در روند درمان افراد با اختلال دو قطبی ، خانواده ها نقش حیاتی دارند. همان طور که در قسمت اول مقاله ارائه شد،از موارد مهم و تاثیرگذار در روند درمان افراد مبتلا به بیماری دوقطبی میتوان به نقش حیاتی و تاثیرگذار اطرافیان فرد مبتلا اشاره کرد.

اسامی دیگر این بیماری شامل بیماری دو قطبی،اختلال دو قطبی،افسردگی شیدایی، دو قطبی، بای پلار، دوشخصیتی که البته مورد آخر به غلط به کار میرود و با بیماری شخصیت مرزی تفاوت فاحش دارد، میباشند.

اطرافیان فرد مبتلا به اختلال دوقطبی بخصوص خانواده و دوستان بخاطر اینکه تعاملات بین فردی و اجتماعی بیشتری با فرد مبتلا دارند، نقش بیشتری در زندگی فرد دارند.

بنابراین مثل سایر بیماریهای روانپزشکی، اطرافیان فرد مبتلا به اختلال دوقطبی نیز باید از ماهیت بیماری،درمانها و مواردی که موجب بدتر شدن و یا بهتر شدن وضعیت روانی فرد میشوند ، اطلاعات کافی داشته باشند.

 

8-مصرف الکل و مواد مخدر

در صورت لزوم با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی در مورد پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل صحبت کنید.در سیر بالینی ویزیت افراد مبتلا به بیماری دو قطبی، در مواردی پیش آمده که فرد مصرف مواد مخدر و یا الکل نیز به صورت اولیه و یا ثانویه دارد.منظور از اولیه این است که قبل از ابتلا به بیماری دوقطبی نیز مصرف مواد مخدر شروع شده که این مسئله میتواند در شروع بیمری دوقطبی و بدتر شدن سیر بیماری تاثیر بد داشته باشد.منظور از ثانویه این است که بعد از ابتلا به بیماری قطبی مصرف مواد مخدر و یا الکل شروع شده است که البته در هر دو صورت طبق تحقیقات علمی مشخص شده است که روی سیر بیماری و بدتر شدن علایم تاثیر بسیار مخربی دارد.

مورد مهم این است که فرد با بیماری دو قطبی ممکن است که از همان ابتدا که به روانپزشک یا روانشناس مراجعه میکند، به هر علتی این مسیله را که مواد مخدر و یا الکل را مصرف میکند، به درمانگرش مطرح نکند و یا اینکه وقتیکه درمانگر از او در مورد سابقه مصرف مواد مخدر و یا الکل و یا مصرف اخیر این موارد سوال کند، حقیقت را بیان نکند که صد البته بر روی علایم اثر بسیار بدی دارد.

در مورد اینکه ارتباط بین درمانگر و مراجع باید به صورت شفاف و با اعتماد دو طرفه باشد ، در مقاله ای با عنوان:

“چالشهای روانشناختی درمانگر و بیمار در فرد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی “

مواردی کلی نوشته شده که در صورت علاقه به اطلاع بیشتر در این زمینه خوانندگان محترم سایت میتوانند به لینک زیر مراجعه کنند.

[button color=”orange” size=”small” link=”https://gyrusclinic.com/?s=%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4″ target=”blank” ]چالشهای روانشناختی درمانگر و بیمار در فرد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی -قسمت اول[/button]

-مورد مهم دیگر در این زمینه این است که بخصوص در نوجوانانی که تشخیص بیماری دو قطبی در آنها توسط روانپزشک داده میشود، افراد خانواده باید در مورد مصرف مواد مخدر بسیار هوشیار باشند. طبق بررسیهای جدید در زمینه اعتیاد نوجوانان در ایران  الگوی مصرف مواد مخدر در سالهای اخیر در بین نوجوانان تغییر کرده است و شایع ترین ماده مخدری که در این گروه سنی استفاده میشود، حشیش هست. 

توصیه مهم به افراد خانواده این است که با نوجوانان خود با کمک روانپزشک و یا روانشناس، ارتباط عاطفی نزدیک برقرار کنند به نحوی که در مورد معایب مصرف این مواد اطلاعات کافی را به فرزندان خود بدهند تا اینکه در دام اعتیاد نیفتند.

 

9-اختلال دو قطبی در کودک و سالمند

اختلال دو قطبی میتواند کودک، نوجوان و افراد سالخورده را نیز مبتلا کند.میزان بروز بیماری دوقطبی در کودک و نوجوان حدود 1 درصد است و شروع بیماری دو قطبی در ساخوردگی هم نا شایع است ولی باید تشخیص این بیماری در این دو گروه طیف سنی حتما توسط روانپزشک و بعد از بررسی از لحاظ بیماریهای جسمی و یا روانپزشکی که علایم مشابه با این بیماری را دارند داده شود.از بیماری های جسمی مهم که در افراد سالمندکه حتما برای تشخیص مد نظر باشد، بیماریهای دمانس و آلزایمر هستند که البته در این موارد با کمک روانپزشک و متخصص مغز و اعصاب تشخیص قطعی داده میشود.بنابراین افراد خانواده فرد سالمندی که متوجه تغییر علایم به صورت افزایش میل جنسی، بی خوابی ،کاهش اشتها، پر حرفی، ولخرجی و یا افسردگی، کاهش انرژی و مواردی که در مقالات قبلی اشاره شد، گردیدند باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند تا بررسیهای تشخیصی لازم انجام شود و اگر که بعد از تمام بررسیها تشخیص اختلال دو قطبی با شروع در سالمندی داده شد، با کمک متخصص مغز و اعصاب به روانپزشک برای درمان مراجعه کنند.

 

10-نبایدها

 

این جملات را به فرد مبتلا به بیماری دو قطبی نگویید:

“سعی کن که بدون مصرف دارو و مراجعه به روانپزشک و روانشناس خودت با این مسئله کنار بیای.”

با اینکه برای بیماری دوقطبی رویکردهای مختلف داروئی و غیردارویی زیادی وجود دارد و با به کار گیری این درمانها در بسیاری از موارد ، علائم فرد کنترل شده و میتواند زندگی فردی، اجتماعی، شغلی و خانوادگی خوبی داشته باشد ، اما گفتن این چنین جملات موجب میشود که فرد از ادامه درمان نا امید شده و یا به سمت درمانهای غیر موثر برای این بیماری برود مثل داروهای گیاهی و سنتی که درمان گروه درمانهای اصلی این بیماری نیستند.از جنبه دیگر نیز این مسیله مهم است چون اقدام به خودکشی در افراد با اختلال دوقطبی تا 20 درصد نیز گزارش شده است.
پس سعی کنید که از به کار بردن جملاتی که فرد را از ادامه درمان ناامید میکند ، کاملا بپرهیزید.

11-سرزنش نکردن

محدودیتهایی که به واسطه این بیماری برای فرد ایجاد شده را بپذیرید و او را به خاطر عود علائم سرزنش نکنید!

 

 

چه بسیار مواردی که افراد خانواده فرد مبتلا به بیماری دو قطبی در زمان عود علائم او را به مطب روانپزشک آورده اند و از او به خاطر علایمش گلایه میکنند مثلا:

” چرا انقدر تند تند و با فشار حرف میزنی”
” چرا با وجود اینکه شبها قرصت رو میخوری اما بازم برای خوابیدن مقاومت میکنی”
” مگه قول نداده بودی که دیگه بیرون نری و درس بخونی”
” بازم که همش افسرده شدی و توی اتاق نشستی”

البته بسته به این که فرد در چه دوره ای از بماری باشد –فاز افسردگی-مانیا-میکس- نوع و شدت این علایم متفاوت است اما توصیه ای که به خانواد های محترم افراد مبتلا به این بیماری دارم این است که اگر که فرد مبتلا داروهای خود را تحت نظر روانپزشک خود مصرف میکند ولی همچنان این علایمی که گفته شد را دارد، شاید علائم بیماری در حال عود کردن است و نیاز هست که برای تنظیم دارو و یا بررسی مجدد برنامه های درمانی به درمانگرش مجددا مراجعه نماید.بنابراین در این گونه موارد بدون اینکه او را به خاطر علایم و رفتارهایش سرزنش کنید ، دوستانه و با همدلی او را تشویق به مراجعه مجدد به درمانگر نمایید.

12-بایدها

در بیان احساسات خود در زمانی که فرد از ادامه درمان نا امید شده است، گفتن این جملات کمک کننده اند:

 

” تو تنها نیستی و من برای همراهی در کنارت هستم”

“با اینکه من دقیقا به جای تو نیستم و نمیتونم کاملا احساساتی را که داری تجربه کنم اما برام مهمه که در کنارت باشم تا تحمل این موارد رو برات راحت تر کنم”

” من میدونم که این رفتارها و تغییرات به علت بیماری هست”

13-درک کردن بیمار

در مواردی که فرد تازه متوجه ابتلا به بیماری دو قطبی شده است، گفتن این جملات کمک کننده اند:

” این بیماری نیز مثل بیماریهای جسمی مثلا بیماری قند خون نیاز به درمان دارد”

” اینکه بیماری دو قطبی داری، تقصیر خودت نیست ”

” اگر که تحت نظر روانپزشک و روانشناس قرار نگیری، احتمال بدتر شدن علایم هست”

14-داروها

در مورد داروها، میزان مصرف و زمان مصرف از روانپزشک اطلاعات صحیح بگیرید.

سعی کنید که در مورد داروهایی که توسط روانپزشک برای او تجویز شده اطلاعات بگبرید اما از اینکه داروها را تغییر داده و یا مقدار دارو را خودسرانه تغییر دهدید، اجتناب کنید.

 

15-ارتباط با درمانگر

در مواردیکه فرد در مورد بدتر شدن علایم خود بینش ندارد ، به درمانگر اطلاع دهید.

لینک های کمک کننده:

[button color=”blue” size=”small” link=”https://www.verywellmind.com/what-not-to-say-to-somebody-with-bipolar-disorder-380598″ target=”blank” ]Do not fight with bipolar disorder[/button]

[button color=”blue” size=”small” link=”https://www.helpguide.org/articles/bipolar-disorder/helping-someone-with-bipolar-disorder.htm” target=”blank” ]Helping someone with Bipolar Disorder[/button]

[button color=”blue” size=”small” link=”http://www.drnedafarzaneh.ir” target=”blank” ]Dr Farzaneh.site[/button]

[button color=”blue” size=”small” link=”https://gyrusclinic.com/%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A8%D8%AA/” target=”blank” ]پانزده نکته کلیدی که خانواده افراد مبتلا به اختلال دوقطبی باید بدانند-قسمت اول[/button]

[divider]

 

 

 

دکتر ندا فرزانه
روانپزشک و روان درمانگر
بورد تخصص اعصاب و روان از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

عضو انجمن رواندرمانی از 1396

عضو انجمن روانپزشکان ایران از 1391

عضو علمی انجمن ترنس سکچوال از 1396