ویتامین A یا رتینول
ویتامین آ یک ویتامین محلول در چربی است که در کبد ذخیره می شود و برای بسیاری از عملکردهای بدن از جمله بینایی ، تقویت سیستم ایمنی بدن ، تولید مثل و سلامتی پوست حائز اهمیت است.
در مواد غذایی دو نوع ویتامین A وجود دارد: ویتامین A از قبل ساخته شده و پیش ساز ویتامین A که در بدن به ویتامین A تبدیل می شود.
ویتامین A معمولاً از منابع غذایی حیوانی تأمین می شود ، اما ما می توانیم آن را از برخی غذاهای گیاهی که ترکیباتی به نام کاروتنوئید دارند نیز تهیه کنیم.
کاروتنوئید چیست؟
کاروتنوئیدها فیتون های غذایی هستند که در مقادیر مختلفی در سبزیجات و میوه های قرمز ، سبز ، زرد و نارنجی رنگ یافت می شوند.
انواع مختلفی از کاروتنوئیدها با عملکردهای مختلف در بدن وجود دارند. به عنوان مثال ، برخی از کاروتنوئیدها (مانند بتاکاروتن) می توانند در بدن به ویتامین A تبدیل شوند.
ویتامین A در چیست؟
ویتامین آ همان رتینول است که در گوشت قرمز ، ماهی ، تخم مرغ و لبنیات وجود دارد.
از طرف دیگر بدن کاروتنوئیدهای موجود در گیاهان را به ویتامین A تبدیل می کند.
ویتامین A برای چه استفاده می شود؟
ویتامین A برای رشد و نمو در بدن ضروری است.
در سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت ها استفاده می شود.
در چشم برای تولید مواد ناقل شیمیایی مورد استفاده در دیدرنگی ( سلول های مخروطی چشم ) و دید در نور کم (سلول های استوانه ای) استفاده می شود. همچنین برای حفظ سلامتی برخی از اجزای چشم (مانند قرنیه) ضروری است.
ویتامین آ برای خانم های باردار از اهمیت زیادی برخوردار است ، زیرا برای رشد مغز ، دست و پا ، قلب ، چشم و گوش جنین ضروری است. در خانمهای باردار اصولا کمبود ویتامین A در اواخر دوره بارداری اتفاق می افتد. زمانی که وزن جنین در حال افزایش است و سلول های بدن در حال تکمیل شدن هستند ، نیاز کودک به ویتامین A بیشتر می شود و احتمال شب کوری و خطر مرگ افزایش می یابد. با این حال ، مصرف ویتامین آ بیش از حد در بارداری می تواند باعث نقایص نوزاد در هنگام تولد شود.
آیا مصرف بیش از حد ویتامین A مشکلی ایجاد می کند؟
اگر به طور مرتب بیش از 1.5 میلی گرم ویتامین آ در روز مصرف شود ، ممکن است به دلیل سطح بالای ویتامین A بدن دچار مشکل شود.
مسمومیت با ویتامین A در کوتاه مدت (به عنوان مثال 150 میلی گرم به طور همزمان) می تواند باعث تهوع و استفراغ ، سردرد و برخی از مشکلات سیستم عصبی شود.
مصرف بسیار زیاد ویتامین A در مدت زمان طولانی می تواند باعث بروز مشکلاتی از جمله زبری پوست ، خشکی موها و بزرگی کبد شود. همچنین ممکن است استخوان ها را تضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش دهد.
مقادیر بالای ویتامین آ در خانمهای باردار نیز ممکن است باعث سقط جنین یا نقص عضو در هنگام تولد شود. بنابراین به خانم هایی که باردار هستند (یا ممکن است باردار شوند) توصیه می شود مکمل ویتامین A و منابع بیش از حد این ویتامین ( مانند جگر) را مخصوصا در چند هفته اول بارداری بسیار با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف کنند.
مصرف مقادیر زیاد بتاکاروتن یا سایر اشکال پروویتامین A می تواند پوست را به رنگ زرد-نارنجی تبدیل کند ، اما این شرایط خطری را برای بدن ایجاد نمی کند. دریافت زیاد بتاکاروتن باعث نقص هنگام تولد یا سایر عوارض جدی دیگر ناشی از دریافت بیش از حد ویتامین A از پیش ساخته شده نمی شود.
بدن چه مقدار ویتامین A در هر روز نیاز دارد ؟
مقدار توصیه شده مصرف روزانه ویتامین A در بزرگسالان 0.7 میلی گرم (2300 IU) برای آقایان و 0.6 میلی گرم (2000IU ) برای خانمها است. یک رژیم غذایی سالم که شامل برخی از غذاهای ذکر شده است ( مانند گوشت قرمز ، ماهی ، تخم مرغ و لبنیات و در سبزیجات و میوه های قرمز ، سبز ، زرد و نارنجی رنگ ) ، برای بزرگسالان سالم کافی است و در این صورت آنها نیازی به مصرف مکمل های ویتامین A ندارند.
زنان باردار باید کمی بیشتر از این غذاها مصرف کنند. زنان شیرده روزانه حدود 1.3 میلی گرم ویتامین A نیاز دارند. شیر مادر تمام ویتامین A مورد نیاز نوزادان را تأمین می کند.
ویتامین A اضافی در بدن قابل ذخیره است. بنابراین ، لازم نیست هر روز مقدار پیشنهادی ویتامین آ مصرف شود.
اطلاعات تخصصی
موارد مصرف ویتامین آ
ويتامين A فقط براي پيشگيري يا درمان حالات مرضي كمبود اين ويتامين مصرف مي شود.
مکانیسم اثر ویتامین آ
ويتامين A براي عملكرد طبيعي شبكيه ضروري است. اين ويتامين به شكل رتينال در شبكيه با اپسين تركيب مي شود و ردوپسين ايجاد مي نمايد كه براي تطبيق بينايي در تاريكي مورد نياز است. ويتامين A براي رشد استخوان، كار بيضه و تخمدان، تكامل جنين، تنظيم رشد و تمايز بافت پوششي نيز ضروري است.
فارماکوکینتیک ویتامین آ
ويتامين A به سهولت از مجراي گوارش سالم جذب مي شود. ويتامين اضافي و جذب نشده از طريق مدفوع دفع ميگردد. ويتامين A به مقدار زياد در كبد و به مقدار ناچيز در كبد متابوليزه شده و از طريق مدفوع و كليه دفع مي شود.
منع مصرف ویتامین آ
مصرف مقادیر زیاد این دارو در بارداری ممنوع است و ممکن است منجر به نقص عضو یا مرگ جنین گردد. این دارو جزء گروه X طبقه بندی می شود.
اين دارو در هيپرويتامينوز A نبايد مصرف شود.
عوارض جانبی ویتامین آ
با مصرف بيش از حد اين دارو، زبر شدن پوست، خشك شدن مو، بزرگ شدن كبد و افزايش سرعت سديمانتاسيون گلبولهاي قرمز(ESR) و افزايش غلظت كلسيم و آلكالين فسفاتاز سرم گزارش شده است . مقادير زياد دارو يا مصرف طولاني آن ممكن است سبب بروز خونريزي لثه، خشكي يا زخم دهان يا ترك خوردگي و خشكي لبها شود.
تداخلات دارویی ویتامین آ
اولیستات مانع از جذب ویتامین آ می شود. ویتامین آ جذب ویتامین کا را کاهش می دهد. مصرف هم زمان آنالوگ های ویتامین آ مانند ایزوترتینوئین و آسیترتین با مکمل های حاوی وینامین آ احتمال مسمومیت با این دارو را افزایش می دهد.
هشدار ها ویتامین آ
1. در نارسايي مزمن كليه، بايد با احتياط مصرف شود.
2. اين دارو در كودكان به علت حساسيت بيشتر آنان و احتمال بروز مسموميت با مصرف مقادير زياد يا طولاني مدت دارو و همچنين در بزرگسالان به دليل احتمال بروز تجمع دارو در بدن با احتياط مصرف شود.
3. تعيين غلظت پلاسمايي ويتامين A به منظور تاييد كمبود دارو، در حين درمان ضروري است. غلظت پلاسمايي ويتامين A، به علت وجود ذخيره كبدي، ضرورتاً نشانه وضعيت تغذيه اي نيست، هر چند كه غلظت كمبود آن با كمبود ويتامين ارتباط دارد.
توصیه های دارویی ویتامین آ
1. به دليل خطر بروز مسموميت، دارو را نبايد بيش از مقدار مصرف توصيه شده مصرف كرد.
2. د رصورت فراموش كردن يك نوبت مصرف دارو، به دليل اينكه زمان زيادي براي تخليه ويتامين لازم است، مصرف نوبت فراموش شده ضروري نمي باشد. دوره درمان مطابق دستور بايد تكميل شود.
دارو های هم گروه ویتامین آ
گروه A
قابل استفاده در بارداری: با مطالعات گسترده در انسان شواهدی دال بر خطرناک بودن این دارو در سه ماهه اول بارداری مشاهده نشده است و همچنین در سه ماهه های بعدی
