ویتامین B5 یک ویتامین است که همچنین به‌عنوان پانتوتنیک اسید شناخته می‌شود. این ویتامین به‌طور گسترده‌ای در گیاهان و حیوانات شامل گوشت، سبزیجات، غلات، حبوبات، تخم‌مرغ و شیر یافت می‌شود. ویتامین B5 به‌صورت D-پانتوتنیک اسید و همچنین دکسپانتنول و پانتوتنات کلسیم که در آزمایشگاه از مواد شیمیایی D-پانتوتنیک اسید ساخته می‌شود، در دسترس است. این ویتامین جز از خانواده ویتامین B است. همه ویتامین‌های گروه B محلول در آب هستند و این به این معنی است که بدن آنها را ذخیره نمی‌کند. پانتوتنیک اسید در ترکیب با سایر ویتامین‌های گروه B به‌صورت ویتامین B کمپلکس استفاده می‌شود. ویتامین B کمپلکس به‌طورکلی شامل ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، ویتامین B3 (نیاسین / نیاسین آمید)، ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید)، ویتامین B6 (پیریدوکسین)، ویتامین B12 (سیانکوبالامین) و اسیدفولیک است. بااین‌حال، برخی از محصولات شامل تمام این مواد تشکیل‌دهنده نیستند و ممکن است برخی دیگر شامل بعضی دیگر از آنها مانند بیوتین، پارام آمینوبنزوئیک اسید (PABA)، کولین بیاتارتات و inositol نیز باشند. ویتامین‌های B کمپلکس برای داشتن پوست، مو، چشم‌ها و کبد سالم موردنیاز است. آنها همچنین به کارکرد مؤثر سیستم عصبی کمک می‌کنند. در این مقاله به بررسی این ویتامین پرکاررد خواهیم پرداخت.
ویتامین B5 و نقش آن در تسهیل کارکرد کو آنزیم A
ویتامین B5 یک پیش‌رونده برای بیوسنتز کو آنزیم A است، که یک کو آنزیم ضروری است که برای واکنش‌های بیوشیمیایی متعدد موردنیاز است. کوآنزیم A در سنتز اسیدهای چرب نقش دارد و برای تبدیل غذاها به اسیدهای چرب و کلسترول عنصری مهم است. کوآنزیم A همچنین در ایجاد اسفنگوزین، یک مولکول چربی مفید است که به تحویل پیام‌های شیمیایی داخل سلولهای بدن کمک می‌کند، نقش دارد. CoA و مشتقات آکیل آن برای واکنش‌های آزاد شدن انرژی از غذا (چربی، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها) موردنیاز است و در چرخه اسیدسیتریک دخیل است. سنتز چربی‌های ضروری، کلسترول و هورمون‌های استروئیدی نیاز به CoA دارد، همان‌طور که اکسیداسیون اسیدهای چرب بتا و سنتز استیل کولین، سلولهای سرطانی، هورمون ملاتونین ، ویتامین‌های A و D و HEM، جزء اکسیژن “هموگلوبین” رنگدانه در سلولهای قرمز خون. علاوه بر این، متابولیسم تعدادی از داروها و سموم با کبد نیاز به CoA (3, 20) دارد.
نگاهی کلی به نقش ویتامین B5 در بدن
اسید پانتوتنیک دارای لیست طولانی از کاربردها است، اگرچه شواهد علمی کافی برای تعیین اینکه آیا پانتوتنیک اسید برای بیشتر این کاربردها مؤثر است یا نه وجود ندارد. افراد مبتلابه کمبود پانتوتنیک اسید برای درمان کمبود این ریزمغذی در رژیم غذایی، آکنه، مشکلات ناشی از مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی، آلرژی، طاسی، آسم، اختلال بیش فعالی توجه (ADHD)، اوتیسم، سندرم سوزش پا، عفونت مخمر، نارسایی قلبی، سندرم تونل کارپال، اختلالات تنفسی، بیماری سلیاک، کولیت، ورم ملتحمه، تشنج و سیستیت مکمل این ویتامین را می‌توانند مصرف کنند. همچنین از فرم خوراکی این ویتامین برای درمان شوره سر ، افسردگی، درد عصبی ناشی از بیماری دیابت، افزایش عملکرد سیستم ایمنی، بهبود عملکرد ورزشی، درمان عفونت زبان، موهای خاکستری، سردرد، بیش فعالی، کاهش قند خون، کم‌خوابی (یا بی‌خوابی)، تحریک‌پذیری، فشارخون پایین، بیماری ام اس، دیستروفی عضلانی، گرفتگی عضلات در پاها مرتبط با بارداری یا مصرف الکل، نورالژی و چاقی استفاده می‌شود. همچنین از فرم خوراکی پانتوتنیک برای درمان آرتروز، آرتریت روماتوئید، بیماری پارکینسون، دردهای عصبی، سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، بزرگی پروستات، محافظت در برابر استرس‌های روانی و اضطراب، کاهش عوارض تیروئید در کم‌کاری مادرزادی تیروئید، کاهش علائم پیری کاهش حساسیت به سرماخوردگی و سایر عفونت‌ها، افزایش رشد در عقب‌ماندگی، کمردرد، اختلالات پوستی، تحریک غده آدرنال، سندرم خستگی مزمن، مسمومیت سالیسیلیت، مسمومیت عصبی داروی استرپتومایسین، سرگیجه و بهبود زخم استفاده می‌شود.
علاوه بر نقش در تجزیه چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها برای انرژی، ویتامین B5 برای تولید گلبول‌های قرمز و همچنین هورمون‌های مربوط به جنس و استرس تولیدشده در غدد فوق کلیه (غده‌های کوچکی که از روی کلیه‌ها قرار دارند) حیاتی است.. ویتامین B5 در حفظ دستگاه گوارش سالم نیز اهمیت دارد و همچنین به بدن کمک می‌کند که از ویتامین‌های دیگر، به‌ویژه ویتامین B2 (ریبوفلاوین) استفاده کند. گاهی اوقات این ویتامین، ویتامین “ضد استرس” نامیده می‌شود، اما شواهدی مشخص وجود ندارد که آیا این ویتامین به بدن به مقاومت در برابر استرس کمک می‌کند یا نه. جدای از این بدن شما نیاز به پانتوتنیک اسید برای تولید کلسترول دارد. بعضی از محققان در حال بررسی هستند که ببینند که یک مشتق از پانتوتنیک اسید به نام پانتیتین آیا ممکن است به کاهش سطح کلسترول در بدن کمک کند یا نه.
از دکسپانتنول که از پانتوتنیک اسید ساخته‌شده است، بر روی پوست برای بهبود خارش، بهبود التهاب‌های خفیف و سایر بیماری‌های پوستی، نیش حشرات، سمیت عصبی، بثورات پوستی و آکنه استفاده می‌شود. همچنین از این فرم پانتوتنیک اسید برای جلوگیری و درمان واکنش‌های پوستی به پرتودرمانی موضعی استفاده می‌شود. بدن ما از اسید پانتوتنیک برای استفاده مناسب از منابع کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها و داشتن پوست سالم استفاده می‌کند.
فرم‌های موجود ویتامین B5
ویتامین B5 را می‌توان در مولتی‌ویتامین‌ها و B کمپلکس‌ها پیدا کرد یا به‌طور جداگانه تحت نام پانتوتنیک اسید و پانوتنات کلسیم نیز فروخته می‌شود. این ویتامین در برگه‌های مختلفی ازجمله قرص‌ها، قرص‌های ژله‌ای نرم و کپسول‌ها موجود است.
منابع تغذیه‌ای ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید)
کارشناسان مصرف روزانه این مقدار ویتامین B5 را از طریق رژیم غذایی توصیه می‌کنند:
اطفال
• نوزادان، در بدو تولد تا ۶ ماه: ۱.۷ میلی‌گرم
• نوزادان ۷ تا ۱۲ ماهه: ۱.۸ میلی‌گرم
• کودکان ۱ تا ۳ سال: ۲ میلی‌گرم
• کودکان ۴ تا ۸ سال: ۳ میلی‌گرم
• کودکان ۹ تا ۱۳ سال: ۰.۹ میلی‌گرم
• پسران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۴ میلی‌گرم
• دختران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۵ میلی‌گرم
بزرگ‌سالان
• مردان و زنان ۱۹ ساله و بالاتر: ۵ میلی‌گرم
• زنان باردار: ۶ میلی‌گرم
• شیردهی زنان: ۷ میلی‌گرم
در فهرست زیر ۱۲ ماده غذایی که به‌طور طبیعی دارای مقادیر بالایی از ویتامین B5 هستند معرفی می‌شود. علاوه بر این بسیاری از مواد مغذی مهم دیگر، به‌خصوص دیگر منابعی که از دیگر ویتامین‌های گروه B غنی هستند، دارای پانتوتنیک اسید هستند.
بهترین منابع ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید) عبارت‌اند از:
۱. کبد گاو
۲. آووکادو
۳. دانه های آفتابگردان
۴. اردک
۵. قارچ Portabella
۶. تخم مرغ
۷. ماهی قزل آلا
۸. عدس
۹. گوجه فرنگی خرد شده
۱۰. ماست ( تهیه شده از شیر کامل)
۱۱. کلم بروکلی
۱۲. گوشت گوساله
سایر منابع ویتامین B5 عبارت‌اند از: مخمر آبجو، بادام‌زمینی، ژرم گندم، ژله و بلغور جو دوسر. پانتوتنیک اسید به‌طور گسترده‌ای در غذا در دسترس است، اما در فرایند، ازجمله در کنسرو، انجماد و فرز، از بین رفته است. برای اطمینان از مصرف کافی ین ویتامین محلول در آب، غذاها باید به‌جای طی فرایندهای لازم (پختن، کباب کردن، سرخ کردن، نگهداری با روش‌های مختلف) تازه خورده شوند. همان‌طور که در مورد تمام ویتامین‌های محلول در آب این امر صادق است، ویتامین B5 هنگامی‌که غذا جوشانده می‌شود از بین می‌رود. دانشمندان دریافته‌اند که باکتری‌ها موجود در روده (کولون) ممکن است پانتوتنیک اسید تولید کنند، اما این امر هنوز کاملاً ثابت نشده است. همچنین ویتامین B5 در آب حل می‌شود و از طریق ادرار دفع می‌شود. بدن ما آن را ذخیره نمی‌کند و ما باید هرروز آن را مصرف کنیم تا منابع را دوباره برای بدن مهیا کنیم.
احتیاط لازم در مصرف ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید)
با توجه به پتانسیل عوارض جانبی و تداخل با داروها، باید تنها مکمل‌های غذایی را تحت نظارت یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی معالجه مصرف کنید. پزشکان ویتامین B5 را در دوزهایی ایمن برای مصرف روزانه در نظر می‌گیرند. دوره‌ای بسیار بالا ممکن است باعث اسهال شود و احتمال خونریزی را در بدن فرد مصرف‌کننده افزایش دهد. زنان باردار و شیرده باید از مصرف کافی روزانه این ویتامین تجاوز نکنند، مگر اینکه توسط دکتر این مقدار برای آنها تجویز شود. ویتامین B5 باید ترجیحاً بعد از مصرف غذا همراه با آب مصرف شود. مصرف هر یک از ویتامین‌های گروه B برای مدت طولانی می‌تواند منجر به عدم تعادل در سایر ویتامین‌های مهم گروه ب شود. به همین دلیل ممکن است بخواهید یک قرص یا کپسول ( یا دیگر فرم‌های) ویتامین B کمپلکس را که شامل تمام ویتامین‌های B می‌شود را مصرف کنید.
تداخلات احتمالی
اگر در حال حاضر با هر یک از داروهای زیر درمان می‌شوید، نباید از مکمل‌های ویتامین B2 بدون مشورت با مراقب سلامت یا پزشک خود استفاده کنید:
تتراسیکلین: پانتوتنیک اسید باعث تداخل در جذب و اثربخشی آنتی‌بیوتیک مانند تتراسایکلین می‌شود. تمام مکمل‌های ویتامین B به‌این‌ترتیب عمل می‌کنند. شما باید پانتوتنیک اسید را در زمان دیگری در طول روز به‌جز زمانی که تتراساکلین را استفاده می‌کنید، مصرف کنید.
داروهای مورداستفاده برای درمان بیماری آلزایمر : ویتامین B5 ممکن است اثرات یک گروه از داروهای مهارکننده‌های کولین استراز را که برای درمان بیماری آلزایمر استفاده می‌شود، افزایش دهد. این ممکن است به عوارض جانبی شدیدی منجر شود. شما نباید این داروها را همراه با ویتامین B5 مصرف کنید مگر اینکه مصرف دارو تحت نظارت پزشک باشد.
مهارکننده‌های کولین استراز عبارت‌اند از:
Donepezil (Aricept)
Memantine hydrochloride (Ebixa)
گالانتامین (رینینیل)
Rivastigime (Exelon)
ازآنجاکه دوزهای بالا ویتامین B5 می‌تواند خونریزی را افزایش دهد، اگر شما داروهای کاهش‌دهنده خون مانند وارفارین (کوفتین)، آسپیرین و .. را مصرف می‌کنید، باید مراقب باشید.
کمبود ویتامین B5 و علائم ابتلای به آن
از آنجا که تقریباً ویتامین B5 در تمام غذاها وجود دارد، در کشورهای توسعه‌یافته غربی، کمبود آن بسیار نادر است و مردم به ندرت دچار سوءتغذیه شده و یا به طور روزانه کالری کافی به دست نمی‌آورند. بااین‌وجود کمبود ویتامین B5 ممکن است در ترکیب با کمبود سایر ویتامین‌های گروه B رخ دهد.
علائم ابتلا به کمبود پانتوتنیک اسید عبارت‌اند از:
• خستگی
• افسردگی
• تحریک پذیری
• بی‌خوابی
• درد معده
• استفراغ
• سوزش در پاها
• عفونت های فوقانی دستگاه تنفسی
• گرفتگی عضلات
افرادی که در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین B5 هستند شامل موارد زیر هستند:
الکلی‌ها، زنان مصرف‌کننده قرص‌های پیشگیری از بارداری، افراد مبتلابه سوءتغذیه شدید و افرادی که به علت داروهای خاص یا اختلالات روده جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی تحت درمان هستند. کمبود B5 می‌تواند باعث افزایش حساسیت به انسولین در بدن شود. در موش‌ها، کمبود ویتامین B5 منجر به تحریک پوستی و خراش پوست شد، اما زمانی که پانتوتنیک اسید به موش‌ها داده شد، این وضع تغییر و بهبود یافت. جین هیگدون، Ph.D و عضو موسسه لینوس پالینگ، دانشگاه ایالتی اورگان دراین‌باره می‌گوید: ” شواهدی وجود دارد که استفاده از اسید پانتوتنیک در انسان به‌عنوان مکمل یا استفاده از شامپو حاوی پانتوتنیک اسید، می‌تواند رنگ مو را حفظ یا بهبود بخشد”. هنگامی‌که میزان مصرف ویتامین B5 به حالت طبیعی بازگردانده می‌شود، بسیاری از این علائم بهبود پیدا می‌کنند.
منبع مقاله : UMM.EDU
این مقاله توسط گروه نویسندگان سایت داروباکس به‌طور اختصاصی ترجمه و تألیف شده است.
