اطلاعات تخصصی
موارد مصرف زیپراسیدون
درمان اسکیزوفرنی؛ درمان اپیزودهای حاد مانیک یا اپیزودهای ترکیبی اختلال دو قطبی با یا بدون سایکوز؛ درمان نگهدارنده اختلال دوقطبی در کنار Lithium یا Valproate؛ آژیتاسیون حاد در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی؛ به صورت off-label در سایکوز/ آژیتاسیون ناشی از آلزایمر هم مصرف دارد
مکانیسم اثر زیپراسیدون
Ziprasidone یک داروی آنتی سایکوتیک benzylisothiazolylpiperazine است. مکانیسم دقیق آن مشخص نیست اما مطالعات آزمایشگاهی رادیولیگاند نشان می دهد که Ziprasidone افینیتی بالایی به رسپتورهای D2، D3، 5-HT2A، 5-HT1A، 5-HT2C، 5-HT1D و آلفا1 آدرنرژیک دارد؛ افینیتی متوسط به رسپتورهای هیستامینی H1 داشته و هیچ گونه افینیتی به رسپتورهای آلفا 2 آدرنرژیک، بتا آدرنرژیک، 5-HT3، 5-HT4، کولینرژیک، mu، sigma یا بنزودیازپینی ندارد. Ziprasidone به عنوان آنتاگونیست رسپتورهای D2، 5-HT2A و 5-HT1D و آگونیست رسپتور 5-HT1A عمل می کند. Ziprasidone مهارکننده متوسط بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین هم هست.
فارماکوکینتیک زیپراسیدون
جذب: به خوبی جذب می شود، در صورت مصرف با غذا سطح سرمی به حدود 80% می رسد
فراهمی زیستی: 60% خوراکی و 100% عضلانی
زمان رسیدن به پیک: 6-8 ساعت (خوراکی)؛ کمتر از 60 دقیقه (عضلانی)
اتصال به پروتئین: 99% به آلبومین و آلفا 1 اسید گلایکوپروتئین
توزیع: Vd: 1.5L/kg
متابولیسم: کبدی، بیشتر از طریق احیای شیمیایی و آنزیمی به واسطه گلوتاتیون و آلدهید اکسیداز، یک سوم متابولیسم کلی توسط CYP3A4 (ماژور) و CYP1A2 (مینور) انجام می شود
نیمه عمر: 7 ساعت (خوراکی)؛ 2-5 ساعت (عضلانی)
دفع: مدفوع (66%)، ادرار (20%)
عوارض جانبی زیپراسیدون
*
عوارض شایع (%10<):
سیستم اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، واکنش خارج هرمی، سردرد، سرگیجه (شامل سبکی سر)
گوارشی: تهوع
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: افت فشارخون وضعیتی، درد قفسه سینه، افزایش فشارخون، تاکی کاردی، برادی کاردی، ادم صورت، آنژین صدری، ادم محیطی
سیستم اعصاب مرکزی: آکاتیزیا (بی قراری حرکتی)، اضطراب، هیپوستزی (اختلال حس لامسه)، آژیتاسیون، اختلال شخصیت، اختلال تکلم، فراموشی، آتاکسی، لرز، گیجی، دلیریوم (روان آشفتگی)، دیستونی (انقباض غیرعادی)، زمین افتادن، درد پهلو، رفتار خصمانه، هیپوترمی، سرگیجه، سندرم ترک، اختلال ارگاسم، فیبریلاسیون دهلیزی، اختلال جنسی در مردان، فلجی، بی خوابی
پوستی: راش پوستی، درماتیت قارچی، افزایش تعریق، کورک پوستی، حساسیت پوست به نور، ریزش مو، درماتیت تماسی، کبودی، اگزما، درماتیت اکسفولیاتیو، راش ماکولوپاپولار، کهیر، درماتیت وزیکولوبولوز
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش وزن، پیدایش آلبومین در ادرار، آمنوره، کم آبی بدن، پیدایش گلوکز در ادرار، افزایش کلسترول خون، افزایش قندخون، خونریزی شدید و طولانی قاعدگی، کاهش پتاسیم خون، افزایش لاکتات دهیدروژناز، عطش
گوارشی: یبوست، سوء هاضمه، استفراغ، خشکی دهان، اسهال، ریزش غیرارادی بزاق (سیالوره)، درد شکمی، بی اشتهایی، قاعدگی دردناک، اختلال در بلع، سندرم بوکوگلوسال
ادراری تناسلی: خون در ادرار، ضعف جنسی، ترشح شیر (زنان)، پریاپیسم، احتباس ادرار
هماتولوژی و انکولوژی: خونریزی مقعدی، آنمی، افزایش سطح ائوزینوفیل، لکوسیتوز، لکوپنی، لنفادنوپاتی
کبدی: افزایش سطح سرمی آلکالین فسفاتاز، افزایش سطح سرمی آنزیم های ترانس آمیناز
ازدیاد حساسیت: ادم زبان
موضعی: درد محل تزریق
عصبی، عضلانی و اسکلتی: ضعف، درد عضلانی، خواب رفتگی اندام، اختلال در راه رفتن، آکینزی، کره آتتوز (حرکات پیچشی انتهایی اندام)، دیس آرتری (گفتارفلجی)، دیس کینزی، هایپرکینزی (پرجنبشی)، هیپوکینزی، هیپوتونی (ضعف عضلانی)، نوروپاتی، لرزش، پرش عضلات، سفتی چرخ دنده ای عضلات، هایپرتونی، افزایش کراتین فسفوکیناز، التهاب پوشش تاندون
چشمی: اختلال بینایی، دوبینی، بحران اکولوژیریک (انحراف غیرارادی چشم به بالا)، التهاب پلک، آب مروارید، کونژنکتیویت، هراس از نور، خشکی چشم
گوشی: وزوز گوش
کلیوی: ادرار زیاد
تنفسی: عفونت مجاری تنفسی، رینیت، سرفه، فارنژیت، تنگی نفس، علائم شبه آنفلونزا، خون دماغ، پنومونی
متفرقه: صدمات غیر مترقبه، تب، تصادف با وسایل نقلیه
تداخلات دارویی زیپراسیدون
*مشخصات کلی تداخلات:
– تشدید اثرات تضعیف‌کننده CNS
– کاهش اثرات مرکزی هیستامین
– آنتاگونیست دوپامین
– تشدید اثرات خارج هرمی
-تشدید هایپرگلایسمی
– تشدید هایپرپرولاکتینمی (ضعیف)
– تشدید هیپودوپامینرژیک
– تشدید اثرات کاهنده فشارخون
– کاهش آستانه تشنج
– افزایش فاصله QT (شناخته‌شده)
– تشدید اثرات سروتونرژیک
تداخلات رده X (پرهیز):
آمیسولپرید (خوراکی)، آزلاستین (نازال)، بروموپرید، برومپریدول، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، دمپریدون، دروپریدول، انترکتینیب، فکسینیدازول، فلوپنتیکسول، متوکلوپرامید، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، نیلوتینیب، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، پیپراکین، پیریبدیل، پروبوکول، مهارکننده‌های قوی CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، کوئتیاپین، ریبوسیکلیب، اسپارفلوکساسین، سولپیرید، تالیدومید، تیوریدازین
کاهش اثرات داروها توسط زیپراسیدون:
آمفتامین‌ها، داروهای ضد دیابت، داروهای ضد پارکینسون (آگونیست دوپامین)، گوانتیدین، پیریبدیل، کیناگولید
کاهش اثرات زیپراسیدون توسط داروها:
کابرگولین، کاربامازپین، لیتیم، پیریبدیل
افزایش اثرات داروها توسط زیپراسیدون:
الکل (اتیل)، آمی‌فامپریدین، آمیودارون، آرسنیک تری اکسید، آستمیزول، آزلاستین (نازال)، آزیترومایسین (سیستمیک)، بداکیلین، بپریدیل، بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، کلروکین، کلرپرومازین، سیزاپراید، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، کلوزاپین، تضعیف‌کننده‌های CNS، داساتینیب، دلامانید، دمپریدون، فرآورده‌های حاوی دوکسپین، دروندارون، اریترومایسین (سیستمیک)، اس سیتالوپرام، فلکاینید، فلوکونازول، فلونیترازپام، فلوپنتیکسول، گادوبنات دی مگلومین، هالوفانترین، هالوپریدول، اینوتوزومب اوزوگامایسین، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، ایووسیدنیب، لوفکسیدین، مکیتازین، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متی‌روسین، میدوستارین، موکسی‌فلوکساسین (سیستمیک)، نیلوتینیب، الانزاپین، اندانسترون، آگونیست های اپیوئید، اورفنادرین، اوسیمرتینیب، اکسی کدون، پارالدهید، پنتامیدین (سیستمیک)، پیلسیکاینید، پیموزاید، پیپراکین، پروبوکول، کوئتیاپین، کینین، ریبوسیکلیب، ریسپریدون، داروهای سروتونرژیک (با خطر بالا)، سدیم استیبوگلوکونات، اسپارفلوکساسین، سولپیرید، سوورکسانت، تالیدومید، تیوریدازین، ومورافنیب، زولپیدم
افزایش اثرات زیپراسیدون توسط داروها:
مهارکننده‌های استیل کولین استراز (مرکزی)، آلیزاپرید، آمیسولپرید (خوراکی)، داروهای کاهنده فشارخون، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، بوپروپیون، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، دیوتترابنازین، دایمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، دروپریدول، انکورافنیب، انترکتینیب، اریترومایسین (سیستمیک)، اسکتامین، فکسینیدازول، فینگولیمود، فلوکونازول، جمی‌فلوکساسین، گیلتریتینیب، هیدروکسی‌زین، گیاه کاوا، لمبورکسانت، فرآورده‌های حاوی لووفلوکساسین (سیستمیک)، لیتیم، منیزیم سولفات، متادون، متوتری‌مپرازین، متیل‌فنیدات، متوکلوپرامید، متی‌روسین، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، اوکسوممازین، پرامپانل، پروپافنون، داروهای طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط – پرهیز)، داروهای طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط – احتیاط)، داروهای ضد آریتمی های کلاس IA طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، داروهای ضد آریتمی های کلاس III طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های کیناز طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های متوسط CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، مهارکننده‌های قوی CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، روفینامید، داروهای سروتونرژیک (با خطر بالا)، سدیم اکسیبات، ترفنادین، تترابنازین، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، تری‌مپرازین
تداخلات با غذا:
در صورت مصرف همزمان همراه وعده غذایی با حداقل 500 کالری، سطوح سرمی دارو حدود 80 درصد افزایش می‌یابد. راهکار: همراه با وعدهی غذایی اصلی با حداقل 500 کالری مصرف شود.
هشدار ها زیپراسیدون
منع مصرف: بیش حساسیتی؛ داروها یا بیماری هایی که فاصله QT را افزایش می دهند؛ انفارکتوس میوکاردی حاد؛ نارسایی قلبی جبران نشده
احتیاط:
داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک تغییرات متابولیک ایجاد می کنند (مثل هایپرگلایسمی، دیس لیپیدمی و افزایش وزن) که همگی ریسک عوارض قلبی عروقی را افزایش می دهد
هایپرگلایسمی در برخی موارد شدید بوده و منجر به کتواسیدوز، کمای هایپراوسمولار یا مرگ می شود؛ گلوکز خون بیماران پرخطر مانیتور شود
سندروم بدخیم نورولپتیک در استفاده از داروهای آنتی سایکوتیک گزارش شده است
تاردیو دیس کینزیا، واکنش های دیستونیک حاد، سودوپارکینسونیسم یا آکاتیزیا به صورت حاد یا مزمن رخ می دهد
در صورتی که راش بدون علت مشخصی رخ داد دارو قطع شود
واکنش های دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS) گزارش شده است؛ DRESS شامل ترکیبی از سه یا چند مورد از موارد زیر است: واکنش پوستی (مثل راش یا درماتیت اگزفولیاتیو)، ائوزینوفیلی، تب، لمفادنوپاتی و یک یا چند واکنش سیستمیک مثل هپاتیت، نفریت، پنومونیت، میوکاردیت و پریکاردیت؛ DRESS گاهی کشنده است؛ در صورت شک به DRESS دارو قطع شود
واکنش های پوستی مثل سندروم استیونس جانسون گزارش شده است؛ واکنش های پوستی شدید گاهی کشنده هستند، در صورت شک به این نوع واکنش ها دارو قطع شود
موارد نادر پریاپیسم گزارش شده است
ممکن است هایپوتنشن ارتواستاتیک بدهد
تلاش برای خودکشی از ویژگی های بیماری سایکوتیک یا دوقطبی است، بیماران پرخطر همزمان با دارودرمانی باید تحت نظارت دقیق باشند
آنتاگونیست های دوپامین2 سطح پرولاکتین را بالا می برند؛ هایپرپرولاکتینمی طولانی مدت در صورتی که منجر به هایپوگنادیسم شود، تراکم استخوانی را کاهش می دهد
لوکوپنی/ نوتروپنی و آگرانولوسیتوز گزارش شده است؛ ریسک فاکتورهای احتمالی برای لوکوپنی/ نوتروپنی عبارتند از تعداد کم گلبول های سفید (WBC) و سابقه لوکوپنی/ نوتروپنی ناشی از دارو
اگر بیمار سابقه کانت WBC بسیار پایین یا لوکوپنی/ نوتروپنی ناشی از دارو دارد، CBC بیمار را به طور منظم در اولین ماه های درمان چک کنید؛ در صورت بروز اولین علائم کاهش قابل توجه WBC به <1000/µL و در صورت نبود سایر علل زمینه ساز، دارو را قطع کنید و WBC را تا زمان بهبودی کامل مانیتور کنید
داروهای آنتی سایکوتیک با بی تحرکی مری و آسپیراسیون در ارتباط هستند؛ در بیمارانی که در معرض خطر پنومونی هستند، احتیاط شود
می تواند باعث افزایش طول QT و در نتیجه آریتمی بطنی بدخیم (torsade de pointes) و مرگ ناگهانی شود؛ در بیمارانی که QTc > 500msec دارند دارو قطع شود؛ عدم تعادل الکترولیتی به خصوص هایپوکالمی یا هایپومنیزیمی قبل و در طول درمان اصلاح شود
Sedative متوسط تا قوی است؛ در صورت نیاز به کار با تجهیزات سنگین احتیاط شود
در نارسایی کبدی احتیاط شود
ممکن است در تنظیم دمای بدن اختلال ایجاد کند؛ در تماس با گرما، تمرینات ورزشی شدید، دهیدراسیون یا مصرف داروهایی که اثرات آنتی کولینرژیک دارند، احتیاط شود
توصیه های دارویی زیپراسیدون
لازم است دارو دقیقاً مطابق دستور پزشک مصرف شود
تا زمان مشخص شدن اثرات دارو در بدن، از رانندگی، کار با تجهیزات خطرناک اجتناب شود
داروهای همزمان، رژیم غذایی و ترکیبات گیاهی و هرگونه بیماری همزمان (مثل دیابت، تشنج، دمانس) به پزشک اطلاع داده شود
حین درمان با Ziprasidone از مصرف الکل اجتناب شود
از افزایش حرارت بدن یا دهیدراسیون اجتناب شود
در صورتی که بیمار قصد باردار است یا قصد بارداری یا شیردهی دارد باید به پزشک اطلاع دهد
