شیار ناخن می‌تواند چیزهایی در مورد وضعیت سلامتی شما بگوید. بیماریهای زیادی از استرس تا بیماری کلیه و تیروئید می‌توانند موجب تغییراتی در ناخن شوند. یک تغییر شایع ایجاد شیارهای افقی یا عمودی روی ناخن است. در اغلب موارد، شیارهای روی ناخن بی ضرر هستند.
علل و علائم شیار ناخن
ناخنها بوسیله سلولهای زنده پوست روی انگشتان ساخته می‌شوند. بنابراین بیماریهایی همچون اگزما ممکن است منجر به شیار ناخن شود. خشکی پوست هم می‌تواند موجب این شیارها شود. اگر بدن دچار کمبود پروتئین، کلسیم، روی یا ویتامین A شود، این کمبود گاهی اوقات بوسیله شیارهای روی ناخن مشخص می‌شود.
شیار ناخن عمودی
شیارهای عمودی، شیارهایی هستند که از نوک ناخن شروع می‌شوند و تا کوتیکول امتداد دارند. گاهی اوقات به آنها خطوط طولی یا باندهای روی ناخن هم گفته می‌شود. شیارهای باریک عمودی در ناخن اغلب در افراد مسنتر بوجود می‌آیند که احتمالا به دلیل کند شدن جایگزینی سلول است. این موقعی ست که سلولهای پوست تازه بوجود آمده زیر سطح پوست بالا می‌آیند و جای سلولهای مرده‌ای را می‌گیرند که از سطح دور انداخته می‌شوند. در واقع پوست تنها جایی ست که علائم پیری را نشان می‌دهد بلکه ناخنها و بستر آنها نیز ممکن است با افزایش سن شروع به تغییر کنند. این ناخنها ممکن است به این صورت هم باشند:
- ضخیمتر یا نازکتر باشند
- شکل صافشان را از دست بدهند
- شروع به شکافتن می‌کنند
- چاک بر می‌دارند
- به راحتی شکسته می‌شوند
این ناخنها به هنگام رشد کردن ممکن است شیارهای عمودی هم تشکیل دهند. مراجعه به متخصص پوست هم می‌تواند در مواردی که علائم موجب درد یا ناخنهای ناخوشایند می‌شوند، کمک کننده باشد.
سایر عوامل شیار ناخن عمودی
بیماریهای دیگری نیز ممکن است موجب شیارهای عمودی ناخن همراه با سایر علائم شود. بعضی از انواع کم خونی ممکن است بر شیارهای عمودی در ناخنها اثر بگذارند که اغلب همراه با تغییر رنگ در ناخنها یا تغییرات در بافت آن است. کم خونی می‌تواند موجب شیارهای عمودی در ناخن شده و همچنین معمولا باعث ایجاد ظاهری تو رفته می‌شود.
یک خونریزی پخش شده، یک لخته خون کوچک است که می‌تواند تغییر رنگ عمودی در زیر ناخن ایجاد کند. اگر فردی نمی‌داند چه چیزی موجب خونریزی در زیر ناخن وی شده است باید به پزشک پوست مراجعه کند. سایر اختلالات که می‌تواند موجب شیارهای عمودی روی ناخن شوند، عبارتند از:
- تراکینوشی
- بیماری عروق محیطی
- آرتریت روماتوئید
شیارهایی که همراه با علائم دیگری همچون ناخنهای شکننده ظاهر می‌شوند و در اثر پیری ایجاد نمی‌شوند، ممکن است نشانه سایر اختلالات پزشکی باشد و باید توسط پزشک تشخیص داده شود.
شیار افقی ناخن
شیارهای افقی عمیق ناخن یا خطوط بیو، اغلب علائم یک بیماری جدی هستند. آنها ممکن است واقعا رشد ناخن را متوقف کند تا زمانی که بیماری زمینه‌ای درمان شود. بیماری کلیه حاد نیز ممکن است در صورت ظاهر شدن خطوط بیو، ظاهر شوند. در مجموع، وقتی خطوط بیو روی همه ۲۰ ناخن بدن ظاهر می‌شود می‌تواند علامت بیماریهای زیر باشد:
- اوریون
- بیماری تیروئید
- دیابت
- سیفلیس
شیمی درمانی نیز ممکن است موجب خطوط بیو شود. ضربه به ناخن می‌تواند موجب تشکیل لکه‌های قرمز یا قهوهای زیر ناخنها شود. اگر متوجه تغییرات رنگ به صورت قهوهای تیره، سیاه یا قرمز رنگ زیر ناخنها شدید و به ناخنتان ضربه وارد نشده، این حالت می‌تواند علامت بیماری جدیتری همچون اندوکاردیت یا ملانوما باشد.
سایر علائم
اگزما
بسیاری از افراد مبتلا به پسوریازیس دچار مشکلاتی در ناخن و بستر آن می‌شوند. اگزما نیز ممکن است موجب شیار و تغییر رنگ در ناخن همراه با علائم دیگر روی پوست شود.
اختلالات گوارشی
اختلالات گوارشی که بر جذب مواد مغذی موثر هستند، در ناخنها نیز تاثیراتی می‌گذارند. بیماری کرون، بیماری سلیاک و کولیت زخمی شونده روده همگی نمونه‌های اختلالاتی هستند که می‌توانند جذب مواد مغذی از غذا را برای بدن مشکل سازند. اگر بدن بلوکهای ساختاری برای ایجاد سلولهای جدید نداشته باشد، ممکن است پوست و ناخنها آسیب ببینند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
در اکثر موارد، شیار ناخن بی ضرر است و دلیلی برای نگرانی ندارد اما شاخصه‌های خاصی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد بخصوص وقتی که همراه با خطوط افقی عمیق بدون ارتباط با ضربه باشند. اگر این وضعیت ناگهانی باشد یا موجب شکننده شدن ناخن در اثر شیار شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند برای عوامل داخلی شیارهای روی ناخن شما را مورد بررسی قرار دهد یا به یک متخصص پوست ارجاع دهد که بتواند بیماریهای پوستی که را احتمالا موجب آن شده، بررسی کند.
اگر چه این موارد نادر هستند اما شیاری شدن ناخن می‌تواند علامت یک مشکل داخلی همچون بیماری تیروئید، کمبود مواد مغذی (مثلا آهن) یا بیماری خود ایمن باشد. تغییرات در رنگ یا بافت ناخن همانند تیره شدن (قهوهای یا سیاه) یا یک تغییر سطحی که جدید است به شما هشدار می‌دهد تا به پزشک مراجعه کنید. بیماریهای جدیتر همانند ملانوما یا بیماری قلبی به نام اندوکاردیت ممکن است علت اختلال باشد بنابراین بهترین راه مشورت با پزشک و رفع هر گونه نگرانی است.
تشخیص علل شیار ناخن
تغییرات ناگهانی در ناخن باید بوسیله پزشک بررسی شود. اگر در یک حادثه به ناخن صدمه بخورد، احتمالا چند هفته‌ای منتظر می‌مانید تا ناخن بهبود پیدا کند و بعد به پزشک مراجعه می‌کنید. البته در صورتی که صدمه در اثر موارد زیر منجر به صدمه به ناخن شود، باید به پزشک مراجعه کنید:
- یک برش تمیز یا ناصاف در طول ناخن
- خرد شدن ناخن
- ناخن شکافته و پاره شده
- خونریزی زیر ناخن
به هنگام رفتن به مطب دکتر، وی ناخنها را معاینه کرده و سوالاتی در مورد علائمی که دچار شده‌اید، می‌پرسد. پزشک آزمایش ادرار و خون را در صورت مشکوک شدن به بیماری کلیه، دیابت یا کمبود مواد مغذی، توصیه می‌کند. اگر شیارها ناشی از یک بیماری پوستی باشند، متخصص پوست می‌تواند برنامه ریزی برای درمان را شروع کند. اگر علت شیار ناخن نامشخص باشد، پزشک ممکن است کمی از ناخن را بچیند تا آن را در آزمایشگاه برای علائم عفونت بررسی کند.
درمان شیار ناخن
از آنجایی که شیار ناخن معمولا علائم مشکلات دیگر سلامتی هستند، دمران بر رفع علل زمینه‌ای عامل تغییر در ناخن، متمرکز است. به عنوان مثال، اگر خطوط بیو به دلیل دیابت ایجاد شده باشد، کنترل موفق قند خون ممکن است این شیارهای افقی ناخن را کاهش دهد. درمان مشکلات پوستی همچون اگزما عمدتا شامل مرطوب کننده برای دستها یا پمادهای موضعی برای کاهش علائم اگزما هستند. اگر پایین بودن مقدار مواد معدنی یا ویتامینها علت آن باشد، به شما توصیه می‌شود تا در تغذیه خود تغییر ایجاد کنید یا مکمل مصرف کنید تا میزان این مواد بالا برود.
سوهان زدن ناخن با سوهانهای نرم می‌تواند به صاف کردن سطح ناخن کمک کند. در مورد معالجه ناخنها از متخصص پوست خود راهنمایی بخواهید. از متخصص بخواهید توصیه‌هایی را در مورد درمان ناخنها به شما بدهد. مراقب باشید تا زیاد به ناخنهایتان فشار نیاورید تا از صدمه به آن اجتناب کنید.
رفع شیار ناخن در خانه
با توجه به عوامل بوجود آورنده شایع شیار عمودی و افقی روی ناخن مثل کم آبی بدن و ضربه به آنها می‌توان با انجام یک سری تمهیدات ساده، شیار ناخن را کاهش داد و یا از بروز آنها پیشگیری کرد.
مرطوب کردن مرتب ناخنها
ناخنها را با یک کرم دست یا روغن مرطوب نگه دارید تا بتوانید ظاهر شیاری ناخن را به حداقل برسانید و از کراتین ناخن حفاظت کنید. از یک مرطوب کننده حاوی سرامیدها یا اسیدهای آلفا هیدروکسی استفاده کنید که رطوبت را به دام بیندازید و ناخنها را تغذیه کنید. انجمن درماتولوژی آمریکا توصیه می‌کند در صورتی که ناخنهای شکننده نیز دارید، پوست و ناخنها را به طور کامل قبل از خواب مرطوب کننده بزنید و با دستکش نخی بپوشانید تا ناخنها حین خواب، مواد کرم را جذب کرده و مرطوب شوند.
ناخنها را کوتاه کنید
ناخنهایتان را کوتاه نگه دارید تا از ضربه به آنها در طول کارهای روزمره جلوگیری کنید، فقط توجه کنید که گوشه آنها را نچینید. چیدن لبه ناخنها موجب ایجاد شیار روی آنها می‌شود. عقب زدن لبه‌ها احتمال ضربه به ناخنها را کاهش می‌دهد. ناخنهایتان را با یک ناخنگیر استاندارد که به راحتی آنها را بچیند، کوتاه کنید. فقط وقتی که بخش سفید بیرونی آنها رشد کرده، آنها را بچینید و آنقدری آنها را نچینید که موجب دردناک شدن، شود یعنی به حدی که بخشی از سفیدی ناخن دیده شود. این زمانی به ناخن می‌دهد تا رشد کند و بین دوره‌های چیدن بهبود پیدا کند. لبه‌های ناخن را بطور مستقیم و از وسط شروع به چیدن کنید سپس با استفاده از یک سوهان ظریف نوک آنها را گرد کرده و انحنا بدهید. صاف کردن لبه ناخن به جلوگیری از ضربه خوردن در آینده کمک می‌کند.
ناخنها را نکنید یا گاز نگیرید
پوست از جمله ناخن، به تحریکات بیرونی با ضخیم شدن پاسخ می‌دهد. با نکندن ناخن یا پوست اطراف آنها، احتمال ایجاد ناهنجاری روی ناخن را کاهش می‌دهید. مشخص کردن عوامل تحریک کننده‌ای که موجب می‌شود ناخن را گاز بگیرید و یادگیری نحوه مدیریت آنها به شما کمک می‌کند تا از شکسته شدن ناخن بر اثر صدمه‌های بعدی جلوگیری کنید.
ناخنها را به آرامی سوهان بزنید
اگر چه این کار، مشکل زمینه‌ای ایجاد کننده شیار ناخن را برطرف نمی‌کند اما سوهان کشیدن نرم می‌تواند ظاهر آنها را بهتر کند. یک کلام احتیاط آمیز را بخاطر بسپارید: خیلی ملایم از سوهان ناخن استفاده کنید چون این وسایل صفحه ناخن را نازک می‌کنند که می‌تواند آنها را نرمتر، انعطاف پذیرتر و مستعد ضربه و شکسته شدن کند. نهایتا ماهی یکبار آنها را یک سوهان نرم بکشید.
با استفاده از یک بافر چهار طرفه، از هر چهار طرف برای سنباده‌ای نرم، صاف کردن، برق انداختن و شکل دادن ناخنها استفاده کنید. برای اجتناب از لایه لایه شدن ناخن، حتما دقت کنید که سوهان ناخن را همیشه در یک جهت روی ناخن بکشید که همان جهت رشد ناخن است.
به کوتیکول ناخن صدمه نزنید
با جمع نکردن یا عقب نزدن کوتیکول می‌توانید از شیار ناخن ایجاد شده در اثر صدمه جلوگیری کنید. کوتیکول تنها سد انگشتان است که از کثیفی و عفونت بافت انگشتان جلوگیری می‌کند. نه تنها عفونت می‌تواند باعث آسیب به ماتریس ناخن شود و به طور بالقوه باعث تغییر شکل ناخن شود بلکه عمل عقب زدن کوتیکول هم می‌تواند به آن صدمه بزند و یک شیار دائمی مسطح برای رشد ناخن در دوره رشد بعدی ایجاد کند.
کمتر به دستها آب بزنید
این روزها بخاطر کووید-۱۹ تاکید زیادی بر شستن دست شده است اما سعی کنید در این کار زیاده روی نکنید. شستن زیاد دستها چربی طبیعی پوست را حل کرده و منجر به خشکی و حتی اگزمای دست می‌شود که می‌توند موجب تغییراتی در ناخن شود. به همین ترتیب قرار گرفتن طولانی در معرض آب مثلا برای کاری مثل شستن ظرفها هم همین اثر را دارد. سلولهای ناخن آب را جذب کرده، بزرگ می‌شود سپس به هنگام خشک شدن منقبض می‌شوند که موجب ضعیف شدن اتصال بین سلولهای ناخن به مرور زمان می‌شود.
وقتی مجبور هستید که دستهایتان را بشویید، صابون یا مایع دستشویی مرطوب کننده مثل انواع مایعهای گلیسرینه استفاده کنید. اگر دستهایتان مرتبا در معرض آب هستند، دستکش لاتکس با لایه کتانی بپوشید تا از دستها و ناخنهایتان حفاظت کنید و به هنگامی که در حال کار نیستید، مرتب کرم مرطوب کننده بزنید.
داشتن یک تغذیه سالم برای کاهش شیار ناخن
این مورد نادر است اما شیاری شدن ناخن می‌تواند گاهی اوقات نشانه یک بیماری یا کمبود ویتامین باشد. داشتن یک تغذیه متعدل و نوشیدن مقدار کافی آب می‌تواند شما را مطمئن کند که به میزان توصیه شده ویتامین برای جلوگیری از شیار ناخن دست پیدا کنید. مایوکلینیک توصیه می‌کند ۲۰ تا ۳۰ درصد کالری را از چربیهای سالم (روغن زیتون، آجیل و تخمه‌ها)، ۲۰ درصد از پروتئین (گوشت بدون چربیف ماهی، حبوبات) و ۴۵ تا ۵۰ درصد را از کربوهیدراتها (میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل) دریافت کنید. و هنگامی که رژیم خود را تقویت می‌کنید غذاهایی را که برای رشد و سلامت ناخن مناسب هستید، بیشتر استفاده کنید. محصولات لبنی (شیر، پنیر کم چرب، ماست چکیده کم چرب)، بیوتین (سبزیجات، تخم مرغ و آجیلها) و روی (گوشت بدون چربی، ماهی، اسفناج و قارچ).
استفاده از سفت کننده ناخن
اگر دچار مشکلاتی همانند شکستن یا لایه لایه شدن ناخن همراه با شیار ناخن هستید، متخصص پوست می‌تواند یک سفت کننده موضعی ناخن را تجویز کند تا به تقویت ناخن کمک کند.
چرا نباید از سفت کننده‌های بدون نسخه استفاده کرد؟ سفت کننده‌های ناخن معمولی در بازار حاوی فرمالدئید هستند که می‌تواند در کوتاه مدت بطور موقت ناخن را محکم کنند اما زیاد مصرف کردن آنها در واقع موجب می‌شود ناخنها بیشتر شکننده و ضعیف شوند. از طرف دیگر سفت کننده‌های ناخن نسخه‌ای حاوی مواد شیمیایی هستند که استحکام ناخن را افزایش نمی‌دهد اما رطوبت را در آن به دام انداخته و از شکننده شدن ناخن جلوگیری می‌کند.
یک صاف کننده شیار ناخن به مانیکورتان اضافه کنید 
متاسفانه، لاک ناخن شیارها را نمی‌پوشاند بلکه می‌تواند توجه به آنها را بیشتر کند. صاف کننده شیار ناخن همانند یک پوشش پایه عمل می‌کند که در گوشه‌ها و شکافهای ناخنها قرار می‌گیرد و ظاهر صافی به آن می‌دهد. دفعه دیگری که می‌خواهید لاک بزنید ابتدا صاف کننده شیار ماوالا را استفاده کنید.
لاک ناخنی متناسب با ناخنتان انتخاب کنید
استفاده از لاک ناخن معمولی برای مانیکور، صدمه کمتری نسبت به لاک اکریلیک یا ژلی برای ناخنها دارد. روش استفاده از لاکهای اکریلیک و ژلی شامل سایش فیزیکی سطح ناخن برای افزایش چسبندگی این مواد آرایشی هم می‌شود که به ناخن صدمه می‌زند. به جز این، این نوع مانیکور به عنوان یک تحریک کننده اصلی شیارهای افقی ناخن، همچنین می‌تواند pH ناخن را تغییر دهد که بر استحکام آن اثرگذار است.
پاک کننده لاک استونی اگر چه برای برداشتن لاک ناخن آکریلیک و ژلی عالی است اما موجب صدمه به ناخن و پوست اطراف آن می‌شود. از پاک کننده‌های بدون استون مثل انواع پدهای پاک کننده لاک استفاده کنید، ممکن است برای پاک کردن لاک خیلی قوی نباشند اما به آرامی روی ناخن عمل می‌کنند. پد لاک پاک کن ناژه یکی از نمونه‌های خوب است.
بگذارید ناخنهایتان نفس بکشند
با مانیکور کردن، ناخنها به مدت طولانی در معرض آب قرار می‌گیرند. وقتی این کار مرتب تکرار شود، منجر به کم آبی ناخن در کل و پوست اطراف آن می‌شود و در نتیجه ضعف یا افزایش شکنندگی ناخن می‌شود. لاک پاک کن با کاهش آب و تغییر در خصوصیات شیمیایی سطح ناخن، این مشکل را بیشتر می‌کند. توانایی چسبندگی سلولهای ناخن به همدیگر، ضعیف شده و منجر به شکنندگی و شیار ناخن می‌شود.
اگر ناخنها خشک یا شکننده شدند و متوجه افزایش شیار شدید، توصیه می‌شود که سه تا چهار هفته یک بار مانیکور انجام دهید تا اجازه دهید ناخن رشد کرده و دوباره استحکام خود را بازیابد. بین فواصل مانیکور هم از کراتین درمانی برای ناخنها استفاده کنید.
مکمل بیوتین برای تقویت ناخن خوب است
اگر تا کنون ثابت نشده که مکملهای بیوتین به رشد مو و ناخن کمک می‌کند اما گزارشهای نقل قول شده حاکی از آن است که احتمالا به تقویت ناخن در برخی افراد کمک می‌کند. فقط توجه داشته باشید که چند روز قبل از انجام تستهای آزمایشگاهی مصرف بیوتین را قطع کنید چون بر نتیجه تستها اثرگذار است.
کلام آخر
اکثر اوقات شیار ناخن یکی از علائم طبیعی بالا رفتن سن است. البته لازم است که به شیارهای روی ناخن و تغییر رنگ آنها توجه کنید. گاهی اوقات ممکن است نشانه بیماریهای جدی باشد. شیارهای ناخن هم به صورت عمودی و هم افقی هستند. گاهی اوقات شیارهای افقی در نتیجه ضربه به ناخن هستند. شیارهای افقی عمیق بیو نام دارند که نشان دهنده بیماریهای جدی است.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
