مراحل سرطان سینه؛ راهنمای جامع سرطان سینه، بخش اول

سرطان سینه بیماری‌ای است که در آن بافت سینه دچار سلول‌های بدخیم می‌شود. شناخت مراحل سرطان سینه برای پیش‌بینی وضعیت بیمار و برنامه‌ریزی درمانی اهمیت زیادی دارد. شناخت مراحل این بیماری بر اساس نمونه‌برداری‌ها، آزمایشات و تصاویر پزشکی سینه انجام می‌شود. در این مقاله درباره موضوعات زیر صحبت خواهیم کرد:

• سرطان سینه
• مراحل سرطان سینه
• سرطان سینه التهابی

در مقالات بعدی درمورد درمان‌های سرطان سینه، سرطان سینه در مردان و کودکان، روش‌های پیشگیری از سرطان سینه و داروهای سرطان سینه صحبت خواهیم کرد. پس تا انتها با ما همراه باشید و نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید 🙂

• مقاله‌ی مرتبط:  کدام تغییرات سینه طبیعی هستند و کدام خطرناک؟

سرطان سینه

نکات کلی درباره سرطان سینه:

• سرطان سینه بیماری‌ای است که در آن در بافت‌های سینه، سلول‌های بدخیم (سرطانی) تشکیل می‌شوند.
• سابقه خانوادگی سرطان سینه و عوامل خطر دیگر، ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهند.
• سرطان سینه گاهی اوقات به دلیل جهش‌های (تغییرات) ژنی بایجاد می‌شود.
• استفاده از برخی داروها و در نظر گرفتن عوامل خطر، ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد.
• علائم سرطان سینه شامل توده یا تغییر در سینه است.
• آزمایشاتی که برای بررسی سینه‌ها و تشخیص سرطان سینه استفاده می‌شوند.
• در صورت یافتن سرطان، برای مطالعه سلول‌های سرطانی آزمایشاتی انجام می‌شود.
• عوامل خاصی بر احتمال بهبودی و گزینه‌های درمانی تأثیر می‌گذارند.

در ادامه به شرح جزئیات هر یک از موراد فوق خواهیم پرداخت.

سرطان سینه

سرطان سینه بیماری‌ای است که در آن در بافت های سینه، سلول های بدخیم (سرطانی) تشکیل می‌شوند. سینه از لوب‌ها و مجاری (شیر) تشکیل شده است. هر سینه دارای ۱۵ تا ۲۰ بخش است که لوب (lobes) نامیده می‌شود. هر لوب دارای بخش‌های کوچک‌تری به نام لوبول ( lobules) است. لوبول ها به ده‌ها حباب ریز ختم می‌شوند که می‌توانند شیر بسازند. لوب‌ها، لوبول‌ها و حباب‌ها توسط لوله‌های نازکی به نام مجرا به هم متصل می‌شوند.

همچنین هر سینه دارای رگ‌های خونی و عروق لنفاوی است. عروق لنفاوی، حامل یک مایع تقریباً بی‌رنگ و آبکی به نام لنف هستند. عروق لنفاوی، لنف را بین غدد لنفاوی حمل می‌کنند. غدد لنفاوی ساختارهای کوچک لوبیایی‌شکل هستند که در سراسر بدن یافت می‌شوند. این غدد، لنف را فیلتر کرده و گلبول‌های سفید خون که به مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کنند را ذخیره می‌کنند. گروه‌هایی از غدد لنفاوی در نزدیکی سینه در زیر بغل (زیر بازو)، بالای استخوان ترقوه و در قفسه سینه حضور دارند.

شایع‌ترین نوع سرطان سینه کارسینوم داکتال ( ductal carcinoma) است که از سلول‌های مجاری (شیر) شروع می‌شود. سرطانی که از لوب‌ها یا لوبول‌ها شروع می‌شود، کارسینوم لوبولار نامیده می‌شود و بیشتر از انواع دیگر سرطان سینه در هر دو پستان یافت می‌شود. سرطان سینه التهابی یک نوع غیرمعمول سرطان سینه است که در آن پستان‌ها گرم، قرمز و متورم می‌شوند.

سابقه خانوادگی و عوامل خطر سرطان سینه

هر چیزی که شانس ابتلا به بیماری را افزایش دهد، عامل خطر (risk factor) نامیده می‌شود. داشتن یک عامل خطر به معنای ابتلا به سرطان نیست و نداشتن عوامل خطر سرطان به این معنی نیست که به آن مبتلا نخواهید شد.

عوامل خطر سرطان سینه شامل موارد زیر است:

• سابقه شخصی سرطان مهاجم سینه، کارسینوم مجرای درجا (DCIS)، یا کارسینوم لوبولار مجرا (LCIS).
• سابقه شخصی بیماری خوش‌خیم (غیرسرطانی) پستان.
• سابقه خانوادگی سرطان سینه در یکی از بستگان درجه یک (مادر، دختر یا خواهر).
• تغییرات (جهش‌های) ارثی در ژن‌های BRCA1 یا BRCA2 یا سایر ژن‌هایی که خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهند.
• بافت پستانی که در ماموگرافی، متراکم است.
• قرار گرفتن بافت پستان در معرض استروژن ساخته‌شده توسط بدن. این قرار گرفتن ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

1. قاعدگی در سنین پایین.
2. سن بالاتر در اولین زایمان یا نداشتن بارداری و زایمان.
3. شروع یائسگی در سنین بالاتر.

• مصرف هورمون‌هایی مانند استروژن همراه با پروژسترون برای علائم یائسگی
• درمان با پرتودرمانی پستان / (قفسه) سینه.
• نوشیدن الکل.
• چاقی.

سن بالا عامل خطر اصلی برای اکثر سرطان‌ها است. با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد.

سرطان سینه گاهی اوقات به دلیل جهش‌های (تغییرات) ژنی بایجاد می‌شود.

ژن‌های موجود در سلول‌ها حامل اطلاعات ارثی هستند که از والدین فرد دریافت می‌شود. سرطان سینه ارثی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از کل موارد سرطان سینه را تشکیل می‌دهد. برخی از ژن‌های جهش‌یافته‌ی مرتبط با سرطان سینه در گروه‌های قومی خاص شایع‌تر است.

در زنانی که دارای جهش‌های ژنی خاصی مانند جهش BRCA1 یا BRCA2 هستند، خطر ابتلا به سرطان سینه افزایش می‌یابد. در این زنان خطر ابتلا به سرطان تخمدان هم بیشتر است و ممکن است در آن‌ها خطر ابتلا به سرطان‌های دیگر هم افزایش پیدا کند. مردانی که دارای ژن جهش‌یافته‌ی مرتبط با سرطان سینه هستند نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند.

آزمایشاتی وجود دارد که می‌تواند این ژن‌های جهش‌یافته را تشخیص دهد (پیدا کند). این آزمایشات ژنتیکی گاهی برای اعضای خانواده‌هایی که در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند انجام می‌شود.

استفاده از برخی داروها و در نظر گرفتن عوامل خطر، ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد.

هر چیزی که احتمال ابتلا به بیماری را کاهش دهد، عامل محافظتی نامیده می‌شود. عوامل محافظتی سرطان سینه عبارتند از:

• مصرف هر یک از موارد زیر:

1. هورمون‌درمانی منحصر به استروژن پس از هیسترکتومی.
2. تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMs).
3. مهارکننده‌های آروماتاز

• قرار گرفتن کمتر بافت سینه با استروژن ساخته‌شده توسط بدن. کمتر قرار گرفتن در معرض استروژن بدن می‌تواند نتیجه این موارد باشد:

1. بارداری زودهنگام
2. شیر دادن.

• ورزش کافی
• داشتن هر یک از موارد زیر:

1. ماستکتومی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان.
2. اوفورکتومی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان.
3. ابلیشن تخمدان.

علائم سرطان سینه شامل توده یا تغییر در سینه است.

این علائم و علائم دیگر ممکن است ناشی از سرطان سینه یا شرایط دیگری باشد. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:

• احساس کردن توده یا ضخیم شدن در سینه یا نزدیک آن یا در ناحیه زیر بغل.
• تغییر در اندازه یا شکل سینه.
• گودی یا چروکیدگی در پوست سینه.
• چرخیدن نوک پستان به سمت داخل
• ترشح مایعاتی جز شیر مادر از نوک پستان به‌خصوص اگر خونی باشد.
• پوسته‌پوسته، قرمز یا متورم شدن پوست سینه، نوک پستان یا آرئول (ناحیه تیره پوست اطراف نوک پستان).
• فرورفتگی‌هایی در سینه که شبیه پوست پرتقال است.

آزمایشاتی که برای برسسی سینه ها و تشخیص سرطان سینه استفاده می شوند.

در صورت مشاهده هرگونه تغییر در سینه‌هایتان با پزشک خود مشورت کنید. آزمایش‌ها و روش‌های زیر ممکن است توسط پزشک مورد استفاده قرار گیرد:

• معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه سلامت: معاینه بدن برای بررسی علائم کلی سلامت، از جمله بررسی علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسد انجام می‌شود. در طی جلسه با پزشک، تاریخچه‌ای از عادات سلامتی، بیماری‌ها و درمان‌های گذشته فرد نیز گرفته می‌شود.
• معاینه بالینی پستان: معاینه پستان توسط پزشک یا سایر متخصصان سلامت انجام می‌شود. پزشک با دقت سینه‌ها و زیر بازوها را از نظر توده ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسد بررسی می‌کند.
• ماموگرافی: عکسبرداری با اشعه ایکس از پستان. در این آزمایش، سینه فرد بین دو صفحه فشرده می‌شود. برای عکسبرداری از دستگاه اشعه ایکس استفاده می‌شود.
• معاینه اولتراسوند: روشی که در آن امواج صوتی پرانرژی (اولتراسوند) روی بافت‌ها یا اندام‌های داخلی منعکس شده و پژواک ایجاد می‌کنند. پژواک‌ها تصویری از بافت‌های بدن تشکیل می‌دهند که سونوگرافی نامیده می‌شود. عکس را می‌توان چاپ کرد تا بعداً مورد بررسی قرار گیرند.
• ام‌آر‌آی (یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی): روشی که برای تهیه مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از هر دو سینه، از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر استفاده می‌کند. این روش تصویربرداری تشدید مغناطیسی هسته‌ای (NMRI) نیز نامیده می‌شود.
• آزمایشات خون: روشی که در آن برای اندازه‌گیری مقدار مواد خاصی که توسط اندام‌ها و بافت‌های بدن در خون آزاد می‌شود، از نمونه‌ی خون استفاده می‌شود. مقدار غیرمعمول (بیشتر یا کمتر از حد طبیعی) یک ماده می‌تواند نشانه بیماری باشد.
• بیوپسی (Biopsy): این روش، برداشتن سلول‌ها یا بافت‌ها به‌منظور مشاهده آن‌ها در زیر میکروسکوپ توسط پاتولوژیست برای بررسی علائم سرطان است. اگر توده‌ای در پستان پیدا شود، ممکن است بیوپسی انجام شود.
  برای بررسی سرطان سینه چهار نوع بیوپسی استفاده می‌شود:

1. بیوپسی اکسیزیونال (Excisional biopsy): برداشتن کامل یک توده از بافت.
2. بیوپسی برشی (Incisional biopsy): برداشتن بخشی از یک توده یا نمونه‌ای از بافت.
3. بیوپسی هسته (Core biopsy): برداشتن بافت با استفاده از یک سوزن پهن.
4. بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA مخفف Fine-needle aspiration): برداشتن بافت یا مایع با استفاده از یک سوزن نازک.

در صورت یافتن سرطان، برای مطالعه سلول‌های سرطانی آزمایشاتی انجام می‌شود.

تصمیم‌گیری درمورد بهترین روش درمان سرطان سینه بر اساس نتایج آزمایشات انجام‌شده روی سلول‌های سرطانی است. آزمایش‌ها درباره موارد زیر اطلاعاتی را ارائه می‌دهند:

• سرطان با چه سرعتی رشد می‌کند
• چقدر احتمال دارد که سرطان در بدن پخش شود.
• درمان‌های خاص تا چه حد می‌توانند موثر باشند.
• احتمال عود سرطان چقدر است.

این آزمایشات شامل موارد زیر است:

• تست گیرنده استروژن و پروژسترون: آزمایشی که برای اندازه‌گیری میزان گیرنده‌های استروژن و پروژسترون (هورمون‌ها) در بافت سرطانی انجام می‌شود. اگر تعداد گیرنده‌های استروژن و پروژسترون بیش‌از‌حد باشد، سرطان از نوع گیرنده استروژن و/یا پروژسترون مثبت نامیده می‌شود. این نوع سرطان سینه می‌تواند سریعتر رشد کند. نتایج این آزمایش نشان می‌دهد که آیا انجام درمان برای مسدود کردن استروژن و پروژسترون می‌تواند از رشد سرطان جلوگیری کند یا خیر.
• آزمایش گیرنده نوع ۲ فاکتور رشد اپیدرمی انسانی (HER2/neu): این آزمایش برای اندازه‌گیری تعداد ژن‌های HER2/neu و میزان پروتئین HER2/neu در نمونه‌ای از بافت است. اگر ژن‌های HER2/neu بیشتر یا میزان پروتئین HER2/neu بالاتر از حد طبیعی باشد، نوع سرطان، HER2/neu مثبت نامیده می‌شود. این نوع سرطان سینه می‌تواند سریع‌تر رشد کند و احتمال انتشار آن به سایر قسمت‌های بدن بیشتر است. این نوع سرطان را می‌توان با داروهایی که پروتئین HER2/neu را مورد هدف قرار می‌دهند، مانند تراستوزوماب (trastuzumab) و پرتوزوماب (pertuzumab) درمان کرد.
• آزمایش‌های چندژنی: آزمایش‌هایی که در آن برای بررسی همزمان فعالیت ژن‌های متعدد، نمونه‌هایی از بافت، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. این آزمایش‌ها ممکن است به پیش‌بینی اینکه آیا سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد یا عود (بازگشت) می‌کند کمک می‌کند.

انواع مختلفی از آزمایش‌های چند ژنی وجود دارد. آزمایش‌های چندژنی زیر در آزمایش‌های بالینی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند:

1. Oncotype DX: این آزمایش به پیش‌بینی اینکه آیا سرطان پستان در مراحل اولیه که گیرنده استروژن مثبت و نود منفی ( node negative: مرحله‌ای که در آن سرطان هنوز به گره‌های لنفاوی سرایت نکرده است) است به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند یا خیر کمک می‌کند. اگر خطر گسترش سرطان زیاد باشد، ممکن است برای کاهش خطر، شیمی‌درمانی انجام شود.
2. MammaPrint: آزمایش که در آن فعالیت ۷۰ ژن مختلف در بافت سرطان سینه زنان مبتلا به سرطان تهاجمی پستان ( در مراحل اولیه که به غدد لنفاوی گسترش نیافته یا به ۳ غدد لنفاوی یا کمتر گسترش یافته است)، بررسی می‌شود. سطح فعالیت این ژن‌ها به پیش‌بینی اینکه آیا سرطان سینه به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد یا عود می‌کند کمک می‌کند. اگر این آزمایش نشان دهد که خطر گسترش یا عود سرطان زیاد است، ممکن است برای کاهش خطر، شیمی‌درمانی انجام شود.

بر اساس این آزمایشات، سرطان سینه با یکی از انواع زیر توصیف می‌شود:

• گیرنده هورمونی مثبت (گیرنده استروژن و/یا پروژسترون مثبت) یا گیرنده هورمونی منفی (گیرنده استروژن و/یا پروژسترون منفی).
• HER2/neu مثبت یا HER2/neu منفی.
• منفی سه‌گانه (گیرنده استروژن، گیرنده پروژسترون و HER2/neu منفی).

این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که کدام درمان برای سرطان فرد بهتر عمل می‌کند.

عوامل خاصی بر احتمال بهبودی و گزینه های درمانی تأثیر می گذارند.

احتمال بهبودی و گزینه‌های درمانی به موارد زیر بستگی دارد:

• مراحل سرطان سینه (اندازه تومور و اینکه آیا فقط در پستان است یا به غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن گسترش یافته است).
• نوع سرطان سینه.
• سطوح گیرنده استروژن و گیرنده پروژسترون در بافت تومور.
• سطوح گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی نوع ۲ (HER2/neu) در بافت تومور.
• این که آیا بافت تومور، سه‌گانه منفی است (سلول‌هایی که گیرنده‌های استروژن، گیرنده‌های پروژسترون، یا سطوح بالای HER2/neu ندارند).
• تومور با چه سرعتی در حال رشد است.
• احتمال عود تومور (بازگشت) چقدر است.
• سن فرد، سلامت عمومی و وضعیت یائسگی.
• این که آیا سرطان به‌تازگی تشخیص داده شده یا عود کرده است.

در ادامه به شرح هر یک از موارد فوق خواهیم پرداخت.

مراحل سرطان سینه

نکات کلیدی:

• پس از تشخیص سرطان سینه، آزمایش‌هایی انجام می‌شود تا مشخص شود سلول‌های سرطانی، در سینه یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته‌اند یا خیر.
• سه راه برای گسترش سرطان در بدن وجود دارد.
• سرطان ممکن است از جایی که شروع شده به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند.
• مراحل سرطان سینه بر اساس اندازه و محل تومور اولیه، گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت‌های بدن، درجه (گرید) تومور و وجود بیومارکرهای خاص تعیین می‌شود.
• سیستم TNM برای توصیف اندازه تومور اولیه و گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌شود.

1. تومور (T: مخفف Tumor). اندازه و محل تومور.
2. گره لنفاوی (N: مخفف Lymph Node). اندازه و محل غدد لنفاوی که سرطان در آن گسترش یافته است.
3. متاستاز (M: مخفف Metastasis). گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن.

• برای توصیف سرعت احتمال رشد و گسترش تومور سینه از سیستم درجه‌بندی استفاده می‌شود.
• برای یافتن اینکه آیا سلول‌های سرطان سینه گیرنده‌های خاصی دارند یا خیر از آزمایش نشانگر زیستی استفاده می‌شود.
• برای کشف مراحل سرطان سینه از ترکیب سیستم TNM، سیستم درجه‌بندی و وضعیت نشانگر زیستی استفاده می‌شود.
• درمان سرطان سینه تا حدی به مرحله بیماری بستگی دارد.

پس از تشخیص مراحل سرطان سینه، آزمایش هایی انجام می‌شود تا مشخص شود سلول های سرطانی، در سینه یا سایر قسمت های بدن گسترش یافته‌اند یا خیر.

فرآیندی که برای فهمیدن اینکه آیا سرطان در قسمت‌های مختلف سینه گسترش یافته یا به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده است انجام می‌شود، staging نامیده می‌شود. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از مراحل staging، مرحله‌ی بیماری را تعیین می‌کند. دانستن staging برای برنامه‌ریزی درمان مهم است. نتایج برخی از آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص سرطان سینه نیز برای staging بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمایش‌ها و روش‌های زیر هم می‌تواند در فرآیند staging استفاده شود:

• بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان (Sentinel lymph node biopsy): این روش، برداشتن غدد لنفاوی نگهبان با جراحی است. غدد لنفاوی نگهبان اولین گره لنفاوی در گروهی از غدد لنفاوی است که احتمال دارد سرطان به آن گسترش یابد.

در این روش در نزدیکی تومور یک ماده رادیواکتیو و/یا رنگ آبی تزریق می‌شود. این ماده یا رنگ از طریق مجاری لنفاوی به غدد لنفاوی جریان می‌یابد. سپس اولین غده لنفاوی که دریافت‌کننده ماده یا رنگ بوده است برداشته می‌شود. یک پاتولوژیست، بافت را زیر میکروسکوپ می‌بیند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کند. اگر سلول های سرطانی یافت نشوند، ممکن است نیازی به برداشتن غدد لنفاوی بیشتری نباشد.

• اشعه ایکس قفسه سینه: در این روش با استفاده از اشعه ایکس از اندام‌ها و استخوان‌های داخل قفسه سینه عکسرداری انجام می‌شود. اشعه ایکس نوعی پرتو است که می‌تواند از بدن عبور کرده و روی صفحه فیلم رفته و از نواحی داخل بدن تصاویری را ایجاد کند.
• سی‌تی اسکن: روشی که در آن از زوایای مختلف، یک سری تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن گرفته می‌شود. این تصاویر توسط یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس ساخته می شوند. در این روش می‌توان به داخل وریدها رنگ تزریق کرد یا می‌توان رنگ را بلعید تا به اندام‌ها یا بافت‌ها رفته و کمک کند در تصاویر، واضح‌تر نشان داده شوند.
• اسکن استخوان: روشی برای بررسی اینکه آیا سلول هایی که به‌سرعت تقسیم می‌شوند، مانند سلول‌های سرطانی، در استخوان‌ها نیز وجود دارد یا خیر. در این روش مقدار بسیار کمی از مواد رادیواکتیو به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود و از طریق جریان خون حرکت می‌کند. مواد رادیواکتیو در استخوان‌های مبتلا به سرطان جمع شده و توسط اسکنر (آشکارساز) شناسایی می‌شوند.
• اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (positron emission tomography)): روشی که برای یافتن سلول‌های تومور بدخیم در بدن استفاده می‌شود. در این روش مقدار کمی گلوکز رادیواکتیو به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود. سپس اسکنر PET در اطراف بدن می‌چرخد ​​و از محل مصرف گلوکز در بدن تصاویری را ایجاد می‌کند. سلول‌های تومور بدخیم در تصاویر، روشن‌تر نشان داده می‌شوند، زیرا نسبت به سلول‌های طبیعی فعال‌تر هستند و گلوکز بیشتری دریافت می‌کنند.

برای گسترش سرطان در بدن سه راه وجود دارد.

سرطان می‌تواند از طریق ۱. بافت، ۲. سیستم لنفاوی و ۳. خون در بدن پخش شود:

•  بافت: سرطان از جایی که شروع شده است با رشد به مناطق مجاور گسترش می‌یابد.
• سیستم لنفاوی: سرطان از جایی که شروع شده است با ورود به سیستم لنفاوی گسترش می‌یابد و از طریق عروق لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن می‌رود.
• خون: سرطان از جایی که شروع شده است با ورود به خون گسترش می‌یابد و از طریق رگ‌های خونی به سایر قسمت‌های بدن می‌رود.

سرطان می‌تواند از جایی که شروع شده به سایر قسمت های بدن سرایت کند.

وقتی سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش می‌یابد، می‌گوییم متاستاز (metastasis) رخ داده است. در این فرآیند سلول‌های سرطانی از جایی که شروع شده‌اند (تومور اولیه) جدا می‌شوند و از طریق سیستم لنفاوی یا خون به سایر قسمت‌های بدن حرکت می‌کنند.

• سیستم لنفاوی: سرطان وارد سیستم لنفاوی می‌شود، از طریق عروق لنفاوی حرکت می‌کند و یک تومور (تومور متاستاتیک (metastatic)) در قسمت دیگری از بدن تشکیل می‌دهد.
• خون: سرطان وارد خون می‌شود، از طریق رگ‌های خونی حرکت می‌کند و یک تومور (تومور متاستاتیک) در قسمت دیگری از بدن تشکیل می‌دهد.

تومور متاستاتیک درواقع همان نوع سرطان تومور اولیه است. به‌عنوان مثال، اگر سرطان سینه به استخوان گسترش یابد، سلول‌های سرطانی موجود در استخوان درواقع همان سلول‌های سرطان سینه هستند. این بیماری، سرطان سینه متاستاتیک است نه سرطان استخوان.

بسیاری از مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان زمانی ایجاد می‌شوند که سرطان از تومور اصلی حرکت می‌کند و به بافت‌ها و اندام‌های دیگر گسترش می‌یابد. به این نوع سرطان متاستاتیک می‌گویند.

تعیین مراحل سرطان سینه

مراحل بیماری سرطان سینه بر اساس اندازه و محل تومور اولیه، گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت‌های بدن، درجه تومور و وجود بیومارکرهای خاصی تعیین می‌شود.

برای برنامه‌ریزی بهترین روش درمانی و پیش‌بینی سرانجام بیماری، دانستن مراحل سرطان سینه مهم است.

مراحل سرطان سینه:

• مرحله پیش‌آگهی بالینی (Clinical Prognostic Stage): در این مرحله ابتدا همه بیماران بر اساس تاریخچه سلامت، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری (در صورت انجام) و بیوپسی بررسی می‌شوند. مرحله پیش‌آگهی بالینی با سیستم TNM، درجه (گرید) تومور و وضعیت نشانگر زیستی (ER، PR، HER2) توصیف می‌شود. در مرحله‌بندی بالینی، برای بررسی غدد لنفاوی از نظر علائم سرطان ، از ماموگرافی یا سونوگرافی استفاده می شود.
• مرحله پیش‌آگهی پاتولوژیک (Pathological Prognostic Stage): سپس این مرحله برای بیمارانی که جراحی به‌عنوان اولین درمان آن‌ها تشخسص داده شده است استفاده می‌شود. مرحله پیش‌آگهی پاتولوژیک بر اساس تمام اطلاعات بالینی، وضعیت نشانگرهای زیستی و نتایج آزمایشات انجام‌شده از بافت پستان و غدد لنفاوی برداشته‌شده در طی جراحی است.
• مرحله آناتومیک (Anatomic Stage): این مرحله بر اساس اندازه و گسترش سرطان که توسط سیستم TNM توصیف شده است، تعیین می شود. مرحله آناتومیک در نقاطی از جهان که آزمایش نشانگر زیستی در دسترس نیست استفاده می‌شود.

برای توصیف اندازه تومور اولیه و گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت‌های بدن از سیستم TNM استفاده می‌شود.
سیستم TNM برای سرطان سینه، تومور را به شرح زیر توصیف می‌کند:

تومور (T مخفف Tumor): اندازه و محل تومور.

TX: تومور اولیه قابل ارزیابی نیست.
T0: هیچ نشانه ای از تومور اولیه در پستان وجود ندارد.
Tis: کارسینوم درجا ( Carcinoma in situ) . 2 نوع کارسینوم درجای سینه وجود دارد:

1. Tis (DCIS): وضعیتی است که در آن در پوشش مجراهای (شیر) سینه، سلول‌های غیرطبیعی یافت می‌شوند و سلول های غیرطبیعی در خارج از مجرا به سایر بافت‌های سینه گسترش نیافته‌اند. در برخی موارد، DCIS ممکن است به سرطان سینه مهاجم تبدیل شود که می‌تواند به بافت‌های دیگر گسترش یابد. در حال حاضر هیچ راهی برای دانستن اینکه کدام ضایعات می‌توانند تهاجمی شوند وجود ندارد.
2. Tis (بیماری پاژه (paget disease)): بیماری پاژه‌ی نوک پستان وضعیتی است که در آن در سلول‌های پوست نوک پستان سلول‌های غیرطبیعی یافت می‌شوند و ممکن است به آرئول نیز گسترش یابند. این وضعیت طبق سیستم TNM مرحله بندی نمی‌شود. اما اگر بیماری پاژه و سرطان مهاجم پستان همزمان وجود داشته باشند، برای مرحله بندی سرطان مهاجم پستان از سیستم TNM استفاده می‌شود.

T1: تومور ۲۰ میلی‌متر یا کوچکتر است. بسته به اندازه تومور، ۴ زیر گروه از تومور T1 وجود دارد:

• T1mi: تومور ۱ میلی‌متر یا کوچکتر است.
• T1a: تومور بزرگتر از ۱ میلی‌متر است اما بزرگتر از ۵ میلی‌متر نیست.
• T1b: تومور بزرگتر از ۵ میلی‌متر است اما بزرگتر از ۱۰ میلی‌متر نیست.
• T1c: تومور بزرگتر از ۱۰ میلی‌متر است اما بزرگتر از ۲۰ میلی‌متر نیست.

T2: تومور بزرگتر از ۲۰ میلی‌متر است اما بزرگتر از ۵۰ میلی‌متر نیست.
T3: تومور بزرگتر از ۵۰ میلی‌متر است.
T4: تومور به‌عنوان یکی از موارد زیر توصیف می‌شود:

• T4a: تومور در دیواره قفسه سینه رشد کرده است.
• T4b: تومور به داخل پوست رشد کرده است، زخم روی سطح پوست سینه ایجاد شده است، در بافت تومور اولیه ندول‌های کوچکی تشکیل شده است، و/یا تورم پوست روی سینه وجود دارد.
• T4c: تومور به دیواره قفسه سینه و پوست رسیده است.
• T4d: سرطان سینه التهابی – یک‌سوم یا بیشتر از پوست روی سینه قرمز و متورم است ( اصطلاحا پوست‌پرتقالی (peau d’orange) شده است).

گره لنفاوی (N مخفف Node در Lymph Node). اندازه و محل غدد لنفاوی که سرطان به آن گسترش یافته است.

برای انجام این آزمایش، غدد لنفاوی با جراحی برداشته شده و در زیر میکروسکوپ، توسط پاتولوژیست بررسی می‌شوند،سپس برای توصیف غدد لنفاوی، مرحله‌بندی پاتولوژیک استفاده می‌شود. مرحله‌بندی پاتولوژیک غدد لنفاوی در ادامه توضیح داده شده است.

NX: غدد لنفاوی را نمی‌توان ارزیابی کرد.
N0: در غدد لنفاوی هیچ نشانه‌ای از سرطان دیده نمی شوند یا خوشه‌های کوچکی از سلول‌های سرطانی که بزرگتر از ۰.۲ میلی‌متر نیستند دیده می‌شود.
N1: سرطان با یکی از موارد زیر توصیف می‌شود:

• N1mi: سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و بزرگتر از ۰.۲ میلی‌متر است اما بزرگتر از ۲ میلی‌متر نیست.
• N1a: سرطان به ۱ تا ۳ غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و سرطان حداقل در یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی متر است.
• N1b: سرطان به غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه در همان سمت بدن که تومور اولیه است گسترش یافته است و بزرگتر از ۰.۲ میلی‌متر است و با بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان پیدا شده است. سرطان در غدد لنفاوی زیر بغل یافت نمی‌شود.
• N1c: سرطان به ۱ تا ۳ عدد از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و حداقل در یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی‌متر است. همچنین با بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان سرطان در غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه در همان سمت از بدن که تومور اولیه وجود دارد یافت می‌شود.

N2: سرطان با یکی از موارد زیر توصیف می‌شود:

• N2a: سرطان به ۴ تا ۹ غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و حداقل در یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی‌متر است.
• N2b: سرطان به غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه گسترش یافته است و با آزمایش‌های تصویربرداری نیز پیدا شده است. سرطان در غدد لنفاوی زیر بغل با بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان یا تشریح غدد لنفاوی یافت نشده است.

N3: سرطان با یکی از موارد زیر توصیف می‌شود:

• N3a: سرطان به ۱۰ عدد (یا بیشتر) از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و در حداقل یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی‌متر است یا سرطان به غدد لنفاوی زیر استخوان ترقوه گسترش یافته است.
• N3b: سرطان به ۱ تا ۹ عدد از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و حداقل در یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی‌متر است. سرطان به غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه نیز گسترش یافته است و با آزمایش های تصویربرداری دیده می‌شود.
  یا سرطان به ۴ تا ۹ عدد از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته است و حداقل در یکی از غدد لنفاوی بزرگتر از ۲ میلی‌متر است. سرطان همچنین به غدد لنفاوی نزدیک استخوان سینه در همان سمت بدن که تومور اولیه وجود دارد گسترش یافته است و بزرگتر از ۰.۲ میلی‌متر است و با بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان پیدا می‌شود.
• N3c: سرطان به غدد لنفاوی بالای استخوان ترقوه در همان سمت بدن که تومور اولیه وجود دارد گسترش یافته است.

وقتی غدد لنفاوی با استفاده از ماموگرافی یا سونوگرافی بررسی می‌شوند، مرحله‌بندی بالینی نامیده می‌شود. مرحله‌بندی بالینی غدد لنفاوی در این مقاله توضیح داده نشده است.

متاستاز (M مخفف Metastasis). گسترش سرطان به قسمت‌های دیگر بدن.

M0: هیچ نشانه‌ای از گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن وجود ندارد.
M1: سرطان به سایر قسمت‌های بدن، یعنی استخوان‌ها، ریه‌ها، کبد یا مغز گسترش یافته است. اگر سرطان به غدد لنفاوی دور گسترش یافته باشد، در غدد لنفاوی بزرگتر از ۰.۲ میلی‌متر است. این سرطان، سرطان سینه متاستاتیک ( metastatic) نامیده می‌شود.

مراحل سرطان سینه: برای توصیف سرعت احتمال رشد و گسترش تومور سینه از سیستم درجه‌بندی ( grading ) استفاده می‌شود.

سیستم درجه‌بندی، تومور را بر اساس میزان غیرطبیعی بودن سلول‌ها و سرعت رشد و گسترش سلول‌های سرطانی توصیف می‌کند. سلول‌های سرطانی درجه (گرید) پایین بیشتر شبیه سلول‌های طبیعی هستند و نسبت به سلول‌های سرطانی درجه بالا تمایل به رشد و انتشار کندتری دارند. برای تشریح میزان غیرطبیعی بودن سلول‌ها و بافت سرطانی، پاتولوژیست سه ویژگی زیر را ارزیابی می‌کند:

• چه مقدار از بافت تومور دارای مجاری (شیری) طبیعی پستان است.
• اندازه و شکل هسته‌ها در سلول‌های تومور.
• چخ تعداد سلول‌های تقسیم شونده وجود دارد، که نشان‌دهنده سرعت رشد و تقسیم سلول‌های تومور است.

پاتولوژیست برای هر ویژگی امتیازی از ۱ تا ۳ را تعیین می‌کند. امتیاز «۱» به این معنی است که سلول‌ها و بافت تومور بیشترین شباهت را به سلول‌ها و بافت‌های طبیعی دارند و امتیاز «۳» به این معنی است که سلول‌ها و بافت‌ها بیشترین شباهت را به سلول‌های غیرطبیعی دارند. امتیازهای هر ویژگی با هم جمع می‌شوند تا یک امتیاز کلی بین ۳ تا ۹ به دست آید.

درجه‌ی اعلام‌شده می‌تواند در سه حالت باشد:

• امتیاز کل بین ۳ تا ۵: G1 (Low grade یا well differentiated).
  نمره کل ۶ تا ۷: G2 (Intermediate grade یا moderately differentiated).
  نمره کل ۸ تا ۹: G3 (High grade یا poorly differentiated).

آزمایش نشانگرهای زیستی

برای یافتن اینکه آیا سلول‌های سرطان سینه، گیرنده‌های خاصی دارند یا خیر از آزمایش نشانگرهای زیستی استفاده می‌شود.

سلول‌های سالم پستان و برخی از سلول‌های سرطان سینه دارای گیرنده‌هایی (بیومارکر) هستند که به هورمون‌های استروژن و پروژسترون متصل می‌شوند. این هورمون‌ها برای رشد و تقسیم سلول‌های سالم و برخی از سلول‌های سرطان سینه مورد نیاز هستند. برای بررسی این بیومارکرها، در طول بیوپسی یا جراحی، نمونه‌هایی از بافت حاوی سلول‌های سرطان سینه برداشته می‌شوند. نمونه‌ها در آزمایشگاه آزمایش می‌شوند تا ببینند که آیا سلول‌های سرطانی پستان گیرنده‌های استروژن یا پروژسترون دارند یا خیر.

نوع دیگری از گیرنده (بیومارکر) که در سطح تمام سلول‌های سرطان سینه یافت می‌شود HER2 نام دارد. گیرنده‌های HER2 برای رشد و تقسیم سلول‌های سرطان سینه مورد نیاز است.

برای سرطان سینه، آزمایش بیومارکر شامل موارد زیر است:

• گیرنده استروژن (ER مخفف Estrogen receptor). اگر سلول‌های سرطانی سینه، گیرنده‌های استروژن داشته باشند، سلول‌های سرطانی ER مثبت (ER+) نامیده می‌شوند. اگر سلول‌های سرطانی پستان، گیرنده‌های استروژن نداشته باشند، سلول‌های سرطانی ER منفی (ER-) نامیده می‌شوند.
• گیرنده پروژسترون (PR مخفف Progesterone receptor). اگر سلول‌های سرطانی سینه، گیرنده‌های پروژسترون داشته باشند، سلول‌های سرطانی PR مثبت (PR+) نامیده می‌شوند. اگر سلول‌های سرطانی پستان، گیرنده‌های پروژسترون نداشته باشند، سلول‌های سرطانی PR منفی (PR-) نامیده می‌شوند.
• گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی نوع ۲ انسانی (HER2/neu یا HER2). اگر سلول‌های سرطانی پستان تعداد بیشتری از گیرنده‌های HER2 روی سطح خود داشته باشند، سلول‌های سرطانی HER2 مثبت (HER2+) نامیده می‌شوند. اگر سلول‌های سرطانی سینه مقدار طبیعی HER2 روی سطح خود داشته باشند، سلول‌های سرطانی HER2 منفی (HER2-) نامیده می‌شوند. سرطان پستان HER2+ نسبت به سرطان پستان HER2- احتمال رشد و تقسیم سریع‌تری دارد.

گاهی اوقات سلول‌های سرطانی سینه، به صورت سه‌گانه منفی یا سه‌گانه مثبت توصیف می‌شوند.

• سه‌گانه منفی: اگر سلول‌های سرطانی پستان گیرنده‌های استروژن، گیرنده‌های پروژسترون یا گیرنده‌های HER2 بیشتر از حد طبیعی نداشته باشند، سلول‌های سرطانی سه‌گانه منفی نامیده می‌شوند.
• سه‌گانه مثبت: اگر سلول‌های سرطانی سینه گیرنده‌های استروژن، گیرنده‌های پروژسترون و مقادیر بالایی از گیرنده‌های HER2 داشته باشند، سلول‌های سرطانی سه‌گانه مثبت نامیده می‌شوند.

دانستن وضعیت گیرنده‌های استروژن، پروژسترون و HER2 برای انتخاب بهترین روش درمانی، مهم است. داروهایی وجود دارند که می‌توانند از اتصال گیرنده‌ها به هورمون‌های استروژن و پروژسترون جلوگیری کرده و از رشد سرطان جلوگیری کنند. ممکن است داروهای دیگری هم برای مسدود کردن گیرنده‌های HER2 روی سطح سلول‌های سرطان سینه و جلوگیری از رشد سرطان استفاده شوند.

برای تعیین مراحل سرطان سینه، نتایج سیستم TNM، سیستم درجه‌بندی (گریدبندی) و وضعیت نشانگرهای زیستی با هم ترکیب می‌شوند.

در ادامه ۳ مثال آورده شده است که سیستم TNM، سیستم درجه‌بندی و وضعیت نشانگرهای زیستی را ترکیب می‌کند تا مرحله پیش‌آگهی پاتولوژیک (Pathological Prognostic Stage) را برای زنی که اولین درمانش جراحی بوده است، پیدا کند:

اگر اندازه تومور ۳۰ ​​میلی‌متر (T2) باشد، به غدد لنفاوی مجاور (N0) گسترش نیافته باشد، به قسمت‌های دوردست بدن گسترش نیافته (M0) و همچنین نتایج زیر را داشته باشیم:

• درجه (Grade) برابر ۱ باشد.
• HER2+
• ER-
• PR-

این سرطان در مرحله IIA است.

اگر اندازه تومور ۵۳ میلی‌متر (T3) باشد، به ۴ تا ۹ عدد از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته باشد (N2)، به سایر قسمت‌های بدن گسترش نیافته باشد (M0) و داشته باشیم:

• درجه (grade) برابر ۲ باشد.
• HER2+
• ER+
• PR-

تومور در مرحله IIIA است.

اگر اندازه تومور ۶۵ میلی‌متر (T3) باشد، به ۳ عدد از غدد لنفاوی زیر بغل گسترش یافته باشد (N1a)، به ریه‌ها (M1) گسترش یافته باشد و داشته باشیم:

• درجه ۱
• HER2+
• ER-
• PR-

سرطان در مرحله IV (سرطان متاستاتیک پستان) است.

درباره اینکه سرطان سینه شما در چه مرحله‌ای است و چگونه از آن برای برنامه‌ریزی بهترین روش درمانی برای شما استفاده می‌شود با پزشک خود صحبت کنید.
پس از جراحی، پزشک یک گزارش پاتولوژی دریافت می‌کند که اندازه و محل تومور اولیه، گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور، درجه تومور و وجود بیومارکرهای خاص را توضیح می‌دهد. برای تعیین مراحل سرطان سینه، از گزارش پاتولوژی و سایر نتایج آزمایش استفاده می شود.

احتمالا سوالات زیادی برای شما پیش می‌آید. از پزشک خود بخواهید توضیح دهد که چونه مرحله‌بندی برای تصمیم‌گیری بهترین گزینه‌های درمانی سرطان شما استفاده می‌شود و اینکه آیا آزمایش‌های بالینی ممکن است برای شما مناسب باشد یا خیر.

درمان سرطان سینه تا حدی به مرحله بیماری بستگی دارد.

سرطان سینه التهابی

در سرطان سینه التهابی، سرطان به پوست سینه گسترش یافته و سینه قرمز و متورم به نظر رسیده و در آن احساس گرما ایجاد می‌شود. قرمزی و گرما به این دلیل رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی، عروق لنفاوی پوست را مسدود می‌کنند. پوست سینه ممکن است ظاهری مانند پوست پرتقال به خود بگیرد. در این نوع سرطان سینه ممکن است هیچ توده‌ای در سینه وجود نداشته باشد که بتوان آن را احساس کرد. سرطان سینه التهابی می‌تواند مرحله IIIB، مرحله IIIC یا مرحله IV باشد.

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس

منبع:

national cancer institute, Breast Cancer Treatment, Updated: August 31, 2022