قطع شدن قاعدگی؛ دلایل و عوارض آمنوره یا پریود نشدن

قطع شدن قاعدگی مشکل بسیاری از خانم‌ها در زندگی امروزی است. هر روز ورزش می‌کنید؟ حواستان به تعذیه‌تان است؟ دیگران از شما تعریف می‌کنند که چقدر “عالی” به نظر می‌رسید؟ شما یک تصویر کامل از سلامتی هستید اما هنوز نزدیک به یک سال است که دچار قطع شدن قاعدگی شده‌اید! چطور ممکن است چنین اتفاقی افتاده باشد؟ در حالیکه شما همه کارها را درست انجام داده‌اید.

مقدار زیاد یک چیز خوب!

حدود ۳ تا ۵ درصد از کل زنان از قطع شدن قاعدگی یا آمنوره (amenorrhea) رنج می‌برند. آمنوره، قطع شدن قاعدگی به مدت بیش از سه ماه (یا یک چرخه نامنظم به مدت شش ماه) است. بارزترین علامت آن، از دست دادن پریود است. چند علت مختلف برای آمنوره وجود دارد. برای زنان ورزشکار شایعترین دلیل آن آمنوره هیپوتالاموس عملکردی یا FHA (مخفف functional hypothalamic amenorrhea) است.

مشخص شده است که نیمی از زنان ورزش‌کار چرخه‌های غیرطبیعی دارند (این عدد برای زنان کم‌تحرک ۴.۲ درصد است) و ۳۳.۷ درصد از زنان ورزش‌کار دچار قطع شده قاعدگی هستند.

اگر ورزش خوب  است پس چه اتفاقی می‌افتد؟

علل آمنوره عملکردی هیپوتالاموس شامل استرس (روانی و فیزیولوژیکی)، رژیم غذایی، ورزش شدید یا بیماری مزمن است. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد ورزش در زنان با نقصان انرژی مزمن به آمنوره منجر خواهد شد. این نقصان انرژی مزمن می‌تواند ناشی از ورزش زیاد، کالری ناکافی یا ترکیبی از هر دو باشد. در حقیقت ، اختلال عملکرد قاعدگی در زنان جوان ورزشکار بسیار شایع است و به همراه دو علامت دیگر با نام “سه‌گانه‌ی زنان ورزشکار” شناخته می‌شود.

در واقع سه زیرگروه FHA وجود دارد: آمنوره مربوط به کاهش وزن، آمنوره مربوط به استرس و آمنوره مربوط به ورزش. در بسیاری از موارد هر سه (کاهش وزن ، استرس و ورزش) با هم ترکیب شده و باعث ایجاد FHA می‌شوند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد استرس روانشناختی، استرس فیزیولوژیکی (از جمله چربی کم بدن) و ژنتیک نیز در این مسئله نقش دارند.

عامل اصلی، کمبود کالری است که در آن انرژی دریافتی برای جبران انرژی مصرفی کافی نیست.

از نظر زیست‌شناختی بسیار مهم است که اگر زنان غذای کافی (یعنی کالری کافی) در دسترس‌شان نیست، باردار نشوند. این به این دلیل است که انسان دارای جفت خون‌برون‌شامه‌ای (hemochorial) است، به این معنی که جنین بر هورمون‌های مادر کنترل دارد و نه خود مادر. درست است: جنین سیستم هورمونی مادر را هدایت می‌کند و او فقط به بقای خود اهمیت می‌دهد. معنی این جمله برای مادران آینده این است که مهم است قبل از بارداری در شرایطی قرار بگیرند که بتوانند از بارداری جان سالم به در ببرند!

به هر حال، این کنترل دوران جنینی دلیل اصلی پریود شدن شماست. اکثر پستانداران دیگر آندومتر را دوباره جذب می‌کنند، اما درمورد انسان‌ها اینگونه نیست. ما به طور طبیعی از شر آن خلاص می شویم زیرا هر جنین کاشته شده که زنده نماند، هنوز هم می تواند تا حدی کنترل گردش خون مادر را داشته باشد. بنابراین باید به نحوی از بدن خارج شود.

FHA  دقیقاً چیست؟

FHA  از دست دادن چرخه قاعدگی به دلیل اختلال هورمونی خاص است. آیا می‌دانید هورمون‌هایی که تخمک‌گذاری را تنظیم می‌کنند به تعادل انرژی حساس هستند و در این بین میزان چربی بدن شما یک عامل مهم است؟

نگاه دقیق‌تر به هورمون‌ها

در مردان و زنان، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-هورمون‌های جنسی یا HPG (مخففhypothalamic-pituitary-gonadal) عملکرد مشترک سه غده درون‌ریز است. ابتدا هیپوتالاموس هورمون “آزادکننده گنادوتروپین” (GnRH مخفف gonadotropin releasing hormone) را آزاد می‌کند. این هورمون به هیپوفیز (غده هیپوفیز قدامی) می‌گوید که هورمون لوتئین‌ساز یا LH (مخفف luteinizing hormone) و هورمون محرک فولیکولی یا FSH (مخفف follicular stimulating hormone) را آزاد کند. سپس LH و FSH بر روی غدد جنسی (بیضه‌ها یا تخمدان‌ها) عمل می‌کنند.

در زنان، این امر باعث تولید استروژن (به ویژه استرادیول (نوعی استروژن)) و پروژسترون می‌شود – که برای آزادسازی تخمک بالغ (تخمک‌گذاری) و حمایت از بارداری به آن نیاز داریم. کل این فرآیند “محور تولید مثل زنان” یا محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان  یا HPO(مخفف hypothalamic-pituitary-ovarian) نامیده می‌شود.

برای تنظیم مناسب محور HPO، ساخت و ترشح GnRH کافی نیست. سرعت ساخت و ترشح GnRH بسیار مهم است – به این مسئله اصطلاحاً ضربان GnRH گفته می‌شود. هیپوتالاموس GnRH را با ریتمی کاملاً خاص تولید می‌کند و سپس به غده هیپوفیز شما می‌گوید LH یا FSH را بسازد (یا نسازد).

اگر همه چیز درست کار کند، این پالس‌های GnRH (یعنی این هورمون با چه شدت و چه فاصله زمانی‌ای ترشح شود) مراحل مختلف چرخه قاعدگی شما را کنترل می‌کنند. فرکانس پایین (کمتر از ۱ پالس در هر ۲-۳ ساعت) باعث ترشح FSH و تحریک فرکانس بالا (بیشتر از  ۱ پالس در ساعت) باعث آزادسازی LH می‌شود. پالس‌های GnRH که باعث ایجاد پالس‌های LH می‌شوند برای چرخه‌های قاعدگی منظم مهم هستند.

چرا اوضاع آنطور که باید پیش نمی‌رود

به نظر می‌رسد پالس‌های GnRH به عوامل محیطی بسیار حساس هستند و می‌توانند با رژیم‌های فستینگ یا نقصان کالری از بین بروند. چند چیز پالس‌های طبیعی GnRH را تنظیم می‌کند، تنظیم‌کننده کلیدی آن کیس‌پپتین (kisspeptin) است.

کیس‌پپتین، یک مولکول پروتئین مانند است که نورون‌ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر (و کارهای مهم دیگر) از آن استفاده می‌کنند. این مولکول تولید GnRH را در هر دو جنس تحریک می‌کند و ما می‌دانیم که به هورمون‌های لپتین (leptin)، انسولین و گرلین (ghrelin) بسیار حساس است. این سه  هورمون گرسنگی و سیری را تنظیم و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند. جالب اینجاست که پستانداران ماده کیس‌پپتین بیشتری نسبت به نرها دارند. بیشتر بودن نورون‌های کیس‌پپتین ممکن است به معنای حساسیت بیشتر به تغییرات تعادل انرژی باشد. پایین بودن لپتین (که با کم بودن چربی بدن کاهش می‌یابد) به معنای GnRH کمتر است، زیرا لپتین باعث تحریک GnRH می‌شود.

کم بودن چربی بدن باعث کاهش سطح لپتین و ایجاد FHA می‌شود.

معنی این امر این است که از نظر تاریخی باردار شدن در زمان‌هایی با غذاهای محدود برای زنان کشنده بوده است. نکته جالب توجه این است که انسان یکی از معدود پستاندارانی است که نمی‌تواند در صورت کمبود کالری حاملگی را متوقف کند.

بنابراین نکته مهم درمورد زنان این است که در مواقعی که غذا (کالری) کم است باردار نشوند. این امر با نداشتن چرخه قاعدگی حاصل می‌شود بنابراین تخمکی برای بارور شدن آزاد نمی‌شود.

پیامدهای سلامتی قطع شدن قاعدگی

“چه کسی اهمیت می دهد؟ خوب است که پریود نشدم!”

بارزترین عارضه جانبی این است که شما عادت ماهانه ندارید و برای اکثر خانم‌ها این اصلاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی نوعی مزیت محسوب می‌شود! پیامد دیگر آمنوره این است که اگر پریود نشوید، تخمک‌گذاری هم ندارید و بنابراین بارور نیستید و نمی‌توانید باردار شوید. باز هم این ممکن است برای برخی از زنان به عنوان یک چیز بد تلقی نشود.

با این حال، علاوه بر سلامت باروری، سایر جنبه‌های سلامت زنان از جمله سیستم استخوان‌بندی، سیستم قلبی عروقی و سلامت روانشناختی به خطر می‌افتد.

ملاحظات مربوط به سلامت استخوان‌ها

اگر سلامت باروری شما نگران‌کننده نیست، نتیجه منفی دیگر آمنوره کاهش تراکم مواد معدنی استخوان است که در صورت بروز آمنوره نسبتاً طولانی مدت، خطر پوکی و شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.

کاهش تراکم مواد معدنی استخوان همراه با FHA و  دسترس بودن انرژی کم (با یا بدون اختلال غذا خوردن) در ورزشکاران زن “سه‌گانه زنان ورزشکار” نامیده می‌شود که از سال ۱۹۹۷ مورد مطالعه قرار گرفته است.

ملاحظات سلامت قلب و عروق

به طور کلی، استروژن (به طور خاص استرادیول) از قلب محافظت می‌کند، به همین دلیل زنان قبل از یائسگی در مقایسه با زنانی که در دوره بعد از یائسگی هستند و همچنین در مقایسه با مردان با خطرکمتری درمورد ابتلا به بیماری قلبی عروقی روبرو هستند

سطح پایین استروژن ناشی از FHA، عملکرد عروقی را به خطر انداخته و با تغییر مشخصات چربی خون نیز مرتبط است، زیرا عروق قلبی و محیطی (غیر قلبی)حاوی گیرنده‌های استروژن هستند و این امر باعث می‌شود این عروق به استروژن پاسخ دهند و استروژن تنظیم‌کننده اصلی عملکرد سالم این عروق باشد.

زنان مبتلا به FHA دارای یک مشخصات چربی خون هستند که با خطر بالاتر بیماری‌های قلبی در ارتباط است، از جمله کلسترول کلی بالاتر، کلسترول LDL ، آپولیپوپروتئین ب  (apolipoprotein B)بالاتر و تری‌گلیسیرید بالاتر.

عدم تعادل هورمونی دیگر شامل کورتیزول بالا، انسولین کم، IGF-1 (مخففlow insulin-like growth factors) پایین‌تر و تری‌یدوتیرونین (T3 – هورمون تیروئید) کم است.

اثرات قطع شدن قاعدگی روی سلامت روانی

علاوه بر مسائل بهداشتی فیزیولوژیکی، FHA به احتمال زیاد با داشتن افسردگی و اضطراب مرتبط است. البته هنوز مشخص نیست که آیا FHA در ایجاد افسردگی و اضطراب نقش دارد یا افسردگی و اضطراب در ایجاد FHA.

زنان دارای FHA همچنین در معیارهای عملکرد جنسی که به میل جنسی، تحریک جنسی، ارگاسم و رضایت یا لذت بردن از فعالیت‌های جنسی مربوط هستند، امتیاز کمتری دارند.

راه حل مشکل قطع شدن قاعدگی چیست ؟

خبر خوب این است که FHA قابل برگشت است.

برای اکثر زنان، افزایش غذاهای غنی از مواد مغذی، کاهش نقصان کالری (افزایش کل کالری دریافتی و کاهش کالری مصرفی)، کاهش ورزش شدید و کاهش استرس کلی، FHA را برعکس می‌کند.

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس

منبع : girlsgonestrong