بی کربنات سدیم نمک یک سدیمی اسیدکربنیک میباشد که این ترکیب ، در بین عموم مردم به جوش شیرین معروف است. بیکربنات سدیم در واقع یک داروی قلیایی کننده است که بعد از تجزیه، یون بیکربنات را فراهم می سازد. بی کربنات سدیم دارویی برای کاهش خطرات اسیدوز متابولیک در بیماران نارسایی شدید کلیوی که دچار از دست دادن سدیم خون شده اند می باشد.

مکانیسم اثر بیکربنات

بي كربنات سديم غلظت بي كربنات پلاسما را افزايش داده، زيادي يون هيدروژن را بافره مي نمايد و pH خون را افزايش مي دهدو در نتيجه تظاهرات باليني اسيدوز را برطرف مي كند. به عنوان قليايي كننده ادرار، اين دارو دفع يونهاي بي كربنات آزاد را افزايش داده و بنابراين pH ادرار را بالا مي برد.

موارد مصرف

• بی کربنات سديم برای كاهش خطرات اسيدوز متابوليک در بيماري شديد كليوی، بي كفايتی عروق ناشی از شوک يا دهيدراسيون شديد، ايست قلبی و اسيدوز لاكتيك اوليه شديد، به عنوان داروي كمكي در اسهال های شديد(كه مقدار زيادي بي كربنات از دست رفته است)، در درمان مسموميت با داروها از جمله باربي توراتها يا ساليسيلاتها و همچنين به عنوان قليايی كننده ادرار براي افزايش حلاليت سولفوناميدها و پيشگيري از تشكيل كريستال و آسيب احتمالي كليوي مصرف مي شود. بي كربنات سديم، براي كنترل زيادی پتاسيم خون در موارد اضطراری مصرف می شود.

علائم اولیه سنگ کلیه

مقدار مصرف

• داروی کمکی در احیای قلبی-تنفسی
• بالغین و کودکان بالای دو سال:
• 1 میلی اکی والان بر کیلوگرم بی کربنات سدیم از راه وریدی تجویز می شود. سپس هر 1 دقیقه بر اساس نتایج گازهای خونی 0.5 میلی اکی والان بر کیلوگرم تجویز می شود. بنابراین نحوه تزریق بی کربنات سدیم وریدی می باشد. اگر امکان اندازه گیری گازهای خونی وجود نداشته باشد 0.5 میلی اکی والان بر کیلوگرم هر 10 دقیقه تا زمان برگشت جریان خون از راه وریدی تزریق می شود.
• کودکان یک تا دو سال:
• یک میلی اکی والان بر کیلوگرم محلول 4.2% بی کربنات سدیم به صورت وریدی تزریق می شود. سپس بر اساس نتایج گازهای خونی هر 10 دقیقه این دوز تکرار می شود. دوزاژ روزانه نباید بیش از 8 میلی اکی والان بر کیلوگرم باشد.
• اسیدوز متابولیک
• بالغین و کودکان:
• دوز بی کربنات سدیم بستگی به غلظت CO2 ،pH و شرایط بالینی بیمار دارد.
• قلیایی کننده ادرار
• بالغین:
• حدود 4 گرم بی کربنات سدیم را در یک لیوان آب حل کرده و هر 4 ساعت مصرف می شود.
• کودکان:
• روزانه 12 تا 120 میلی گرم بر کیلوگرم بی کربنات سدیم در آب حل شده و مصرف می شود.
• آنتی اسید
• بالغین:
• 0.3 تا 2 گرم بی کربنات سدیم به فرم خوراکی یک تا چهار بار در روز مصرف می شود.

موارد احتیاط

• اين دارو در موارد زير بايد با احتياط مصرف شود:
  بی ادراری يا كم ادراری، حالات مرضی احتباس سديم همراه با خيز( مانند سيروز كبدي، نارسايي احتقاني قلب، عيب كار كليه و توكسمي آبستني) و زيادي فشار خون
• از آنجا كه اسيد متابوليک با تخليه سديم همراه است، بهتر است ابتدا با انفوزيون وريدي كلرور سديم ايزوتونيک، كاهش سديم خون را جبران نمود، مشروط بر اين كه كليه ها تحت تأثير قرار نگرفته و اسيدوز نيز آنقدر شديد نباشد كه سبب بروز عيب كار كليه شود. در چنين شرايطي، استفاده از محلول ايزوتونيک كلرور سديم به تنهايي مي تواند مؤثر باشد و سبب برقراري مجدد توانايی كليه براي ايجاد بيكربنات شود.
• در اسيدوز كليوي يا اسيدوز متابوليك شديد(به عنوان مثال در حالتي كه pH خون كمتر از 1/7 است)، محلول بي كربنات سديم همراه با كلرور سديم انفوزيون مي شود.
• درمان دراز مدت با بی كربنات سديم توصيه نمی شود، زيرا خطر بروز آلكالوز متابوليک يا افزايش بيش از حد سديم وجود دارد.
• مصرف مقادير بيش از حد ممكن است موجب بروز كمي پتاسيم خون شود و بيمار را در معرض خطر آريتمي قلبی قرار دهد.
• تزريق سريع دارو، ممكن است موجب بروز آلكالوز شديد و احتمالاً تحريك پذيري زياد يا تتانی شود.
• کلیه داروهای تزریقی باید در مراکز درمانی تزریق شود. از تزریق دارو در منزل خودداری کنید.
• در صورتی که محلول تزریقی دچار کدورت یا تغییر رنگ خاصی شده بود، از تزریق دارو خودداری کنید.
• آزمایشات دوره ای خون که توسط پزشک تجویز شده برای شما الزامی است.
• به دلیل وجود نمک در این دارو، در صورتیکه رژیم کم نمک به شما توصیه شده است به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت داشتن درد شکمی شدید به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

عوارض جانبی

• CHF تشدید شده، خونریزی مغزی، ادم، هایپرناترمی، هایپوکلسمی، هایپوکالمی، آلکالوز متابولیک، علائم شبه کزاز

تداخل دارویی

• مهم ترین تداخلات این دارو عبارتند از:
• در صورت قلیایی شدن ادرار، بیكربنات سدیم نیمه عمر كینیدین، افدرین و سودوافدرین را بالا برده و دفع تتراسیكلین‌ها، سالیسیلات‌ها، كلرپروپامید و لیتیم را افزایش می‌دهد.
• مصرف این دارو همراه با كورتیكواستروئیدها ممكن است احتباس سدیم را افزایش دهد.
• مهاركننده‌های ACE‌ می‌توانند منجر به عدم تحمل به دارو و بروز واكنش‌های جانبی آلرژیک شوند و مصرف همزمان آنها باید با احتیاط صورت گیرد.

منع مصرف

• اين دارو در آلكالوز متابوليک يا تنفسی، كاهش يون كلرور ناشی از استفراغ يا تخليه مداوم دستگاه گوارش و كمي كلسيم خون نبايد مصرف شود.

شرایط نگهداری

• بی کربنات سدیم را در شرایط متعارف و دور از دسترس کودکان نگهداری شود.

کشور تولیدکننده

• ایران

شکل فرآورده

• ویال
• پودر
• قرص