شربت لاکتولوز فرآورده‌ای است که در اکثر مواقع از آن برای درمان یبوست مزمن به خصوص در کودکان استفاده می‌شود. اما مصرف این شربت که با نام اوسمولاک نیز شناخته می‌شود، مزایای دیگری نیز دارد که در این مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد. در ادامه این مطلب به موارد مصرف شربت لاکتولوز، بهترین زمان استفاده از آن، عوارض و تداخل دارویی مربوط به آن نیز خواهیم پرداخت.

شربت لاکتولوز چیست ؟

از محلول خوراکی لاکتولوز برای درمان یبوست استفاده می‌شود. انسفالوپاتی پورتال سیستمیک نوعی مشکل مغزی است که از عوارض بیماری‌های شدید کبدی به شمار می‌آید و در صورت افزایش آمونیاک در بدن می‌تواند اتفاق بیفتد. لاکتولوز با کاهش میزان آمونیاک خون به بهبود مشکلات مزمن کبدی نیز کمک می‌کند و مصرف آن در کنار دیگر داروها برای اختلالات کبدی می‌تواند بسیار موثر باشد.

مکانیسم اثر لاکتولوز

لاکتولوز از جمله داروهای ملین است که مکانیسم اثر آن دقیقا مشابه با دیگر داروهایی است که در دسته  ملین‌ها قرار می‌گیرند. لاکتولوز یک قند مصنوعی ساخته دست بشر است که در روده بزرگ تجزیه شده و آب را به درون روده‌ها می‌کشاند. از آنجا که لاکتولوز قابل هضم نیست، از دستگاه گوارش عبور کرده و به‌صورت تغییرنیافته وارد کولون می‌شود. در آنجا توسط باکتری‌ها به‌طور طبیعی هضم شده و بدین ترتیب اسیدهای ضعیفی ایجاد می‌شود که حجم مایعات مدفوع را افزایش داده و موجب اتساع می‌شوند. درنتیجه حرکات دودی لوله گوارش افزایش یافته و موجب دفع محتویات آن می‌شود. این عمل موجب می‌شود تا مدفوع نرم شده و به بهبود یبوست کمک شود.

این دارو همچنین آمونیاک را از خون به درون روده بزرگ می‌کشاند و روده بزرگ آمونیاک را از طریق مدفوع دفع می‌کند و به این طریق سطح آمونیاک در خون کاهش می‌یابد. تجزیه لاکتولوز کولون را اسیدی کرده و درنتیجه آمونیاک (NH3) به آمونیوم (NH4+) تبدیل می‌شود. آمونیوم جذب نشده و از طریق مدفوع دفع می‌شود. علاوه بر آن، این اثر «احتباس یون» موجب انتشار آمونیاک از خون به داخل کولون شده و در آنجا دفع می‌شود.

شربت لاکتولوز برای کودکان

اگرچه از شربت لاکتوز بیشتر برای کودکان استفاده می‌شود اما بزرگسالان نیز می‌توانند آن را مورد مصرف قرار دهند. مشخص است که نحوه استفاده از این دارو که فروش آن بدون نسخه پزشک نیز مقدور نیست در سنین مختلف متفاوت است بنابراین بهتر است با طریقه مصرف آن بیشتر آشنا شوید:

نحوه مصرف لاکتولوز

این شربت باید حتما برای کلیه افراد با تجویز پزشک مورد مصرف قرار گیرد. دوز مصرف این فرآورده در سنین مختلف به شرح زیر است:

• نوزادان: ۲.۵ میلی لیتر
• کودکان ۱ تا ۵ سال: ۵ میلی لیتر
• کودکان ۵ تا ۱۰ سال: ۱۰ میلی لیتر
• بزرگسالان: ۱۵ میلی لیتر

لازم به توضیح است که مقادیر یاد شده با توجه به دستور پزشک می‌تواند تغییر کند. افراد بالای ۱۸ سال برای درمان یبوست می‌توانند روزانه ۱۵ تا ۳۰ میلی لیتر (۱ تا ۲ قاشق غذاخوری) استفاده کنند و در صورت لزوم حتی این مقدار را به ۶۰ میلی لیتر برسانند.

دوز مصرف این دارو برای درمان بیماری‌ کبدی به شرح زیر است:

دوز معمول در افراد ۱۸ سال و بالای ۱۸ سال: ۲ تا ۳ قاشق غذا خوری (۳۰ تا ۴۵ میلی لیتر) ۳ تا ۴ بار در روز. لازم به ذکر است که پزشک ممکن است این مقادیر را تغییر دهد و گاه حتی مقدار مصرف را یک روز در میان تعیین کند.

دوز معمول در کودکان از بدو تولد تا پایان ۱۷ سالگی: هر روز ۲.۵ تا ۵ میلی لیتر در ۳ یا ۴ نوبت

در صورتی‌که فراموش کردید، دارو را مصرف کنید بلافاصله پس از یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید اما اگر مدت زمان زیادی گذشته و به نوبت مصرف بعدی نزدیک شده‌اید، در این صورت صبر کنید تا زمان نوبت بعدی فرا برسد و هرگز دوز مصرفی خود را به دو برابر افزایش ندهید.

علائم اوردوز لاکتولوز

نشانه‌های زیر در صورت مصرف بیش از حد لاکتولوز رخ می‌دهد که در صورت مشاهده هر یک از آنها باید به پزشک مراجعه کرد:

• اسهال شدید
• گیجی و سردرگمی
• ضربان قلب نامنظم
• تکرر ادرار
• احساس تشنگی
• ضعف عضلانی

بهترین زمان استفاده از شربت لاکتولوز

همانند نحوه مصرف، زمان استفاده از لاکتولوز را نیز پزشک باید تعیین کند. پزشکان اغلب ۲ بار در روز یکبار صبح و دیگری شب مصرف این شربت را تجویز می‌کنند. بهتر است بین زمان‌های مصرف ۱۰ تا ۱۲ ساعت فاصله باشد؛ یعنی اگر اولین دوز ساعت ۸ صبح مورد مصرف قرار می‌گیرد، دوز بعدی در ساعت ۸ شب استفاده شود. لاکتولوز را می‌توان در کنار غذا یا با معده خالی مصرف کرد.

چه مدت طول می کشد تا لاکتولوز اثر کند ؟

اگر این دارو برای درمان یبوست استفاده شده باشد، ممکن است ۲۴ الی ۴۸ ساعت طول بکشد تا بتوانید اثرات نتیجه‌بخش آن را مشاهده کنید و حرکات طبیعی روده آغاز شود. برای انسفالوپاتی پورتال سیستمیک نیز اثرات دارو معمولا از ۲۴ ساعت بعد کم کم احساس می‌شود اما بعضی اوقات ممکن است این مدت زمان افزایش یابد. پس از مصرف این شربت، فرد باید ۲ تا ۳ بار در روز مدفوع نرم داشته باشد تا به بهبود این مشکل کمک شود.

عوارض مصرف لاکتولوز

لاکتولوز موجب خواب‌آلودگی نمی‌شود اما با این‌ حال ممکن است عوارض جانبی دیگری را به دنبال داشته باشد که از جمله آنها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• آروغ زدن
• گاز معده
• حالت تهوع
• گرفتگی عضلات

چنانچه این علائم خفیف باشند، مشکلی ایجاد نمی‌شود اما در صورتی‌که شدت یابند، باید در رابطه با آنها با پزشک مشورت کرد. همچنین در مواردی که فرد اسهال شدید داشته باشد و درد بسیار شدید معده را تجربه کند، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد. ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی دیگری نیز مشاهده شود که در رابطه با آنها نیز باید با پزشک مشورت داشت. مصرف طولانی مدت این دارو باعث ضعف عضلات روده شده و به‌نوعی روده‌ها را تنبل می‌کند. بنابراین اغلب بیش از یک هفته نباید از آن استفاده شود.

آیا شربت لاکتولوز باعث چاقی می شود ؟

این سوال ممکن است پرسش بسیاری از افراد باشد. در پاسخ باید گفت که مصرف لاکتولوز موجب افزایش وزن و چاقی نمی‌شود زیرا قابل هضم نیست و ارزش غذایی نیز ندارد. از آنجایی که مصرف این شربت به حل مشکل یبوست کمک می‌کند و گوارش و هضم غذا را بهبود می‌بخشد، می‌تواند سبب شود تا میل افراد به خوردن غذا بیشتر شود و در نتیجه مقدار غذای بیشتری مصرف کنند اما لاکتولوز عاملی برای چاق شدن نیست.

آیا لاکتولوز موجب آلرژی می شود ؟

در برخی از افراد لاکتولوز می‌تواند سبب بروز واکنش‌های آلرژیک شود. نشانه‌های حساسیت به این دارو مشکل در تنفس و تورم در ناحیه گلو و زبان است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم مصرف دارو باید قطع شود و در صورتی که علائم شدید باشد، با اورژانس تماس حاصل شود.

تداخل دارویی لاکتولوز

محلول خوراکی لاکتولوز می‌تواند با بعضی از داروها، ویتامین‌ها و گیاهان تداخل دارویی داشته باشد؛ به این معنا که مصرف همزمان این داروها با یکدیگر ممکن است سبب شود تا عملکرد آنها به خوبی صورت نگیرد و گاه حتی مضراتی را به دنبال داشته باشد. برای پیشگیری از تداخل دارویی باید لیستی از تمام داروها و مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید، در اختیار پزشک قرار دهید تا تداخل احتمالی آنها با Lactulose را مورد بررسی قرار دهد. داروهای زیر را همزمان با مصرف لاکتولوز استفاده نکنید:

• داروهای آنتی اسید
• آنتی بیوتیک‌هایی همچون نئومایسین
• برخی از مسکن‌ها

باز هم تاکید می‌کنیم ممکن است داروهای دیگری نیز با این دارو تداخل داشته باشند بنابراین مشورت با پزشک را فراموش نکنید.

مصرف در دوران بارداری و شیردهی

در مورد مصرف لاکتولوز در دوران بارداری تاکنون مطالعات کافی صورت نگرفته است تا بتوان به طور حتم بی‌خطر بودن آن را تائید کرد. اما مطالعات حیوانی نشان می‌دهند که این دارو روی جنین تاثیر خطرناکی نداشته و ایمن بوده است. از آنجایی که لاکتولوز از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود، بنابراین در مورد مصرف آن باید با پزشک مشورت کرد. ممکن است لازم باشد تا برای مدت زمانی که این دارو مصرف می‌شود، شیردهی را قطع کرد و یا به شیردهی ادامه داد و از داروی دیگری بهره گرفت.

موارد منع مصرف لاکتولوز

شربت لاکتولوز معمولا بدون عارضه است و در موارد نادر عوارضی را که در این مقاله به آنها اشاره شد، در افراد ایجاد می‌کند. اما به هر حال اگر عوارض یاد شده در بعضی از اشخاص شدت داشته باشد باید از ادامه مصرف دارو خودداری شود. در صورت انسداد روده و یا در مورد گالاکتوزمی (در صورت کمبود آنزیم متابولیزه کننده گالاکتوز) نیز از مصرف این شربت باید پرهیز شود. همچنین افرادی که به ترکیبات فعال موجود در این شربت حساسیت دارند، نباید آن را استفاده کنند.

موارد هشدار

به نکات زیر دقت کنید:

• شربت لاکتولوز را در یخچال یا دمای معمولی اتاق بین ۲ تا ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری کرده و از قرار دادن آن در فریزر بپرهیزید.
• در صورت تمایل می‌توانید لاکتولوز را با مقداری آب‌میوه، آب یا شیر ترکیب کرده و بعد مورد مصرف قرار داد؛ اما نکته اینجاست که باید آن را فورا بنوشید و برای بعد کنار نگذارید.
• این شربت را با همان قاشقی که درون جعبه قرار دارد، مورد استفاده قرار دهید.
• دارو را دور از گرما و رطوبت نگهداری نمایید.
• اگر فرد دیگری علائمی شبیه به شما دارد، لاکتولوز را خودسرانه به وی پیشنهاد ندهید زیرا این دارو حتما نیاز به نسخه پزشک دارد.
• دارو را دور از دسترس کودکان قرار دهید.

سخن پایانی

شربت لاکتولوز یکی از شربت‌هایی است که بیشتر به منظور بهبود مشکل یبوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآورده اثرات ملینی دارد و در اغلب افراد عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند. اما به هر حال اثر هر دارو در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است لاکتولوز نیز در برخی افراد سبب واکنش‌های آلرژیک یا عوارضی نگران‌کننده شود که در این صورت باید با پزشک مشورت کرد. آیا شما تجربه مصرف این شربت را دارید؟