قانقاریای فورنیه یک نوع عفونت بافت در حال تخریب در ناحیه تناسلی و نواحی نزدیک آن است. این بیماری یکی از فوریت‌های درمانی است که در صورت انجام نشدن درمان فوری حتی کشنده نیز هست.
بسیاری از مردم وقتی به اصطلاح قانقاریا فکر می‌کنند به سیاه شدن انگشتان تحت تاثیر کاهش جریان خون یا سرمای زیاد هوا فکر می‌کنند. اما قانقاریای فورنیه، ناحیه تناسلی و نواحی اطراف آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چیزهایی مثل سرمای زیاد هوا یا مشکلات جریان خون علت آن نیست. قانقاریا زمانی رخ می‌دهد که بافت بدن مرده یا در حال مرگ باشد (که به عنوان نکروز شناخته می‌شود) که این به دلیل کمبود جریان خون یا عفونت باکتریایی است.
گانگرن فورنیه شامل عفونت در کیسه بیضه، آلت تناسلی یا پرینه است. پرینه ناحیه‌ای بین مقعد و واژن در زنان و بین مقعد و بیضه برای مردان است. بافت مرده یا در حال مرگ در افراد مبتلا به این نوع قانقاریا اغلب در ناحیه تناسلی وجود دارد و می‌تواند به ران‌ها، شکم و قفسه سینه کشیده شود.
میزان شیوع
قانقاریای فورنیه نادر است. این بیماری گرچه در مردان شایع‌تر است اما در زنان و گاهی در کودکان نیز بوجود می‌آید. این بیماری اغلب در مردان بین ۵۰ تا ۶۰ سال بوجود می‌آید. مردان ۱۰ برابر بیشتر از زنان به گانگریت فورنیه مبتلا می‌شوند. قانقاریای فورنیه در کودکان نادرتر است.
تعداد افرادی که مبتلا به قانقاریای تناسلی می‌شوند، مشخص نیست اما در کل جزو بیماری‌های نادر است. با توجه به یک تخمین انجام شده، از هر ۷۵۰۰ نفر، ۱ نفر مبتلا به این بیماری می‌شود که بیشتر آنها مرد هستند. تخمین زده شده که ۹۷ درصد افراد بیماری‌شان در طول یک سال پیشرفت می‌کند.
قانقاریای فورنیه عمدتا در مردان ۶۰ یا ۷۰ سال به بالا دیده می‌شوند. بیماری‌های خاصی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند می‌توانند خطر عفونت را افزایش دهند. ۷۰ درصد افراد مبتلا، دیابت دارند و حداکثر ۵۰ درصد الکلی هستند.
قانقاریای فورنیه در زنان
اکثر افراد مبتلا به قانقاریای فورنیه، مرد هستند اما عفونت در زمان هم ممکن است بوجود آید. محل عفونت غالبا چین‌های خارجی بافت در ورودی واژن است که لابیا نام دارد و ناحیه‌ای بین واژن و مقعد به عنوان پرینه است. قانقاریای فورنیه معمولا به علل زیر است:
- عفونت‌های مجاری ادراری
- عفونت مثانه
- هیسترکتومی (جراحی برداشتن رحم)
- آبسه (بافت متورم که حاوی چرک است)
- پیرسینگ
گانگریت فورنیه در کودکان
اگر چه این بیماری در کودکان نادر است اما ممکن است در آنها هم بوجود آید. عوامل زیر ممکن است باعث آن شود:
- ختنه
- فتق کشاله ران
- نیش حشرات
- عفونت سیستمیک
عوامل خطر
بسیاری از بیماری‌هایی که سیستم دفاعی بدن را تضعیف می‌کنند می‌توانند شخص را بیشتر مستعد گانگریت فورنیه کنند. اینها شامل موارد زیر هستند:
- درمان با داروهای حامی سیستم ایمنی
- لوپوس
- بیماری کرون
- عفونت HIV
- شیمی درمانی
- درمان طولانی مدت با داروهای کورتونی
- لوسمی
- سو تغذیه
- چاقی شدید
- سن بالا
علل ابتلا به قانقاریای فورنیه
راه‌های ورود باکتری‌ها، قارچ یا ویروس‌ها معمولا مسئول یک مورد خاص از قانقاریای فورنیه هستند که عموما منشا روده بزرگ، مجاری ادراری و پوستی هستند. معمولا به وسیله یک یا چند نوع باکتری مختلف ایجاد می‌شود باکتری‌ها به عروق خونی صدمه زده و سموم و آنزیم‌هایی تولید می‌کنند که بافت را تخریب می‌کنند. عفونت در بافت‌های همراه آن بین پوست و عضلات گسترش می‌یابد. معمولا به عضلات صدمه نمی‌زند. صدمه‌های پوستی شامل آبسه مقعدی، برش‌های جراحی، دیورتیکولیت، سرطان روده بزرگ یا پیرسینگ ناحیه تناسلی هستند. در بعضی موارد علت قانقاریای فورنیه ناشناخته است. البته پزشکان بعضی از عوامل خطر را که ممکن است شخصی را بیشتر مستعد ابتلا به گانگریت فورنیه کند. این موارد عبارتند از:
- دیابت
- سابقه سو مصرف الکل
- ابتلا به بیماری‌های اختلال ایمنی همانند HIV
- چاقی شدید
با توجه به مقاله‌ای در مجله جراحی ISRN، تخمین زده شده که ۲۰ تا ۷۰ درصد افراد مبتلا به گانگرن فورنیه دیابت دارند. تخمین زده شد که ۲۵ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا، اختلال سو مصرف الکل دارند.
علائم
در قانقاریای فورنیه، بافت تحت تاثیر قرار گرفته، می‌میرد و تجزیه می‌شود. نخستین علامتی که ممکن است متوجه آن شوید، درد ناگهانی است. عفونت بعدا به سرعت گسترش می‌یابد و روی پوست لکه‌های قرمز بنفش یا آبی خاکستری ایجاد می‌شود. علائم آن معمولا شامل موارد زیر است:
- تب
- درد و ورم در ناحیه تناسلی یا مقعدی
- بوی ناخوشایند ناشی از بافت پوست دچار شده
- صدای ترک خوردن موقع لمس ناحیه تحت تاثیر
- ضعف
- خشکی بدن
- کم خونی
علائم در ادامه بدتر خواهد شد. درد مربوط به این بیماری شدیدتر می‌شود. این بافت ممکن است شروع به بویی بد کند که ناشی از خشک شدن یا فاسد شدن بافت باشد. ساییدن ناحیه صدای مشخصی ایجاد می‌کند که شبیه به انفجار یا ترک خوردن است و به عنوان صدای تق تق شناخته می‌شود. این صدا به علت اصطکاک گاز و بافت در حال حرکت به همدیگر است. وجود قانقاریای فورنیه می‌تواند سلسله‌ای از علائم را ایجاد کند که در نهایت هم کشنده است. این موارد عبارتند از:
- عفونت شدید که تا بافت‌های عمیق‌تر هم گسترش می‌یابد: این موجب التهاب سلولهای دیواره عروق خونی می‌شود که نارسایی عروق نام دارد.
- التهاب موجب می‌شود که لخته‌های خونی کوچک بوجود آید: تامین خون بافت از دست می‌رود و شروع به مردن می‌کند.
- مرگ بافت، باکتری‌ها و بافت مرده ایجاد شده را در جریان خون آزاد می‌کند: اینها موجب ایجاد پاسخ التهابی در بدن شده که منجر به شوک سپتیک می‌شود که طی آن بدن نمی‌تواند فشار خون را نگه دارد و اندام‌ها شروع به از کار افتادن می‌کنند. شوک سپتیک می‌تواند منجر به مرگ شود.
درمان به موقع می‌تواند این علائم را حتی در موارد شدید کاهش دهد.
تشخیص
تشخیص دقیق قانقاریای فورنیه توسط پزشکان ابتدا با سوال کردن از بیمار در مورد علائم شروع می‌شود. آنها یک سابقه از بیمار می‌گیرند و معاینه انجام می‌دهند. تشخیص دقیق نیازمند نمونه برداری از بافت است. پزشک یک نمونه از بافت عفونی را برداشته و به آزمایشگاه می‌فرستد تا روی آن آزمایش شود. تست‌های آزمایشگاهی میکروب‌ها را تشخیص داده و به دنبال علائمی است که انواع دیگر عفونت را رد کند. آزمایش خون نیز به تشخیص کمک می‌کند. ممکن است از آزمون‌های تصویری هم برای کمک به تشخیص گانگریت فورنیه و احتمالات دیگر استفاده شود. آزمون‌های تصویری پزشکی عبارتند از:
- عکس رادیولوژی
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- اسکن MRI
اختلالات همراه
علائم بیماری‌های زیر می‌تواند شبیه به قانقاریای فورنیه باشد. مقایسه آنها برای تشخیص دقیق، مفید است.
اپیدیدیمیت التهاب لوله بلند و سفت بسته شده در پشت هر بیضه (اپیدمیس) است که اسپرم را از بیضه به مجرای اسپرماتیک حمل می‌کند. افراد مبتلا معمولا ورم دردناک یک اپیدیدیم و بیضه مربوط آن، دارد. در بعضی موارد، بیضه دوم نیز ممکن است دردناک باشد. علاوه بر این افراد مبتلا تب، ورم دردناک و قرمزی بیضه و التهاب لوله‌ای دارند که ادرار از طریق آن از مثانه حمل می‌شود. دو فرم مهم اپیدیدیم، فرم مقاربتی و فرم باکتریایی غیر ویژه است.
قانقاریای گازی، فرم شدیدی از مرگ بافت است که معمولا بوسیله باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که برای بقا، نیازی به اکسیژن ندارد مثل کلستریدیوم پریفرنجنس. همچنین می‌تواند ناشی از عفونت استافیلوکوکوس اورئوس و ویبریو وولنیفیکوس باشد. باکتری‌های کلستریدیوم در محیط کم اکسیژن، سمومی تولید می‌کند که موجب مرگ بافت و علائم مربوط به آن می‌شود. قانقاریای گازی نادر است.
هیدروسل یک کیسه پر از مایع در طول مسیر اسپرمی درون بیضه است. هیدروسل‌ها در نوزاد تازه به دنیا آمده، شایع هستند. آنها ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشند و ناشی از نقص در مسیری ست که در هنگام پایین آمدن آنها از شکم بوجود آید. مایع صفاقی از طریق مجرایی باز از شکم به داخل بیضه وارد شده و در آنجا به دام می‌افتد و باعث بزرگ شدن بیضه می‌شود. هیدروسل‌ها ممکن است در اثر التهاب یا ترومای بیضه یا اپیدیدمیس یا انسداد مایعات یا خون در بند ناف ایجاد شود. شیوع این نوع هیدروسل در مردان مسن بیشتر است.
اورکیت التهاب یک یا هر دو بیضه است که عمدتا به علت عفونت ایجاد می‌شود. اورکیت بوسیله چندین نوع باکتری و ویروس ایجاد می‌شود. معمولا در ادامه اپیدیدیم (در بالا توضیح داده شده) بوجود می‌آید. شایع‌ترین علت ویروسی عامل اورکیت، اوریون است. تقریبا ۳۰% بیمارانی که اوریون دارند در طول دوره بیماری دچار اورکیت می‌شوند. در پسران بعد از سن بلوغ شایع‌تر است (در پسران زیر ۱۰ سال نادر است). معمولا ۴ تا ۶ روز پس از بروز اوریون، ظاهر می‌شود. در یک سوم پسرانی که دچار اورکیت ناشی از اوریون می‌شوند، آتروفی بیضه (کوچک شدن بیضه‌ها) ایجاد خواهد شد.
بیماری‌های ناتوان کننده همانند دیابت، مصرف الکل، عفونت HIVT و سو تغذیه باعث افزایش حساسیت فرد به گانگرن فورنیه می‌شود اما اختلالات مرتبط به آن نیستند.
درمان
در مورد بیماری گانگرن فورنیه مهم‌ترین مساله درمان سریع است. هر چه این بیماری سریعتر تشخیص داده شده و در ابتدا درمان شود، درمان موفق‌تر و عوارض آن هم کمتر خواهد بود. درمان آن شامل استفاده فوری از آنتی بیوتیک قوی بصورت تزریقی برای از بین بردن عفونت است. در مرحله بعد پزشک جراحی دبریدمان را برای برداشتن کامل پوست یا بافت مرده انجام می‌دهد. این کار نیازمند جراحی‌ها چندگانه برای از بین بردن تمامی بافت مرده و توقف عفونت است. افرادی که فقط با آنتی بیوتیک درمان می‌شود و دبریدمان برای آنها انجام نشود، به ندرت زنده می‌مانند. پزشک در حدی از بافت مرده را بر می‌دارد که مطمئن شود، عفونت دیگر پخش نمی‌شود. طبق نظر مجله Postgraduate Medical هر شخص مبتلا به گانگرن فورنیه معمولا نیازمند ۳/۵ عمل جراحی برای کمک به جلوگیری از پیشرفت بیماری است. اگر دیابت، سومصرف الکل یا سایر بیماری‌ها عامل ایجاد آن باشند، این بیماری‌ها باید کنترل و درمان شوند.
اکسیژن درمانی
گاهی اوقات پزشکان اکسیژن درمانی بیش فعال را توصیه می‌کنند. این روش شامل قرار گرفتن بدن در معرض اکسیژن ۱۰۰ درصد یا اکسیژن خالص است که در هوای معمولی تنها ۲۱ درصد است. اکسیژن خالص به جلوگیری از رشد باکتری‌ها کمک می‌کند، باعث کاهش آسیب عروق خونی و بهبود زخم می‌شود. با این حال اکسیژن درمانی یک درمان مناقشه آمیز برای این بیماری است چون هیچ آزمایش بالینی وجود ندارد که استفاده از آن را تایید کند. در گذشته از این روش درمانی برای درمان سرطان استفاده می‌شد.
جراحی
گاهی اوقات جراحی تنها گزینه درمانی است. در حالت ایده آل، بیمار به درمانی ست که به حد کافی سریع باشد تا بتواند از برداشتن پوست و بافت بیشتر جلوگیری کند. گاهی اوقات پیوند پوست یا سایر جراحی‌های پلاستیک برای بازسازی بافت صدمه دیده استفاده می‌شود.
بهبود
حدود نیمی از افرادی که دچار گانگرن فورنیه شدند، شانس بقا دارند. مردان معمولا نعوظ‌های دردناک یا سایر مشکلات جنسی ناشی از این بیماری را دارند. بهبود این بیماری ممکن است سالها طول بکشد و این مستلزم وقت گذاشتن برای درمان و مراقبت مکرر است. افرادی که پس از درمان مراقبت کافی انجام ندهند شانس عود و حتی مرگ ناشی از آن را دارند. در یک مورد از این بیماری، یکی از گویندگان مشهور رادیو و هنرپیشه تلویزیونی ایران در سال ۱۳۹۷ پس از چند سال مبارزه مکرر با این بیماری درگذشت.
چشم انداز بیماری
این بیماری اغلب اوقات کشنده است. تخمین زده شده که ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد کشنده است. علل معمول مرگ، گسترش عفونت در جریان خون است که به عنوان سپسیس، نارسایی کلیه یا نقص اندامی چندگانه شناخته می‌شوند. جراحی مناسب برای برداشتن بافت مرده و آنتی بیوتیک‌های قوی می‌توانند شانس مرگ را کاهش دهند. در کل، اشخاص مسن و بیماری‌های مختل کننده سلامتی، شانس بیشتری برای ابتلا به عوارض شدید گانگرن فورنیه دارند. در صورتی که فکر می‌کنید دچار این بیماری هستید، حتی الامکان در اسرع وقت به یک مرکز معتبر درمانی مجهز مراجعه کنید تا از گسترش عفونت جلوگیری شود. در صورتی که در شهری کوچک زندگی می‌کنید با مراجعه به مراکز دولتی درمانی، شما مورد معاینه قرار گرفته و به بیمارستان‌های دانشگاهی معرفی خواهید شد. برای درمان موفق، مهم‌ترین نکته، سرعت انجام آن است بنابراین بدون اینکه از بابت این بیماری خجالت بکشید به دنبال درمان باشید.
پیشگیری
چندین کار را می‌توان انجام داد تا شانس ابتلا به قانقاریای فورنیه را کاهش داد:
- اگر دیابت دارید، اندام تناسلی و نواحی اطراف آن را برای وجود هر گونه زخم یا علائم عفونت و همچنین ورم یا تخلیه چرک، بررسی کنید.
- اگر دچار چاقی یا حتی اضافه وزن هستید سعی کنید مقداری از وزن خود را کاهش دهید.
- اگر سیگار یا سایر دخانیات را مصرف می‌کنید، آن را کنار بگذارید. استفاده از تنباکو، می‌تواند به عروق خونی صدمه بزند.
- برای کاهش خطر عفونت، زخم‌های باز را شتسشو را با آب و صابون شستشو دهید و آنها را خشک نگه داشته و تا زمانی که کاملا درمان شود، تمیز نگه دارید.
قانقاریای فورنیه در یک نگاه
- این بیماری در مردان شایع‌تر است بخصوص در ناحیه بیضه یا آلت تناسلی.
- معمولا چندین عامل بیماری‌زا رشد کرده و بافت را عفونی می‌کنند.
- در موارد شدید، پزشک معالج، بافت مبتلا همچون همه یا بخشی از آلت تناسلی یا بیضه را بر می‌دارد.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
