فشار چشم بالا یا پرفشاری چشم معمولا اشاره به وضعیتی دارد که طی آن فشار داخل چشم بالاتر از حد نرمال است. فشار چشم با واحد میلی متر جیوه انازه گیری می‌شود. فشار طبیعی چشم بین ۱۰ تا ۲۱ است. پرفشاری چشم یعنی فشار چشم بالاتر از ۲۱ میلی متر جیوه است.
اگر چه تعریف آن در طول سالها تکامل یافته، فشار چشم بالا معمولا به عنوان یک بیماری با معیارهای زیر تعریف می‌شود:
- فشار داخل چشم بیش از ۲۱ میلی متر جیوه در یک یا هر دو چشم که یک یا دو بار در مطب اندازه گیری می‌شود. فشار داخل چشم با استفاده از ابزاری به نام تئومتر اندازه گیری می‌شود.
- عصب چشم طبیعی به نظر می‌رسد.
- هیچ علائمی از آب سیاه بر اساس تست میدان دید وجود ندارد که طی این تست دید محیطی شخص ارزیابی می‌شود.
- برای تعیین سایر علل برای فشار بالای چشم، پزشک سیستم تخلیه چشم را بررسی می‌کند که باز است یا بسته. این سیستم که زاویه نام دارد با روشی به نام گونیاسکوپی دیده می‌شود. این روش شامل استفاده از یک کنتاکت لنز خاص برای بررسی کانالهای تخلیه در چشم است تا ببینید آیا باز هستند، باریک شده‌اند یا بسته هستند.
- هیچ علامتی از بیمار یچشمی وجود ندارد. بعضی از بیماریهای چشم باعث افزایش فشار داخلی چشم می‌شوند.
فشار چشم بالا به خودی خود یک بیماری نیست. بلکه پرفشاری چشم یک اصطلاح بکار رفته برای توضیح افرادی است که باید بیشتر از سایرین برای جلوگیری از آب سیاه مورد معاینه و بررسی قرار گیرند. به همین دلیل، اصطلاح دیگری که برلی شخصی با پرفشاری چشم استفاده می‌شود، «مشکوک به آب سیاه» یا کسی که چشم پزشک نگران این است که ممکن است آب سیاه داشته باشد یا اینکه به دلیل فشار چشم بالا بعدها دچار آب سیاه شود. یک معاینه چشم ممکن است آب سیاه صدمه زننده به عصب چشم را نشان دهد.
همچنان که در بالا ذکر شد، افزایش فشار داخل چشمی می‌تواند ناشی از بیماریهای دیگر چشم باشد در این مطلب هم ما به افزایش فشار داخلی چشم بدون صدمه عصبی یا کاهش دید، اشاره داریم. آب سیاه یا گلوکوم به هنگامی تشخیص داده می‌شود که صدمه عصبی چشم و تغییر دید بوجود آمده، مشخص باشد؛ که معمولا با فشار چشم بالا و گاهی اوقات طبیعی است.
علل فشار چشم بالا
- تولید آب زیاد: آب چشم مایعی شفاف است که در چشم بوسیله جسم مژگانی که پشت روزنه قرار گرفته تولید می‌شود. این آب از طریق مردمک حفره داخلی چشم را پر می‌کند که فضای بین روزنه و قرنیه است. این مایع از چشم به داخل ساختاری به نام شبکه ترابکولار، تخلیه می‌شود جایی که روزنه و قرنیه با هم برخورد دارند. اگر جسم مژگانی مایع زیادی تولید کند، فشار داخل چشم زیاد شده موجب پرفشاری چشم می‌شود.
- تخلیه ناکافی مایع چشم: اگر مایع چشم به کندی از چشم تخلیه شود، تعادل تولید و تخلیه مایع شفاف چشم بهم خواهد خورد که این نیز موجب فشار چشم بالا خواهد شد.
- داروهای خاصی میتوانند عوارض جانبی ایجاد پرفشاری چشم در افراد خاصی داشته باشند. داروهای استروئیدی استفاده شده برای درمان آسم و سایر بیماریها موجب افزایش خطر پرفشاری چشم می‌شوند. حتی قطره‌های چشم استروئیدی پس از لیزریک و جراحی چشمی دیگر میتوانند موجب فشار چشم بالا در افراد مستعد این امر شوند. اگر به هر دلیلی، داروهای استروئیدی برای شما تجویز شده با پزشکتان مشورت کنید که مرتب شما را معاینه کند.
- ضربه به چشم: یک صدمه به چشم می‌تواند موجب اثر بر تعادل تولید آب و تخلیه از چشم شود، که ممکن است منجر به پرفشاری چشم شود. گاهی اوقات این می‌تواند ماه‌ها یا سالها پس از صدمه بوجود آید. اگر اخیرا یا در گذشته هر نوع صدمه‌ای به چشمتان وارد شده است، در طول معاینه چشمی معمول به پزشکتان یادآوری کنید.
- بیماریهای دیگر چشم: پرفشاری چشم همراه با بیماریهای دیگر چشم از جمله سندرم سودوفولیاسیون، سندرم پراکندگی رنگدانه، سندرم سودواکسفولیشن و قوز قرنیه مرتبط است. اگر هر یک از این بیماریها را دارید، پزشک ممکن است توصیه کند که معاینات چشمی و اندازه گیری فشار بیشتری برای شما انجام شود.
همچنین جنس، سن و سابقه خانوادگی نقش مهمی در پرفشاری چشم و آب سیاه دارد. ظاهرا افراد بالای ۴۰ سال و افراد با سابقه خانوادگی فشار چشم بالا یا آب سیاه بیشتر در معرض خطر هستند. افرادی که ضخامنت قرنیه مرکزی نازکتر از حد نرمال دارند نیز ممکن است در معرض خطر فشار بالای چشم و گلوکوم قرار گیرند.
علائم فشار چشم بالا
اکثر افراد مبتلا به پرفشاری چشم هیچ علامتی ندارند. به همین دلیل معاینه منظم چشم در مطب چشم پزشکی برای رد هر نوع صدمه به عصب ناشی از فشار چشم بالا، ضروری است.
آیا فشار چشم بالا موجب بینایی ناشی از آب سیاه می‌شود؟
گلوکوم یا آب سیاه یک بیماری پیچیده چند عامله با شاخصه‌های خاصی همچون صدمه عصبی و کاهش میدان دید است. در حالی که افزایش فشار داخلی چشم معمولا وجود دارد و حتی در بیماران با فشار چشم طبیعی هم ممکن است آب سیاه بوجود آید. هیچ اندازه خاصی از بالا بودن فشار چشم وجود ندارد که مشخصا منجر به آب سیاه شود بر عکس این موضوع هیچ اندازه پایینی از فشار چشم وجود ندارد که بطور قطع خطر ایجاد آب سیاه را از بین ببرد. به همین دلیل است که تشخیص و درمان اولیه گلوکوم از کاهش دید جلوگیری می‌کند.
تستهای تشخیصی
چشم پزشک چندین تست را برای اندازه گیری فشار چشمی انجام می‌دهد تا متوجه میزان فشار چشم و همچنین رد گلوکوم به علت زاویه باز یا علل ثانویه گلوکوم شود. در زیر این تستها شرح داده شده‌اند:
- شدت بینایی که به چگونگی خوب دیدن یک شی اشاره دارد، در ابتدا ارزیابی می‌شود. چشم پزشک ابتدا شدت بینایی را با خواندن حروف از روی صفحه با استفاده از نمودار چشم، تعیین می‌کند.
- جلوی چشمها از جمله قرنیه، حفره داخلی، روزنه و لنز با استفاده از یک میکروسکوپ خاص به نام اسلیت لامپ بررسی می‌شود.
- تونومتری روشی برای اندازه گیری فشار داخل چشم است. اندازه گیری برای هر دو چشم حداقل ۲ تا ۳ انجام می‌شود. به دلیل اینکه فشار چشم داخلی در هر فردی از ساعتی تا ساعتی دیگر متفاوت است، اندازه گیری در زمانهای متفاوتی از روز (یعنی صبح و شب) انجام می‌شود. تفاوت در فشار بین دو چشم در حد ۳ میلی متر جیوه یا بیشتر باشد نشان دهنده گلوکوم است. گلوکوم زاویه باز اولیه در صورتی که فشار داخل چشم به طور پیوسته در حال افزایش باشد، به احتمال زیادی بوجود می‌آید.
- عصب نوری برای هر گونه صدمه یا اختلال بررسی می‌شود. این کار نیازمند گشاد شدن روزنه‌ها برای برای اطمینان از معاینه مناسب عصبهای نوری است. عکسهای عمیقی که تصاویر صفحه نوری (جلوی سطح عصب نوری) برای استفاده و مقایسه در آینده، گرفته می‌شود.
- گونیوسکوپی برای بررسی تخلیه زاویه چشم؛ برای انجام این کار یک لنز تماسی روی چشم قرار داده می‌شود. این تست برای تعیین باز بودن زاویه‌ها، باریک بودن یا بسته بودن مهم است و برای رد کردن هر نوع بیماری دیگری که می‌تواند موجب افزایش فشار داخل چشمی شود.
- تست میدان دید دید محیطی یا جانبی را معمولا با استفاده از یک دستگاه میدان دید خودکار اندازه گیری می‌کند. این تست انجام می‌شود تا هر گونه آسیب میدان دید بوسیله گلوکوم را رد کند. تست میدان دید نیاز به تکرار دارد. اگر یک صدمه پایین گلوکومی وجود داشته باشد، پس تست فقط یک بار در سال انجام می‌شود. اگر خطر بالای صدمه گلوکومی وجود داشته باشد پس تست هر دو ماه یک بار تکرار می‌شود.
- پاچی متری (ضخامت قرنیه) بوسیله یک پروب مافوق صوت برای تعیین دقت قرائتهای فشار داخل چشمی شما بررسی می‌شود. قرنیه نازکتر می‌تواند موجب بطور اشتباه قرائتهای پایینی از فشار را بدهد در حالی که قرنیه ضخیم می‌تواند فشار را بالا نشان دهد.
درمان فشار بالای چشم
خود مراقبتی پرفشاری چشم در خانه
اگر چشم پزشک داروهایی برای شما تجویز کرد تا به کاهش فشار داخل چشم کمک کند، احتمالا در حال استفاده از دارو و موافقت با دستورالعملهای پزشک خیلی مهم است. انجام ندادن درمان ممکن است منجر به صدمه عصب بینایی و کاهش دید دائمی شود.
درمان پزشکی
هدف پزشک از درمان کاهش فشار قبل از ایجاد کاهش دید گلوکومی است. درمان طبی معمولا برای افرادی که در معرض بیشترین خطر ابتلا به گلوکوم هستند و آنهایی که علائم صدمه عصب بینایی دارند، انجام می‌شوند.
انتخاب نوع درمان توسط پزشک به میزان زیادی بستگی به فرد دارد. بسته به وضعیت خاص شما، ممکن است درمان با داروها یا فقط مشاهده باشد. پزشک درد مورد عوارض مثبت و منفی درمان طبی با شما صحبت خواهد کرد.
- بعضی از چشم پزشکان همه افراد با فشار بالاتر از ۲۱ میلی متر جیوه را با داروهای موضعی درمان خواهند کرد. بعضی هم درمان پزشکی انجام نمی‌دهند مگر اینکه شواهدی در مورد صدمه عصبی وجود داشته باشد. اکثر چشم پزشکان اگر فشار بالاتر از ۲۸ تا ۳۰ باشد به خاطر خطر بالای صدمه عصبی، آن را درمان خواهند کرد.
- اگر دچار علائمی مثل هاله، تاری دید یا درد شدید یا اگر فشار داخل چشمی شما اخیرا افزایش یافته و با تاثیراتی روی دید، افزایش استمرار داشته باشد، پزشک به احتمال قوی درمان طبی را شروع خواهد کرد.
فشار داخلی چشم با استفاده از دستورالعملهایی با این به طور دوره‌ای ارزیابی خواهد شد:
- اگر فشار داخلی چشم ۲۸ میلی متر جیوه یا بالاتر باشد، با داروها درمان می‌شوید. بعد از ۱ ماه مصرف دارو، باید ویزیت پیگیری را با چشم پزشکتان هماهنگ کنید تا ببینید که آیا دارو فشار را کاهش می‌دهد و هیچ عوارض جانبی ندارد. اگر دارو موثر است پس ویزیتهای شما به صورت هر ۳ تا ۴ ماه یک بار زمان بندی شود.
- اگر فشار داخل چشمی ۲۶ تا ۲۷ میلی متر جیوه است، فشار در عرض ۲ تا ۳ هفته پس از ویزیت اولیه دوباره بررسی خواهد شد. در ویزیت دوم، اگر فشار هنوز حدود ۳ میلی متر جیوه از قرائت اولیه است پس ویزیتها را باید به صورت هر ۳ تا ۴ ماه انجام داد. اگر فشار در ویزیت دوم پایین تر است پس طول زمان بین ویزیتها طولانی‌تر خواهد بود و توسط چشم پزشک تعیین می‌شود. حداقل یک بار در سال، تست میدان دید و بررسی عصب نوری انجام می‌شود.
- اگر فشار داخل چشمی ۲۲ تا ۲۵ میلی متر چیوه است، فشار در ۲ تا ۳ ماه بعدی دوباره بررسی خواهد شد. در ویزیت دوم، اگر فشار هنوز حدود ۳ میلی متر جیوه بالاتر از ویزیت اولیه باشد، پس ویزیت بعدی ۶ ماه بعد خواهد بود و شامل تست میدان دید و بررسی عصب نوری است. تست حداقل یک بار در سال تکرار خواهد شد.
ویزیتهای بعدی ممکن است به دلایل زیر هم زمان بندی شود:
- اگر نقصی در میدان دید در حین انجام آزمایش میدان دید نشان داده شود، معاینات تکراری (احتمالا چند گانه) در طول ویزیتهای بعدی در مطب انجام خواهد شد. چشم پزشک از نزدیک نقص میدان بینایی را رصد می‌کند زیرا ممکن است نشانه ابتلا به گلوکوم زاویه باز اولیه باشد. به همین دلیل مهم است که هنگام انجام آزمایش بینایی نهایت تلاش خود را نمایید زیر ممکن است مشخص کند که آیا برای کاهش فشار چشم باید داروها را شروع کنید. اگر در حین تست میدان دید خسته شدید حتما تست را موقت متوقف کند تا بتوانید استراحت کنید. به این شیوه می‌توان یک آزمایش بینایی دقیقتر انجام داد.
- اگر فشار داخل چشم به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد یا اگر با میوبیوتیک (یک نوع داروی گلوکوم) تحت درمان قرار بگیرید، گونیوسکوپی حداقل هر ۱ تا ۲ سال یک بار انجام می‌شود.
- در صورتی که عصب نوری یا صفحه نوری از نظر ظاهر تغییر کند، عکسهای بیشتری گرفته می‌شود.
داروها
داروی ایده آل برای درمان پرفشاری چشم باید بطور موثری فشار داخل چشمی را کاهش دهد، بدون اینکه عوارض جانبی داشته باشد و ارزان باشد با یک دوز در روز البته هیچ دارویی همه موارد بالا را ندارد. وقتی یک دارو برای شما انتخاب شد، چشم پزشک این کیفیتها را بر اساس نیازهای خاص شما اولویت بندی می‌کند.
داروها معمولا به شکل قطره‌های داروی برای کمک به کاهش فشار داخل چشمی افزایش یافته، تجویز می‌شود. گاهی اوقات بیش از یک دارو باید استفاده شود. ابتدا چشم پزشک از قطره‌ها فقط در یک چشم استفاده می‌کند تا اثر بخشی دارو در پایین آمدن فشار داخلی چشم را بررسی کند اگر موثر بود پزشک احتمالا به شما می‌گویید که از قطره‌ها در هر دو چشم استفاده کنید.
وقتی دارو تجویز شد، ویزیتهای منظم بعدی انجام خواهد شد. ویزیت نخست معمولا ۳ تا ۴ هفته پس از شروع دارو است. فشار برا اطمینان از کمک کردن دارو به کاهش فشار داخلی چشم، بررسی می‌شود. اگر دارو موثر باشد و موجب هیچ عوارض جانبی نشود پس ادامه دهید و ۲ تا ۴ ماه بعد دوباره بررسی شود. اگر دارو به کاهش فشار داخل چشمی کمک نکند پس باید استفاده از آن دارو را متوقف کرده و داروی جدیدی تجویز خواهد شد.
ممکن است چشم پزشک ویزیتهای بعد را مطابق با داروی خاصی که در حال مصرف هستید، زمان بندی می‌کند زیر بعضی از داروها (مثل لاتانپروست [زالاتان] تراووپروست [تراواتان]، بیماتوپروست [لومیگان]) ممکن است ۶ تا ۸ هفته به طور کامل موثر باشد. به هنگام یزیتهای بعدی، چشم پزشک هر گونه واکنش آلرژی زا به دارو را نیز برررسی می‌کند. اگر هر یک از علائم یا عوارض جانبی در حین مصرف دارو را دچار شدید حتما با پزشکتان صحبت کنید.
در کل اگر فشار داخلی چشم با ۱ یا ۲ دارو پایین نیامد، ممکن است به جای فشار چشم بالا ، گلوکوم زاویه باز اولیه داشته باشید. در این مورد، چشم پزشک مراحل مناسب بعدی را در برنامه ریزی درمانتان بحث خواهد کرد.
جراحی فشار چشم بالا
لیزر و درمان جراحی معمولا برای درمان پرفشاری چشم استفاده نمی‌شود چون خطرات همراه با این درمانهخا بالاتر از خطر صدمه گلوکوم ناشی از پرفشاری چشم است. البته اگر نتوانید داروها را تتحمل کنید، جراحی لیزر می‌تواند یک گزینه باشد و باید برای این درمان با پزشکتان صحبت کنید.
مراحل بعدی پیگیری
بسته به مقدار صدمه عصب نوری و سطح کنترل فشار داخل چشمی، در صورتی که فشار به اندازه کافی کنترل نشود، افراد با پرفشاری چشم ممکن است لازم باشد هر ۲ ماه تا یک سال یا حتی زودتر، معاینه شوند. گلوکوم در افرادی که فشار چشم داخلی بررسی شده با ظاهر طبیعی اعصاب نوری و تست میدان طبیعی نرمال یا در افرادی که فشار چشم داخلی نرمال با اعصاب نوری با ظاهر مشکوک و نتایج تست میدان دید، هنوز هم باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
پیشگیری
اگر متوجه هر گونه قرمزی در چشمانتان شدید که به طور مداوم مانده و از بین نمی‌رود، باید نگران باشید. معمولا اگر ذره‌ای خارجی به چشم شما وارد شود، قرمزی ایجاد می‌شود. این قرمزی از بین خواهد رفت، اما اگر همچنان ادامه یابد باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
پرفشاری چشم می‌تواند ناشی از یک اختلال چشمی موجود همانند نزدیک بینی است. همچنین اگر اخیرا جراحی چشم داشتید، پس در مورد هر چیزی که چشمتان در معرض آن قرار گرفته، احتیاط کنید. برای جلوگیری از این بیماری باید با پزشک مشورت کرده و تمام دستورالعملهای مراقبت از چشم را رعایت کنید. زیرا غالبا جراحی‌های چشمی میتوانند منجر به فشار چشم بالا شوند. همچنین اگر متوجه شدید کسی در خانواده‌تان مشکل فشار چشم بالا دارد باید توجه کنید. اغلب یک جستجو در سابقه پزشکی خانواده‌ها به رسیدن به علت ریشه‌ای بیماری چشمی خاص که بیمار را اذیت می‌کند، کمک می‌کند. گاهی اوقات بیماریهای دیگری که بیمار اخیرا به آن دچار شده می‌تواند زمینه این بیماری را هم فراهم کند بنابراین اگر دچار بیماری قلبی، فشار خون بالا یا دیابت هستید، می‌توانید در مورد این احتمالات با پزشکتان صحبت کنید.
همچنین هر روز ورزش کنید. بهتر است وزن خود را در صورت چاقی پایین بیاورید چون اضافه وزن اغلب این اختلال را تحریک می‌کند. به جز این، شما باید مصرف الکل را کنار گذاشته و سیگار را ترک کنید. این دو عامل نه تنها به چشمان شما بلکه به کل بدنتان صدمه می‌زند.
نهایتا سعی کنید که زندگی بدون استرس داشته باشید. قطعات گفتن آسانتر از انجام دادن است اما برای محافظت از خودتان باید یاد بگیرید چگونه با اضطراب مقابله کنید. یکی از بهترین کارها برای پیشگیری از فشار چشم بالا معاینه مرتب پیش چشم پزشک است.
چشم انداز درمان
پیشرفت درمان برای افراد مبتلا به پرفشاری چشم در صورت رعایت نکات لازم خوب خواهد بود:
- با پیگیری دقیق درمان و مطابقت با درمان پزشکی، اکثر افارد مبتلا به پرفشاری چشم تا گلوکوم زاویه باز اولیه پیشرفت نخواهند کرد و دید خوب آنها در سراسر زندگی باقی خواهد ماند.
- با کنترل ضعیف فشار چشم بالا ادامه دادن تغییرات در عصب نوری و میدان دید که می‌تواند منجر به گلوکلوم شود ممکن است بوجود آید.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
