همه ما باید روش‌های پیشگیری از سکته مغزی و علائم آن را بشناسیم تا بتوانیم به‌موقع از خود و عزیزانمان محافظت کنیم. ما برای کسب اطلاعات صحیح در این زمینه به سایت مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی آمریکا (NINDS) مراجعه کرده و مقاله حاضر را ارائه کرده‌ایم. فهرست مطالب ارائه شده به صورت زیر است:
- مقدمه
- سکته مغزی چیست؟
- علائم هشداردهنده
- ریسک فاکتورهای سکته مغزی چیست؟
- روش های پیشگیری از سکته مغزی چیست؟
مقدمه
اگر مانند اکثر آمریکایی‌ها هستید، حتماً برای آینده خود برنامه‌ریزی می‌کنید. وقتی مشغول به کاری می‌شوید، نقشه سود و مزایای آن را بررسی می‌کنید. هنگام خرید خانه، موقعیت و وضعیت آن را در نظر می‌گیرید تا سرمایه‌گذاری شما ایمن باشد. امروزه بیشتر آمریکایی‌ها برای پیشگیری از سکته مغزی، آلزایمر و … از مهمترین دارایی خود – یعنی از مغزشان – محافظت می‌کنند. آیا شما هم اینطور هستید؟
سکته مغزی به عنوان چهارمین قاتل اصلی در ایالات متحده رتبه‌بندی می‌شود. سکته مغزی می‌تواند برای افراد و خانواده‌هایشان مشکلات و دردسرهای زیادی درست کند و استقلال آن‌ها را از بین ببرد. این بیماری شایع‌ترین علت ناتوانی در بزرگسالان است. سالانه تقریباً ۷۹۵،۰۰۰ آمریکایی سکته می‌کنند و حدود ۱۶۰،۰۰۰ نفر به دلایلی که به سکته مغزی مربوط است می‌میرند.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یا “حمله مغزی” زمانی رخ می‌دهد که گردش خون در مغز از کار بیفتد. سلول‌های مغزی ممکن است در اثر کاهش جریان خون و در نتیجه کمبود اکسیژن بمیرند. دو نوع سکته مغزی وجود دارد: سکته‌های مغزی ناشی از انسداد جریان خون و سکته‌های مغزی ناشی از خونریزی مغزی. انسداد یک رگ در مغز یا گردن، که سکته مغزی ایسکمیک نامیده می‌شود، شایع‌ترین علت سکته مغزی بوده و مسئول حدود ۸۰ درصد سکته‌های مغزی است. این انسدادها از سه حالت ناشی می‌شوند: تشکیل لخته در رگی در مغز یا گردن، که ترومبوز نامیده می‌شود. حرکت لخته از قسمت دیگری از بدن مانند قلب به مغز، که آمبولی نامیده می‌شود. یا تنگی شدید شریانی در خود مغز یا شریانی که به مغز منتهی می‌شود، که انسداد (stenosis) نامیده می‌شود. خونریزی در مغز یا مکانی نزدیک به مغز باعث نوع دوم سکته مغزی می‌شود که سکته مغزی هموراژیک نامیده می‌شود.
دو مرحله کلیدی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا خطر مرگ یا ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی را کاهش دهید:
- عوامل خطر سکته مغزی را کنترل کنید
- علائم هشداردهنده سکته مغزی را بشناسید
علائم هشداردهنده
نشانه‌های هشداردهنده درواقع سرنخ هایی هستند که بدن‌تان به شما ارسال می‌کند و می‌گوید که اکسیژن کافی در مغز شما وجود ندارد. نکته مهم: اگر یک یا چند مورد از علایم زیر – علائم سکته یا “حمله مغزی“- را مشاهده کردید، منتظر نمانید و فوراً با اورژانس تماس بگیرید!
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پاها، به‌ویژه در یک طرف بدن
- کاهش هوشیاری ناگهانی یا مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم
- مشکل ناگهانی در راه رفتن، سرگیجه یا از دست دادن تعادل یا هماهنگی بین اعضای بدن
- سردرد شدید ناگهانی بدون علت مشخص
علائم خطر دیگر که ممکن است رخ دهند شامل دوبینی، خواب‌آلودگی و حالت تهوع یا استفراغ است. گاهی اوقات علائم هشداردهنده ممکن است فقط چند لحظه خود را نشان داده و سپس ناپدید شوند. این علائم کوتاه، که با عنوان حملات ایسکمیک گذرا شناخته می‌شوند، گاهی اوقات “سکته مغزی کوچک” نامیده می‌شوند. هرچند این علایم بسیار کوتاه هستند، اما خبر از یک مشکل جدی می‌دهند که بدون اقدامات پزشکی از بین نمی‌رود. متأسفانه شواهد نشان می‌دهد، بسیاری از مردم این علایم کوتاه‌مدت را نادیده می‌گیرند. اما باید بدانید که توجه به این علائم می‌تواند زندگی یک فرد و خانواده‌اش را نجات دهد.
Photo by Anna Shvets from Pexels
ریسک فاکتورهای سکته مغزی چیست؟
ریسک فاکتور یک وضعیت یا رفتار است که بیشتر در افرادی که به یک بیماری مبتلا هستند یا در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن هستند، رخ می‌دهد تا افرادی که به آن بیماری مبتلا نیستند. اگر شما یک ریسک فاکتور مربوط به سکته مغزی را دارید به این معنی نیست که حتماً سکته می‌کنید. از طرف دیگر، نداشتن این ریسک فاکتورها نیز به این معنی نیست که شما دچار سکته نخواهید شد. داشتن تعدادی از این ریسک فاکتورها در درجات مختلف، به این معنی است که خطر سکته مغزی در شما افزایش می‌یابد.
باید بدانید که برخی از ریسک فاکتورهای سکته مغزی را نمی‌توان با استفاده درمان‌های دارویی یا تغییر سبک زندگی اصلاح کرد. این ریسک فاکتورها عبارتند از:
- سن
- جنسیت
- نژاد
- سابقه خانوادگی
سن: سکته مغزی می‌تواند در همه گروه‌های سنی اتفاق بیفتد. مطالعات و تحقیقات این حوزه نشان می‌دهد که خطر سکته مغزی در سنین ۵۵ تا ۸۵ سالگی به ازای هر دهه از زندگی دو برابر می‌شود. اما سکته مغزی در سنین کودکی یا نوجوانی نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. نکته جالب درمورد سکته مغزی این است که درست است که سکته مغزی غالباً یکی از بیماری‌های دوران پیری در نظر گرفته می‌شود، اما خطر سکته مغزی در دوران نوزادی بیشتر است (این دوران شامل چند ماه آخر دوران جنینی و چند هفته اول پس از تولد می‌شود).
جنسیت: در سنین پایین و میانسالی مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سکته مغزی هستند، اما در سنین بالاتر این اختلاف یکنواخت‌تر شده و زنان بیشتری بر اثر سکته مغزی جان‌شان را از دست می‌دهند.
نژاد: افرادی که از نژادهای خاصی هستند بیشتر در معرض سکته مغزی هستند. در ایالات متحده، در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، حتی در بزرگسالان جوان و میانسال نیز سکته مغزی شایع‌تر و کشنده‌تر است. مطالعات نشان می‌دهد که میزان سکته مغزی در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و آمریکایی‌های اسپانیایی‌تبار تقریبا دو برابر بیشتر از قفقازی‌ها است و از دهه ۱۹۹۰میزان بروز سکته مغزی در سفیدپوستان کاهش یافته است، اما برای اسپانیایی‌تباران یا سیاه‌پوستان آمریکایی کاهشی نداشته است. یک ریسک فاکتور مهم در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بیماری‌های گویچه‌های داسی‌شکل است که می‌تواند باعث تنگی عروق و ایجاد اختلال در جریان خون شود. میزان بروز انواع سکته مغزی در نژادهای مختلف نیز بسیار متفاوت است.
سابقه خانوادگی در سکته مغزی: به نظر می‌رسد که ابتلا به سکته مغزی در برخی از خانواده‌ها بیشتر است. احتمالاً عوامل متعددی در ایجاد سکته مغزی در خانواده ها نقش دارد. ممکن است اعضای یک خانواده از نظر ژنتیکی برخی از ریسک فاکتورهای سکته مغزی را داشته باشند، مثل استعداد ارثی در داشتن فشار خون بالا یا دیابت. علاوه‌براین تأثیر سبک زندگی مشترک در بین اعضای یک خانواده نیز می‌تواند در سکته مغزی خانوادگی موثر باشد.
روش های پیشگیری از سکته مغزی چیست؟
برخی از مهمترین روش‌های پیشگیری از سکته مغزی و ریسک فاکتورهای این بیماری که قابل درمان و پیگیری هستند عبارتند از:
فشار خون بالا
تاکنون یکی از اساسی‌ترین ریسک فاکتورهای سکته مغزی فشار خون بالا بوده است. بالا بودن فشار خون باعث افزایش ۲ تا چهار برابری خطر سکته مغزی قبل از ۸۰ سالگی می‌شود. اگر دارای فشار خون بالا هستید، حتماً باید با پزشکتان مشورت کنید شما و برای کاهش آن و قرار گرفتن در محدوده‌ی طبیعی به یک استراتژی فردی برسید. برخی از روش‌هایی که در کاهش فشار خون موثر هستند:
- وزن خود را در محدوده وزن مناسب و سلامتی حفظ کنید.
- از مصرف داروهایی که باعث افزایش فشار خون می‌شوند اجتناب کنید.
- اصول تغذیه صحیح را رعایت کنید: میزان مصرف نمک را کاهش و میزان مصرف میوه و سبزیجات را افزایش دهید بخورید تا پتاسیم بیشتری در رژیم غذایی خود داشته باشید.
- میزان تحرک و ورزش خود را بیشتر کنید.
- از توصیه‌های پزشکتان تبعیت کنید و داروهای تجویز‌شده برای کاهش فشار خون را مصرف کنید. کنترل فشار خون به شما کمک می‌کند تا از بیماری‌های قلبی، دیابت و نارسایی کلیه جلوگیری کنید.
سیگار کشیدن
با ترک سیگار در هر سنی که هستید به پیشگیری از سکته مغزی کمک کنید. سیگار کشیدن احتمال رخ دادن سکته مغزی ایسکمیک را دو برابر و احتمال رخ دادن سکته مغزی هموراژیک را تا چهار برابر افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن با تجمع چربی یاتصلب شرایین در شریان کاروتید که شریان اصلی گردن است و خون را به مغز می‌رساند مرتبط است. انسداد این شریان عامل اصلی سکته مغزی در ایالات متحده است. نیکوتین موجود در سیگار فشار خون را نیز افزایش می‌دهد. کربن مونوکسید ناشی از سیگار کشیدن، میزان اکسیژنی که از طریق خون به مغز می‌رسد را کاهش می‌دهد و دود سیگار باعث غلیظ شدن خون شده و احتمال لخته شدن آن را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن باعث ایجاد گشاد شدن رگ‌ها هم می‌شود. اگر برای ترک سیگار به پزشک مراجعه کنی او می‌تواند راهکارها و داروهایی را به شما توصیه کند که به شما در ترک سیگار کمک می‌کند. در هر سنی که هستید با ترک سیگار، خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی، بیماری‌های قلبی و انوع سرطان‌ها از جمله سرطان ریه را کاهش خواهید داد.
Photo by Irina Iriser from Pexels
بیماری قلبی
اختلالات شایع قلبی مانند بیماری عروق کرونر، نقص دریچه‌های قلب، ضربان نامنظم قلب (فیبریلاسیون دهلیزی) و بزرگ شدن یکی از حفره‌های قلب ممکن است منجر به لخته شدن خون شده و عروق داخل یا منتهی به مغز را مسدود کنند. فیبریلاسیون دهلیزی که در افراد مسن بیشتر شایع است، یکی از چهار علت سکته مغزی بعد از ۸۰ سالگی است که بیشتر باعث مرگ یا ناتوانی ناشی از سکته مغزی است. شایع‌ترین بیماری مربوط به عروق خونی تصلب شرایین است. فشار خون بالا باعث ایجاد تصلب شرایین شده و منجر به آسیب مکانیکی به دیواره رگ‌ها خواهد شد. ممکن است پزشک شما برای جلوگیری از تشکیل لخته خون داروهایی مانند آسپرین را تجویز کند. در صورتی که نشانه‌ها و مشخصات بیماری شما خطرناک باشد احتمالا پزشکتان برای پاکسازی عروق گردن جراحی را توصیه می‌کند. اگر بیش از ۵۰ سال سن دارید، دانشمندان NINDS معتقد هستند که شما و پزشکتان باید درمورد درمان با آسپرین مشورت کرده و با توجه به شرایط تصمیم بگیرید. درواقع پزشکتان می‌تواند ریسک فاکتورهای شما را بررسی کرده و به شما در این تصمیم که آیا مصرف آسپرین یا دیگر داروهای رقیق‌کننده خون برای شما مفید خواهد بود یا نه، کمک کند.
علائم هشداردهنده حملهٔ ایسکمی گذرا یا سکته مغزی
اگر حملهٔ ایسکمی گذرا (TIA مخفف transient ischemic attack) را تجربه می‌کنید، بلافاصله به اورژانس خبر دهید. اگر قبلاً حملهٔ ایسکمی گذرا یا سکته مغزی داشته‌اید، خطر ابتلا به سکته مغزی در شما چندین برابر بیشتر از افرادی است که این موارد را هرگز تجربه نکرده‌اند. درواقع اگر در گذشته سکته کرده اید، بسیار مهم است که خطر سکته دوم را کم کنید.
خطر سکته دوم می‌تواند دو برابر بدتر از خطر سکته اول باشد.
دیابت
از منظر ابتلا به سکته مغزی و بیماری‌های قلبی عروقی، داشتن دیابت معادل با ۱۵ سال افزایش سن است. ممکن است فکر کنید این بیماری فقط بر توانایی بدن در استفاده از قند یا گلوکز تأثیر می‌گذارد. اما باید بدانید که این بیماری باعث ایجاد تغییرات مخربی در رگ‌های خونی سراسر بدن از جمله مغز نیز خواهد شد. همچنین اگر سطح گلوکز خون شما در هنگام سکته مغزی بالا باشد، معمولاً آسیب‌های مغزی شدیدتر و گسترده‌تر از زمانی است که قند خون شما به خوبی کنترل می‌شود. داشتن فشار خون بالا در بین بیماران دیابتی شایع است و خطر سکته مغزی در آن‌ها را افزایش می‌دهد.
درواقع درمان دیابت می‌تواند شروع دردسرها و عوارض مربوط به سکته را به تاخیر بیندازد.
عدم تعادل در کلسترول خون
لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL مخفف Low-density lipoprotein )، کلسترول (یک ماده چربی) را در خون منتقل حمل کرده و به سلول‌های بدن می‌رساند. LDL بالا می‌تواند باعث تجمع کلسترول در رگ‌ها شده و منجر به تصلب شرایین شود. تصلب شرایین درواقع علت اصلی تنگ شدن رگ‌ها است که می‌تواند منجر به حمله قلبی و سکته مغزی شود.
چاقی و نداشتن تحرک بدنی
برای پیشگیری از سکته مغزی باید حواستان به وزن، میزان تحرک بدنی و ورزش باشد. چاقی و نداشتن تحرک بدنی با ابتلا به فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی ارتباط دارد. نسبت دور کمر به دور باسن بالاتر از میزان متوسط توصیه‌شده توسط مراجع علمی، خطر سکته مغزی ایسکمیک را تا سه برابر افزایش می‌دهد.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منبع : مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی آمریکا
(National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS), Brain Basics: Preventing Stroke, Date last modified: Thu, 2020-04-16 15:57)
