در این گیاهان می‌تواند به پیشگیری از عفونتهای ناشی از بیماریهای دهان و سالم نگه داشتن آنها بوسیله کاهش پلاک و پوسیدگی، حفظ میکند.
شکلهای مختلف آویشن
معمولا از برگهای تازه آویشن در چای و غذا استفاده می‌شود و گاهی اوقات بین پارچه‌ها می‌گذارند تا از خورده شدن آنها توسط حشرات جلوگیری کنند. اسانس روغنی آویشن معمولا به روغن آویشن اطلاق می‌شود که حاوی بین ۲۰ درصد و ۶۰ درصد تیمول است. تولیدکنندگان، اسانس روغنی آویشن را برای موارد استفاده‌های مختلفی از جمله صابونهای خوشبو و به عنوان ماده‌ای در دئودورانت، استخراج می‌کنند. افراد از روغن آویشن به عنوان یک ضد میکروب و یک دافع حشرات استفاده می‌کنند. تیمول یک نگهدارنده گوشت متداول است و پرورش دهندگان آویشن تیمول را داخل روغن ترکیب می‌کنند تا زیتونها را سالم نگه دارند. بر خلاف برگهای تازه، شخص نمی‌تواند از روغنهای اسانسی در دهان استفاده کند یا آن را به طور مستقیم روی پوست بگذارد. روغن آویشن را داخل روغنی حامل همانند روغن زیتون، رقیق کنید.
عوارض و خطرات آویشن
استفاده از آویشن برای غذا به میزان مناسب، معمولا بی خطر است. همچنین وقتی که به شکل مکمل با اندازه توصیه شده، مصرف شود نیز مشکلی ندارد. اما مصرف زیاد آویشن ممکن است موجب ناخوشی معده، گرفتگی عضلات، سردرد و سرگیجه شود. برای زنان باردار و شیرده، بهتر است که این گیاه را در اندازه مناسب به عنوان یک ادویه آشپزی استفاده کننده نه در مقدار زیاد و به عنوان دار.
حساسیت به این ماده خیلی شایع نیست اما اگر شما به گیاهی مثل مرزنجوش یا سایر گونه‌های خانواده نعناع مثل اسطوخودوس و مریم گلی حساسیت دارید ممکن است به این گیاه هم حساسیت داشته باشید. برای زنانی که بیماریهای مربوط به هورمون همانند سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان رحم، فیبروم رحم یا اندومتر دارند، ممکن است همانند استروژن در بدن عمل کند. اگر بیماریهایی دارید که با افزایش استروژن بدتر می‌شوند، از خوردن آویشن اجتناب کنید.
این ماده وقتی در مقادیر زیاد مصرف شود، احتمالا لخته شدن خون را کاهش می‌دهد بنابراین اگر اختلال لخته خون دارید یا داروی رقیق کننده خون مصرف می‌کنید، مراقب باشید. به همین دلیل بهتر است تا دو هفته قبل از جراحی مصرف نشود.
برخلاف اکثر اسانسهای روغنی، روغن آویشن را می‌توان بصورت خوراکی اما به میزان محدود مصرف کرد. از آ«جایی که این روغن غلیظ است، مصرف بیشتر ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. کاهش فشار خون یا افت فشار خون غیر طبیعی، در صورت مصرف زیاد روغن آویشن رخ می‌دهد. از روغن آویشن و یا مکمل حاوی در دوران بارداری خودداری شود. آویشن اثراتی همانند استروژن داشته و می‌تواند بر قاعدگی اثر گذاشته و خطر سقط را افزایش دهد. استفاده از آویشن در آشپزی برای این افراد هیچ خطری ندارد.
تداخلات دارویی
آویشن می‌تواند لخته شدن خون را کند کند و ممکن است اثرات ضد انعقادهایی همانند کومادین (وارفارین) یا پلاویکس (کلوپیدوگرل) را تقویت کرده، موجب خونریزی و کبودی شوند. به همین دلیل است که روغن آویشن یا مکملهای آن را باید دو هفته قبل از جراحی قطع کرد تا از خونریزی حین عمل جلوگیری شود.
روغن آویشن یا مکملها را افراد مصرف کننده داروهای پرفشاری خون، با احتیاط مصرف کنند. مصرف اینها با همدیگر موجب افت فشار زیاد می‌شود. برای جلوگیری از این تداخلات دارویی، اگر در حال مصرف آویشن هستید یا از آن برای درمان هر نوع بیماری که استفاده می کنید بهتر است با پزشک مشورت کنید.
انتخاب، تهیه و ذخیره سازی
آویشن را هم می‌توان به صورت تازه و هم خشک از مغازه‌ها تهیه کرد البته اغلب به صورت خشک وجود دارند. آویشن خشک شده را می‌توان با خیال راحت در دمای اتاق برای حداکثر دو سال نگهداری کرد اما بعد از یک سال به سرعت عطر خود را از دست می‌دهد. آویشن تازه را به مدت یک هفته می‌توان در یخچال نگهداری کرد و بعد از این مدت تیره می‌شوند. آویشن تازه را می‌توان فریز کرد و به آب مرغ و گوشت و خورشها به صورت مستقیم اضافه کرد.
کپسولهای آویشن حاوی برگهای پودر شده آویشن هستند و معمولا دوزی بین ۲۵۰ میلی گرم و ۵۰۰ میلی گرم در روز هستند. توصیه می‌شود هرگز فراتر از دوز توصیه شده دروی جعبه مصرف نکنید. اسانس روغن آویشن معمولا در بطری‌های آبی رنگ نگهداری می‌شود. بهترین روغنها آنهایی هستند که روی آنها نام لاتین، کشور مبدا و روش استخراج (کمپرس سرد و یا گرم) روی آن ذکر شده باشد. شما می‌توانید اسانس روغنی را در یک مکان خشک و خنک و یا یخچال و دور از آفتاب نگهداری کنید. اشعه ماورابنفش آفتاب می‌تواند به اسانس روغنی صدمه بزند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
