هیدروکسی کلروکین | Hydroxychloroquine

هیدروکسی کلروکین چیست؟
هیدروکسی کلروکین داروی پر مصرفی در درمان بسیاری از بیماری های التهابی مانند روماتوئید آرتریت و انواع التهابات مفصلی و بیماری لوپوس می باشد که همگی از دسته ی بیماری های خود ایمنی هستند.
سیستم ایمنی به صورت طبیعی،با حمله به عوامل و سلول های بیگانه از بدن در برابر عفونت ها محافظت می کند.اما در صورت اختلال در عملکرد این سیستم، بدن با مشکلاتی نظیر التهاب در مفاصل یا پوست مواجه می شود که ناشی از حمله ی اشتباه سیستم ایمنی به سلول های خودی می باشد.
هیدروکسی کلروکین با سرکوب سیستم ایمنی در این موقعیت ها به کاهش آسیب ناشی از حملات سیستم ایمنی به سلول های خودی کمک می نماید.

پیش از شروع مصرف هیدروکسی کلروکین
-در صورت بارداری، شیردهی و تصمیم به بارداری پزشک خود را در جریان قرار دهید.

-در صورت سابقه یا ابتلا به هرگونه اختلال کبدی یا کلیوی، قلبی یا خونی، پزشک خود را در جریان قرار دهید.

-در صورت ابتلا به بیماری صرع و اختلالات بینایی حتما پزشک را مطلع نمایید.

-در صورتی که مبتلا به بیماری پوستی پسوریازیس یا اختلال عضلانی میاستنی گراویس می‌باشید، مصرف هیدروکسی کلروکین می تواند علائم بیماری شما را تشدید نماید لذا حتما پزشک را در جریان قرار دهید.

-در صورت ابتلا به فاویسم (نوعی نقص آنزیمی که منجر به حساسیت شدید و جدی به موادی مانند باقلا و بعضی داروها می شود) یا بیماری ارثی خونی پورفیری می باشید، به پزشک اطلاع دهید.

-لیست کامل از داروهای مصرفی خود تهیه نموده و در اختیار پزشک یا داروساز خود قرار دهید و سابقه هرگونه حساسیت دارویی را نیز به پزشک خود اطلاع دهید.

نحوه صحیح مصرف هیدروکسی کلروکین
-پیش از شروع درمان با این دارو بروشور موجود در جعبه را به دقت مطالعه نمایید و هرگونه سوال یا ابهام در مورد مصرف دارو را از پزشک خود جویا شوید.

-هیدروکسی کلروکین را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف نمایید ممکن است این دارو یک یا دو مرتبه در روز برای شما تجویز شده باشد.

-دارو را همراه یک وعده غذای سبک یا همراه یک لیوان شیر مصرف نمایید این کار منجر به کاهش احتمال بروز تهوع می‌شود. همچنین جهت جلوگیری از بروز عوارض گوارشی و معده درد از خرد کردن یا جویدن قرص خودداری نمایید.

-در صورتی که در مدت درمان با این دارو از داروهای ضد سوءهاضمه مانند شربت های ضد اسید معده استفاده می نمایید، حتما لازم است بین مصرف هیدروکسی کلروکین و این داروها حداقل ۴ ساعت فاصله ایجاد نمایید زیرا داروهای ضد اسید معده اثر درمانی هیدروکسی کلروکین را کاهش می دهند.

-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف هیدروکسی کلروکین به محض یادآوری دارو را مصرف نمایید مگر اینکه زمان کمی به نوبت بعدی مانده باشد در اینصورت نوبت فراموش شده را مصرف ننموده و نوبت بعدی را طبق روال سابق مصرف نمایید و از دو برابر نمودن مقدار مصرف هیدروکسی کلروکین در یک نوبت بپرهیزید.
نکته: چنانچه مصرف دارو دو مرتبه در روز برای شما تجویز شده باشد در صورت فراموشی یک نوبت تنها تا یک ساعت پس از زمان مقرر می‌توانید آن را مصرف کنید.

-لازم است در مدت درمان با این دارو تحت نظر پزشک باشید تا با معاینات و آزمایشات بالینی منظم و دوره ای وضعیت بهبودی و پاسخ به درمان شما بررسی گردد.

-پیش از شروع به درمان با هیدروکسی کلروکین و سپس حداقل سالی یک بار تحت معاینات چشم پزشکی قرار بگیرید زیرا مصرف این دارو در طولانی مدت ممکن است بر روی بینایی فرد اثر گذار باشد. لذا در صورت تغییرات در بینایی، تاری دید و… به پزشک خود اطلاع دهید تا بررسی های لازم انجام شود.

-در صورتی که هیدروکسی کلروکین برای مشکلات پوستی که با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب تشدید می شوند برای شما تجویز شده است، ممکن است توصیه شود این دارو را تنها در زمان هایی که در معرض آفتاب مستقیم قرار دارید مصرف نمایید.در این مورد اطلاعات لازم را از پزشک خود کسب نمایید.
برای سایر اختلالات پوستی ناشی از نور آفتاب ممکن است نیاز باشد مصرف این دارو را تا چندین هفته ادامه دهید تا نتیجه ی مطلوب حاصل شود. لذا با صبوری درمان را تا زمانی که پزشک تجویز می نماید، ادامه دهید و حتی در صورتی که احساس بهبودی نمودید ممکن است لازم باشد به مدت بیشتری دارو را ادامه دهید تا دوره ی درمان کامل گردد.

-چنانچه بدون اجازه پزشک دارو را قطع نمودید، ممکن است علائم بیماری مجددا بازگردد و تشدید شود و در هر صورت اگر پس از ۶ ماه مصرف این دارو احساس بهبودی در علائم خود نداشتید، بهتر است با پزشک مشورت نمایید تا اقدامات لازم انجام گیرد.

-پیش از خرید هر گونه دارو یا فرآورده مکمل و گیاهی داروساز خود را در جریان مصرف هیدروکسی کلروکین قرار دهید تا امکان بروز تداخلات دارویی را بررسی نماید.

-هیدروکسی کلروکین می توانند موجب کاهش اثر برخی واکسن های زنده مانند واکسن تیفوئید گردد. لذا در صورت نیاز به هرگونه واکسیناسیون، مسئول مربوطه را در جریان مصرف این دارو قرار دهید.

-این دارو در موارد حملات حاد مالاریا نیز تجویز می گردد در این صورت لازم است راه های پیشگیری از ابتلا به مالاریا را از پزشک جویا شوید تا از انتقال به دیگران پیشگیری نمایید.
-استفاده از عینک آفتابی احتمال بروز عوارض چشمی را کاهش میدهد.

عوارض ناخواسته دارویی هیدروکسی کلروکین
-در صورت احساس تهوع، معده درد، کاهش اشتها و اسهال حتما دارو را همراه با یک وعده غذای سبک یا یک لیوان شیر مصرف نمایید. از مصرف غذاهای سنگین و پر ادویه خودداری کنید.

-سردرد از عوارض شایع مصرف این دارو میباشد در صورت بروز آن آب و مایعات به مقدار کافی مصرف نمایید و با داروساز خود صحبت کنید تا داروی ضد درد مناسب شرایط تان را به شما ارائه نماید. در صورت تداوم یا شدید شدن سردرد به پزشک مراجعه نمایید.

-عوارض چشمی از جمله تاری دید، حساسیت به نور و…ممکن است در مدت درمان با این دارو ایجاد شود. لذا هرگونه تغییر در بینایی را به پزشک اطلاع دهید و در صورت بروز آن از رانندگی و کار با ابزار خطرناک بپرهیزید تا زمانی که وضعیت بینایی شما به حالت طبیعی بازگردد.

-در صورت بروز لکه های قرمز همراه با خارش روی پوست به پزشک خود اطلاع دهید.

-در صورت ایجاد زخم های دهانی، خونریزی یا هرگونه کبودی بدون علت مشخص، درد گوش یا اشکال در شنوایی و ضعف شدید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید.

داروهای مرتبط:
پردنیزولون
تامیفلو
ناپروکسن
آزیترومایسین

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف هیدروکسی کلروکین

هیدروکسی کلروکین از دسته داروهای DMARDو یک داروی ضد مالاریای قدیمی می باشد که جهت پیشگیری از مالاریا یک تا دو هفته پیش از مواجهه یا سفر به منطقه آلوده و درمان حملات حاد مالاریا تجویز می‌گردد همچنین این دارو به صورت off lableدر درمان SLE ( لوپوس اریتماتولوز) رماتوئید آرتریت، پورفیری کوتانئا تاردا و بیماری های دیگری نظیر Qfever و primary syogren syndrome نیز تجویز می گردد.
‎این دارو به صورت قرص خوراکی ۲۰۰ میلی گرم موجود میباشد.

مکانیسم اثر هیدروکسی کلروکین

*
ضد مالاریا:
– اختلال در عملکرد واکوئل های گوارشی (از طریق افزایش PH و تداخل در تجزیه لیزوزومال هموگلوبین)
– مهار انتقال نوتروفیل ها و کموتاکسی ائوزینوفیل ها
– اختلال در واکنش های complement-dependent آنتی ژن-آنتی بادی

ضد ویروسی (COVID-19):
به طور کامل مشخص نشده است. مکانیسم احتمالی:
– جلوگیری از نفوذ ویروس (با تغییر در PH دیواره سلول)
– مهار گلیکوزیله شدن پروتئین های ویروس
– مهار رونویسی نوکلئیک اسید ویروس
– مهار تجمع ویروس در سلول و رهش آن ها

آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتوز جلدی:
مکانیسم اثرات ضدالتهابی و تعدیل کنندگی سیستم ایمنی این دارو، ناشناخته است.

فارماکوکینتیک هیدروکسی کلروکین

*
جذب: ناقص و متغیر
روماتیسم چندین هفته
پیک پلاسمایی:
تک دوز 200 میلی گرمی 3.26 ساعت
مصرف خوراکی مزمن 4-3 ساعت
اتصال به پروتئین: 40% (آلبومین)
متابولیسم: کبدی
نیمه عمر: 40 روز
دفع: ادرار (25-15%، حداکثر 60%؛ اسیدی کردن ادرار، دفع را افزایش می دهد.)

منع مصرف هیدروکسی کلروکین

موارد منع مصرف و احتیاط
‎ منع مصرف در صورت حساسیت به این دارو یا داروهای مشابه، سابقه بیماری‌های چشمی از جمله اختلال در شبکه یا هرگونه تغییر در بینایی
‎ موارد احتیاط
‎مبتلایان به نقص کبدی و کلیوی، افراد الکلی، اطفال، ابتلا به پسوریازيس، پورفیری، فاویسم، عدم تعادل الکترولیت ها در بدن، congenital long QT syndrome،  و هرگونه تغییر غیر طبیعی در مورد QT نوار قلبی، آریتمی بطنی، برادیکاردی نارسایی احتقانی قلب، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، ابتلا به torsade de point و سابقه سکته قلبی اخیر
در بیماران فاویسم منع مصرف دارد

عوارض جانبی هیدروکسی کلروکین

*
عوارض نسبتا شایع (%10-1)
چشمی: رتینوپاتی (وابسته به غلظت سرمی. برگشت پذیر اما در صورت پیشرفته بودن آسیب، علی رغم قطع دارو همچنان تشدید می شود.)
سایر عوارض (درصد نامشخص):
سیستم اعصاب مرکزی: آتاکسی، سرگیجه، اختلالات عاطفی، احساسات ناپایدار، سردرد، تحریک‌پذیری، بی حالی، عصبانیت، کابوس شبانه، روان‌پریشی، تشنج، کم شنوایی حسی عصبی، میل به خودکشی، سرگیجه
پوستی: فوران پوستول (اگزانتوماتوز پوستولی جنرالیزه حاد)، ریزش مو، سفید شدن مو، راش بولوس، تغییررنگ پوست و مخاط به سیاه و آبی، اریتم مولتی فرم، اریتم پوستی (حلقه های گریزنده از مرکز)، تشدید پسوریازیس (بدون حساسیت به نور)، درماتیت اکسفولیاتیو، ضایعات لیکنوئید، راش ماکولوپاپولار، راش شبیه به دانه های سرخک و سرخچه، خارش، حساسیت پوست به نور، سندرم استیونس جانسون، نکروز توکسیک اپیدرمال، کهير
غدد درون ریز و متابولیک: تشدید پورفیری، کاهش وزن
گوارشی: بی اشتهایی، اسهال، تهوع، کرامپ معده، استفراغ
هماتولوژی و انکولوژی: آگرانولوسیتوز، آنمی، آنمی آپلاستیک، همولیز (در بیماران فاویسمی)، لکوپنی، پورپورا، ترومبوسیتوپنی
کبدی: نارسایی حاد کبدی (نادر)، بی کفایتی کبد (نادر)
واکنش ازدیاد حساسیت: آنژیوادم
عصبی، عضلانی و اسکلتی: میوپاتی (از جمله فلج یا نورومیوپاتی، که منجر به ضعف پیشرونده و آتروفی عضلات بخش پروگزیمال اندام ها می‌شود؛ هم چنین ممکن است با تغییرات حسی خفیف، از بین رفتن رفلکس‌های تاندون عمقی و هدایت عصبی غیرطبیعی همراه باشد.)
چشمی: اختلال تطابق، تغییرات قرنیه {ادم گذرا، punctate to lineal opacities، کاهش حساسیت، رسوب مواد معدنی خارجی در چشم، اختلالات بینایی، تاری دید، هراس از نور (برگشت‌پذیر بعد از قطع مصرف)، کاهش وضوح بینایی، ادم ماکولا (ورم لکه زرد شبکیه)، نیستاگموس (حرکت غیرارادی چشم)، اختلالات دیسک بینایی (تغییر رنگ، آتروفی)، تغییر رنگ شبکیه، اختلالات عروق شبکیه (ضعیف شدن شریانچه)، رتینیت پیگمنتوزا (ورم رنگیزه ای شبکیه)، رتینوپاتی (تغییرات اولیه برگشت‌پذیر ممکن است با وجود قطع مصرف دارو پیشرفت کند)، اسکوتوما (نقطه ی سیاه در میدان دید)، تغییر در دید رنگ، نقص در میدان دید
گوشی: وزوز گوش
تنفسی: برونکواسپاسم

تداخلات دارویی هیدروکسی کلروکین

*مشخصات کلی تداخلات:
– مهار کننده CYP2D6 (ضعیف)
– تشدید هیپوگلیسمی
– کاهش آستانه تشنج
– تشدید اثرات سرکوب کننده مغز استخوان
– افزایش فاصله QT (وابسته به شرایط)

تداخلات رده X (پرهیز):
آرتمتر، لومفانترین، مفلوکین

کاهش اثرات هیدروکسی کلروکین توسط داروها:
کینولون ها

افزایش اثرات داروها توسط هیدروکسی کلروکین:
داروهای ضدجنون (فنوتیازین ها)، بتا بلاکرها، گلیکوزیدهای قلبی، سیتالوپرام، داپسون (سیستمیک و موضعی)، اس سیتالوپرام، هالوپریدول، داروهای مرتبط با کاهش قند خون، لومفانترین، مفلوکین، عوامل طولانی کننده فاصله QT (بیشترین خطر)

افزایش اثرات هیدروکسی کلروکین توسط داروها:
آندروژن ها، داروهای ضد دیابت، آرتمتر، سیتالوپرام، داپسون (سیستمیک)، اس سیتالوپرام، گیاهان (با خاصیت کاهش قندخون)، قارچ میتیک، مفلوکین، مهار کننده های مونو آمین اکسیداز، پگویسومانت، پروتیونامید، کینولون ها، سالیسیلات ها، SSRIها، تاموکسیفن

تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها هیدروکسی کلروکین

*
مصرف طولانی مدت در سایر بیماری ها:
1- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff) در ابتدای شروع درمان و سپس به صورت دوره ای ارزیابی شود.
2- الکتروکاردیوگرام، عملکرد کبدی و کلیوی (در بیمارانی که در خطر بروز سمیت چشمی می باشند)، قندخون (در صورت مشاهده علایم افت قندخون)، قدرت عضلانی (به خصوص عضلات پروگزیمال؛ به عنوان نشانه ای از سمیت عصبی عضلانی در مصرف طولانی مدت دارو)
3- در ابتدای شروع مصرف دارو و در طول اولین سال مصرف، به منظور پایش سمیت چشمی معاینه فوندوس انجام گیرد. هم چنین در صورت وقوع ماکولوپاتی، میدان دید و تصویربرداری شبکیه و عصب بینایی (spectral-domain OCT) نیز ارزیابی شود. پس از گذشت 5 سال از مصرف دارو، معاینات چشمی به طور سالانه تکرار گردد (در صورت وجود ریسک فاکتورهای جدی زودتر شروع شود).
هم چنین توصیه می شود که معاینه وضوح بینایی با فاصله اصلاح شده و تست میدان دید خودکار 10 درجه ( یا 24 درجه در نژاد آسیایی) نیز انجام گیرد.
4- علایم کاردیومیوپاتی، سرکوب مغز استخوان، اثرات عصبی عضلانی (رفلکس تاندون عمقی، ضعف عضلانی) و سمیت چشمی پایش گردد و به بیمار گوشزد شود که این علائم را به سرعت گزارش کند.
– در مورداهمیت و ضرورت معاینات چشمی به بیمار تذکر داده شود.

COVID-19 (ارزیابی های لازم به منظور کاهش خطر بروز آریتمی تورساد دی پوینت ناشی از دارو یا ایست قلبی ناگهانی):
اثربخشی و ایمن بودن هیدرکسی کلروکین در COVID-19 به اثبات نرسیده است.
1- در ابتدای درمان، الکتروکاردیوگرام، سطح الکترولیت ها (پتاسیم، منیزیم و کلسیم)، عملکرد کلیوی و کبدی سایر بیماران پایش گردد. سایر داروهای غیرضروری طولانی کننده QT قطع شود و در صورتی که هر زمانی پس از شروع دارو، آریتمی تورساد دی پوینت اتفاق بیفتد، سایر داروهای طولانی کننده QT (از جمله هیدروکسی کلروکین) قطع شود.
2- QT≥ 500 میلی ثانیه در ابتدای شروع درمان:
پیش از تجویز دارو، خطر/منفعت مصرف آن ارزیابی شود. در صورت ضروری بودن تجویز هیدروکسی کلروکین، سایر داروهای غیرضروری طولانی کننده QT متوقف گردد. بیمار تحت تله متری قرار گیرد یا از دفیبریلاتور پوشیدنی استفاده شود. اختلالات الکترولیتی تصحیح گردد و الکتروکاردیوگرام در زمان های 4-2، 48 و 96 ساعت پس از اولین دوز کلروکین تکرار شود. هیدروکسی کلروکین به صورت مونوتراپی مصرف شود (به طور مثال مصرف آزیترومایسین متوقف گردد).
3- QT<500 میلی ثانیه در ابتدای شروع درمان (≥ 460 میلی ثانیه در افراد نابالغ، ≥ 470 میلی ثانیه در مردان بالغ، ≥ 480 میلی ثانیه در زنان نابالغ):
سایر داروهای غیرضروری طولانی کننده QT متوقف گردد. اختلالات الکترولیتی تصحیح گردد و الکتروکاردیوگرام در زمان های 48 و 96 ساعت پس از اولین دوز هیدروکسی کلروکین تکرار شود.
4- در ابتدای شروع درمان <460 میلی ثانیه در افراد نابالغ، <470 میلی ثانیه در مردان بالغ، <480 میلی ثانیه در زنان نابالغ):
الکتروکاردیوگرام در زمان های 48 و 96 ساعت پس از اولین دوز کلروکین تکرار شود.
5- پس از شروع درمان QT ≥ 500 میلی ثانیه یا نسبت به QT اولیه ≥60 ثانیه افزایش یابد:
با توجه به اصول خطر/منفعت، درباره ادامه مصرف یا قطع دارو تصمیم گیری شود. در صورت ضروری بودن ادامه مصرف هیدروکسی کلروکین، سایر داروهای غیرضروری طولانی کننده QT متوقف گردد. اختلالات الکترولیتی تصحیح گردد و بیمار تحت تله متری قرار گیرد یا از دفیبریلاتور پوشیدنی استفاده شود. هیدروکسی کلروکین به صورت مونوتراپی مصرف شود (به طور مثال مصرف آزیترومایسین متوقف گردد).

توصیه های دارویی هیدروکسی کلروکین

‎آزمایشات و معاینات چشمی پیش از شروع درمان و سپس به صورت سالانه تا زمانی که احتمال بروز عوارض چشمی وجود دارد، ضروری می باشد. با توجه به شرایط بیمار ممکن است تا ۵ سال انجام این معاینات چشمی سالانه مورد نیاز باشد.
‎ در صورت مصرف طولانی مدت هیدروکسی کلروکین گرفتن نوار مغزی و آزمایشات CBC برای بیمار بصورت منظم و دوره ای لازم می باشد.