روش‌های درمان سکته مغزی و توانبخشی پس از آن

امروزه روش‌های درمان سکته مغزی بسیار توسعه یافته و موارد بسیاری را شامل می‌شود. دانشمندان موسسات تحقیقاتی به دنبال شناخت بهتر سکته مغزی، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری از سکته مغزی، درمان و توانبخشی بعد از آن هستند. در این مقاله با گوشه‌ای از یافته‌های دانشمندان آشنا خواهم شد. با ما همراه باشید.

فهرست مطالب ارائه‌شده به صورت زیر است:

• سکته مغزی چیست؟
• علائم و نشانه‌های هشداردهنده سکته مغزی چیست؟
• عوارض شایع سکته مغزی چیست؟
• مشکلات حرکتی عضلات (اختلال حسی حرکتی)
• مشکلات مربوط به توانایی‌های شناختی، تفکر و حافظه
• مشکلات در صحبت کردن یا درک گفتار
• مشکلات احساسی
• مشکلات درد و احساس
• انواع مختلف سکته مغزی
• سکته مغزی ایسکمیک
• سکته مغزی هموراژیک
• حمله ایسکمی گذرا چیست؟
• چه کسانی در خطر سکته مغزی هستند؟
• زنان و سکته مغزی
• کودکان و سکته مغزی
• عوامل خطر سکته مغزی چیست؟
• عوامل خطر تغییرناپذیر
• سن
• جنسیت
• سابقه خانوادگی
• نژاد
• “کمربند سکته مغزی“
• سکته مغزی یا حمله قلبی پیشین
• عوامل خطر قابل تغییر
• فشار خون بالا
• فیبریلاسیون دهلیزی
• سطح کلسترول
• دیابت
• سیگار کشیدن
• عدم تحرک بدنی و چاقی
• آسیب های سر و گردن
• سوء مصرف مواد مخدر
• تشخیص سکته مغزی
• درمان‌های سکته مغزی ایسکمیک
• داروها
• روش‌های جراحی و درون عروقی
• پیشگیری از سکته مغزی
• برداشتن لخته
• درمان سکته مغزی هموراژیک
• خونریزی زیر عنکبوتیه آنوریسم
• خونریزی داخل مغزی
• توانبخشی
• چه تحقیقاتی در این حوزه در حال انجام است؟
• NIH StrokeNet
• درمان‌های جدید و موثرتر

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی درواقع یک حمله مغزی – قطع ناگهانی جریان پیوسته‌ی خون به مغز – و یک فوریت پزشکی است. سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز مسدود یا تنگ می‌شود یا هنگامی‌که رگ خونی منفجر شده و خون به مغز نشت می‌کند. درست مانند حمله قلبی، سکته مغزی نیز نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

بعد از سکته مغزی برخی از سلول‌های مغزی می‌میرند زیرا اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای عملکرد خود را دریافت نمی‌کنند. برخی دیگر از سلول‌های مغزی در اثر خونریزی ناگهانی در داخل یا اطراف مغز آسیب می‌بینند و می‌میرند. برخی از سلول‌های مغزی به سرعت می‌میرند اما بسیاری از آن‌ها در حالت تضعیف‌شده طی چند ساعت باقی می‌مانند. سکته مغزی در عرض چند دقیقه تا چند ساعت باعث آسیب دائمی به مغز می‌شود.

در سکته مغزی، “زمان پادشاه است“، به این معنی که هر چه درمان را زودتر شروع کنید، وضعیت بهتری خواهید داشت. آگاهی از علائم سکته مغزی و تماس فوری با اورژانس می‌تواند به نجات بستگان، همسایه یا دوستان شما کمک کند. با درمان به موقع می‌توان این سلول‌ها را نجات داد و آسیب را تا حد زیادی کاهش داده و حتی معکوس کرد.

سکته مغزی قابل پیشگیری و قابل درمان است. ایجاد تغییر در شیوه زندگی و دریافت مراقبت‌های منظم پزشکی می‌تواند به جلوگیری از سکته مغزی کمک کرده و خطر ابتلا به سایر اختلالات مانند زوال عقل، بیماری‌های قلبی و دیابت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

علائم و نشانه‌های هشداردهنده سکته مغزی چیست؟

علائم هشداردهنده سکته مغزی راهنماهایی هستند که به بدن ما هشدار می‌دهند اکسیژن کافی به مغز ارسال نمی‌شود. کلید تشخیص علائم سکته مغزی این است که این علایم به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند.

ممکن است افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند متوجه نشوند که چه اتفاقی دارد برای آن‌ها می افتد یا به اشتباه تصور کنند که اگر این علائم را نادیده بگیرند مشکل برطرف خواهد شد. حتی وقتی افراد متوجه می‌شوند که مشکلی در وضعیت سلامتی‌شان وجود دارد، ممکن است نتوانند به‌تنهایی با اورژانس تماس بگیرند. ممکن است اطرافیان آن‌ها نیز از آنچه در حال رخ دادن است، اطلاع نداشته باشند، اما متوجه شوند که چیزی اشتباه است. بنابراین در صورت بروز یک یا چند مورد از علائم زیر بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:

• بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پاها به‌ویژه در یک طرف بدن
• گیجی ناگهانی، مشکل در صحبت کردن یا درک کردن، از دست دادن ناگهانی بینایی یا مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم
• مشکلات ناگهانی در راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی
• سردرد ناگهانی شدید بدون علت مشخص
• به‌ندرت ممکن است افرادی که سکته مغزی را تجربه می‌کنند دچار اختلال در جهت‌گیری یا از دست دادن حافظه، تهوع، سرگیجه یا استفراغ نیز شوند.

گاهی اوقات علائم هشداردهنده ممکن است فقط چند لحظه ادامه داشته و سپس ناپدید شوند. این علائم ممکن است نشان دهد فرد دچار سکته مغزی جزئی یا حمله ایسکمی گذرا شده است.

Photo by Vidal Balielo Jr. from Pexels

عوارض شایع سکته مغزی چیست؟

مغز توسط یکی از غنی‌ترین شبکه‌های عروق خونی بدن تغذیه می‌شود. انسداد یا پارگی یکی از این رگ‌های خونی ممکن است در هر ناحیه‌ای از مغز رخ دهد. از آنجا که هر ناحیه وظایف متفاوتی را بر عهده دارد، بسته به نوع، شدت و محل سکته مغزی، عوارض سکته مغزی می‌تواند از ناتوانی‌های خفیف تا شدید متغیر باشد. همچنین این عوارض ممکن است موقتی یا دائمی باشند.

به عنوان مثال، ساقه مغز عملکردهای حیاتی مانند تنفس، فشار خون و ضربان قلب را کنترل می‌کند و مغز را با بقیه بدن متصل می‌کند. سکته مغزی در ساقه مغز می‌تواند کشنده باشد یا فرد را در حالت “قفل” قرار دهد که در آن فرد فلج شده و نمی‌تواند صحبت کند و فقط می‌تواند چشم‌ها را به بالا و پایین حرکت دهد.

مشکلات حرکتی عضلات (اختلال حسی‌حرکتی)

ناتوانی (پارسیز (paresis) یا ضعف عضله) یا فلج (پلژی) یک عارضه شایع پس از سکته مغزی است. فلج یا ضعف ممکن است فقط روی صورت، بازو یا پا تأثیر بگذارد، یا ممکن است به صورت کامل یک طرف بدن و صورت را درگیر کند. مشکلات حرکتی می‌تواند ناشی از آسیب به قسمتی از مغز باشد که تعادل و هماهنگی را کنترل می‌کند. فردی که سکته کرده است ممکن است در ساده‌ترین فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی، لباس پوشیدن، غذا خوردن و استحمام دچار مشکل شود. برخی از افراد مبتلا به سکته مغزی مشکل بلع نیز دارند که به آن دیسفاژی می‌گویند.

مشکلات مربوط به توانایی‌های شناختی، تفکر و حافظه

سکته مغزی می‌تواند مشکلاتی در تفکر، آگاهی، توجه، یادگیری، قضاوت و حافظه ایجاد کند. برخی از افراد مبتلا به سکته مغزی دارای سندرم “بی‌توجهی” هستند، به این معنی که آن‌ها از یک طرف بدن خود (معمولاً سمت چپ) یا یک طرف میدان بینایی‌شان اطلاعی ندارند و از این مشکل هم بی‌اطلاع هستند. فرد مبتلا به سکته مغزی ممکن است از محیط پیرامون خود بی‌خبر باشد یا از مشکلات شناختی، احساسی و/یا رفتاری ناشی از سکته مغزی‌اش آگاه نباشد. برخی از افراد دچار کاهش دائمی عملکردهای شناختی می‌شوند که به آن اختلال شناختی عروقی (VCI) گفته می‌شود. این مشکل در حالت شدید، زوال عقل عروقی نامیده می‌شود، اما این مشکل درواقع به کاهش تدریجی عملکرد ذهنی در طول زمان ناشی از سکته‌های متعدد که برخی از آن‌ها خاموش (بدون علائم قابل توجه) هستند، اشاره دارد. به نظر می‌رسد VCI در درجه اول بر عملکرد اجرایی مغز تأثیر می‌گذارد – توانایی برنامه‌ریزی فعالیت ها از لباس پوشیدن در صبح گرفته تا مدیریت داروها، امور مالی یا مذاکره درمورد یک معامله تجاری. کنترل عوامل خطر می‌تواند خطر اختلال شناختی عروقی و زوال عقل را کاهش دهد.

مشکلات در صحبت کردن یا درک گفتار

افرادی که سکته مغزی کرده‌اند اغلب در صحبت کردن یا درک زبان دچار مشکل هستند. این مشکل اغلب با مشکلات در خواندن و نوشتن همراه است. در بیشتر افراد، مشکلات زبان ناشی از آسیب به نیمکره چپ مغز است و آسیب شدید می‌تواند منجر به ناتوانی کامل در صحبت کردن یا درک شود.

اختلال در گفتار به دلیل ضعف یا ناهماهنگی ماهیچه‌های درگیر در صحبت کردن دیس‌آرتریت نامیده می‌شود و یک مشکل فیزیکی است نه زبانی. دیس‌ارتری می‌تواند ناشی از هرگونه ضعف یا عدم هماهنگی ماهیچه‌های درگیر در گفتار باشد و نیز می‌تواند ناشی از آسیب به هر دو طرف مغز باشد. این بیماری اغلب با مشکل بلع همراه است که دیس‌فاژی نامیده می‌شود.

مشکلات احساسی

افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند یا در شرایط خاص احساسات نامناسبی را بیان کنند. افسردگیٍ پس از سکته مغزی، که معمولاً در افراد مبتلا به سکته مغزی رخ می‌دهد، یک مشکل جدی پزشکی است که می‌تواند مانع بهبود و توانبخشی شود و حتی ممکن است منجر به خودکشی شود. افسردگیٍ پس از سکته مغزی را می‌توان با داروهای ضد افسردگی و روان‌درمانی بهبود بخشید.

مشکلات درد و حس

ممکن است پس از سکته مغزی افراد دچار درد، بی‌حسی ناخوشایند یا حس‌های عجیب شوند. این حس‌ها می‌تواند ناشی از عوامل زیادی باشد، از جمله آسیب به مناطق حسی مغز، سفتی مفاصل، ماهیچه‌های تشنجی یا اندام معلول.

یک نوع درد غیرمعمول ناشی از سکته مغزی، درد سکته مغزی مرکزی یا سندرم درد مرکزی (CPS) نامیده می‌شود. CPS ناشی از آسیب به ناحیه‌ای از مغز به نام تالاموس است که با درک و حرکت حسی درگیر است. این نوع درد ترکیبی از حس‌های مختلف است، شامل گرما و سرما، سوزش، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی و درد خنجری شدید و درد گنگ مداوم. این درد در ناحیه تحت تأثیر سکته مغزی مانند صورت و اندام‌ها (دست‌ها، پاها و …) در یک طرف شدید است و با حرکت و تغییرات دما، به‌ویژه دمای سرد، بدتر می‌شود. متأسفانه، از آنجایی که اکثر داروهای ضد درد این حس‌ها را تسکین نمی‌دهند، درمان‌های بسیار کمی برای مقابله با CPS وجود دارد.

انواع مختلف سکته مغزی چیست؟

دو نوع اصلی سکته وجود دارد. شایع‌ترین نوع در ایالات متحده، سکته مغزی ایسکمیک نامیده می‌شود که تقریباً ۸۰ درصد سکته‌های مغزی را تشکیل می‌دهد. نوع دیگر که سکته مغزی هموراژیک نامیده می‌شود، ۲۰ درصد باقی‌مانده را شامل می‌شود.

سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می دهد که خون‌رسانی به یک یا چند ناحیه از مغز به صورت ناگهانی قطع یا بریده‌بریده شود. این اتفاق شبیه حمله قلبی است، اما در مغز رخ می‌دهد و باعث کمبود اکسیژن در میلیون‌ها سلول عصبی و دیگر سلول‌های مغزی می‌شود که از شریان مسدود‌شده تغذیه می‌شوند. این بیماری بیشتر در اثر لخته خون یا بقایای سلولی (مانند پلاک – مخلوطی از مواد چرب، از جمله کلسترول) ایجاد می‌شود که یک رگ خونی را در مغز مسدود می‌کنند. انسدادهایی که باعث سکته مغزی ایسکمیک می‌شوند از سه حالت ناشی می‌شوند:

• لخته در رگ خونی مغز ایجاد می‌شود و به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که جریان خون را مختل می‌کند که ترومبوز (thrombosis) نامیده می‌شود.
• لخته از قسمت دیگری از بدن (مانند قلب یا شریان در قفسه سینه یا گردن) به داخل شریان باریک‌تر در گردن یا مغز حرکت می‌کند که آمبولی (embolism) نامیده می‌شود.
• شریان در مغز یا گردن باریک می‌شود که تنگی مجرا (stenosis) نامیده می‌شود.

لخته شدن خون شایع‌ترین علت انسداد شریان و سکته مغزی است. لخته شدن خون ضروری و مفید است زیرا خونریزی را متوقف می‌کند و به بدن اجازه می‌دهد عروق خونی کوچک که آسیب‌ دیده‌اند را در محل آسیب ترمیم کند. با این حال، لخته‌های خونی که در قلب یا یک شریان منتهی به مغز ایجاد می‌شوند یا در یک رگ بزرگ که خون را از مغز تخلیه می‌کند می‌تواند با مسدود کردن جریان خون طبیعی مغز، باعث آسیب‌های ویرانگری شود.

تنگی شریانی، که به آن تنگی مجرا نیز گفته می‌شود، می‌تواند باعث سکته مغزی ایسکمیک شود. شایع‌ترین علت تنگی مجرا، تصلب شرایین است – وضعیتی که در آن رسوبات پلاک در داخل شریان‌ها ایجاد شده و باعث ضخیم شدن، سفت شدن و از دست دادن قابلیت ارتجاعی دیواره شریان می‌شود. این همان وضعیتی است که منجر به حمله قلبی می‌شود.

تنگ شدن شریان‌های کوچک مغز نیز یکی از علل شایع سکته مغزی در افراد مبتلا به فشار خون بالا است. تنگ‌شدگی پیش‌رونده دیواره عروق خونی را تصلب شرایین می‌نامند که باعث ایجاد سکته‌های کوچک و معمولاً متعدد در مناطق عمیق مغز می‌شود. این عروق همچنین خون قسمت‌های “ماده سفید (white matter)” مغز را تامین می‌کنند، که درواقع “اتصالاتی” هستند که مناطق مغز را به یکدیگر یا نخاع متصل می‌کنند. تصور می‌شود که تصلب شرایین باعث “بیماری ماده سفید پرکنده” می‌شود – ضایعه‌ای که در اسکن‌های MRI دیده می‌شود و با آسیب به اتصالات بین سلول‌های مغزی، که آکسون‌ نامیده می‌شوند، پوشش عایق آن‌ها، که میلین (myelin) نامیده می‌شود و نشت رگ‌های خونی کوچک مرتبط است. بیماری ماده سفید پراکنده خطر ابتلا به اختلال شناختی را با افزایش سن افزایش می‌دهد. اختلال شناختی عروقی، توجه و توانایی برنامه‌ریزی، سازماندهی و انجام چند کار همزمان را مختل می‌کند.

آسیب حاد ایسکمیک همچنین می‌تواند باعث التهاب، تورم (که ادم (edema) نامیده می‌شود) و سایر فرآیندهایی شود که می‌تواند ساعت‌ها و روزها بعد از حمله اولیه باعث ایجاد آسیب شود. در سکته‌های بزرگ ایسکمیک، تورم می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه به مقادیر خطرناکی شود.

بلافاصله پس از سکته مغزی ایسکمیک، مغز معمولاً حاوی یک هسته بافتی آسیب‌‌دیده‌ی برگشت‌ناپذیر و مناطقی از بافت زنده اما در معرض خطر است. بازگرداندن جریان خون طبیعی – فرایندی که خون‌رسانی مجدد نامیده می‌شود – برای نجات بافتی که هنوز زنده است ضروری است. هرچه خون‌رسانی مجدد بیشتر به تاخیر بیفتد، سلول‌های بیشتری می‌میرند.

سکته هموراژیک

در یک مغز سالم و کارآمد، نورون‌ها (سلول‌های مغزی) با خون در تماس مستقیم نیستند. سد خونی مغزی، شبکه‌ای پیچیده از سلول‌های محکم که لایه داخلی رگ‌های خونی کوچک (به نام مویرگ) را تشکیل می‌دهند، تنظیم می‌کند که کدام اجزای خون می‌توانند به سلول‌های مغزی و چه موادی از سلول‌ها به جریان خون منتقل شوند.

هنگامی که یک شریان در مغز منفجر می‌شود، خون به داخل یا اطراف مغز هجوم می‌آورد و به بافت اطراف آسیب می‌رساند. به این سکته مغزی هموراژیک می‌گویند. خونی که وارد مغز می‌شود، فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب قابل توجهی به بافت شود. توده خونی بافت مجاور را فشرده می‌کند و مواد سمی موجود در توده خون باعث آسیب بیشتر به بافت مغز می‌شود.

بسته به محل وقوع خونریزی، سه نوع سکته مغزی هموراژیک وجود دارد:

• خونریزی زیر عنکبوتیه (subarachnoid hemorrhage: که به آن خونریزی زیر جلدی نیز گفته می‌شود) شامل پارگی یک رگ در سطح مغز و خونریزی در فضای بین مغز و پوششی از بافت به نام لایه آراکنوئید است.
• خونریزی پارانشیمی (parenchymal) یا داخل مغزی شامل خونریزی مستقیم در بافت مغز است.
• خونریزی داخل بطنی شامل خونریزی در داخل یا اطراف بطن‌ها است. بطن‌ها حفره‌هایی در مغز هستند که حاوی مایع مغزی نخاع بوده و مغز و نخاع را احاطه کرده و شناور می‌کنند.

بیماری‌هایی مانند فشار خون بالای مزمن و آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی (تجمع پروتئین آمیلوئید در دیواره داخلی رگ‌های خونی) می‌تواند باعث ترکیدن رگ‌های خونی شود. بی‌نظمی در سیستم عروقی مغز (شبکه شریان‌ها، وریدها و عروق خونی کوچکتر) نیز می‌تواند باعث سکته مغزی هموراژیک شود.

آنوریسم (aneurysm) یک مکان ضعیف یا نازک در دیواره شریان است. با گذشت زمان، این مکان‌های ضعیف کشیده شده یا باد می‌کنند. دیواره‌های نازک آنوریسم‌های بادکرده می‌توانند پاره شده و خون را در فضای مجاور مغز جاری کرده و فشار داخل جمجمه را به سطوح خطرناک بسیار بالا برسانند. آنوریسم‌های مغزی کوچک، با قطر کمتر از ۳ میلی‌متر، شایع هستند. آن‌ها معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند مگر اینکه سابقه خانوادگی خونریزی آنوریسم وجود داشته باشد. در صورت وجود سابقه خانوادگی خونریزی آنوریسم یا بزرگ بودن آنوریسم (قطر بیش از ۷ میلی‌متر) خطر خونریزی افزایش می‌یابد. در این موارد برای ترمیم آنوریسم، جراحی عصبی یا داخل شریانی در نظر گرفته می‌شود.

ناهنجاری‌های شریانی–وریدی (AVMs) نیز خطر سکته مغزی هموراژیک را افزایش می‌دهد. AVM یک درهم‌تنیدگی غیرطبیعی و مخروطی از رگ‌های خونی معیوب در مغز است که باعث ارتباطات نامنظم بین شریان‌ها و وریدها می‌شود. اتصالات نامنظم به خون شریانی اجازه می‌دهد تا به جای اینکه ابتدا از تار مویرگ‌های ریز عبور کند مستقیماً به وریدها برسد. جریان خون از طریق AVM ها بسیار زیاد است و می‌تواند باعث پارگی عروق شود.

علاوه بر سکته مغزی، اختلال در خون‌رسانی از طریق شریان‌ها و وریدهای مغز می‌تواند باعث سکته‌های وریدی یا ایجاد نواحی بافت مرده شود.

حمله ایسکمی گذرا چیست؟

حمله ایسکمیک گذرا ( transient ischemic attack) یا TIA، قطع موقت جریان خون به مغز است. TIA زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قسمتی از مغز – اغلب توسط لخته- مسدود می‌شود، اما پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود و علائم سکته مغزی برطرف می‌شود. هرگونه سکته مغزی ناشی از TIA معمولاً موقتی یا محدود به یک منطقه بسیار کوچک از مغز است، اما TIA یک علامت هشداردهنده‌ی مهم است که نشان می‌دهد به‌زودی سکته مغزی بزرگ‌تر و جدی‌تری رخ می‌دهد. یک نوع مهم TIA که ناشی از تنگ شدن شریان کاروتید است باعث از دست دادن گذرای بینایی یک چشم می‌شود.

TIA-که گاهی اوقات به اشتباه به عنوان سکته مغزی کوچک شناخته می‌شود– مانند سایر سکته‌های مغزی شروع می‌شود. به‌طور کلی، علائم یا نشانه‌ها در کمتر از ۲۰ دقیقه شروع به از بین رفتن می‌کنند و اغلب در عرض یک ساعت برطرف می‌شوند. با این حال، این سکته‌های کوچک اغلب نشان‌دهنده خطر بالای سکته مغزی جدی‌تر بوده و یک بیماری زمینه‌ای است که به کمک پزشکی نیاز دارد. تقریباً از هر ۳ نفری که TIA دارند ۱ نفر در آینده دچار سکته مغزی می‌شوند که اکثر آن‌ها طی یک سال پس از TIA اتفاق می‌افتد. ریسک فاکتورهای دیگر، ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهند. از آنجا که TIA فقط چند دقیقه طول می‌کشد، بسیاری از مردم به اشتباه آن‌ را نادیده می‌گیرند. با این حال، انجام اقدامات لازم می‌تواند زندگی افراد را نجات دهد. تماس با اورژانس به محض بروز علائم می‌تواند در جلوگیری از ناتوانی مادام‌العمر مهم و حیاتی باشد.

Photo by MART PRODUCTION from Pexels

چه کسانی در خطر سکته مغزی هستند

سالانه نزدیک به ۸۰۰۰۰۰ آمریکایی دچار سکته مغزی می‌شوند و حدود ۶۰۰۰۰۰ نفر نیز اولین سکته خود را تجربه می‌کنند. هنگامی که شخص اولین سکته را تجربه می‌کند، خطر سکته مغزی بعدی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. خطر سکته مغزی مکرر درست بعد از سکته مغزی بیشتر است و با گذشت زمان کاهش می‌یابد. در حقیقت ، حدود ۲۵ درصد از افرادی که از اولین سکته خود بهبود می‌یابند، در عرض ۵ سال آینده سکته دیگری خواهند داشت و تقریباً ۳ درصد از افراد مبتلا به سکته مغزی، ظرف ۳۰ روز از اولین سکته خود، سکته مغزی دیگری خواهند داشت. به طور کلی، یک‌سوم سکته‌های مکرر در عرض ۲ سال از اولین سکته مغزی اتفاق می‌افتد.

سکته مغزی در همه گروه‌های سنی، در هر دو جنس و در همه نژادها در هر کشوری رخ می‌دهد. سکته مغزی حتی می‌تواند قبل از تولد نیز رخ دهد، زمانی که جنین در حال رشد هنوز در رحم است (علت شایع فلج مغزی).

زنان و سکته مغزی

برخی از ریسک فاکتورهای سکته مغزی فقط درمورد زنان صدق می‌کند. این موارد شامل بارداری، زایمان و یائسگی است. این عوامل با تغییرات هورمونی مرتبط هستد که زنان را در مراحل مختلف زندگی تحت تأثیر قرار می‌دهد. در زنانی که در سنین باروری هستند، خطر سکته مغزی نسبتاً کم است (با بروز سالانه ۱ در ۱۰۰۰۰). با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که بارداری این خطر را ۳ برابر افزایش می‌دهد.

عوامل متعددی در افزایش خطر سکته مغزی در دوران بارداری نقش دارند.

فعالیت پروتئین‌های انعقاد خون به‌طور طبیعی در دوران بارداری بیشتر است و احتمال سکته مغزی را برای مادر افزایش می‌دهد. در برخی موارد، لخته‌ها در رگ‌های بزرگ جاری‌شونده از مغز ایجاد می‌شوند که منجر به سردرد یا تشنج می‌شود.

سکته مغزی مرتبط با بارداری بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که عوارض خاصی مانند عفونت یا پره‌اکلامپسی (preeclampsia: فشار خون بالا همراه با احتباس مایعات) یا سایر ریسک فاکتورهای سکته مغزی مانند فشار خون بالا یا دیابت را تجربه می‌کنند.

بیشتر سکته‌های مغزی مادر در دوران پس از زایمان– چند هفته اول پس از زایمان– رخ می‌دهد. این سکته‌های مغزی ممکن است به دلیل کاهش حجم خون یا تغییرات سریع هورمونی ناشی از زایمان ایجاد شود.

همان‌طور که تغییرات هورمونی در دوران بارداری و زایمان با افزایش خطر سکته مغزی همراه است، تغییرات هورمونی در پایان سن باروری – در دوران یائسگی – نیز می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد. اگرچه درمان جایگزینی هورمون (HRT) ممکن است به برخی از علائم یائسگی کمک کند، اما مطالعات نشان داده است که HRT خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

کودکان و سکته مغزی

کودکان چند ریسک فاکتور برای سکته مغزی دارند. خطر سکته مغزی برای کودکان در دوران نزدیک زایمان – که درست قبل از تولد شروع می‌شود و چند هفته پس از آن به پایان می‌رسد – بیشتر است. پسران و کودکان آمریکایی آفریقایی‌تبار بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض خطر سکته مغزی هستند. سکته مغزی حتی می‌تواند در رحم نیز رخ دهد.

نوزادان و کودکانی که دچار سکته مغزی می‌شوند علائمی مشابه با علائم بزرگسالان مانند سردرد، فلج یک‌طرفه و ضعف یک‌طرفه را تجربه خواهند کرد. با این حال، کودکان بیشتر از بزرگسالان علائم دیگری از جمله تشنج، مشکلات تنفسی یا از دست دادن هوشیاری را دارند.

عوامل خطرساز سکته مغزی در کودکان شامل مشکلات قلبی مادرزادی (در هنگام تولد)، ضربه به سر و اختلالات انعقاد خون است. یک ریسک فاکتور مهم برای کودکان آمریکایی آفریقایی‌تبار کم‌خونی داسی‌شکل (یک اختلال ژنتیکی خونی است که با گلبول‌های قرمز مشخص می‌شود که شکل داسی یا هلالی به خود گرفته و عروق را مسدود می‌کند) است. این اختلال علاوه‌بر کم‌خونی می‌تواند باعث درد مفاصل، ورم طحال، عفونت‌های مکرر و شدید و تنگ شدن عروق مغزی شود. سکته‌های مغزی که در دوران نزدیک به زایمان رخ می‌دهد ممکن است ناشی از زایمان زودرس، سوء مصرف مواد توسط مادر و شرایط بهداشتی مادر مانند عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی و پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا در حاملگی) باشد.

پیش‌بینی نتیجه سکته مغزی در سنین پایین بسیار دشوار است. سکته مغزی در طول رشد جنین ممکن است منجر به فلج مغزی شود. سکته مغزی که در دوران نوزادی یا کودکی رخ می‌دهد نیز می‌تواند باعث ناتوانی دائمی شود. به‌طور کلی، پیامدهای سکته مغزی در کودکان زیر یک سال و در افرادی که دچار کاهش هوشیاری یا تشنج می‌شوند بدتر است.

به‌طور کلی کودکان مبتلا به سکته مغزی بهتر از بزرگسالان پس از درمان و توانبخشی بهبود می‌یابند. این امر تا حدی به دلیل انعطاف‌پذیری مغز یا توانایی آن برای سازماندهی مجدد، تغییر و سازگاری با نقایص و آسیب‌ها و اصلاح مجدد خود برای انجام وظایف لازم است.

عوامل خطر یا ریسک فاکتورهای سکته مغزی چیست؟

برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر سکته مغزی هستند. به‌طور کلی، عوامل خطر سکته مغزی به دو دسته تقسیم می‌شوند: تغییرناپذیر یا قابل تغییر. عوامل خطرساز تغییرناپذیر – آن‌هایی که قابل تغییر یا کنترل نیستند – شامل سن، جنسیت، نژاد یا قومیت و سابقه خانوادگی است. عوامل خطرساز قابل اصلاح و شرایط پزشکی از جمله فشار خون بالا، کلسترول بالا و سیگار کشیدن را می‌توان با مراقبت‌های پزشکی یا تغییر در زندگی فرد در معرض خطر کنترل کرد. درک عوامل خطر و کار بر روی آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از سکته مغزی کمک کند.

عوامل خطر تغییرناپذیر

سن

سکته مغزی افراد را در هر سنی (شامل بزرگسالان جوان، کودکان، نوزادان و جنین در رحم) تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، خطر سکته مغزی با افزایش سن افزایش می‌یابد – هرچه سن شما بیشتر باشد، احتمال سکته مغزی نیز بیشتر می‌شود.

جنسیت

جنسیت نیز در بروز سکته مغزی نقش دارد. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان شایع است. مردان در سنین پایین و میانسالی بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی هستند. اگرچه سکته مغزی زنان کمتر از مردان است، اما زنان به‌طور کلی در سنین بالاتری سکته می‌کنند و احتمال مرگ ناشی از آن نیز برای زنان بیشتر است.

سابقه خانوادگی

داشتن والدین، ​​پدربزرگ و مادربزرگ یا خواهر یا برادرانی که سکته کرده‌اند، فرد را در معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی قرار می‌دهد. خطر سکته مغزی ممکن است با برخی از ویژگی‌های ژنتیکی در برخی از خانواده‌ها مرتبط باشد. عوامل متعددی می‌تواند در افزایش خطر سکته مغزی نقش داشته باشند. برخی جهش‌های ژنتیکی خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند، اما سهم ژنتیکی ضعیف اغلب از این ناشی می‌شود که ممکن است افراد تمایل ژنتیکی یا ارثی به عوامل خطر سکته مغزی مانند فشار خون بالا، دیابت یا بیماری قلبی داشته باشند. همچنین ممکن است افزایش خطر سکته مغزی در خانواده به دلیل عوامل رفتاری قابل تغییر مانند شیوه زندگی بدون تحرک یا عادات غذایی نامناسب ناشی از عادات یا عدم آموزش باشد.

نژاد

خطر سکته مغزی در گروه‌های مختلف قومی و نژادی متفاوت است. میزان بروز سکته مغزی در بین آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و آمریکایی‌های اسپانیایی تقریباً دو برابر قفقازی‌ها است. آمریکایی های آفریقایی  بار و اسپانیایی در سنین پایین تر از قفقازی‌ها (سفیدپوستان) سکته می‌کنند. میزان مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی در آفریقایی-آمریکایی‌ها بیشتر از سفیدپوستان یا اسپانیایی‌زبانان است.

“کمربند سکته مغزی“

در یازده ایالت – ده مورد از آن‌ها در یک خوشه در جنوب شرقی ایالات متحده قرار دارند – میزان مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی بسیار بالا است. این ایالت‌ها – آلاباما، آرکانزاس، جورجیا، کنتاکی، لوئیزیانا، می‌سی‌سی‌پی، کارولینای شمالی، کارولینای جنوبی‌، تنسی و ویرجینیا – به همراه ایندیانا، کمربند سکته مغزی نامیده می‌شوند. تعدادی از این ایالت‌ها همچنین دارای بالاترین میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری عروق مغزی هستند. این افزایش خطر ممکن است ناشی از عوامل جغرافیایی یا محیطی یا تفاوت در شیوه زندگی منطقه‌ای، مانند میزان بالای سیگار کشیدن یا ترجیح دادن غذاهای شور و پرچرب باشد.

سکته مغزی یا حمله قلبی قبلی

افرادی که قبلاً دچار سکته مغزی یا حمله قلبی شده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی در آینده هستند. افرادی که دچار حمله قلبی شده‌اند نیز بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند.

آیا می‌توان از سکته جلوگیری کرد؟

سکته مغزی قابل پیشگیری و درمان است. درک بهتر علل سکته مغزی به افراد کمک کرده است تا شیوه زندگی خود را تغییر دهند که این امر میزان مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی را در دو دهه گذشته تقریباً به نصف کاهش داده است.

در حالی که سابقه خانوادگی در بروز سکته مغزی نقش دارد، عوامل خطر زیادی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را کنترل کرد.

مراقبت‌های مناسب قبل از زایمان می‌تواند از فشار خون بالا در دوران بارداری پیشگیری کند و خطر سکته مغزی در مادر و عوارض حین زایمان را کاهش دهد.

افرادی که فشار خون بالا دارند باید برای کنترل آن با پزشک خود همکاری کنند. مدیریت فشار خون مهمترین کاری است که می‌توان برای جلوگیری از سکته مغزی انجام داد. کنترل فشار خون بالا همچنین می‌تواند خطر زوال عقل و زوال شناختی را کاهش دهد.

افرادی که کلسترول بالا دارند باید برای کاهش آن با پزشک خود همکاری کنند. کلسترول بالا یک عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی است که خطر سکته مغزی را نیز افزایش می‌دهد.

افراد مبتلا به دیابت باید با پزشک خود برای مدیریت آن همکاری کنند. بسیاری از افراد نمی‌دانند که دیابت دارند و این بیماری یک عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است.

افرادی که سیگار می‌کشند باید ترک کنند.

افرادی که اضافه وزن دارند باید سعی کنند رژیم غذایی سالمی داشته باشند و به‌طور منظم ورزش کنند.

Photo by Anna Shvets from Pexels

عوامل خطر قابل تغییر

عوامل خطر قابل تغییر عواملی هستند که می‌توانند برای جلوگیری یا کاهش خطر سکته مغزی تغییر کرده یا کنترل شوند. مهمترین عوامل خطرساز قابل تغییر برای سکته مغزی عبارتند از فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت، سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل و کلسترول بالا است. کنترل این شرایط یک استراتژی جمعیتی بسیار موثر است و منجر به کاهش ۷۰ درصدی خطر سکته مغزی در ۵۰ سال گذشته شده است.

اقدامات ساده می‌تواند در کاهش خطر سکته مغزی، اختلالات شناختی، زوال عقل و بیماری‌های قلبی در آینده به افراد کمک کند:

با یک ارائه‌دهنده خدمات درمانی در‌مورد خطر سکته مغزی صحبت کنید.

برای ارائه برنامه‌ای برای کنترل فشار خون و سایر عوامل خطر با یک پزشک مشورت کنید.

فرامین پزشک را دقیق پیروی کنید.

ایجاد تغییر در شیوه زندگی می‌تواند خطر سکته مغزی را در فرد کاهش دهد.

این مهم است که افراد نباید داروهای خود را بدون صحبت و تأیید پزشک خود متوقف کنند. سکته مغزی می‌تواند ناشی از قطع مصرف دارو بدون راهنمایی پزشک باشد.

فشار خون بالا

پرفشاری خون یا فشار خون بالا یکی از عوامل خطرساز سکته مغزی است. برای افراد مبتلا به فشار خون بالا، خطر سکته مغزی قبل از ۸۰ سالگی ۲ تا ۴ برابر بیشتر از افرادی است که فشار خون ندارند. فشار خون بالا باعث تصلب شرایین و آسیب به عروق خونی می‌شود. تصلب شرایین علت اصلی تنگ شدن رگ‌های خونی است که هم منجر به حمله قلبی و هم منجر به سکته مغزی می‌شود. درمان زودهنگام فشار خون بالا ضروری است. فشار خون باید به‌طور مرتب کنترل شود. کنترل فشار خون می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش داده و از سکته مغزی و حمله قلبی جلوگیری کند. حفظ فشارخون سالم همچنین می‌تواند خطر سایر اختلالات بعدی در زندگی، از جمله زوال عقل و زوال شناختی را کاهش دهد. داروهایی که برای درمان فشار خون بالا (به نام داروهای ضد فشار خون بالا) استفاده می‌شود، یا با شل کردن عروق خونی یا با کاهش حجم خون عمل می‌کنند.

فیبریلاسیون دهلیزی

دهلیزها حفره‌هایی هستند که خون واردشده به قلب را دریافت می‌کنند. در فیبریلاسیون دهلیزی دو حفره فوقانی قلب دیگر نمی‌تپند. در عوض، دیواره‌های عضلانی یک حرکت تکانشی ملایم به نام فیبریلاسیون را نشان می‌دهند. در نتیجه، دهلیزها خون را به دو حفره پایینی قلب منتقل نمی‌کنند. این منجر به رکود خون در دهلیزها و تشکیل لخته‌های خونی می‌شود که می‌تواند شل شده و قلب را ترک کرده و به مغز برسد و باعث سکته مغزی ایسکمیک شود. فیبریلاسیون دهلیزی شایع‌ترین دلیل آریتمی قلبی است که بیش از ۹ درصد از افراد بالای ۶۵ سال را درگیر می‌کند.

داروهای رقیق‌کننده خون (به عنوان مثال ، وارفارین یا مهارکننده‌های مستقیم ترومبین) در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند. روش‌های جراحی و درون عروقی گاهی اوقات عود فیبریلاسیون دهلیزی را متوقف می‌کنند یا می‌توانند برای متراکم کردن قسمتی از دهلیزها که به احتمال زیاد باعث ایجاد لخته می‌شود، استفاده شوند. افراد زیر ۶۰ سال مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی و سایر عوامل خطر ممکن است مورد تجویز آسپرین قرار گیرند.

میزان کلسترول

بسیاری از مردم نمی‌دانند که کلسترول بالا در خطر سکته مغزی نقش دارد. کلسترول – یک ماده مومی و چرب تولیدشده توسط کبد – یک محصول حیاتی بدن است. این ماده به تولید ویتامین‌هایی مانند ویتامین D کمک می‌کند و بخش مهمی از غشاهای اطراف سلول‌ها را تشکیل می‌دهد.

دو نوع کلسترول وجود دارد: لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL، که معمولاً “کلسترول خوب” نامیده می‌شود و لیپوپروتئین با چگالی پایین یا LDL ، که معمولاً با عنوان کلسترول “بد” یاد می‌شود.

بیشتر کلسترول بدن LDL است. LDL بیش‌ازحد می‌تواند باعث تجمع کلسترول در رگ‌های خونی شده و منجر به تنگی رگ‌ها و تصلب شرایین شود. این مازاد کلسترول – که پلاک نامیده می‌شود – رگ‌های خونی را مسدود کرده و به تشکیل لخته کمک می‌کند. سطح LDL فرد در حالت ایده‌آل باید کمتر از ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. [میزان کلسترول بر حسب میلی‌گرم (mg) در دسی‌لیتر (dL) اندازه‌گیری می‌شود.] سطح LDL بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ نشان می‌دهد که ممکن است فرد کمی بیشتر در معرض ابتلا به تصلب شرایین، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی باشد. عدد بالای ۱۶۰ فرد را در معرض بیشترین خطر حمله قلبی یا سکته مغزی قرار می‌دهد.

میزان خاصی از کلسترول HDL مفید است و به جلوگیری از سکته کمک می‌کند. در حال حاضر، عدد HDL بالاتر از ۳۵ خوب تلقی می‌شود. سطوح پایین HDL (کمتر از ۳۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) منجر به افزایش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی می‌شود.

ژنتیک نیز ممکن است در سطوح بالای کلسترول نقش داشته باشد. هایپرلیپیدمی (میزان غیرطبیعی مواد چربی به نام لیپیدها) و کلسترول بالا (کلسترول زیاد در جریان خون) شرایط ارثی هستند که می‌توانند باعث افزایش کلسترول شوند.

رژیم غذایی سالم و ورزش منظم بهترین راه برای کاهش سطح کلسترول است. در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهای کاهش‌دهنده کلسترول مانند داروهای استاتین را تجویز کنند. استاتین‌ها در اکثر افراد مبتلا به کلسترول بالا به‌طور قابل توجهی خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهند.

دیابت

دیابت می‌تواند به رگ‌های مغز آسیب برساند و خطر سکته مغزی را در فرد افزایش دهد. در دیابت، گلوکز (قند خون) به طور موثر از خون به سلول‌های بدن منتقل نمی‌شود. در عوض، در خون تجمع یافته و به رگ‌های خونی و بافتی که مایعات (از جمله خون) را در بدن منتقل می‌کند آسیب می‌رساند. فشار خون بالا در افراد مبتلا به دیابت شایع است و بیشتر علت افزایش خطر سکته مغزی در آن‌ها را شامل می‌شود. چاقی بزرگترین عامل خطر قابل اصلاح در بیماران مبتلا به دیابت است. تصور می‌شود که افزایش چاقی و دیابت در ایالات متحده مسئول از بین رفتن چندین دهه پیشرفت در کاهش سکته مغزی و حمله قلبی است.

داروهای کنترل فشار خون و دیابت، تغییرات رژیم غذایی و کاهش وزن می‌توانند خطر سکته مغزی را کاهش دهند. اگر سطح گلوکز خون در زمان سکته مغزی بالا باشد، آسیب مغزی معمولاً شدیدتر و گسترده‌تر از زمانی است که قند خون به حالت طبیعی نزدیکتر است. با این حال، یک آزمایش بالینی که اخیراً انجام شد از استفاده تهاجمی از انسولین برای کنترل فشار خون در سکته مغزی ایسکمیک حاد فایده‌ای گزارش نکرد. به نظر می‌رسد کنترل قند خون خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن به تنهایی (بدون وجود عوامل خطر دیگر) تقریباً خطر سکته مغزی ایسکمیک را در فرد دو برابر می‌کند. سیگار کشیدن باعث تصلب شرایین و تشکیل آنوریسم می‌شود و عوامل انعقاد خون را تحریک می‌کند. ۲ سال پس از ترک سیگار، خطر سکته مغزی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. تا ۵ سال، خطر ابتلا به سکته مغزی حتی بیشتر از میزان افراد غیرسیگاری کاهش می‌یابد. سیگار کشیدن همچنین خطر پارگی و خونریزی زیر عنکبوتیه را در افراد مبتلا به آنوریسم مغزی افزایش می‌دهد.

عدم تحرک بدنی و چاقی

چاقی – یک وضعیت پزشکی که در آن بدن فرد دارای چربی بیش‌ازحد است – با ۳ عامل دیگر سکته مغزی مرتبط است: فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی. بنابراین چاقی به‌وضوح یک عامل خطر جدی برای سکته مغزی است. در حالی که هیچ تحقیقی تأثیر ورزش متوسط ​​یا کاهش وزن بر خطر سکته مغزی را آزمایش نکرده است، هر دو باعث کاهش فشار خون بالا و افزایش سلامت قلب می‌شوند. همیشه قبل از شروع هرگونه برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.

آسیب‌های سر و گردن

آسیب به سر یا ضربه مغزی ممکن است باعث خونریزی در مغز شده و منجر به آسیب مشابه سکته مغزی هموراژیک شود. آسیب گردن، هنگامی که با پاره شدن خود‌به‌خود عروق ناشی از کشش ناگهانی و شدید گردن، چرخش گردن یا فشار بر شریان همراه است نیز عامل سکته مغزی است، به‌ویژه در بزرگسالان جوان. ورزش سوئدی گردن، تا ته سر کشیدن نوشیدنی‌ها، کشیدن گردن به سمت پشت سینک برای شستن مو در آرایشگاه‌ها و دستکاری جا انداختن نادرست مفاصل گردن نیز می‌تواند شریان‌ها را تحت فشار قرار دهد و احتمالاً منجر به سکته مغزی شود.

سوء مصرف مواد مخدر

سوء مصرف مواد مخدر خطر سکته مغزی را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. استفاده کوتاه‌مدت و بلندمدت از داروهای اعتیادآور مانند کوکائین و آمفتامین می‌تواند به دیواره رگ‌های خونی آسیب برساند و باعث پارگی و خونریزی در مغز شود (سکته مغزی هموراژیک). این مواد و سایر مواد همچنین می‌توانند رگ‌های خونی مغز را تنگ کرده و جریان خون را متوقف کرده و باعث سکته مغزی ایسکمیک شوند. تزریق داخل وریدی موادی مانند هروئین خطر ابتلا به عفونت دریچه قلب را افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث سکته مغزی شود. هر بار که از این مواد استفاده می‌شود، خطر سکته ناشی از مصرف مواد افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر عوامل خطر دیگری نیز وجود داشته باشد.

روش تشخص سکته مغزی

پزشکان از چند ابزار برای تشخیص سریع و دقیق سکته مغزی استفاده می‌کنند. اولین قدم معاینه عصبی، ارزیابی مشاهده‌ای سیستم عصبی است. هنگامی که فردی مشکوک به سکته مغزی به بیمارستان می‌رسد، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی، معمولاً پزشک یا پرستار، ارزیابی دقیق علائم و نشانه‌های فرد را انجام می‌دهد. آن‌ها همچنین از زمان شروع علائم می‌پرسند. به دلیل اهمیت درمان اولیه، ارزیابی می‌تواند در آمبولانس آغاز شود.

یکی از آزمایشاتی که به پزشکان در تعیین شدت سکته کمک می‌کند ، مقیاس استاندارد سکته مغزی مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) است که از تحقیقات پشتیبانی‌شده توسط موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) تهیه شده است. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از مقیاس سکته مغزی NIH برای اندازه‌گیری عملکرد و نقص عصبی با درخواست از فرد برای پاسخ به سوالات و انجام چند آزمایش جسمی و روانی استفاده می‌کنند. این چک‌لیست سوالات، میزان هوشیاری و توانایی فرد در برقراری ارتباط و انجام حرکات ساده را نمره‌گذاری می‌کند. مقیاس‌های دیگری که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از مقیاس اغمای گلاسکو، مقیاس درجه‌بندی اصلاح‌شده و شاخص بارتل است. این مقیاس‌ها می‌توانند معلولیت های ناشی از سکته را با حساسیت بسنجند.

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی همچنین از انواع روش‌های تصویربرداری مغز برای ارزیابی خطر سکته مغزی، تشخیص سکته مغزی، تعیین نوع سکته (و میزان و محل دقیق آسیب) و ارزیابی افراد برای مطالعات بالینی و انتخاب بهترین درمان استفاده می‌کنند.

توموگرافی کامپیوتری (CT) از اشعه ایکس و رایانه برای ایجاد مجموعه‌ای از تصاویر مقطعی از اندام‌ها، استخوان‌ها و بافت استفاده می‌کند. سی‌تی اسکن ساده سر و مغز رایج‌ترین روش تصویربرداری برای ردیابی خونریزی است. CT در اکثر بیمارستان‌ها به‌راحتی در دسترس است و به سرعت تصاویر را تولید می‌کند. پزشکان باید قبل از تجویز برخی از داروها، مانند درمان ترومبولیتیک یا t-PA (فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی) خونریزی در مغز را تشخیص دهند زیرا ممکن است خونریزی را افزایش داده و سکته هموراژیک را بدتر کند.

با استفاده تزریق ماده حاجب استاندارد (رنگ)، سی‌تی اسکن می‌تواند عروق خونی بزرگ را نشان دهد و مشخص کند که آیا انسداد وجود دارد یا خیر. تزریق ماده حاجب همچنین می‌تواند برای تهیه نقشه‌های پرفیوژن (دیکشنری آبادیس: تراوش پلاسما از درون مویرگ به بیرون، بر اثر فشار هیدرواستاتیک.) خونی مغز استفاده شود که بافت زنده بادوام را از بافتی که آسیب دیده است، تمیز می‌دهد. مطالعه‌ای که اخیراً توسط NINDS تأمین شده است نشان داد که این تکنیک که تصویربرداری پرفیوژن نامیده می‌شود، می‌تواند برخی از بیماران را که حتی چند ساعت پس از شروع سکته مغزی از روش‌های برداشتن لخته از عروق بزرگ سود می‌برند، شناسایی کند.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر کامپیوتری سه بعدی دقیق از ساختار استخوان‌ها، اندام‌ها، اعصاب و بافت‌ها، از جمله بافت مغز استفاده می‌کند. یکی از اثرات سکته مغزی ایسکمیک، رکود و ایستایی حرکت آب در سلول‌های بافت مغزی آسیب دیده است. تصویربرداری وزنی (DWI ، نوع خاصی از MRI) انتشار (حرکت مولکول‌های) آب در بافت مغز که در طول سکته مغزی ایسکمیک تغییر می‌کند را اندازه‌گیری می‌کند. DWI می‌تواند سکته مغزی ایسکمیک را قبل از اینکه در سی‌تی اسکن بدون کنتراست قابل مشاهده باشد تشخیص دهد و مخصوصاً برای تشخیص نواحی کوچک بافت مرده ناشی از دست دادن خون مفید است. استفاده از عامل کنتراست به پزشکان کمک می‌کند تا نقشه هایی از پرفیوژن خون مغز را مشاهده کنند و نواحی مغزی را که هنوز آسیب ندیده‌اند و ممکن است بازیابی شوند، مشاهده کنند. در یک کارآزمایی بالینی اخیر که با بودجه NINDS انجام شد، تصویربرداری پرفیوژن برای شناسایی برخی از بیماران که می‌توانند از روش‌های برداشتن لخته حتی چند ساعت پس از شروع سکته مغزی سود ببرند، بسیار مفید بوده است.

اگرچه MRI و CT برای تشخیص مکان خونریزی به یک اندازه دقیق هستند، اما MRI تشخیص دقیق‌تر و زودهنگام‌تری را برای سکته مغزی ایسکمیک، به‌ویژه برای سکته‌های کوچکتر و حملات ایسکمیک گذرا یا TIA ها انجام می‌دهد. همچنین، MRI می‌تواند نسبت به CT برای تشخیص انواع دیگر اختلالات عصبی که دارای علائمی مانند سکته هستند، حساس‌تر باشد. با این حال، MRI نمی‌تواند در افرادی که دارای انواع خاصی از ایمپلنت‌های فلزی یا الکترونیکی، مانند ضربان‌ساز هستند انجام شود.

آنژیوگرافی مبتنی بر لوله پزشکی روشی است که برای تعیین انسداد عروق یا وریدها مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک لوله پزشکی در شریان‌های تغذیه‌کننده مغز قرار می‌گیرد و یک ماده رنگی تزریق می‌شود تا محل انسداد سکته مغزی ایسکمیک مشخص شده یا تنگی مجرا یا ناهنجاری‌های عروقی (مانند آنوریسم یا ناهنجاری شریانی–وریدی) که فرد را در معرض سکته مغزی قرار می‌دهد آشکار شود. روش‌های برداشتن لخته از شریان‌های بزرگ نیز با دستگاههایی که می‌توان آن‌ها را توسط لوله‌های پزشکی وارد شریان‌ها کرد انجام می‌شود.

سایر ابزارها شامل سونوگرافی برای تصلب شرایین در شریان کاروتید و سونوگرافی داپلر برای اندازه‌گیری سرعت خون در عروق خونی بزرگ است. علاوه‌براین، آزمایش خون سیستم انعقادی، الکتروکاردیوگرام (نمایش فعالیت و ریتم الکتریکی قلب)، مانیتور هولتر (که EKG را در طول روز اندازه‌گیری می‌کند تا قسمت‌های فیبریلاسیون دهلیزی مشخص شود) یا سونوگرافی قلب برای یافتن لخته در قلب یا سایر ناهنجاری‌های قلبی، برای شناسایی ناهنجاری‌هایی که ممکن است در سکته مغزی نقش داشته باشند، استفاده می‌شود.

Photo by cottonbro from Pexels

سکته مغزی چگونه درمان می‌شود؟

مهم است به یاد داشته باشید که در سکته مغزی ، “زمان پادشاه است“. سکته مغزی می‌تواند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت باعث آسیب دائمی شود. تماس فوری با اورژانس و رسیدن به بیمارستان با آمبولانس می‌تواند به درمان و بهبود سکته مغزی کمک کند.

به طور کلی درمان پس از سکته مغزی به سه روش درمانی تقسیم می‌شود:

• مراقبت‌های فوری پزشکی یا جراحی بلافاصله پس از سکته مغزی برای به حداقل رساندن میزان آسیب
• درمان برای جلوگیری از سکته مغزی دوم یا مکرر
• توان‌بخشی برای بهبود ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی

درمان سکته مغزی ایسکمیک یا حمله ایسکمیک گذرا ممکن است شامل داروها و اقدامات پزشکی باشد. درمان سکته مغزی هموراژیک شامل یافتن و کنترل علت خونریزی است. پیشرفت قابل توجهی در درمان حاد سکته مغزی، به‌ویژه با استفاده از استنت‌گذاری و دستگاه‌هایی برای برداشتن لخته برای بازگرداندن جریان خون در عروق مغزی صورت گرفته است (به بخش جراحی مراجعه کنید).

درمان‌های سکته مغزی ایسکمیک

داروها

درمان دارویی شایع‌ترین درمان سکته مغزی ایسکمیک است. موثرترین نوع داروها برای پیشگیری یا درمان سکته مغزی ایسکمیک حاد عبارتند از داروهای ضدترومبوتیک – داروهای رقیق‌کننده خون که شامل داروهای ضدپلاکت و ضدانعقاد هستند– و ترومبولیتیک (داروهایی که لخته‌های موجود را تجزیه و حل می‌کنند).

در درمان سکته مغزی اخیر، هر دقیقه مهم است. سکته‌های ایسکمیک را می‌توان قبل از کامل شدن آسیب با بازگشت جریان خون به مغز درمان کرد – یا با استفاده از داروهای ترومبولیتیک وریدی، که لخته خون که مانع جریان خون به مغز می‌شود را حل می‌کند یا با قرار دادن یک لوله پزشکی در محل انسداد شریان مغزی و رفع انسداد. در همه موارد، فرد بلافاصله پس از ارزیابی علائم سکته مغزی به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد و برای حفظ حداکثر بافت زنده تا حد امکان تحت درمان قرار می‌گیرد.

بدن ما پروتئین‌های ترومبولیتیک (ضدانعقادی) تولید می‌کند و برخی از آن‌ها به عنوان دارو ساخته شده‌اند. در ۱۹۹۰ تحقیقاتی با بودجه NINDS نشان داد که یک داروی ترومبولیتیک معروف به t-PA (فعال کننده پلاسمینوژن بافتی) می‌تواند موثر باشد اگر فرد آن را به صورت داخل وریدی (از طریق ورید) ظرف ۳ ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی دریافت کند. نتایج مطالعه نشان می‌دهد افرادی که t-PA داخل وریدی دریافت کرده‌اند، ۳۰ درصد بیشتر احتمال این را داشته‌اند که در سه ماه پس از درمان با حداقل ناتوانی یا بدون معلولیت مواجه شوند. در سال ۱۹۹۶ این یافته توسط گروه مطالعه NINDS درباره t-PA منجر به اولین درمان مورد تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای سکته مغزی ایسکمیک حاد شد. از آنجا که داروهای ترومبولیتیک می‌توانند خونریزی را افزایش دهند، t-PA باید تنها پس از اطمینان پزشک از این که بیمار دچار سکته مغزی ایسکمیک و نه هموراژیک شده است، استفاده شود. در مطالعات جدیدتر، دانشمندان شرایطی را شناسایی کرده‌اند که در آن ممکن است افراد از درمان با t-PA بیشتر از پنج ساعت بعد از شروع علائم سکته مغزی بهره‌مند شوند. در حال حاضر اکثر پزشکان در یک پنجره ۴ ساعته این درمان را انجام می‌دهند.

داروهای ضدترومبوتیک از تشکیل لخته‌های خونی که ممکن است در شریان مغزی گیر کرده و باعث سکته مغزی شوند جلوگیری می‌کند. دو نوع داروی رقیق‌کننده خون وجود دارد. ضد پلاکت‌ها و داروهای ضدانعقادی برای جلوگیری از سکته مغزی ایسکمیک استفاده می‌شود.

داروهای ضدپلاکتی با کاهش فعالیت پلاکت‌ها، که سلول‌های خونی هستند و با کمک به لخته شدن خون، باعث بهبود زخم‌ها می‌شوند، از لخته‌ شدن خون جلوگیری می‌کنند. با کاهش خطر لخته شدن خون، این داروها خطر سکته مغزی ایسکمیک را کاهش می‌دهند. پزشکان داروهای ضدپلاکت را عمدتا برای جلوگیری از سکته مغزی تجویز می‌کنند. رایج‌ترین و مورد استفاده‌ترین داروی ضدپلاکتی آسپرین است. سایر داروهای ضدپلاکت شامل کلوپیدوگرل، تیکلوپیدین و دی‌پیریدامول است.

داروهای ضدانعقاد با کاهش خاصیت انعقادی خون، خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهند. متداول‌ترین داروهای ضد انعقاد شامل وارفارین، هپارین، انوکساپارین و دالتپارین است. برخی از داروهای جدیدتر که مهارکننده‌های مستقیم ترومبین نامیده می‌شوند، در بسیاری از موارد جایگزین وارفارین شده‌اند زیرا نیازی به آزمایش خون مکرر یا اصلاح رژیم غذایی ندارند. برخی از نمونه‌های مهارکننده‌های مستقیم ترومبین عبارتند از: apixaban ، edoxaban و rivaroxaban.

داروهای ضدپلاکتی و ضدانعقادی می‌توانند از انواع بیماری‌های بالقوه تهدید‌کننده‌ی زندگی که افراد مبتلا به سکته مغزی در معرض خطر آن‌ها هستند جلوگیری کنند، مانند حمله قلبی و لخته شدن خون در ریه‌ها (آمبولی ریه) یا در وریدهای عمیق بدن – به‌طور کلی در قسمت تحتانی پا یا ران (ترومبوز ورید عمقی).

گروه دیگری از داروها – به نام محافظت‌کننده‌های عصبی – از مغز در برابر آسیب ثانویه ناشی از سکته مغزی محافظت می‌کنند. با این حال در حال حاضر هیچ داروی محافظت‌کننده عصبی برای استفاده بعد از سکته مغزی وجود ندارد و بسیاری از داروها در آزمایشات بالینی مورد آزمایش قرار گرفته و در حال آزمایش هستند.

سایر مطالعات اخیر که با بودجه NIND انجام شده و به موارد کلیدی دست یافته‌اند

مدت‌هاست محققان در تلاش هستند تا مشخص کنند که آیا در هنگام سکته مغزی ایسکمیک علاوه‌بر t-PA یا به جای t-PA (برای افرادی که واجد شرایط دریافت t-PA نیستند) استفاده از داروهای ضدپلاکت یا ضدانعقاد فایده‌ای دارد یا خیر. هدف از یک کارآزمایی تحت حمایت NIND این بود که مشخص شود آیا سکته مغزی را می‌توان با نوعی داروی ضد‌انعقاد هپارین به نام Org 10172 درمان کرد که احتمال خونریزی کمتری دارد. این مطالعه نشان داد که این دارو فایده قابل توجهی ندارد. با این حال، دانشمندان توانستند مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها – به نام معیارهای TOAST – را برای تعریف انواع مختلف سکته مغزی ایسکمیک تهیه کنند. این دستورالعمل‌ها در حال حاضر به‌طور گسترده‌ای در سایر مطالعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آسپرین و وارفارین سال‌ها برای جلوگیری از سکته مغزی در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی – شایع‌ترین بیماری قلبی که باعث سکته می‌شود– استفاده می‌شد. بنابراین، محققان سعی کردند به‌طور قطعی تعیین کنند که آیا استفاده روزانه آسپرین یا وارفارین می‌تواند برای افراد در معرض سکته مغزی ایسکمیک مفید باشد. دو مطالعه NINDS نشان داد که وارفارین روزانه برای افرادی که فیبریلاسیون دهلیزی بالای ۶۵ سال دارند یا دارای عوامل خطر اضافی هستند بهترین است. نتایج همچنین نشان داد که آسپرین روزانه در برابر سکته مغزی در افراد جوان (زیر ۶۰ سال) با فیبریلاسیون دهلیزی محافظت کافی ایجاد می‌کند.

دو کارآزمایی دیگر تحت حمایت NINDS، میزان وارفارین و آسپرین روزانه را در افرادی که فیبریلاسیون دهلیزی نداشتند اما سکته قبلی را تجربه کرده بودند و بنابراین در معرض سکته مغزی دیگر قرار داشتند مقایسه کردند. هر دو آزمایش به این نتیجه رسیدند در افرادی که فیبریلاسیون دهلیزی ندارند آسپرین برای کاهش خطر سکته مغزی برابر وارفارین است. اکنون آزمایشی در حال انجام است تا مشخص شود آیا ضدانعقاد با مهارکننده مستقیم ترومبین برای جلوگیری از سکته مغزی مکرر در افرادی است که مشکوک به اختلال عملکرد دهلیزی هستند موثرتر از درمان ضدپلاکت است یا نه.

روش‌های جراحی و درون عروقی (endovascular)

می‌توان با قرار دادن لوله پزشکی در شریان‌های بزرگ ساق پا به رگ‌های مغز دسترسی داشت. این اساس آنژیوگرافی است، اما از آن برای درمان ناهنجاری‌های عروقی که باعث سکته می‌شوند نیز استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از جراحی برای پیشگیری یا درمان برخی از انواع سکته مغزی یا ترمیم آسیب عروق خونی و همچنین درمان ناهنجاری‌های داخل و اطراف مغز استفاده کرد.

Photo by MART PRODUCTION from Pexels

پیشگیری از سکته مغزی

پلاک‌برداری کاروتید (Carotid endarterectomy) شامل جراحی برداشتن انسداد پلاک از داخل شریان کاروتید که باعث گشاد شدن عروق می‌شود است. شریان‌های کاروتید، واقع در گردن، تامین‌کننده اصلی خون برای مغز هستند.

مؤسسه NINDS از آزمایشات بالینی بزرگی برای آزمایش اثر پلاک‌برداری کاروتید حمایت کرده که نشان داده‌اند پلاک‌بردای کاروتید در جلوگیری از سکته مغزی در افراد مبتلا به TIA های (حمله ایسکمی گذرا) مرتبط با کاروتید و همچنین برای پیشگیری از سکته مغزی در اکثر افراد بدون علائم اما دارای تنگی مجرای بیش از۵۰ درصدی (تنگ شدن شریان‌های کاروتید) ایمن و بسیار مؤثر است. در حال حاضر یک کارآزمایی با بودجه NINDS برای بررسی اثربخشی پلاک‌برداری کاروتید در بیماران بدون علائم TIA یا سکته مغزی، که از داروهای پیشگیری‌کننده از سکته مغزی استفاده می‌کنند، در حال انجام است.

در کارآزمایی بازکردن مجدد شریان کاروتید در مقابل استنت‌گذاری – یک کارآزمایی با بودجه NINDS – دانشمندان پلاک‌برداری را با استنت‌گذاری مقایسه کردند. یافته‌ها نشان داد که ایمنی و اثربخشی کلی این دو روش تا حد زیادی یکسان است و مزایای مساوی برای مردان و زنان و برای افرادی که قبلاً سکته کرده بودند و برای کسانی که سکته نداشتند، وجود داشت. با این حال، این مطالعه نشان داد که افراد مسن به‌طور کلی نتیجه بهتری با جراحی داشتند و افراد جوان‌تر به استنت‌گذاری بهتر جواب دادند.

در یکی دیگر از مطالعات NINDS که شامل استنت‌گذاری بود، دانشمندان موثر بودن درمان دارویی به علاوه استنت‌گذاری را با درمان دارویی تنها برای پیشگیری از سکته مغزی مجدد در افرادی که دچار تنگی شدید شریان داخل جمجمه‌ای بودند مقایسه کردند. نتایج نشان داد که درمان دارویی تهاجمی به‌تنهایی برای جلوگیری از سکته دوم یا مکرر بهتر است و استنت‌گذاری شریان داخل جمجمه‌ای خطر ابتلا به سکته مغزی یا خونریزی شدید را پس از عمل افزایش می‌دهد.

برداشتن لخته

اگرچه استفاده از t-PA تنها درمان اثبات‌شده برای از بین بردن لخته در بیماران مبتلا به شریان‌های بزرگ مسدودشده توسط لخته‌های بزرگ است، اما این دارو، رگ‌ها را در لحظه باز نمی‌کند. برای به دست آوردن مجدد جریان طبیعی خون در چنین بیمارانی، متخصصین یک لوله پزشکی (یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر) را از طریق شریان به محل انسداد می‌رسانند و از دستگاه‌های مختلفی برای باز کردن شریان استفاده می‌کنند. این روند شامل استفاده از مکش برای تخلیه کردن لخته است. می‌توان دستگاهی شبیه به در بطری بازکن را در نوک لوله قرار داد و از آن برای گرفتن لخته و بیرون کشیدن آن استفاده کرد. چند مطالعه بالینی بزرگ و اخیر، فایده دستگاه‌های شبیه به استنت را برای بازیابی لخته و بازگشت جریان خون در افراد مبتلا به انسداد عروق بزرگ (لخته‌های بزرگ در رگ‌های خونی) و سکته مغزی شدید نشان داده است. سکته‌های مغزی شدید سکته‌هایی هستند که می‌توانند مادام‌العمر عملکردهای مستقل فرد را از دست بدهند و اغلب در اثر لخته شدن خون که به‌طور ناگهانی وارد یکی از شریان‌های اصلی جریان خون در مغز می‌شود و آن را مسدود می‌کند ایجاد می‌شوند. یک آزمایش اخیر با بودجه NINDS نشان داد که تصویربرداری از مغز با استفاده از MRI ​​یا CT می‌تواند برخی از بیماران مبتلا به انسداد شریان بزرگ که تا ۲۴ ساعت پس از سکته مغزی از بازیابی لخته‌ها سود می‌برند را شناسایی کند.

درمان سکته مغزی هموراژیک

درمان سکته مغزی هموراژیک شامل یافتن منبع نشت خون و کنترل آن است. سکته‌های هموراژیک با داروهای ترومبولیتیک (ضدانعقادی) بدتر می‌شوند، بنابراین تعیین نوع سکته مغزی قبل از شروع درمان اورژانسی ضروری است.

خونریزی زیر عنکبوتیه آنوریسم

خونریزی ناشی از پارگی آنوریسم (گشادی عروق) مغزی، به نام خونریزی زیرآراکنوئید (subarachnoid)، باعث سردرد بسیار شدید می‌شود که در یک آن شروع می‌شود. این خونریزی ممکن است باعث از دست دادن فوری هوشیاری شود، اما برخی از افراد فقط سردرد برق‌آسا را تجربه می‌کنند. نجات‌یافتگان از این خونریزی در معرض خطر بالای پارگی مجدد آنوریسم هستند، بنابراین آن‌ها به‌شدت به مراقبت‌های اورژانسی نیاز دارند. درمان آنوریسم پاره‌شده بسیار حیاتی است زیرا خونریزی مکرر تقریباً همیشه کشنده است.

یکی از روش‌های جراحی برای درمان آنوریسم مغز، تکنیکی به نام “برش” است. برش شامل عملی است که طی آن یک جراح مغز و اعصاب محکم گیره‌ای بر روی آنوریسم قرار می‌دهد تا از احتمال ترکیدن آن جلوگیری کند. اغلب این درمان مؤثر است.

تکنیک سیم‌پیچ درون‌عروقی (که آمبولیزاسیون درون عروقی نیز نامیده می‌شود) آنوریسم‌های مغزی پرخطر را نیز درمان می‌کند. یک سیم‌پیچ پلاتینی جداشدنی کوچک از طریق یک شریان در ران وارد شده و از طریق رگ به محل آنوریسم منتقل می‌شود. سپس سیم‌پیچ به آنوریسم منتقل شده، که باعث تحریک و پاسخ ایمنی بدن می‌شود. این پاسخ ایمنی باعث تقویت دیواره شریان و کاهش احتمال پارگی می‌شود.

در مواردی که آنوریسم مستعد بریدگی یا پیچ‌خوردگی نیست و خطر خونریزی زیاد است، ممکن است لازم باشد که شریان تغذیه‌کننده آنوریسم مسدود شود.

این روش‌ها برای درمان آنوریسم‌های پاره‌شده و همچنین آنوریسم‌های بزرگ (بزرگتر از ۷ تا ۱۰ میلی متر) در افراد بدون علائم و آنوریسم‌های کوچک در افرادی با خونریزی آنوریسم قبلی یا سابقه خانوادگی خونریزی آنوریسم استفاده می‌شود. درمان در افراد بدون علامت با آنوریسم کوچکتر و بدون سابقه پارگی بحث‌برانگیزتر است.

بیماران مبتلا به پارگی آنوریسم مغزی نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند. آن‌ها به دلیل اثرات تحریک‌کننده خون در دو هفته بعدی در معرض خطر تنگی گسترده یا وازواسپاسم (انقباض عروق) عروق خونی مغز هستند. وازواسپاسم می‌تواند باعث آسیب مغزی ایسکمیک شود و با درمان‌های پزشکی و اندوواسکولار (درون عروقی) مدیریت می‌شود. چنین بیمارانی غالباً دارای لخته‌های خونی هم هستند که جریان مایع مغزی نخاعی در مغز را مسدود کرده و باعث ایجاد فشار در داخل سر می‌شود که مستلزم قرار دادن یک لوله پزشکی در حفره‌های پر از مایع در مغز (به نام بطن‌ها) جهت تغییر مسیر جریان مایع است. سی‌تی اسکن می‌تواند میزان بزرگ شدن بطن‌ها که هیدروسفالی نامیده می‌شود را تحت نظر داشته باشد.

خونریزی داخل مغزی

شایع‌ترین زیرنوع سکته مغزی خونریزی‌دهنده، خونریزی داخل مغزی (ICH) است که ناشی از سال‌ها داشتن فشار خون بالا است که در مناطق عمیق مغز یک شریان کوچک را تضعیف می‌کند. آزمایشات بالینی متعدد شامل جراحی اورژانسی برای برداشتن لخته، مزایای آن را تأیید نکرده است. درمان مراقبت‌های ویژه هیدروسفالی و ادم (edema) مغزی (تورم) در دوره حاد بیماری و در دوران توان‌بخشی بسیار مهم است. در برخی از بیماران، خون در بطن‌های پر از مایع مغز است، اما لخته‌ها اغلب جریان مایع مغزی نخاعی را مسدود کرده و منجر به هیدروسفالی می‌شوند. قرار دادن شانت (shunt) بطنی برای تخلیه خون و مدیریت هیدروسفالی در این موارد ضروری است.

خونریزی داخل مغزی ممکن است ناشی از ناهنجاری شریانی وریدی نیز باشد که خونریزی می‌کنند. ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVMs) درهم‌تنیدگی غیرطبیعی و مخروطی عروق خونی هستند که باعث ایجاد ارتباطات نامنظم متعدد بین شریان‌ها و وریدها می‌شود. این ناهنجاری‌ها اغلب در نخاع و در هر قسمتی از مغز یا در سطح آن می‌توانند رخ دهند، اما در نقاط دیگر بدن نیز ممکن است ایجاد شوند. درمان AVM می‌تواند شامل این موارد باشد: جراحی معمولی برای برداشتن AVM؛ آمبولیزاسیون درون عروقی با استفاده از سیم‌پیچ‌های جداشونده، بادکنک‌های کوچک یا چسب سریع خشک شونده برای جلوگیری از جریان خون به AVM؛ پرتوجراحی، که در آن یک پرتو بسیار متمرکز از اشعه مستقیماً بر روی AVM قرار دارد و باعث ایجاد زخم در دیواره رگ‌های خونی AVM می‌شود. طی چند ماه بعد، عروق مورد تابش قرار گرفته، بتدریج دچار انحطاط شده و سرانجام بسته می‌شوند که منجر به تفکیک AVM می‌شود.

در افراد مسن، خونریزی داخل مغزی نزدیک به سطح مغز –که خونریزی لوباری نامیده می‌شود– می‌تواند به دلیل نفوذ بتا آمیلوئید ( همان ماده‌ای که در بیماران مبتلا به آلزایمر تجمع می‌یابد) به رگ‌های خونی کوچک مغز، رخ دهد. آنژیوپاتی آمیلوئید می‌تواند باعث خونریزی مکرر شود اما در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای جلوگیری از این نوع خونریزی در دسترس نیست.

آنژیوم‌های حفره‌حفره ناهنجاری‌هایی هستند که به صورت دریاچه‌های کوچک انگورمانند خون، بدون تغذیه آشکار عروق خونی، ظاهر می‌شوند. آن‌ها باعث ایجاد خونریزی‌های کوچک می‌شوند. در صورتی که این آنژیوم‌ها باعث خونریزی مکرر شوند و محل آن‌ها برای جراح مغز و اعصاب در دسترس باشد، جراحی یک گزینه است.

لخته شدن در سیستم تخلیه وریدی مغز نیز می‌تواند باعث خونریزی داخل مغزی و همچنین ادم (ورم) شود. آین لخته‌ها با دارمان‌های ضدانعقاد دقیق و گاهی اوقات با دستگاه‌هایی برای از بین بردن لخته‌ها درمان می‌شوند.

توان‌بخشی

توانبخشی برای بهبود سکته مغزی حیاتی است. سکته مغزی اولین عامل ناتوانی جدی بزرگسالان در ایالات متحده و جهان است، اما اکثر افراد مبتلا به سکته مغزی تا حدودی بهبود عملکرد دارند. تحقیقات مداوم در این زمینه چند رویکرد و درمان بالقوه را برای کمک به توان‌بخشی افراد پس از سکته مغزی ایجاد کرده است.

فیزیوتراپی شکل اصلی توان‌بخشی برای اکثر افراد مبتلا به سکته مغزی است. هدف از فیزیوتراپی کمک به افراد برای یادگیری فعالیت‌های حرکتی ساده مانند راه رفتن، نشستن، ایستادن، دراز کشیدن و روند تغییر از یک نوع حرکت به نوع دیگر است. برای دستیابی به این هدف، درمانگران فیزیوتراپی از تمرینات و ورزش‌هایی برای بازگرداندن حرکت، تعادل و هماهنگی استفاده می‌کنند.

کاردرمانی به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، نوشیدن و بلعیدن، لباس پوشیدن، حمام کردن، آشپزی، خواندن و نوشتن و توالت رفتن را دوباره یاد بگیرند. این نوع درمان شامل ورزش و تمرین نیز هست. درمان‌گران حرفه‌ای می‌توانند توصیه کنند که برای کمک به فرد در ادامه زندگی با شیوه زندگی مستقل یا نیمه‌مستقل تغییرات و اصلاحاتی در خانه و محل کار صورت بگیرد.

گفتاردرمانی به افراد مبتلا به سکته مغزی کمک می‌کند زبان و مهارت‌های گفتاری خود را دوباره یاد بگیرند یا سایر انواع ارتباطات را بیاموزند. گفتاردرمانی برای افرادی مناسب است که مشکلی در شناخت یا تفکر ندارند اما در درک گفتار یا کلمات نوشته‌شده یا در شکل‌گیری گفتار مشکل دارند. گفتاردرمانی همچنین به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های مقابله‌ای خود را برای مقابله با ناامیدی از عدم برقراری ارتباط کامل توسعه دهند. با گذشت زمان و صبر، گفتاردرمانی می‌تواند به نجات‌یافتگان از سکته مغزی کمک کند تا برخی از توانایی‌های زبانی و گفتاری خود را به دست آورند.

درمان حرفه‌ای (پیشه‌ای) به افراد کمک می‌کند تا به نیروی کار قبلی‌شان بازگردند. تقریباً یک‌چهارم سکته‌های مغزی در افراد بین ۴۵ تا ۶۵ سال رخ می‌دهد. برای اکثر افراد در این گروه سنی، بازگشت به محل کار یک نگرانی عمده است. این درمان می‌تواند شامل آموزش مجدد مهارت‌های پیچیده‌تر در کار یا یادگیری مهارت‌های جدید برای یک کار متفاوت باشد. درمانگران حرفه‌ای (پیشه‌ای) می‌توانند به افراد دارای معلولیت پایدار کمک کنند تا مهارت‌ها و نقاط قوت شغلی را شناسایی کرده و در صورت لزوم به دنبال فرصت‌های شغلی جدید باشند.

کمک روانشناختی یا روانپزشکی می‌تواند به بسیاری از افراد در زمان بهبود سکته مغزی کمک کند. افسردگی، اضطراب، سرخوردگی و خشم از ناتوانی‌ها در افراد مبتلا به سکته مغزی شایع است. درمان رونشناختی، همراه با دارو، می‌تواند به کاهش برخی از مشکلات روحی و روانی ناشی از سکته مغزی کمک کند. گاهی اوقات برای اعضای خانواده نیز مفید است که برای خودشان از روانشناس کمک بگیرند.

در آوریل ۲۰۲۱ ، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) سیستم توانبخشی Neurolutions IpsiHand Upper Extremeity را برای افراد ۱۸ ساله و بالاتر با ناتوانی بالای بازو که برای افزایش دامنه حرکتی و در دست گرفتن تحت توانبخشی بعد از سکته مغزی هستند، تصویب کرد. این سیستم از رابط مغز و کامپیوتر و از الکترودهای الکتروانسفالوگرافی غیرتهاجمی برای ثبت فعالیت مغزی استفاده می‌کند، سپس حرکت ماهیچه‌ای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل به یک تبلت منتقل می‌شود و یک سیگنال به یک دست الکترونیکی بی‌سیم ارسال می‌شود، که به نوبه خود دست فرد حرکت را می‌دهد.

در آگوست ۲۰۲۱ ، FDA سیستم MicroTransponder Vivistim Paired VNS (تحریک عصب واگ) را تأیید کرد، که همراه با توانبخشی سکته مغزی برای کمک به افرادی که دارای نقص متوسط ​​تا شدید اندام فوقانی و نقص حرکتی اندام ناشی از سکته مغزی ایسکمیک مزمن هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم به طور الکتریکی عصب واگ که از مغز به سمت شکم حرکت می‌کند را تحریک می‌کند تا عملکرد حرکتی اندام‌های فوقانی را بهبود بخشد و توانایی فرد در حرکت بازوها و دست ها را بازگرداند.

Photo by MART PRODUCTION from Pexels

امروزه چه تحقیقاتی در این‌باره در حال انجام است؟

مأموریت موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) این است که به دنبال دانش بنیادی درمورد مغز و سیستم عصبی و استفاده از این دانش برای کاهش بار بیماری‌های عصبی باشد. NINDS جزء موسسات ملی بهداشت (NIH) آمریکا است که حامی اصلی تحقیقات زیست‌پزشکی در جهان است. NINDS حامی اصلی تحقیقات سکته مغزی در ایالات متحده است. این موسسه طیف وسیعی از تحقیقات اساسی و بالینی را با هدف یافتن راه‌های بهتر برای پیشگیری، تشخیص و درمان سکته مغزی و بازگرداندن عملکردهای از دست رفته در اثر سکته مغزی حمایت می‌کند. دانشمندان NINDS تحقیقات سکته مغزی را در آزمایشگاه‌ها و کلینیک‌های موسسه در محوطه NIH در بتسدا، مریلند و در دو بیمارستان منطقه واشنگتن دی‌سی انجام می‌دهند. NINDS همچنین تحقیقات سکته مغزی در دانشگاه‌ها، دانشکده‌های پزشکی و بیمارستان‌های سراسر کشور و جهان را تأمین و پشتیبانی می‌کند.

تحقیقات اساسی به دانشمندان کمک می‌کند تا دانش جدیدی کسب کنند و درک خود را از سکته مغزی افزایش دهند. این تحقیقات پایه و اساس تشخیص و درمان سکته مغزی را ایجاد می‌کند. تحقیقات بالینی، که بخش بزرگی از تحقیقات سکته مغزی را تشکیل می‌دهد، راهی به دانشمندان ارائه می‌دهد تا درمان‌های جدیدی را برای افراد آزمایش کنند، از جمله دستگاه‌های جراحی، روش‌ها، داروها و درمان‌های توانبخشی. هدف کلی تحقیقات سکته مغزی این است که یافته‌های اصلی تحقیقات را به درمان‌های مفید و مداخلات موثر برای افراد مبتلا به سکته مغزی تبدیل کند.

دانشمندان با پشتیبانی NINDS در حال توسعه درمان‌های جدید و موثرتر برای سکته مغزی، کشف راه‌هایی برای بازگرداندن جریان خون به مغز پس از سکته مغزی و محافظت از سلول‌های مغزی در برابر مرگ، پس از سکته هستند. دانشمندان همچنین به دنبال راه‌هایی برای بهبود توان‌بخشی و بهبود پس از سکته، کسب اطلاعات بیشتر درمورد عوامل خطر و روش‌های جدید پیشگیری از سکته مغزی هستند. همچنین، محققان از تکنیک‌های تصویربرداری برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد تأثیر سکته مغزی بر مغز و درمان‌های آن که ممکن است موثر باشند، استفاده می‌کنند.

پروژه NIH StrokeNet

NINDS یک شبکه کارآزمایی بالینی سکته مغزی ایجاد کرد که به عنوان زیرساختی برای کشف درمان‌های جدید بالقوه برای افراد مبتلا به سکته مغزی و افرادی که در معرض سکته مغزی قرار دارند، عمل می‌کند. NIH StrokeNet – که متشکل از مرکز هماهنگ‌سازی و مدیریت داده‌های متمرکز و ۲۹ مرکز منطقه‌ای است که با نزدیک به ۴۰۰ بیمارستان سکته مغزی در ایالات متحده مرتبط است – آزمایشات بالینی کوچک و بزرگ را برای پیشبرد درمان سکته مغزی، پیشگیری و بهبودی و توانبخشی پس از سکته مغزی انجام می‌دهد.

اخیراً کارآزمایی DEFUSE 3 با بودجه NINDS ، که از طریق StrokeNet انجام شد، از تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری مغز برای شناسایی افرادی استفاده کرد که ممکن است از ترومبکتومی (لخته‌برداری) در طول ۶ ساعت بعد از سکته مغزی سود می‌برند. این آزمایش با موفقیت نشان داد که برداشتن لخته‌های مغزی تا ۱۶ ساعت پس از شروع علائم در افراد انتخاب‌شده منجر به بهبود نتایج در مقایسه با درمان پزشکی استاندارد می‌شود. تصویربرداری پیشرفته از مغز به تشخیص این که چه بیمارانی می‌توانند از بازیابی جریان خون در فراتر از زمان استاندارد درمان استفاده کنند، کمک می‌کند.

درمان‌های جدید و موثرتر

تحقیقات تأمین‌شده توسط NINDS دارای سابقه‌ای غنی است و شامل داروهایی برای درمان سکته مغزی است، از جمله اولین داروی تأییدشده برای درمان سکته مغزی ایسکمیک– یعنی t-PA یا فعال‌کننده پلاسمینوژن بافت– و این یافته که آسپیرین به اندازه دارویی به نام وارفارین برای جلوگیری از سکته‌های بعدی موثر است. محققان در حال حاضر امیدوارند که داروهای موثرتری را کشف کنند.

تحقیقات جاری سکته مغزی با بودجه NINDS شامل موارد زیر است:

مداخلات ترومبولیتیک: این مداخلات با حل‌ کردن لخته‌های خونی که جریان خون به مغز را مسدود می‌کند برای جلوگیری از آسیب بیشتر مغزی ناشی از سکته مغزی، طراحی شده است. چند پروژه در حال آزمایش تکنیک‌هایی مانند ترکیب داروهای ترومبولیتیک با داروهای دیگر و رساندن داروهای حل‌کننده لخته به طور مستقیم به لخته هستند. محققان همچنین امیدوارند دریابند که آیا تصویربرداری پرفیوژن می‌تواند بیمارانی که می توانند به طور موثر با tPA درمان شوند را، شناسایی کند.

مداخلات ضدترومبوتیک: این داروها برای جلوگیری از تشکیل لخته طراحی شده‌اند. از جمله تلاش‌های تحقیقاتی، آزمایش ARCADIA است که با مقایسه دو داروی رقیق‌کننده خون تعیین می‌کند که کدام یک برای جلوگیری از سکته مغزی مکرر در افرادی که سکته مغزی با علت نامعلوم و عملکرد غیرطبیعی دهلیزی دارند بهتر است.

بازگرداندن جریان خون: جریان خون مداوم به مغز برای سلامت سلول‌های مغزی و عملکرد مناسب آن‌ها ضروری است. علاوه‌بر مطالعاتی که از داروهای ترومبولیتیک استفاده می‌کنند و برای بهبود برداشتن لخته‌ها تلاش می‌کنند، تحقیقات دیگری نیز شامل استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری عصبی برای درک بهتر نحوه جریان خون به مغز – هنگامی که مغز سالم است و هنگامی که نیست – برای بهبود تشخیص، راهنمایی درمان، نظارت بر پاسخ برای درمان، شناسایی اهداف جدید برای درمان و توسعه درمان‌های جدید است.

ژنتیک: NINDS از تحقیقاتی برای شناسایی چگونگی نقش ژنتیک در سکته مغزی پشتیبانی می‌کند. چند اختلال ارثی نادر باعث تمایل غیرمعمول بدن به سکته مغزی می‌شود. یکی از این اختلالات، تصلب شرایین اتوزومال مغزی با انفارکتوس زیر قشری و لوکودیستروفی یا CADASIL است –نوعی ارثی از بیماری عروق مغزی که زمانی رخ می‌دهد که ضخیم شدن دیواره‌های عروق خونی جریان خون به مغز را مسدود می‌کند. محققان امیدوارند با هدف کشف روش‌های درمانی و یادگیری بیشتر درمورد سکته، ژن‌های مسئول سایر اختلالات ژنتیکی را شناسایی کنند.

تفاو‌های عوامل خطر در مناطق جغرافیایی: تحقیقات مداوم با هدف بهبود پیشگیری از سکته مغزی، به دنبال درک بهتر این موضوع است که چرا آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و اسپانیایی‌ها بیشتر از قفقازی‌ها سکته مغزی می‌کنند و چرا افراد در برخی از مناطق کشور بیشتر از سایر نقاط سکته می‌کنند. به عنوان مثال، مطالعه دلایل تفاوت‌های جغرافیایی و نژادی در سکته مغزی (REGARDS) با ردیابی سلامت و بیماری در یک نمونه متنوع قومی و جمعیتی از جمعیت ۴۵ ساله و بالاتر ایالات متحده بر تفاوت‌های نژادی و جغرافیایی در شیوع عوامل خطر سکته مغزی متمرکز است. تلاش‌های تحقیقاتی دیگری امیدوار هستند که نابرابری‌های سکته مغزی را بهتر بشناسد و مداخلات موثری را برای کاهش کنترل ناکافی فشار خون بالا (خطر اصلی سکته مغزی) در میان اقلیت‌ها ایجاد کند.

بازیابی: هنگامی که سکته مغزی باعث مرگ سلولی در ناحیه‌ای از مغز می‌شود که وظیفه خاصی را بر عهده دارد، فرد دیگر قادر به انجام آن عملکرد نمی‌شود. با این حال ، توانایی مغز برای یادگیری و تغییر، که پلاستیسیته نامیده می‌شود و توانایی آن برای اتصال مجدد اتصالات بین سلول‌های عصبی آن به این معنی است که می‌تواند عملکرد از دست رفته را جبران کند. دانشمندان با بودجه NINDS در حال مطالعه نحوه واکنش مغز به تجربه یا سازگاری با صدمه به قسمتی از مغز هستند که بخش یا قسمت‌های دیگر مغز را در دست گرفته و سازماندهی می‌کند ( با استفاده از فناوری‌های تصویربرداری غیرتهاجمی برای ترسیم الگوهای فعالیت بیولوژیکی درون مغز). دانشمندان همچنین در تلاش هستند تا روش‌های جدید و بهتری را برای کمک به مغز جهت بازسازی و ترمیم خود برای بازگرداندن عملکردهای اولیه پس از سکته مغزی ایجاد کنند.

توانبخشی: علی‌رغم پیشرفت‌های اخیر در درمان سکته مغزی، بیش از نیمی از نجات‌یافتگان سکته مغزی (پیر و جوان) با مشکلاتی زنده می‌مانند. دانشمندان تحت حمایت NINDS به دنبال سازماندهی مجدد مغز پس از سکته مغزی هستند و تحقیق می‌کنند که آیا تحریک مغناطیسی بین‌جمجمه‌ای می‌تواند پلاستیسیته مغز را تحریک کند و منجر به بهبود عملکرد حرکتی و کاهش ناتوانی شود. دانشمندان تحت حمایت NINDS همچنین در حال آزمایش یک سیستم درمانی توانبخشی خانگی هستند تا مشخص شود آیا این سیستم به همان اندازه توانبخشی در کلینیک در کمک به بهبود سکته مغزی موثر است یا خیر. دانشمندان دیگری نیز در حال کاشت سلول‌های بنیادی عصبی هستند تا ببینند آیا این سلول‌ها قادر به جایگزینی سلول‌هایی هستند که در نتیجه سکته مغزی مرده‌اند.

---

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس

منبع:

 National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS), Stroke: Hope Through Research, Date last modified: Fri, 2021-08-27 16:29