قند خون بالا (هیپرگلیسمی) معضلی است که بر افراد مبتلابه دیابت تأثیر می‌گذارد. عوامل متعددی می‌توانند در افراد مبتلابه دیابت، باعث ایجاد حالت هیپرگلیسمی شوند، ازجمله انتخاب غذا و فعالیت‌های بدنی، ابتلای به بیماری، مصرف داروهای غیر دیابتی، یا صرف‌نظر از مصرف کافی داروهای کاهش‌دهنده گلوکز. نکته‌ای که در مواجهه با قند خون بالا مهم است که به درمان این عارضه بپردازید، زیرا اگر این مشکل بدون درمان باقی بماند، می‌تواند شدید باشد و به عوارض جدی نیاز به مراقبت‌های اضطراری مانند کمای ناشی از دیابت منجر شود. در بلندمدت، هیپرگلیسمی مداوم، حتی اگر شدید نباشد، می‌تواند به عوارضی در چشم، کلیه‌ها، اعصاب و قلب منجر شود.
علائم قند خون بالا
قند خون بالا (هایپر گلیسمی) علائمی را در فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند مگر زمانی که مقدار گلوکز به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg / dL) یا ۱۱ میلی مول در لیتر (mmol / L) باشد. علائم هیپرگلیسمی به‌آرامی در چند روز یا چند هفته ایجاد می‌شود. وقتی سطوح قند خون بالا باقی می‌ماند، علائم جدی‌تر می‌شوند. بااین‌حال، برخی از افرادی که به دیابت نوع ۲ به مدت طولانی مبتلا بوده‌اند ممکن است باوجود افزایش قند خون نشانه‌ای از علائم در آن‌ها ایجاد نشود.
علائم و نشانه‌های اولیه
شناخت علائم اولیه هیپرگلیسمی می‌تواند به شما کمک کند تا این وضعیت را سریعاً درمان کنید. مراقب این علائم باشید:
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی
• تاری دید
• خستگی
• سردرد
علائم و نشانه‌های بعدی
اگر قند خون بالا درمان نشود، می‌تواند سبب ایجاد اسیدهای سمی (کتون) در خون و ادرار (کتواسیدوز) شود. نشانه‌ها و علائم آن عبارت‌اند از:
• بوی نفس میوه‌ای
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• خشکی دهان
• ضعف
• گیجی
• کما
• درد شکمی
چه وقت برای دیدن یک پزشک مراجعه کنید؟
با اورژانس پزشکی تماس بگیرید اگر:
• شما بیمار هستید و نمی‌توانید غذا یا مایعات را مصرف کنید.
• سطح قند خون شما به‌طور مداوم بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱۳ میلی مول در لیتر) است و شما در ادرار خود کتون دارید.
چه زمانی باید توسط پزشک خود ویزیت شوید:
• شما اسهال یا استفراغ را تجربه می‌کنید، اما شما همچنین می‌توانید برخی از غذاها یا نوشیدنی‌ها را مصرف کنید.
• تبی دارید که بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده است.
• گلوکز خون شما بیش از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱۳ میلی مول در لیتر) است حتی اگر شما داروهای دیابت خود را مصرف کرده‌اید و شما با نگه‌داشتن قند خون خود را در محدوده موردنظر مشکل‌دارید و قادر به این کار نیستید.
عوامل پیدایش قند خون بالا
در طول فرایند هضم، بدن شما کربوهیدرات‌ها را از مواد غذایی مانند نان، برنج و ماکارونی به مولکول‌های مختلف قندی تجزیه می‌کند. یکی از این مولکول‌های قندی، گلوکز است که منبع اصلی برای تأمین انرژی بدن شما است. گلوکز به‌طور مستقیم پس از غذا به جریان خون شما جذب می‌شود، اما بدون کمک انسولین (هورمون ای که توسط پانکراس شما ترشح می‌شود) نمی‌تواند به سلول‌های بسیاری از بافت‌های شما وارد شود. هنگامی‌که سطح گلوکز خون شما افزایش می‌یابد، پانکراس شما انسولین را آزاد می‌کند. انسولین، به‌نوبه خود، سلول‌های شما را باز کند تا گلوکز بتواند وارد شود و سوخت را فراهم کند تا سلول‌ها به‌درستی کار کنند. مقدار گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه‌های شما به شکل گلیکوژن ذخیره می‌شود.
این فرایند مقدار گلوکز را در جریان خون کاهش می‌دهد و مانع از رسیدن به سطوح قند خون به خطرناک می‌شود. همان‌طور که سطح قند خون شما به حالت عادی بازمی‌گردد، ترشح انسولین از پانکراس شما نیز کمتر می‌شود. دیابت به‌طور چشمگیری اثرات انسولین را در بدن کاهش می‌دهد، زیرا پانکراس شما قادر به تولید انسولین کافی نیست (دیابت نوع ۱) یا به دلیل اینکه بدن شما به اثرات انسولین مقاوم است یا به‌اندازه کافی انسولین را برای حفظ سطح قند خون نرمال ترشح نمی‌کند (دیابت نوع دو). درنتیجه، گلوکز در جریان خون شما عارضه قند خون بالا (هیپرگلیسمی) را ایجاد می‌کند و اگر این مشکل به‌درستی درمان نشود، ممکن است برای سلامت شما خطرناک باشد. انسولین یا داروهای دیگر (نظیر متفورمین یا گلی بن کلامید) برای کاهش سطح قند خون استفاده می‌شود.
فاکتورهایی که با بروز قند خون بالا (هیپرگلیسمی) در ارتباط هستند
بسیاری از عوامل می‌توانند به بروز عارضه قند خون بالا کمک کنند، ازجمله:
• عدم استفاده از انسولین کافی و یا داروهای دیابتی خوراکی
• عدم تزریق انسولین به‌درستی یا استفاده از انسولین تاریخ‌مصرف گذشته
• دنبال نکردن برنامه رژیم غذایی مربوط به دیابت خود
• غیرفعال بودن و نداشتن تحرک کافی بدنی
• ابتلا به بیماری یا عفونت
• استفاده از داروهای خاصی مانند استروئیدها
• زخمی شدن یا انجام جراحی
• تجربه استرس عاطفی، مانند درگیری خانوادگی و یا چالش‌های محل کار
همچنین بیماری یا استرس می‌تواند باعث ایجاد عارضه قند خون بالا شود زیرا هورمون‌هایی که برای مبارزه با بیماری یا استرس تولید می‌شوند همچنین می‌توانند باعث افزایش قند خون شما شوند. حتی افرادی که دیابت ندارند، ممکن است در طول بیماری شدید، ممکن است این عارضه در آن‌ها ایجاد شود؛ اما افراد مبتلابه دیابت ممکن است نیاز به مصرف داروهای دیابتی اضافی داشته باشند تا گلوکز خون خود را در طول بیماری یا استرس تحت کنترل نگه‌دارند.
عوارض طولانی مدت ناشی از قند خون بالا
هیپرگلیسمی درمان‌نشده می‌تواند عوارض طولانی‌مدت را در بدن انسان ایجاد کند. این موارد شامل فهرست زیر است:
• بیماری‌های قلب و عروقی
• آسیب عصبی (نوروپاتی)
• آسیب به کلیه (نفروپاتی دیابتی) یا نارسایی کلیه
• آسیب به عروق خونی شبکیه چشم (رتینوپاتی دیابتی) که به‌طور بالقوه منجر به نابینایی در فرد مبتلا می‌شود
• وجود لایه‌ای ابر مانند بر روی عدسی چشم شما مانند عارضه آب‌مروارید
• مشکلات پا در اثر آسیب به اعصاب یا ضعف در جریان خون که می‌تواند به عفونت‌های جدی منجر شود و در برخی موارد شدید حتی به قطع عضو در فرد مبتلا بینجامد
• مشکلات استخوانی و مفصلی
• مشکلات پوستی، ازجمله عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های قارچی و زخم‌های ناخوشایند
• عفونت‌های لثه و دندان
عوارض اورژانسی قند خون بالا
اگر قند خون به‌اندازه کافی بالا رود و یا به مدت‌زمان طولانی افزایش یابد، می‌تواند منجر به دو وضعیت جدی شود:
کتواسیدوز دیابتی: کتواسیدوز دیابتی هنگامی ایجاد می‌شود که شما بدن انسولین کافی ندارد. هنگامی‌که این اتفاق می‌افتد، قند (گلوکز) نمی‌تواند به سلول‌های شما انرژی وارد کند بنابراین. سطح قند خون شما افزایش می‌یابد و بدن شما شروع به تجزیه چربی برای تأمین انرژی موردنیاز خود می‌کند. این فرآیند باعث تولید اسیدی سمی به نام کتون می‌شود. کتون های اضافی در خون شما تجمع می‌یابند و سرانجام به داخل ادرار ترشح می‌شوند. کتواسیدوز دیابتی که بدون درمان باقی بماند، می‌تواند به کم‌کاری دیابتی منجر شود وامری باشد که زندگی فرد مبتلا را تهدید کند.
سندرم Hyperglycemic Hyperosmolar : این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن افراد انسولین تولید می‌کند، اما این انسولین به‌درستی در بدن کار نمی‌کند. سطح قند خون ممکن است بسیار زیاد باشد یعنی چیزی بیشتر از ۶۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۳۳ میلی مول در لیتر). از آنجا که انسولین وجود دارد اما به‌درستی کار نمی‌کند، بدن نمی‌تواند از گلوکز یا چربی برای انرژی استفاده کند.
گلوکز سپس به ادرار ریخته می‌شود و باعث افزایش ادرار می‌شود. سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمی دیابتی بدون درمان، می‌تواند منجر به کم‌آبی و کما و درنهایت تهدید زندگی فرد مبتلا شود. مراقبت‌های پزشکی چه در این مورد و چه کتواسیدوز دیابتی ضروری است.
پیشگیری از ابتلای به قند خون بالا
پیشنهاد‌های زیر می‌تواند قند خون خود را در محدوده هدف خود حفظ کند:
• طرح تغذیه مربوط به دیابت خود را پیری و اجرا کنید: اگر شما داروهای انسولین یا دیابت را مصرف کنید، مهم است که شما در مورد مقدار و زمان وعده‌های غذایی و تنقلات خود هماهنگ باشید. مواد غذایی که می‌خورید باید با انسولین در بدن شما تعادل داشته باشد.
• قند خون خود را کنترل کنید: بسته به برنامه درمان شما، می‌توانید میزان قند خون خود را چندین بار در هفته یا چندین بار در روز بررسی و ثبت کنید. نظارت دقیق تنها راه برای اطمینان از این است که سطح قند خون شما در محدوده هدف شما باقی بماند. توجه داشته باشید که مقدار قند شما به‌صورت بالاتر یا کمتر از حد نرمال باید برای شما هشداردهنده باشد.
• مصرف داروی خود را که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما تجویز کرده است را مصرف کنید.
• فعالیت بدنی خود را تغییر دهید، داروهای خود را تنظیم کنید. تنظیم این موارد به نتایج آزمون قند خون ناشتای شما و نوع و طول فعالیت بستگی دارد.
تشخیص
پزشک شما میزان قند خون شما را تعیین می‌کند. برای بسیاری از افرادی که مبتلابه دیابت هستند، کلینیک مایو به‌طورکلی برای تشخیص قند خون دسته‌بندی زیر را دارد:
• بین ۸۰ و ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۴ و ۷ میلی مول در لیتر) برای افراد بالای ۵۹ سال و جوان‌تر که هیچ‌گونه شرایط مشکل دیگری ندارند.
• بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۶ و ۸ میلی مول در لیتر) برای افراد بالای ۶۰ سال، افرادی که بیماری‌های دیگری مانند بیماری قلبی، ریه یا کلیه دارند یا افرادی که سابقه افت قند خون (هیپوگلیسمی) دارند. یا افرادی که به‌سختی علائم هیپوگلیسمی در آن‌ها شناسایی می‌شود.
• میزان قند خون شما ممکن است متفاوت باشد، به‌خصوص اگر باردار هستید یا عوارض دیابت را تجربه می‌کنید. محدوده قند خون هدف شما ممکن است، همان‌طور که شما هم بزرگ‌تر می‌شوید، تغییر کند. گاهی اوقات، رسیدن به سطح قند خون مورد انتظار شما یک چالش است.
نظارت بر قند خون در خانه
نظارت بر قند خون با یک دستگاه سنجش گلوکز خون بهترین راه است برای اطمینان از اینکه برنامه درمان شما قند خون شمارا در محدوده هدف نگه می‌دارد. غلظت قند خون خود را در زمان‌های مورد توصیه پزشک خود بررسی کنید.
اگر شما دچار علائم hyperglycemia شدید (حتی اگر این علائم خفیف باشند) سطح قند خون خود را بررسی کنید. اگر میزان قند خون شما ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱۳ میلی مول در لیتر) یا بالاتر باشد، از یک کیت آزمون کتون در ادرار استفاده کنید. اگر آزمایش ادرار مثبت باشد، ممکن است بدن شما تغییراتی ایجاد می‌کند که می‌تواند به کتواسیدوز دیابتی منجر شود. شما به کمک پزشک خود نیاز دارید تا سطح قند خون خود را به صورتی ایمن کاهش دهید.
آزمون هموگلوبین گلیکوزه (A1C)
• در طی یک قرار ملاقات، پزشک شما ممکن است یک آزمایش A1C را درخواست یا انجام دهد. این آزمایش خون نشان‌دهنده میانگین قند خون شما در طی دو تا سه ماه گذشته است. با اندازه‌گیری درصد قند خون مرتبط با هموگلوبین، پروتئین حمل‌کننده اکسیژن در گلبول‌های قرمز، مشخص می‌شود.
• سطح A1C 7 درصد یا کمتر به این معنی است که برنامه درمانی شما مؤثر است و قند خون شما همواره در محدوده هدف قرار دارد. اگر سطح A1C شما بالاتر از ۷ درصد باشد، قند خون شما به‌طور متوسط بالاتر از حد نرمال است. در این مورد، پزشک ممکن است تغییراتی را در برنامه درمانی دیابت شما توصیه کند.
• بااین‌حال، برای بعضی از افراد، به‌ویژه سالمندان، افرادی که مبتلابه مشکلات پزشکی یا عوارض پیشرفته دیابت هستند، سطح بالاتری از A1C (تا ۸ درصد) ممکن است مناسب باشد.
• به یاد داشته باشید که محدوده طبیعی برای نتایج A1C تا حدودی در آزمایشگاه‌ها متفاوت است. اگر با پزشک جدید مشورت می‌کنید یا از یک آزمایشگاه دیگر استفاده می‌کنید، مهم این است که در نظر داشته باشید که این تفاوت ممکن است در تفسیر نتایج آزمایش A1C شما وجود داشته باشد.
• همچنین اینکه چند بار در سال به انجام آزمایش A1C نیاز دارید، بستگی به نوع دیابت شما و چگونگی مدیریت قند خون شما دارد. بااین‌حال، اکثر افراد مبتلابه دیابت این آزمون رابین دو تا چهار بار در سال انجام می‌دهند.
درمان خانگی قند خون بالا
با پزشک خود در مورد مدیریت قند خون خود صحبت کنید و درک کنید که چگونه درمانهای مختلف می‌تواند میزان گلوکز شمارا در محدوده هدف حفظ کند.
پزشک شما ممکن است درمانهای زیر را پیشنهاد کند:
• انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش منظم: این روش اغلب یک روش مؤثر برای کنترل قند خون شما است. بااین‌وجود، اگر کتون در ادرار شما وجود داشت، ورزش نکنید. این می‌تواند قند خون شمارا حتی بالاتر برساند.
• داروهای خود را همان‌طور که تجویزشده مصرف کنید اگر دوره‌های متعددی از ابتلا به هیپرگلیسمی دارید، پزشک شما ممکن است دوز مصرفی یا زمان مصرف دارو را تنظیم کند.
• طرح تغذیه در دوران دیابت خود را پیگیری و اجرا کنید. این امر کمک می‌کند تا کمتر بخورند و از نوشیدنی‌های شیرین استفاده نکنید. اگر در معرض تهدید غذایی قرار دارید، از پزشک یا متخصص تغذیه در این زمینه کمک بخواهید.
• قند خون خود را بررسی کنید: گلوکز خون خود را به‌طور مستقیم توسط پزشک خود و یا در خانه کنترل کنید. اگر در معرض بیماری هستید و یا در مورد هیپرگلیسمی شدید یا هیپوگلیسمی مشکوک هستید، بیشتر بررسی کنید.
• انسولین را برای کنترل هیپرگلیسمی به‌کار گیرید : به کار گرفتن برنامه انسولین یا مکمل انسولین دارای اثر کوتاه‌مدت می‌تواند به کنترل هیپرگلیسمی کمک کند. مکمل انسولین یک دوز اضافی از انسولین است که برای کمک به‌موقع ترمیم سطح بالای قند خون استفاده می‌شود. اگر قند خون بالا دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا شما به مکمل انسولین نیاز دارید.
درمان اضطراری برای هیپرگلیسمی شدید
اگر علائم و نشانه‌های کتواسیدوز دیابتی و سندرم هیپرگلیسمی هیپراسمولار را دارید، ممکن است در اتاق اورژانس درمان شده یا در بیمارستان بستری شوید. درمان اضطراری می‌تواند قند خون شمارا به حد نرمال کاهش دهد.
این درمان معمولاً شامل موارد زیر است:
• جایگزینی مایعات بدن: شما مایعات را دریافت خواهید کرد حالا یا به‌صورت خوراکی یا از طریق ورید (داخل وریدی) تا زمانی که حالا دهیدراتاسیون در شما برطرف شود. این مایعات جایگزین کسانی هستند که از طریق دفع بیش‌ازحد ادرار ازدست‌داده‌اید و همچنین آبکی شدن مقادیر بیش‌ازحد قند در خون شما کمک می‌کند.
• جایگزینی الکترولیت‌ها: الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در خون شما هستند که برای بافت‌های شما لازم است تا به‌درستی عمل کنند. عدم وجود انسولین می‌تواند میزان الکترولیت‌های مختلف را در خون شما کاهش دهد. شما الکترولیت‌ها را از طریق رگ‌ها دریافت خواهید کرد تا قلب، عضلات و سلول‌های عصبی شما به‌طور نرمال عمل کنند.
• درمان با انسولین: انسولین روندی را که سبب ایجاد کتون ها در خون شما می‌شود، متوقف می‌کند. همراه با مایعات و الکترولیت‌ها، شما انسولین درمانی خواهید کرد که معمولاً این امر از طریق ورید انجام می‌گیرد.
• همان‌طور که مواد شیمیایی در بدن شما به حالت عادت بازمی‌گردد، پزشک شما باید در نظر بگیرد که این حالت ممکن است باعث ایجاد هیپرگلیسمی شدید شود. بسته به شرایط، ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشید.
• اگر پزشک شما به یک عفونت باکتریایی مشکوک شود، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای درمان شما تجویز کند. اگر حمله قلبی امکان‌پذیر باشد، ممکن است پزشک شما قلب شما را ارزیابی کند.
آماده شدن برای ویزیت توسط پزشک
اگر شما مشکل در حفظ قند خون خود در محدوده دلخواه دارید، برای دیدن پزشک خود برنامه‌ریزی کنید. او می‌تواند به شما در ایجاد تغییراتی برای مدیریت بهتر دیابت کمک کند. در اینجا برخی از اطلاعاتی را که برای کمک به آماده شدن برای قرار ملاقات خود و دانستن آنچه از دکتر شما انتظار می‌رود، نیاز دارید آورده شده است:
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
• از هرگونه محدودیت پیش از آزمایش مطلع شوید: اگر پزشک شما قند خون شمارا آزمایش می‌کند، ممکن است از شما بخواهد از خوردن یا نوشیدن چیزی به‌جز آب به مدت هشت‌تا ده ساعت قبل از آزمایش خودداری کند. برای زمانی که قرار است آزمایش بدهید، بپرسید که آیا شما نیاز است که ناشتا باشید یا نه.
• یادداشتی از اطلاعات شخصی کلیدی، ازجمله مواردی مانند تغییرات اخیر زندگی یا تنش‌های عمده زندگی خود را، یادداشت کنید.
• فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌ها را که مصرف می‌کنید را به همراه داشته باشید.
• مقادیر گلوکز اندازه‌گیری شده را یادداشت کنید، یک رونوشت نوشته‌شده یا چاپ‌شده از مقادیر گلوکز خون، زمان آزمایش و داروهای مصرفی را به پزشک خود بدهید. با استفاده از این اطلاعات، پزشک شما می‌تواند روند موردنیاز برای درمان شمارا تشخیص دهد و توصیه‌هایی در مورد چگونگی جلوگیری از هیپرگلیسمی به شما ارائه دهد.
• سؤالات مدنظر خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید. درباره جنبه‌های مدیریت دیابت خود روشن کنید که به چه اطلاعات بیشتری نیاز دارید.
• در صورت نیاز به تجویز، آگاه باشید. دکتر شما می‌تواند نسخه‌های درمانی شمارا تجدید کند.
برای عارضه قند خون بالا (هیپرگلیسمی)، سؤالاتی که ممکن است بخواهید بپرسید عبارت‌اند از:
• در چه زمان‌هایی نیاز است که قند خون خود را کنترل کنم؟
• دامنه هدف من چیست؟
• چگونه رژیم غذایی و ورزش بر قند خون من تأثیر می‌گذارد؟
• چه زمانی باید ازنظر شاخص کتون ها خود را آزمایش می‌کنم؟
• چگونه می‌توان از قند خون بالا جلوگیری کرد؟
• آیا باید نگران قند خون پایین باشم؟ علائم و نشانه‌هایی که من باید مراقب آن‌ها باشم چه هستند؟
• چه نوع پیگیری را من نیاز دارم؟
برنامه‌ریزی روزانه برای کنترل بیماری
بیماری یا عفونت‌ها می‌تواند قند خون شمارا افزایش دهد، بنابراین مهم است که برای رفع این مشکل برنامه‌ریزی کنید. در مورد ایجاد یک برنامه روزانه کنترل بیماری با پزشک خود صحبت کنید.
سؤالاتی که باید بپرسید شامل موارد زیر است:
چقدر باید قند خون خود را در طول بیماری کنترل کنم؟
آیا وقتی بیمار شوم میزان تزریق انسولین یا داروهای مصرفی برای کنترل دیابت تغییر می‌کند؟
چه زمانی‌هایی باید ازنظر شاخص کتون ها آزمایش شوم؟
اگر نتوانم بخورم یا نوشیدم چه حالتی پیش می‌آید و باید چه کار کنم؟
چه زمانی باید از فوریت‌های پزشکی درخواست کمک کنم؟
منبع مقاله Drugs.com
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط داروباکس
