امروزه، مشکلات خواب به یکی از چالش‌های مهم تبدیل شده است که تاثیرات منفی گسترده‌ای بر کیفیت زندگی افراد می‌گذارد. از خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز گرفته تا اختلالات جدی مانند نارکولپسی و آپنه خواب، بسیاری از افراد برای مقابله با این مشکلات به دنبال راه‌حل‌های موثر هستند. قرص مدافینیل یکی از داروهایی است که به دلیل توانایی آن در افزایش هوشیاری و کاهش خواب‌آلودگی، به ‌عنوان گزینه‌ای کارآمد برای درمان برخی از این اختلالات شناخته شده است.

اشکال دارویی مدافینیل

• قرص: 100 میلی گرم، 200 میلی گرم

موارد مصرف قرص مدافینیل

قرص مدافینیل (Modafinil) یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی است که برای درمان اختلالات خواب استفاده می‌شود. مدافینیل با تاثیر بر برخی مواد شیمیایی در مغز (مانند هیستامین و دوپامین) بیداری را افزایش می‌دهد. این دارو مستقیماً شبیه محرک‌هایی مانند آمفتامین نیست و عوارض کمتری دارد.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص مدافینیل

مکانیسم عمل قرص مدافینیل ناشناخته است، ممکن است با اتصال به ناقل دوپامین و مهار بازجذب دوپامین، سطح دوپامین را در مغز افزایش دهد. حداکثر زمان پلاسما دارو 2-4 ساعت و توزیع در پروتئین متصل شده 60٪ است. آنزیم‌های القا شده این دارو شامل CYP1A2، CYP2B6، CYP3A4 است که متابولیسم خود را تحریک می‌کند (مزمن). حذف در نیمه عمر 15 ساعت و دفع از طریق ادرار (80%) صورت می‌گیرد.

قرص خواب، انواع قرص خواب و عوارض آن

مقدار مصرف قرص مدافینیل

قبل از مصرف قرص مدافینیل، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی یا نسخه پزشک، شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب یا با غذا مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن قرص خودداری کنید. خرد کردن و جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی خواهد شد. توجه داشته باشید که بدون هماهنگی با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک، تاثیری بر روی سلامتی شما نخواهد داشت.

زمان مصرف قرص مدافینیل

• مصرف قرص مدافینیل برای بهبود بیداری در بزرگسالان مبتلا به خواب آلودگی بیش از حد همراه با آپنه انسدادی خواب (OSA) تایید شده است. دوز پیشنهادی 200 میلی گرم به صورت خوراکی است. دوزهای تا 400 میلی گرم در روز، که به صورت تک دوز تجویز می‌شوند که به خوبی تحمل شده است. اما هیچ شواهد ثابتی وجود ندارد که نشان دهد این دوز مزایای بیشتری فراتر از دوز 200 میلی گرم در روز دارد.
• تجویز قرص مدافینیل برای بهبود بیداری در بزرگسالان مبتلا به خواب آلودگی بیش از حد همراه با نارکولپسی تایید شده است. دوز مصرفی 200 میلی گرم به صورت خوراکی است. دوزهای تا 400 میلی گرم در روز که به صورت تک دوز تجویز می‌شوند، به خوبی تحمل شده است. اما هیچ شواهد ثابتی وجود ندارد که نشان دهد این دوز مزایای بیشتری فراتر از دوز 200 میلی گرم در روز دارد.
• مصرف این دارو برای بهبود بیداری در بزرگسالان مبتلا به خواب آلودگی بیش از حد مرتبط با اختلال شیفت کاری (SWD) تایید شده است. دوز پیشنهادی 200 میلی گرم به صورت خوراکی است که به عنوان یک دوز 1 ساعت قبل از شیفت کاری بیمار تجویز می‌شود.

موارد احتیاط

قبل از مصرف قرص مدافینیل، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله سابقه شخصی یا خانوادگی فشار خون بالا، سابقه سردردهای شدید و مکرر، سابقه شخصی و خانوادگی اختلالات روانی (مانند اختلال دوقطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی)، مشکلات کبدی، برخی بیماری‌های سیستم عصبی (سندرم پارکینسون)، تشنج، تیروئید پرکار، سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم (نوع بسته زاویه) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط قرص مدافینیل خواهیم پرداخت؛

• خطر واکنش‌های پوستی (نکرولیز سمی و بثورات دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک) در برخی بیماران وجود دارد. در صورت بروز راش یا سایر واکنش‌های حساسیتی، مصرف دارو را قطع کنید.
• مصرف قرص مدافینیل در برخی بیماران سبب گیجی شده است. در صورت بروز، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی است، خودداری کنید. تا حد امکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگری موکول کنید.
• مصرف قرص مدافینیل در بیماران مبتلا به آنژین صدری، ایسکمی قلبی، سابقه اخیر انفارکتوس میوکارد، هیپرتروفی بطن چپ یا افتادگی دریچه میترال توصیه نمی‌شود.
• در نارسایی شدید کبدی و سالمندان با سابقه افسردگی، روان پریشی (ممکن است علائم روانپزشکی را تشدید کند) یا شیدایی با احتیاط مصرف شود. در بیماران مبتلا به سندرم تورت با احتیاط مصرف شود.
• مصرف این دارو ممکن است اثر داروهای ضد بارداری استروئیدی را 1 ماه پس از قطع دارو کاهش دهد. درجه خواب آلودگی را مرتباً ارزیابی کنید. اگر همراه با فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) استفاده شود؛ ارزیابی دوره‌ای انطباق با CPAP (فشار مثبت مداوم راه هوایی) ضروری است.
• در اولین نشانه‌های راش جدی مصرف را قطع کنید. اگر علائم نشان دهنده آنژیوادم یا آنافیلاکسی باشد، درمان را قطع کنید.
• در صورت مشکوک بودن به واکنش ازدیاد حساسیت چند عضوی، مصرف را قطع کنید.

موارد منع مصرف قرص مدافینیل

• حساسیت مفرط

عوارض قرص مدافینیل

درد قفسه سینه، خشکی دهان، سرگیجه، فشار خون بالا، لرزش، گردن درد، بیش فعالی روانی حرکتی، تنگی نفس، اسهال و… برخی از عوارض قرص مدافینیل می‌باشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص مدافینیل خواهیم پرداخت؛

• آریتمی
• فشار خون بالا
• اضطراب
• افسردگی
• سرگیجه
• بی خوابی
• لرزش
• بی اشتهایی
• اسهال
• خشکی دهان
• زخم دهان
• استفراغ کردن
• درد قفسه سینه
• گردن درد
• تنگی نفس
• پرخاشگری
• بیش فعالی روانی حرکتی

تداخل دارویی مدافینیل

• تداخلات رده X (پرهیز): آبماسیکلیب، آسبروفیلین، محصولات ترکیبی ضدویروس هپاتیت سی، آسوناپرویر، آواپریتینیب، آکسیتینیب، بداکیلین، بوسوتینیب، کپماتینیب، کوبیمتینیب، داسابوویر، دفلازاکورت، الباسویر، انکورافنیب، انترکتینیب، فدراتینیب، فلیبانسرین، گرازوپرویر، فراورده‌های رادیو دارویی آیوبنگوان، لمبورکسانت، لترموویر، لوماتپرون، نراتینیب، نیسولدیپین، اولاپاریب، پیماوانسرین، پرتومانید، رانولازین، سیمپرویر، سوفوسبوویر، سونیدگیب، تازمتوستات، ولپاتاسویر، ونتوکلاکس
• کاهش اثرات داروها توسط قرص مدافینیل: گرازوپرویر، گوانفاسین، هیدروکدون، ایبروتینیب، ایفوسفامید، فراورده‌های رادیو دارویی آیوبنگوان، ایسترادفیلین، ایواکافتور، لفامولین، لفامولین (وریدی)، لمبورکسانت، لرکانیدیپین، لترموویر، لورلاتینیب، لوماکافتور و ایواکافتور، لوماتپرون، لوراسیدون، لربینکتدین، ماسیمورلین، ماسیتنتان، مپریدین، میرودنافیل، نالدمدین، نراتینیب، نیمودیپین، نیسولدیپین، اولاپاریب، پالبوسیکلیب، پمیگاتینیب، پرامپانل، پکسیدارتینیب، پیماوانسرین، کوپاملیسیب، سیکلوسپورین (سیستمیک)
• افزایش اثرات داروها توسط قرص مدافینیل: کلاریترومایسین، کلوبازام، دوکسوفیلین، فوس فنی‌توئین- فنی‌توئین، ایفوسفامید، لورلاتینیب، سولریامفتول، سمپاتومیمتیک‌ها

مصرف قرص مدافینیل در دوران بارداری و شیردهی

مطالعات خوب کنترل شده در زنان باردار انجام نشده است. محدودیت رشد داخل رحمی و سقط خود به خود با مدافینیل و آرمودافینیل گزارش شده است. در مطالعات انجام شده بر روی موش‌ها (مودافینیل، آرمودافینیل) و خرگوش‌ها (مودافینیل)، سمیت رشدی در مواجهه‌های بالینی مرتبط با پلاسما مشاهده شد. به علاوه، تاثیر قرص مدافینیل در شیردهی مشخص نیست.

شرایط نگهداری قرص مدافینیل

قرص مدافینیل باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.