مقاومت به انسولین چیست و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت در صورتی رخ می‌دهد که بدن ما نتواند به‌خوبی از انسولین استفاده کند و اگر نتوانیم آن را مدیریت کنیم به بیماری دیابت مبتلا خواهیم شد. بیماری‌ای که با سبک زندگی امروزی بیماران مبتلا به آن روزبه‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود. در این مقاله به مباحث زیر خواهیم پرداخت: 

• انسولین چیست؟
• مقاومت به انسولین چیست؟
• پیش‌دیابت چیست؟
• چه کسانی بیشتر در معرض مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت هستند؟
• چه چیزی باعث مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت می‌شود؟
• علائم مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت چیست؟
• پزشکان چگونه مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت را تشخیص می‌دهند؟
• چگونه می‌توان از مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت جلوگیری یا آن را معکوس کرد؟
• آزمایشات بالینی

بنابراین تا انتهای مقاله با ما همراه باشید و نظرات و تجربیات ارزشمندتان را در قسمت دیدگاه‌ها با ما و دیگران به اشتراک بگذارید 🙂

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ساخته می‌شود و به گلوکزی که در جریان خون است کمک می‌کند تا وارد سلول‌های بدن یعنی ماهیچه‌ها، چربی و کبد شده و توسط این سلول‌ها به انرژی تبدیل شود. گلوکزی که در جریان خون وجود دارد  از غذایی که می‌خوریم تولید می‌شود. کبد هم در مواقع ضروری، مانند روزه‌داری، گلوکز تولید می‌کند. وقتی سطح گلوکز خون، که قند خون نیز نامیده می‌شود، بعد از غذا خوردن افزایش می‌یابد، لوزالمعده انسولین را در جریان خون آزاد می‌کند. سپس انسولین، گلوکز خون را کاهش می‌دهد تا در محدوده طبیعی نگه داشته شود.

Photo by Artem Podrez from Pexels

مقاومت به انسولین چیست؟

مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های عضلانی، چربی و کبد به انسولین پاسخ خوبی نمی‌دهند و نمی‌توانند به راحتی گلوکز را از خون دریافت کنند. در نتیجه، لوزالمعده انسولین بیشتری تولید می‌کند تا گلوکز وارد سلول‌های شما شود. تا زمانی که پانکراس می‌تواند برای غلبه بر پاسخ ضعیف سلول‌ها به انسولین، انسولین کافی تولید کند، سطح گلوکز خون شما در محدوده سالم باقی می‌ماند.

پیش‌دیابت چیست؟

پیش‌دیابت به این معنی است که سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است اما آنقدر بالا نیست که به عنوان دیابت تشخیص داده شود. پیش‌دیابت معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که از قبل مقاومت به انسولین دارند یا سلول‌های بتای آن‌ها در لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند تا قند خون در محدوده طبیعی نگه داشته شود. بدون انسولین کافی، گلوکز اضافی به جای ورود به سلول‌ها در جریان خون شما باقی می‌ماند. با گذشت زمان، پیش دیابت می‌تواند به دیابت نوع ۲ تبدیل شود.

در ایالات متحده آمریکا بیش از ۸۴ میلیون نفر در سنین ۱۸ سال به بالا به پیش‌دیابت مبتلا هستند. یعنی از هر ۳ نفر بزرگسال ۱ نفر به پیش‌دیابت مبتلا است!

چه کسانی بیشتر در معرض مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت هستند؟

افرادی که دارای ریسک فاکتورهای ژنتیکی یا شیوه زندگی هستند، بیشتر در معرض مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت هستند. ریسک فاکتورهای این بیماری عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• سن ۴۵ یا بیشتر
• داشتن والدین، ​​برادر یا خواهر مبتلا به دیابت
• نژاد آمریکایی‌آفریقایی تبار، بومی آلاسکا، سرخپوست آمریکایی، آسیایی‌های آمریکا، اسپانیایی/لاتین، بومی هاوایی یا جزیره اقیانوس آرام
• عدم فعالیت بدنی
• شرایطی مانند فشار خون بالا و سطوح غیرطبیعی کلسترول
• داشتن سابقه دیابت بارداری
• سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی
• سندرم تخمدان پلی کیستیک، که PCOS ( مخفف polycystic ovary syndrome) نیز نامیده می‌شود
• افرادی که سندرم متابولیک دارند – ترکیبی از فشار خون بالا، سطح کلسترول غیرطبیعی و اندازه دورکمر بزرگ– بیشتر در معرض پیش‌دیابت هستند.

در کنار این عوامل خطر، موارد دیگری که ممکن است در مقاومت به انسولین نقش داشته باشند عبارتند از:

• داروهای خاصی مانند گلوکوکورتیکوئیدها ( glucocorticoids)،برخی داروهای ضد روان‌پریشی و برخی از داروهای بیماری HIV.
• اختلالات هورمونی مانند سندرم کوشینگ ( Cushing) و آکرومگالی (acromegaly)
• مشکلات خواب، به‌ویژه آپنه خواب (sleep apnea)

اگرچه نمی‌توانید عوامل خطرساز مانند سابقه خانوادگی، سن یا نژاد را تغییر دهید، اما می‌توانید عوامل خطرساز سبک زندگی مانند تغذیه، فعالیت بدنی و مدیریت وزن را تغییر دهید. این تغییرات در شیوه زندگی می‌تواند شانس ابتلا به مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت را کاهش دهد.

اضافه وزن یا چاقی عوامل خطر برای ایجاد مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت هستند.

Photo by Nataliya Vaitkevich from Pexels

چه چیزی باعث مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت می‌شود؟

محققان به طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت می‌شود، اما به نظر آن‌ها اضافه وزن و عدم فعالیت بدنی عوامل اصلی هستند.

اضافه وزن

کارشناسان معتقدند چاقی، به ویژه چربی زیاد در ناحیه شکم و اطراف اندام‌ها، که چربی احشایی نامیده می‌شود، عامل اصلی مقاومت به انسولین است. اندازه کمر ۴۰ اینچ یا بیشتر برای مردان و ۳۵ اینچ یا بیشتر برای زنان با مقاومت به انسولین مرتبط است. این عبارت حتی اگر شاخص توده بدنی (BMI) شما در محدوده طبیعی قرار گیرد نیز صادق است. با این حال، تحقیقات نشان داده است که آسیایی‌های آمریکایی حتی بدون BMI بالا نیز ممکن است خطر مقاومت به انسولین در آن‌ها بالا باشد.

محققان تصور می‌کردند که بافت چربی فقط برای ذخیره انرژی است. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که چربی شکمی باعث تولید هورمون‌ها و سایر موادی می‌شود که می‌توانند به التهاب مزمن یا طولانی‌مدت در بدن کمک کنند. التهاب می‌تواند در مقاومت به انسولین، دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی عروقی نقش داشته باشد.

اضافه وزن زیاد می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود، که به نوبه خود می‌تواند در ایجاد بیماری کبد چرب نیز نقش داشته باشد.

عدم تحرک بدنی

عدم انجام فعالیت بدنی کافی با مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت ارتباط دارد. فعالیت بدنی منظم باعث تغییراتی در بدن شما می شود که باعث می‌شود بدن‌تان بتواند سطح گلوکز خون را در تعادل نگه دارد.

علائم مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت چیست؟

مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت معمولاً هیچ علامتی ندارند. در برخی از افراد مبتلا به پیش‌دیابت ممکن است پوست زیر بغل یا پشت و کناره گردن تیره شود، حالتی که به آن آکانتوزیس نیگریکانس (acanthosis nigricans) گفته می‌شود. علاوه‌براین منگوله‌های پوستی (skin tags) نیز اغلب در همین نواحی ظاهر می‌شوند.

اگرچه سطح گلوکز خون به حدی نیست که برای اکثر افراد علائم ایجاد کند، اما برخی از تحقیقات نشان داده است که برخی از افراد مبتلا به پیش‌دیابت ممکن است قبل از بروز علائم دیگر تغییرات زودهنگامی در چشم خود داشته باشند که در صورت پیشروی می‌تواند منجر به رتینوپاتی شود. مشکلی که بیشتر در افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد.

پزشکان چگونه مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت را تشخیص می‌دهند؟

پزشکان از آزمایش خون برای تشخیص پیش‌دیابت استفاده می‌کنند، اما معمولاً برای تشخیص مقاومت به انسولین از آزمایش استفاده نمی‌کنند. دقیق‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص مقاومت به انسولین پیچیده است و بیشتر برای تحقیقات استفاده می‌شود.

پزشکان برای تشخیص اینکه آیا فردی مبتلا به پیش‌دیابت است یا نه، از آزمایش خون استفاده می‌کنند.

پزشکان اغلب برای تشخیص پیش‌دیابت از آزمایش قند خون ناشتا (FPG مخفف fasting plasma glucose) یا آزمایش A1C استفاده می‌کنند.

آن‌ها به‌ندرت از آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT مخفف oral glucose tolerance test) استفاده می‌کنند. این آزمایش گران‌تر است و فرآیند آن راحت نیست.

آزمایش A1C نشان‌دهنده متوسط ​​قند خون شما در ۳ ماه گذشته است. در حالیکه FPG و OGTT سطح گلوکز خون شما را در زمان آزمایش نشان می‌دهند. آزمون A1C به دقت و حساسیت دو آزمایش دیگر نیست. این آزمایش در برخی افراد، ممکن است پیش‌دیابت را تشخیص ندهد در حالیکه OGTT می‌تواند پیش‌دیابت را در همان افراد تشخیص دهد. OGTT می‌تواند نحوه کنترل گلوکز بدن شما بعد از غذا را تشخیص دهد. اغلب پزشکان از OGTT برای بررسی دیابت بارداری، نوعی از دیابت که در دوران بارداری ایجاد می‌شود، استفاده می‌کنند.

افراد مبتلا به پیش‌‌دیابت تا ۵۰ درصد در ۵ تا ۱۰ سال آینده به دیابت مبتلا می‌شوند. می‌توانید برای مدیریت پیش‌دیابت و پیشگیری از دیابت نوع ۲ اقداماتی را انجام دهید.

نتایج آزمایش زیر نشان‌دهنده پیش‌دیابت است:

• A1C : در محدوده– ۵.۷ تا ۶.۴ درصد
• FPG: در محدوده – ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)
• OGTT: در محدوده – ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)

اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید و یا یک یا چند عامل خطر دیگر نیز برای دیابت دارید، یا اگر والدین، ​​خواهر و برادر یا فرزندان شما مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، باید از نظر پیش‌دیابت آزمایش شوید. حتی اگر عوامل خطرساز ندارید، باید بعد از رسیدن به ۴۵ سالگی آزمایش‌های خود را شروع کنید.

اگر نتایج آزمایش‌های شما طبیعی است اما عوامل خطر دیگری برای ابتلا به دیابت دارید، باید حداقل هر ۳ سال یکبار مورد آزمایش مجدد قرار بگیرید.

Photo by Nataliya Vaitkevich from Pexels

چگونه می‌توان از مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت جلوگیری یا روند آن‌ها را معکوس کرد؟

فعالیت بدنی و کاهش وزن – در صورت نیاز-  می‌توانند به بدن شما در پاسخ بهتر به انسولین کمک کند. برداشتن گام‌های کوچک، مانند خوردن غذاهای سالم‌تر، و تحرک بیشتر برای کاهش وزن، می‌توانند مقاومت به انسولین را معکوس کرده و از دیابت نوع ۲ در افراد مبتلا به پیش‌دیابت جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیاندازد.

فعالیت بدنی می‌تواند به جلوگیری یا معکوس کردن مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت کمک کند.

مطالعه تحقیقی در موسسه ملی سلامت، که برنامه پیشگیری از دیابت (DPP) نام دارد، نشان داد برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت هستند، از دست دادن ۵ تا ۷ درصد از وزن‌شان، احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد. افراد شرکت‌کننده در این مطالعه با تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی بیشتر وزن خود را کاهش دادند.

DPP همچنین نشان داد که مصرف متفورمین، دارویی که برای درمان دیابت استفاده می‌شود، می‌تواند ابتلا دیابت را به تاخیر بیاندازد. متفورمین برای زنان دارای سابقه دیابت بارداری، افراد جوان و افراد چاق مفید است. از پزشک خود بپرسید که آیا متفورمین برای شما مناسب است یا خیر.

تهیه برنامه، پیگیری پیشرفت‌تان و دریافت حمایت از متخصص بهداشت، خانواده و دوستان در تغییر شیوه زندگی می‌تواند از مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت جلوگیری کرده یا روند آن را معکوس کند.

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس

منبع : مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی آمریکا

(National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK), Last Reviewed May 2018)