فواید شی باتر برای سلامت و زیبایی پوست و مو و روشهای استفاده

شی باتر یک نوع چربی سفت و غلیظ بدست آمده از درخت شی (Vitellaria paradoxa) بومی مناطق مرکزی و شمال توگو در آفریقا است. این میوه حاوی دانه‌ای است که روغن از آن استخراج می‌شود. این کره گیاهی یکی از منابع مهم چربی در صنایع غذایی و لوازم آرایشی است. به همین دلیل استفاده از آن هم به صورت تصفیه شده و هم به صورت تصفیه نشده یا خام متداول است. روغن شی تصفیه نشده از دانه‌ها به وسیله دست جدا می‌شود. شی باتر تصفیه شده از طریق صنعتی و با کمک مواد شیمیایی خاصی به دست می‌آید.

شی باتر به تنهایی به صورت موضعی برای کنترل مشکلات پوستی و کاهش چروکها استفاده می‌شود. شی باتر یک ماده تشکیل دهنده پرطرفدار در کرمها و ولوسیونهای پوست است. این ماده در کشورهای آفریقایی برای آشپزی و حتی خوراک دام هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شی باتر چیست؟

شی باتر از درخت شی بدست می‌آید. این درخت بخاطر روغنی که از مغز میوه آن بدست می‌آید بسیار مورد توجه است و در فراورده‌های آرایشی، دارویی و شکلات سازی از آن استفاده می‌شود. امروزه تقاضا برای این ماده غنی روز به روز بیشتر می‌شود. شما می‌توانید آن را در اغلب کرمها و لوسیونهای آرایشی جزو مواد تشکیل دهنده ببینید. برای استخراج روغن لایه بیرونی میوه برداشته می‌شود و مغز آن بوسیله دست خراش داده می‌شوند.

وقتی این کار انجام شد، کره بوسیله دست داخل یک تشت بزرگ از آب ورز داده می‌شود تا روغنی  که به عنوان اسیدهای چرب شناخته می‌شود، جدا شود. این اسیدهای چرب خواص مقوی دارند که آن را بهترین گزینه برای مراقبتهای پوستی می‌سازد. در نهایت، شی باتر از بالای آب برداشته می‌شود و تا زمانی که سفت شود، خنک می‌شود. این ماده قرنهاست که به صورت موضعی استفاده می‌شود و برخی بر این باورند که شی باتر تصفیه نشده بوسیله کلئوپاترا و ملکه صبا هم استفاده می‌شد. امروزه شی باتر برای استفاده پوست و مو به شدت محبوب است به همین دلیل است که در اغلب لوازم آرایشی اسم آن را می‌بینید. کره شی به عنوان Karite و Kolo هم شناخته می‌شود

ایا شی باتر خوراکی است؟ نوع تصفیه آن خوراکی و در کشورهای آفریقایی برای آماده کردن غذا همراه با سایر روغنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات کره شی به جای کره کاکائو استفاده می‌شود اما اگر از لحاظ مزه آنها را مقایسه کنید، کاملا متفاوت هستند.

حقایق تغذیه‌ای شی باتر

اطلاعات تغذیه‌ای برای یک قاشق غذاخوری (۱۳.۶ گرم) شی باتر است:

• کالری: ۱۲۰
• چربی: ۱۴ گرم
• سدیم: ۰ میلی گرم
• کربوهیدرات: ۰ میلی گرم
• فیبر: ۰ میلی گرم
• قند: ۰ میلی گرم
• پروتئین: ۰ میلی گرم

ترکیبات شی باتر

شی باتر خام سرشار از اسیدهای استئاریک، اولئیک و سرشار از ویتامین E و ویتامین A است. روغن به دست آمده از میوه شی باتر حاوی ۴۵ تا ۵۰ درصد اولئیک اسید، ۳۰ تا ۴۱ درصد اسید استئاریک، ۵ تا ۹ درصد اسید پالمیتیک اسید و ۴ تا ۵ لینولئیک اسید است. بهترین کره شی به دست آمده با استفاده از روشهای کمپرس سرد بدون مواد شیمیایی افزوده یا نگهدارنده است. شی باتر یا Butyrospermum parkii بافت لطیفی دارد و در دمای اتاق به شکل جامد است اما در دست نرم می‌شود و استفاده از آن را آسان می‌سازد. در مقایسه با چربی‌های گیاهی دیگر مثل روغن هسته انگور، روغن زیتون و کانولا دارای نسبت بالایی از اسیدهای چرب اشباع و حاوی ویتامینهای آ و ای است.

فواید شی باتر

مرطوب کننده ضد التهاب

استفاده از شی باتر برای مرطوب کردن صورت و بدن یکی از مهمترین استفاده‌های این ماده است. بسیاری از محصولات مراقبت پوستی حاوی مواد مصنوعی ناسالم هستند. برخلاف آن، این کره یک ماده طبیعی است که به عنوان یک عامل نرم کننده شگفت انگیز پوست عمل می‌کند. علاوه بر این ضد التهاب نیز هست. تحقیقی منتشر شده در مجله اولئو ساینس گزارش می‌دهد مغز شی و چربی شی (کره شی) به کاهش التهاب کمک می‌کند. در مجموع، هم مغز شی و هم کره شی ، ترکیبات ضد توموری به نام استرهای سینامات دارند (که در دارچین هم موجود هستند). وقتی که روی پوست استفاده می‌شود، سیتوکین‌ها و سایر سلولهای التهابی را وادار می‌کند تا تولیدشان را کند کنند. این کار به حداقل رساندن تحریک ایجاد شده بوسیله عوامل محیطی همانند خشکی هوا و بیماریهای التهابی پوست همانند اگزما، کمک می‌کند.

شی باتر به عنوان یک نرم کننده پوست، عملکردی دو جانبه دارد. ابتدا به مرطوب نگه داشتن کمک می‌کند و از دست دادن آب را بوسیله تشکیل یک سد روی سطح پوست، کاهش می‌دهد. دوم به کاهش ظاهر تکه‌های خشک پوست و پوسته‌های روی پوست صورت و بدن کمک می‌کند. بسیاری از افراد این ماده را به عنوان مرطوب کننده ترجیح می‌دهند چون حاوی چربیهای غیر صابونی است به این معنی که بر خلاف چربیهای دیگر به هنگام وجود یک ماده قلیایی تبدیل به صابون نمی‌شود بنابراین قابلیتهای مرطوب کننده خود را حفظ می‌کند.

خواص ضد پیری دارد

اگر بخواهید علائم قابل مشاهده پیری را کاهش دهید، حفظ رطوبت طبیعی پوست در اولویت قرار دارد و کره شی از این لحاظ یک مرطوب کننده عالی است. شی باتر خام می‌تواند بازسازی سلولی را تحریک کرده و پوست را نرم کند که می‌تواند به کاهش ظاهر خطوط پوست و چروکها کمک کند. مجله آمریکایی Life Science یک تحقیق بالینی شامل ۳۰ داوطلب را گزارش کرد که شی باتر علائم پیری مختلفی را کاهش داد. در تحقیق بالینی دیگر برای پوست خشک، نازک یا در حل پیری، ۴۹ داوطلب شی باتر را به مدت دو بار در هفته استفاده کردند و متوه شدند که از پیری ظاهری جلوگیری می‌کند. بنابراین عجیب نیست که شی باتر را در بسیاری از محصولات ضد پیری مشاهده می‌کنید. مکانیسم دقیق آن بخوبی شناخته نشده است و ممکن است مربوط به تقویت تولید کلاژن یا کاهش تجزیه کلاژن موجود باشد. شی باتر حاوی تری ترپانهاست. این مواد ترکیبات شیمیایی هستند که که بازسازی فیبر کلاژن را دوباره فعال می‌کنند.

مرطوب کننده پوست سر و مو

احتمالا شی باتر را برای مو و ترمیم کننده پوست سر استفاده کردید. وقتی که بصورت موضعی استفاده شده باشد به نگه داشتن رطوبت، تنظیم چربی پوست، کاهش شوره و تامین حفاظت کامل در برابر آب و هوای بد کمک می‌کند یعنی دقیقا شبیه همان کاری که روغن نارگیل برای موها می‌کند. آیا شی باتر برای پوست بهتر از روغن نارگیل است؟ هر دو مرطوب کننده‌های طبیعی عالی هستند و شما می‌توانید هر کدام را که بخواهید روی پوست، پوست سر یا مو استفاده کنید تا سلامت و ظاهر آنها را بهتر کنید.

شی باتر را کمی گرم کنید تا نرم شود و بعد آن را بطور کامل روی مو و پوست سر بمالید. برای کسب نتیجه بهتر، آن را به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بگذارید بماند. سپس با شامپو و نرم کنند همانند حالت عادی بشویید. در مجموع شی باتر برای پوست و موی شما مفید است، این کره همچنین اگر موقع حالت دادن موقع روی ریشه استفاده، حجم مو را هم تامین می‌کند.

ترمیم آفتاب سوختگی و خشکی پوست بر اثر باد و سرما

شی باتر خام برای کمک به از بین بردن قرمزی پوست بر اثر سرما عالی است. بخاطر خواص مرطوب کننده‌اش نفوذ عمیقی به پوست دارد که خواص مرطوب کنندگی بیشتری را ارائه می‌دهد و در همان حال از سرما زدگی پوست جلوگیری می‌کند. برای پاشنه خشک و ترک دارد، آرنجها و زانوهای خشن هم عالی است.

شی باتر انتخاب سالمتر و تغذیه کننده ای است چون اکثر ضد افتابها حاوی مواد شیمیایی هستند که به داخل پوست نفوذ کرده و وارد بدن می‌شوند. SPF این ضد آفتاب فقط ۶ است اما می‌تواند مقداری حفاظت در برابر آفتاب ایجاد کند و روش طبیعی‌تری است و برای زیرسازی آرایش هم عالی است. شی باتر یک مرطوب کننده و ضد آفتاب توام است. این ماده همچنین برای از بین بردن آفتاب سوختگی هم عالی است.

ترکهای پوست را کاهش می‌دهد

چگونه می‌توان ترکهای پوست را از بین برد؟ در حالی که بسیاری بر این باورند که رتین آ و لیزر تنها روش برای از بین بردن استرچ مارک هستند، شی باتر ممکن است با استفاده از ویتامین A طبیعی موجود در خود به ما کمک کند. از آنجایی که خواص تسکین دهنده شگفت انگیز آن و  مواد آبرسان، ممکن است ظاهر ترکهای پوست و اسکارهای دیگر را کاهش دهد. برخی از افراد بطور طبیعی از آن برای بهبود ظاهر سلولیت بوسیله نرم و صاف کردن پوستشان، استفاده می‌کنند.

جلوگیری از سوختگی کشاله ران و جای پوشک برای کودکان

شی باتر یک پماد عالی برای سوختگی ناشی از پوشک برای کودک شماست چون خواص ضد التهاب و ضد قارچ دارد که می‌تواند به مبارزه با قارچ کمک کند. شی باتر خام می‌تواند به بهبود گردش خون کمک کند که تقویت کننده جوانسازی سلول و در عین حال بهبود تولید کلاژن است. هم جوانسازی سلولی و هم تولید کلاژن برای تسکین نقاط قرمز به طور سریع، موثر هستند. از آنجایی که اغلب کودکان در معرض تعداد زیادی از مواد شیمایی موجود در کرمها هستند، این ماده یک روش عالی برای رفع سوختگی جای پوشک کودک است.

کمک به تسکین جای نیش حشرات

شی باتر بصورت سنتی برای تسکین جای نیش زنبور و خارش جای پشه به کار می‌روند. شواهد متعدد نشان می‌دهد که شی باتر ممکن است تورم ناشی از نیش و گاز حشرات را کاهش می‌دهد. البته ظاهرا هیچ تحقیقات بالینی از این موضوع حمایت نکرده است. اگر درد و ورم شدید ناشی از نیش حشره دارید، بهتر است به دنبال درمانهای تخصصی تایید شده باشید.

بهبود زخم و کاهش درد آرتروز

با توجه به خاصیت کاهش دهنده التهاب، شی باتر با بازسازی بافت که برای درمان زخم حیاتی است، ارتباط دارد اسیدهای چرب به حفاظت از زخمها در برابر تحریکهای محیطی به هنگام فرایند ترمیم، حفاظت می‌کنند.

آرتروز بوسیله التهاب زمینه‌ای در مفصل ایجاد می‌شود. پژوهشی در سال ۲۰۱۶ روی کنستانتره روغن شی نشان داد که این ماده می‌تواند التهاب را کاهش دهد و در همین حال از صدمه بیشتر مفاصل هم پیشگیری می‌کن.د. اگر چه تحقیق بر روی مفاصل زانو تمرکز کرده است، این فواید بالقوه را می‌توان به سایر نقاط بدن هم توسعه داد.

تسکین درد عضلات

عضلاتی که دردناک می‌شوند ممک است بخاطر التها و یا سفتی باشد چون بدن شما بافت عضله را ترمیم می‌کند. شی باتر معمولا به همان روشی که در مورد کاهش التهاب در مفاصل گفته شد، درد عضلات را هم کاهش می‌دهد.

به رفع احتقان کمک می‌کند

یک پژوهش در سال ۱۹۷۹ نشان داد که شی باتر ممکن است به رفع گرفتگی بینی کمک کند. وقتی از این ماده در قطره‌های بینی استفاده می‌شود می‌تواند التهاب در راه‌های بینی را کاهش دهد. این ماده همچنین به کاهش صدمه مخاطی که اغلب منجر به گرفتگی بینی می‌شود، کمک می کند. این اثرات می‌تواند برای مقابله با الرژی، سینوزیت یا سرماخوردگی هم مفید باشد.

روش استفاده از شی باتر

روی پوست

شما می‌توانید از شی باتر بطور مستقیم روی پوست استفاده کنید. شی باتر خام و تصفیه نشده به راحتی روی پوست پخش می‌شود. می‌توانید از انگشت یا قاشق برای برداشتن شی باتر از داخل ظرفش استفاده کنید چون کمی سفت است سپس آن را روی پوست بمالید تا به طور کامل جذب شود. می‌توانید از این محصول در انواع بالم لب، مرطوب کننده، روغن بدن و کرمهای دست ساز خانگی استفاده کنید. چند نوع کره بدن در سایت آموزش داده شده که در آنها از شی باتر نیز استفاده شده است.

روی مو

شی باتر خام را می‌توان به طور مستقیم روی مو هم استفاده کرد. اگر موی شما بطور طبیعی فر یا وز دارد، از شی باتر به عنوان یک حالت دهنده استفاده کنید. قبل از شستن سر حتما توجه کنید که موها شی باتر را بخوبی جذب کرده باشند و بعد به حالت معمول موها را بشویید. همچنین می‌توانید از مقداری کمی از آن به عنوان حالت دهنده استفاده کنید. اگر موی شما بطور طبیعی، نازک، شکسته یا همراه با موخوره است، شی باتر را روی انتهای موها استفاده کنید. استفاده از این کره روی ریشه موها، ممکن است به موها ظاهری چرب بدهد. اگر موهای بلندتان در هم گره می‌خورد و شانه کردن آنها مشکل است، توصیه می‌کنم با استفاده از تنها قطره روغن جوجوبا این کار را برای خودتان راحت کنید.

روش نگهداری

معمولا کره شی در ظرفهایی دردار و غیر شفاف عرضه می‌شود. بهتر است که آن را همیشه دور از نور و گرما نگه دارید. اگر شی باتر تصفیه نشده استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود که آن را در ظرفی دردار و در محلی خشک و خنک نگه دارید. معمولا تاریخ مصرف شی باتر اززمان تولید تا انقضا ۱۸ ماه است چون خواص مفید آن ممکن است به مرور زمان کاهش یابد. من توصیه می‌کنم که برای خرید روغنها و کره‌ها از جمله کره شی درماه‌های سرد سال اقدام به خرید کنید. البته این روغن درهوای سرد سفت‌تر و در ماه‌های گرم نرمتر است و راحت‌تر می‌توان از آن استفاده کرد.

عوارض جانبی

شی باتر خوشبختانه جزو ان مواردی است که می‌توان به تنهایی از آن استفاده کرد و به عنوان یک ماده بی خطر از ذکر می‌شود. حتی افرادی هم که به مغزهای روغنی آلرژی دارند می‌توانند از آن روی پوست استفاده کنند. اما بهتر است که ابتدا مقداری از آن را روی پوست بازوی خود امتحان کنید و اگر واکنش نشان نداد از آن استفاده کنید. در صورت بروز حساسیت شدید به مثل درد زیاد، ورم یا دشواری در تنفس به مراکز درمانی مراجعه کنید.

انواع شی باتر چه هستند و از کجا باید بخریم

خب در مورد اینکه شی باتر بر چند نوع است باید ابتدا ببینیم از کجا می‌خواهید آن را تهیه کنید. شی باتر موجود در سایتهای فروش ایرانی اغلب به صورت کمپرس سرد و احتمالا تصفیه شده است. برای خرید از سایتهای فروش می‌توانید به سایتهای نارین گل و یا فازیما مراجعه کنید. سایت نارین گل چندین فرمول کرم و سایر محصولات مراقبتی تهیه شده از این ماده را نیز برای شما آورده است.

در صورتی که خواهان خرید از سایتهای فروش کالاهای خارجی و یا سایتهای فروش واسطه از خارج مثل مالتینا هستید باید قیمت بیشتری بپردازید اما در اینصورت انتخابهای بیشتری خواهید داشت. موقع خرید از سایت مالتینا و یا سایرین به کلماتی مثل ارگانیک، خام (raw)، تصفیه نشده (unrefined) و کمپرس سرد (cold press) توجه کنید. همچنین موقع خرید توجه کنید که شی باتر در ظرهای دردار باشد که به صورت کره است نه انطور که بعضی از محصولات شرکت now به صورت روغن در بطری عرضه می‌کنند. نمونه‌های تصفیه شده رنگ سفیدی دارند و با مواد شیمیایی تصفیه می‌شوند و به همین خاطر قدری از خاصیت خود را از دست می‌دهند. بنابراین اگر قیمت و گرانی ارز برایتان مهم نیست توصیه می‌کنم نمونه‌های تصفیه نشده خارجی را بخرید. به عنوان مثال یک نمونه از آنها با وزنی نزدیک به ۵۰۰ گرم با قیمتی بالای ۶۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد که بصورت خام و تصفیه نشده است و برای افرادی مثل من که استفاده زیادی از ان دارند، پیشنهاد خوبی است.

توصیه‌های نهایی داروباکس

شی باتر یک کره گیاهی طبیعی حاوی مواد ویتامینها و مواد بازسازی کننده پوست است که می‌تواند در رفع و کاهش بسیاری از مشکلات پوستی از جمله خشکی، اگزما و پسوریازیس موثر باشد. این ماده غنی و پرخاصیت یکی از پر کاربردترین مواد تشکیل دهنده در کرمهای ضد پیری و مرطوب کننده است که بخاطر خواص بازسازی کننده سلولی و ترمیم کلاژن پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. شی باتر را می‌توان هم برای مو و هم برای پوست به تنهایی استفاده کرد و از خواص نرم کنندگی و حالت دهندگی توامان آن برای مو و پوست سر نیز بهره برد.

برای استفاده مطلوب از این ماده سعی کنید نسخه‌های تصفیه نشده و کمپرس سرد  آن را خریداری کنید و ظرف نهایتا یک سال از آن استفاده کنید. این ماده عالی را هم می‌توان به تنهایی و یا همراه با سایر روغنها و مواد طبیعی برای انواع محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده کرد.

ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز

منابع

Healthline

https://www.healthline.com/health/shea-butter-for-face

Dr axe

https://draxe.com/nutrition/raw-shea-butter/

Bup. D. N and et. al (2014). Production zones and systems, markets, benefits and constraints of shea (Vitellaria paradoxa Gaertn) butter processing.

https://www.ocl-journal.org/articles/ocl/abs/2014/02/ocl130026/ocl130026.html

Honfo. G. F. and et. al (2013). Nutritional Composition of Shea Products and Chemical Properties of Shea Butter: A Review.

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10408398.2011.604142

Okullo. J. and et. al (2010). Physico-Chemical characteristics of shea butter (Vitellaria paradoxa C.F. Gaertn.) oil from the Shea district of Uganda.

https://www.ajol.info/index.php/ajfand/article/view/51484

verywellfit

https://www.verywellfit.com/shea-butter-nutrition-facts-4589809

wellnessmama

https://wellnessmama.com/27324/shea-butter-benefits