اسهال و مدفوع بدبو شامل مواردی ست که بویی بسیار بدتر از حالت معمول گاهی شبیه ماهی فاسد شده می‌دهد. در این موارد، علل متعددی موجب این حالت می‌شود. گاهی اوقات آنتی بیوتیکها و گاهی هم عفونتها و یا بیماریهای گوارشی مقصر این مساله هستند. برای مقابله با مدفوع بدبو باید ابتدا علت زمینه‌ای تشخیص داده شده سپس درمان شود.
مدفوع در واقع پسمانده‌های غذاهایی ست که شخص مصرف می‌کند که مواد مغذی آن جذب شده و مواد غیر قابل تجزیه و بی ارزش از بدن دفع می‌شوند. این مواد به دلیل تجزیه شدن و همچنین ماندن به مدت طولانی (مثلا ۱۶ ساعت) در روده، بوی بدی می‌گیرند و بوی بد در واقع امری عادی ست. از این جهت اگر کسی دچار یبوست شده و بعد از ساعاتی طولانی دفع داشته باشد، متوجه بوی بدتری نسبت به حالت عادی می‌شود. اما وقتی کسی در شرایطی کاملا عادی بوی مدفوع بسیار بد و غیر عادی دارد و یا اسهال وی بدبو باشد و بویی شبیه ماهی فاسد شده و یا تعفن بدهد، نشانه موردی غیر طبیعی در بدن است که باید بررسی شود.
بوی مدفوع تحت تاثیر چند چیز است از جمله رژیم غذایی، سلامت روده و سلامت کلی شخص. همچنین تحت تاثیر فلور میکروبی دستگاه گوارش است. فلور میکروبی یا میکروبیوم، در واقع میکروبهایی هستند که به طور طبیعی در دستگاه گوارش ما موجود هستند. این میکروبها مسئول تجزیه و یا جذب برخی مواد هستند. اغلب اوقات بوی مدفوع به علت مواد غذایی ست که مصرف می‌کنید. برخی از غذاها مثل غذاهای حاوی لاکتوز برای افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند موجب ایجاد بویی بد در مدفوع می‌شوند. اما اگر مرتب دچار مدفوع بدبو می‌شوید ممکن است به علت عدم تعادل میکروبهای دستگاه گوارش یا یک بیماری باشد. در زیر به چندین علت بوی بد مدفوع که گاهی هم موجب اسهال می‌شود، اشاره می‌کنیم.
آنتی بیوتیک و عفونت
مصرف آنتی بیوتیک ممکن است به طور موقت موجب ناراحتی معده و مدفوع بدبو شود. این بخاطر این است که آنتی بیوتیکها تعادل میکروبهای روده را بهم زده و موجب کاهش باکتریهای مفید و افزایش باکتریهای مهاجم می‌شوند. علائم آن معمولا پس از اتمام مصرف آنتی بیوتیک از بین می‌رود و باکتریهای مفید دوباره به وضعیت قبلی و نرمال خود برمی‌گردند. گاهی اوقات ممکن است آنتی بیوتیکها بتوانند تعداد زیادی از باکتریهای مفید روده را تخریب کنند بطوری که باکتریهای مضر چندین برابر و خارج از کنترل رشد کنند که این موجب عفونت می‌شود. افرادی که دچار رشد بیش از اندازه باکترهای مضر روده به هنگام مصرف آنتی بیوتیک می‌شوند، معمولا متوجه این علائم می‌شوند:
- اسهال بدبو و آبکی که حاوی چرک یا خون است
- درد، گرفتگی شکم و حساسیت به لمس
- تب
تشخیص
در اغلب موارد، پزشکان ناراحتی معده مربوط به مصرف آنتی بیوتیک را با انجام معاینه و پرسش از بیمار در مورد سابقه مصرف آنتی بیوتیک متوجه می‌شوند. همچنین ممکن است برای بررسی سموم باکتریایی، آزمایش مدفوع را درخواست کنند.
درمان
در اکثر موارد، علائم پس از پایان مصرف آنتی بیوتیک فروکش می‌کنند. درمانهای خانگی زیر هم به کاهش شدت علائم کمک می‌کنند:
- نوشیدن ماعیات فراوان
- اجتناب از خوردن گندم، لبنیات، غذاهای پرفیبر که می‌تواند روده را بیشتر تحریک کنند.
مدفوع بدبو به علت عدم تحمل لاکتوز
لاکتوز نوعی قند مخوجود در شیر و سایر فراوده‌های لبنی است. بدن انسان این قند را توسط آنزیم گوارشی به نام لاکتاز، تجزیه می‌کنند. در برخی افراد این آنزیم به قدر کافی وجود ندارد، بنابراین چنین اشخاصی دچار عدم تحمل لاکتوز هستند. افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند، معمولا پس از مصرف فراوردههای شیری دچار علائم زیر هم می‌شوند:
- مدفوع بدبو شل
- نفخ و دفع گاز
- گرفتگی شکم
- تهوع
تشخیص
افرادی که مشکوک به عدم تحمل لاکتوز هستند باید کلیه فراوردههای لبنی را به مدت چند هفته از برنامه غذایی خود حذف کنند. بعد از یک دوره بدون لبنیات، شخص باید دوباره شیر یا فراوردههای آن را دوباره مصر ف کنند تا ببیند آیا علائم برمی‌گردند یا خیر. تستهای تشخیصی دیگر به این منظور عبارتند از:
- آزمایش خون: نشان می‌دهد که آیا شخص می‌تواند لاکتوز را پس از مصرف محصولات حاوی آن، هضم کند یا خیر.
- تست تنفس هیدروژن: این شامل تنفس مرتب در یک کیسه پس از مصرف لاکحتوز است. اگر هوای جمع شده در کیسه حاوی مقادیر بالایی از هیدروژن باشد، نشان دهنده عدم تحمل لاکتوز است.
- تست اسیدیته مدفوع: این شامل تست مدفوع پس از مصرف و گوارش کامل لاکتوز است. نمونه مدفوع دارای اسیدیته بالا نشان دهنده عدم تحمل لاکتوز است.
- تست ژنتیک: این شامل آنالیز نمونه خون یا بزاق برای ژن مربوط به عدم تحمل لاکتوز است.
- نمونه برداری از روده با جراحی: در این روش جراح تکه کوچکی از روده را برای بررسی برمی‌دارد.
درمان
بهترین روش برای پیشگیری از عدم تحمل لاکتوز اجتناب از مصرف لبنیات و محصولات حاوی شیر است. یا اینکه افراد قرصهایی را که حاوی آنزیم لاکتاز هسند، بخرند. مصرف این قرصها قبل از خوردن فراوردههای لبنی می‌تواند به گوارش لاکتوز در بدن کمک کند.
حساسیت به شیر
حساسیت به شیر داشتن آلرژی به شیر است که با عدم تحمل لاکتوز متفاوت است. افرادی که حساسیت به شیر دارند سیستم ایمنی آنها به شیر و فراوردههای لبنی واکنش نشان می‌دهد. علائم حساسیت به شیر عبارتند از:
- مدفوع بدبو و
- ناراحتی معده
- استفراغ
- کهیر
- شوک آنافیلاکسی البته در این مورد به ندرت کشنده است
تشخیص
تستهای تشخیصی آن عبارتند از:
- تست پوستی: پزشک مقداری شیر را روی بازوی شخص قرار می‌دهد سپس آن ناحیه را با سوزن کمی خراش می‌دهد، تحریک در آن ناحیه نشان دهنده حساسیت است.
- آزمایش خون: این آزمایش آنتی بادیهای ایمونوگلوبولین E را که در پاسخ به مواد حساسیت زا در بدن تولید می‌شوند، بررسی می‌کند.
- چالش غذای خوراکی: شخص مقدار کمی ماده حساسیت زا را با حضور پزشک متخصص آلرژی مصرف می‌کند.
درمان
تنها روش برای کنترل حساسیت به شیر، اجتناب از شیر و فراوده‌های حاوی آن است. همچنین متخصصان آلرژی و پزشکان به چنین اشخاصی توصیه می‌کنند که همیشه یک اپی نفرین قلمی به همراه خود داشته باشند. این دارو به شخص امکان می‌دهد که به هنگام شوک آنافیلاکسی، خود تزریقی را انجام دهد.
بیماری سلیاک
افراد مبتلا به سلیاک دچار عکس العمل ایمنی به خوردن گلوتن هستند که پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است. در بیماری سلیاک، سیستم ایمنی نسبت به حضور گلوتن واکنش شدیدی نشان می‌دهد و به پوشش داخلی روده باریک حمله می‌کند. صدمه به تدریج می‌تواند موجب سوجذب یا عدم قابلیت جذب مواد مغذی از غذاها باشد. این می‌تواند منجر به اختلالات بعدی شود. علائم شایع بیماری سلیاک عبارتند از:
- مدفوع بی رنگ، چرب یا بدبو
- نفخ، گاز یا درد شکم دائمی
- اسهال یا یبوست مداوم
- افزایش یا کاهش وزن
- گیجی، خستگی و کوفتگی
- درد مفصل یا استخوان
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی در پاها
- گرفتگی عضلات
- زخم دهان
- دانه‌های قرمز روی پوست که خارش دار هستند
تشخیص
تستهای استاندارد تشخیصی برای بیماری سلیاک شامل آزمایش خون و اندوسکوپی هستند. به هنگام آندوسکوپی، جراح، یک تکه کوچک از روده باریک را برای بررسی سوجذب برمی‌دارد. چنین شخصی قبل از انجام این تست نباید گلوتن را از رژیم غذایی حذف کند. چون انجام این کار می‌تواند بر نتایج تستها اثر گذاشته و با تشخیص مداخله داشته باشد.
درمان
پس از تشخیص، بیمار مبتلا به سلیاک باید یک رژیم غذایی بدون گلوتن را در پیش گیرد. ممکن است ۲ سال طول بکشد تا روده باریک ترمیم شود. افراد مبتلا به سلیاک حتی پس از ترمیم هم باید به اجتناب از خوردن گلوتن ادامه دهند.
سندرم روده کوتاه
سندرم روده کوتاه یک بیماری نادر است که به هنگامی بوجود می‌آید که بخشی از روده باریک یا بزرگ وجود نداشته یا عملکردی نداشته باشد. به خاطر این مساله، افراد مبتلا به SBS اغلب دچار سوجذب هستند که موجب اختلالات جدی می‌شود. سندرم روده کوتاه به دلایل متعدی بوجود می‌آید. یک علت شایع آن برداشتن بخشی از روده پس از درمان برای بیماری التهاب روده (IBD)است. علائم SBS در میان افراد متفاوت است اما معمولا شامل موارد زیر است:
- مدفوع بدبو چرب و کمرنگ
- اسهال شدید
- کم آبی بدن
- کاهش وزن و حجم عضله
- بی حالی
- سو تغذیه
- نفخ
- سوزش سردل
تشخیص
پزشکان معمولا از تستهای زیر برای تشخیص سندرم روده کوتاه استفاده می‌کنند:
- آزمایش خون: این تستها می‌تواند کم خونی، سو تغذیه و کم آبی را بررسی کند.
- تستهای تصویری شامل عکس رادیولوژی و سی تی اسکن: با استفاده از این روش، انسداد و کاهش عملکرد روده بررسی می‌شود.
- نمونه برداری از کبد: این تست می‌تواند عملکرد کبد را بررسی کند.
درمان
پزشکان معمولا درمان را با توجه به علائم فرد و میزان وضعیت روده که دچار مشکل شده، انجام می‌دهند. برخی از گزینه‌های درمان عبارتند از:
- داروهای ضد اسهال
- داروهایی برای جایگزینی پوشش روده
- تنظیم رژیم غذایی
- مایعات داخل جلدی
- جراحی
کولیت اولسراتیو
کولیت زخمی شونده روده یک نوع مزمن از بیماری روده تحریک پذیر است. در کولیت زخمی شونده روده، پوشش روده بزرگ ملتهب شده و زخمها تشکیل می‌شوند. بسیاری از کارشناسان باور دارند که کولیت زخمی شونده روده به هنگامی بوجود می‌آید که سیستم ایمنی به اشتباه باکتریهای مفید روده را به عنوان باکتری مضر شناسایی می‌کند. در پاسخ به این تشخیص، گلبولهای سفید را به روده باریک می‌فرستد تا به مبارزه با عفونت کمک کند. به همین دلیل، این پاسخ خاموش نمی‌شود و گلبولهای سفید خون همچنان به طوفان در روده بزرگ ادامه می‌دهند و باعث التهاب مزمن می‌شوند. افراد مبتلا به کولیت زخمی شونده روده ممکن است مجموعه‌ای از علائم را داشته باشند از جمله:
- مدفوع بدبو حاوی خون یا مخاط
- اسهال
- یبوست
- بی اختیاری روده
- گرفتگی شکم
تشخیص
پزشک معاینه جسمانی را انجام می‌دهد و سابقه شخص را دریافت می‌کند. آنها ممکن است یک ی اچند گزینه زیر را برای تشخیص انجام دهند:
- آزمایش خون
- آنالیز مدفوع
- سیمگوئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی که پزشک داخل روده بزرگ را با دوربین می‌بیند
- اندوسکوپی و نمونه برداری
درمان
درمان بر تمرکز تنظیم سیستم ایمنی و پیشگیری از بروز التهاب، تنظیم شده است. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف داروهای ضد التهاب
- اجتناب از غذاهایی که علائم را تحریک می‌کنند
- خوردن یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی
- انجام جراحی برای برداشتن روده بزرگ
بیماری کرون
بیماری کرون نوع دیگری از بیماری التهاب روده است. این می‌تواند بر هر بخشی از سیستم گوارشی اثر بگذارد. علائم شایع آن عبارتند از:
- نیاز فوری به تخلیه روده
- اسهال بدبو و مداوم
- یبوست
- خونریزی مدفوع
- احساس تخلیه روده به صورت ناقص
- گرفتگی و درد شکم
- تب و عرق شبانه
- خستگی
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
تشخیص
تستهای تشخیصی برای بیماری کرونا عبارتند از:
- آزمایش خون و مدفوع
- سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
- اندوسکوپی و نمونه برداری
درمان
درمان برای بیماری کرون بیشتر متمایل به درمانی مشابه کولیت اولسراتیو است. البته، پزشک ممکن است داروهایی را برای نواحی متفاوت دستگاه گوارش، در نظر بگیرند. افراد مبتلا به بیماری شدید کرون ممکن است تحت عمل جراحی روده قرار گیرند. این شامل برداشتن بخشهای بیمار از روده و پیوستن انتهای سالم روده به یکدیگر است.
پانکراتیت مزمن
التهاب لوزالمعده، التهاب مداوم پانکراس است که به مرور زمان بدتر می‌شود. پانکراتیت مزمن موجب صدمه غیر قابل جبرانی می‌شود که بر توانایی هضم غذا و ایجاد هورمونهای لوزالعمده تاثیر می‌گذارد. علائم ممکن است شامل موارد زیر می‌شوند:
- مدفوع بدبو و چرب
- تهوع
- استفراغ
- درد در بالای شکم و کمر که به هنگام خوردن یا نوشیدن بدتر می‌شود
- مدفوع بی رنگ یا رسی رنگ
- سو جذب یا کاهش وزن
تشخیص
پزشک معاینه انجام می‌دهد و سابقه بیمار را می‌گیرد. آنها ممکن است تستهای تشخیصی زیر را هم انجام دهند:
- سی تی اسکن
- کولانژیوپانکراتوگرافی، یک نوع اسکن MRI که از رنگ برای دیدن اندامهای داخلی استفاده می‌کند
- سونوگرافی شکم
- سونوگرافی اندوسکوپی که پزشک طی آن یک لوله انعطاف پذیر یا اندوسکوپ را از طریق دهان وارد روده باریک می‌کند
درمان
درمان برای پانکراتیت مزمن بر رفع درد تمرکز دارد. عمدتا درمانهای زیر انجام می‌شود:
- مصرف داروی مسکن
- عمل جراحی برای برداشتن ضایعات پانکراس
- عمل جراحی پانکراتومی یا جراحی برای برداشتن همه یا بخشی از پانکراس
علل احتمالی دیگر
بیماریهای دیگری هم ممکن است موجب مدفوع بدبو شوند اما معمولا علامت مشخص ندارند یا خیلی شایع نیستند:
- کم آبی بدن
- خونریزی داخلی
- فیبروز کیستیک
- سرطان کولون
چرا نوزادان مدفوع بدبو دارند؟
نوزادان ممکن است بنا به دلایل متعددی مدفوع بدبو داشته باشند. ممکن ست عفونت روده داشته باشند یا ممکن است علامت چیزی جدیتر همانند بیماری سلیاک یا فیبروز کیستیک باشد. همچنین ممکن است ناشی از کمبود ویتامین باشد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مدفوع حاوی خون بود یا سیاه و یا بی رنگ بود یا اینکه همراه با هر یک از علائم زیر باشد، باید به پزشک مراجعه کرد:
- لرز
- تب
- درد شکمی
- گرفتگی شکم
- کاهش وزن
این علائم ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی زمینه‌ای باشد که نیاز به توجه ویژه پزشکی دارد.
درمان خانگی
- آب بیشتری بنوشید تا مواد زائد دفع شوند و گوارش و جذب مواد مغذی بهتر شوند.
- در صورتی که غذاهایی که می‌خورید موجب مدفوع بدبو می‌شوند، آنها را ثبت کنید و مصرف آنها را کاهش داده و یا کنار بذذارید.
- غذاهای پروبیوتیک همانند غذاهای تخمیری و ماست بیشتر مصرف کنید تا تعادل میکروبی روده را حفظ کنید. خوردن غذاهای سرشار از فیبر همانند میوه و سبزیجات نیز کمک می‌کند.
- مصرف سیگار یا الکل را ترک کنید چون موجب تحریک سیستم گوارشی می‌شوند.
خلاصه مطلب
بسیاری از عوامل ممکن است موجب مدفوع بدبو شود. چنین عواملی شامل غذایی ست که می‌خورید، حساسیتهای غذایی، داروهایی که مصرف می‌کنید، عفونت و بیماریهای زمینه‌ای است. اگر پزشک مشکوک شود که حساسیت به شیر موجب مشکل شود، باید مصرف شیر و فراوردههای حاوی شیر را متوقف کرد. آنهایی که علائم مربوط به آنتی بیوتیک دارند پس از اتمام دوره مصرف دارو، علائمشان رفع خواهد شد. عوامل دیگری همچون بیماری التهاب روده، بیماری کرون و کولیت هم ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. هر کسی که در مورد مدفوع بدبو نگران است باید برای تشخیص و درمان آن باید به پزشک مراجعه کرد.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
