دیسپلازی معده هنگامی رخ می‌دهد که پوشش دیواره معده (موکوزا) تغییر کرده و به صورت غیر عادی درآید. این سولهای غیر عادی ممکن است نهایتا آدرنوکارسینوما شوند که شایعترین نوع سرطان معده است. سرطان معده در حال حاضر چهارمین عامل مرگ در جهان و دومین سرطان کشنده جهان است.
سرطان معده یکی از چالش انگیزترین بیماری‌های بدخیم در سراسر جهان است. دیسپلازی معده یک ضایعه پیش سرطانی و مرحله ماقبل آخر در کارسینوژن معده است بخصوص نوع روده‌ای. به عبارت بهتر، تشخیص، مدیریت و نظارت چنین ضایعاتی برای تشخیص اولیه و پیشگیری از سرطان معده، بسیار مهم هستند.
دیسپلازی معده یک مرحله حساس پیش از سرطان
متاپلازی روده‌ای معده که پیشتر در مورد آن گفته شد، تغییر شکل سلولهای پوششی معده به شکل سلولهای روده‌ای است و مرحله بعد از آن دیسپلازی معده است. سازمان بهداشت جهانی دیسپلازی در سیستم گوارشی را وجود رشد غیر طبیعی بافت پوششی معده، بدون شواهدی از بافت مهاجم تعریف می‌کند. مشاهده دیسپلازی معده به عنوان یک ضایعه پیش سرطانی معده از یک قرن پیش ایجاد شد اما تنها با رواج استفاده از اندوسکوپی که تشخیص بالینی است، توجه بیشتری به آن معطوف شد.
دیسپلازی معده بر دو نوع است:
- دیسپلازی درجه پایین: سلولهای غیر طبیعی تغییر کرده و به کندی رشد می‌کنند. در این مرحله خطر سرطان معده کم است و ممکن است به حالت نرمال برگردد.
- دیسپلازی درجه بالا: سلولهای غیر طبیعی تغییر کرده و به سرعت رشد می‌کنند. در این وضعیت، خطر ابتلا به سرطان معده بالا است.
عوامل خطر
عوامل خطر زیر شانس ابتلا به دیسپلازی پوششی معده را افزایش می‌دهد:
- عفونت pylori (هلیکوباکتر پیلوری)
- آتروفی مزمن گوارشی: پوشش معده نازک شده یا آتروفی به دلیل التهاب طولانی مدت معده به نام گاستریت است
- متاپلازی روده‌ای: پوشش معده تبدیل به بافتی می‌شود که بطور طبیعی در روده باریک و روده بزرگ وجود دارد.
- کم خونی ناشی از ویتامین B12
هر یک از این وضعیتها موجب تغییراتی در پوشش معده می‌شود که منجر به ایجاد سلولهای غیر طبیعی و دیسپلازی می‌شود.
علائم و نشانه‌های دیسپلازی معده
دیسپلازی دیواره معده منجر به هیچ علامت و نشانه‌ای نمی‌شود و تنها به هنگام ارزیابی مشکلات دیگر گوارشی با استفاده از مشاهده اندوسکوپیک مشخص می‌شود.
روشهای تشخیص
معمولا شخص برای علائم و نشانه‌هایی که برای یک مشکل گوارشی دارد به پزشک مراجعه می‌کند و در حین شناسایی علت، دیسپلازی هم تشخیص داده می‌شود. اگر پزشک به ناهنجاری در معده مشکوک شود، تستهای بیشتری را توصیه می‌کند تا علت آن را رد یا قبول کند. سایر تستها به قرار زیر هستند:
- شرح حال گرفتن از بیمار: پزشک در مورد علائمی که شخص دارد مثل مشکلات خوردن، درد، نفخ و غیره سوال می‌کند. معاینه جسمانی هم توسط وی انجام می‌گیرد.
- آزمایش خون: تست RBC برای بررسی کم خونی انجام می‌شود.
- آندوسکوپی فوقانی سیستم گوارشی: آندوسکوپی برای بررسی پوشش داخلی مری، معده و ابتدای روده انجام می‌گیرد. اگر بخشهای غیر طبیعی دیده شود، نمونه برداری بوسیله ابزار همراه با آندوسکوپی انجام می‌شود تا بعد این نمونه‌ها به آزمایشگاه ارسال شوند.
- نمونه برداری: در صورتی که پزشک نواحی ناهنجار را در آندوسکوپی یا تستهای تصویری مشاهده کند، نمونه برداری از بافت پوششی را انجام می‌شود. به هنگام نمونه برداری، پزشک تکه‌های کوچکی از ناحیه نابهنجار را برمی‌دارد. نمونه برداری استاندارد توسط ابزار همراه آندوسکوپی انجام می‌شود. این نمونه‌ها برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
- تستهای تصویری: استفاده از عکس رادیولوژی، MRI، سی تی اسکن شکم، پت اسکن و یا سونوگرافی هم برای بررسی نواحی غیر طبیعی معده توصیه می‌شود.
درمان
درمان دیسپلازی معده بستگی به درجه دیسپلازی و علت ایجاد کننده دارد
دیسپلازی درجه پایین: در این مورد نیازی به جراحی نیست. پزشک آن را مرتب بررسی می‌کند و سالی یکبار با استفاده از آندوسکوپی نمونه برداری انجام می‌دهد.
دیسپلازی درجه بالا: درمان برای دیسپلازی عمدتا شامل موارد زیر است:
- برداشت آندوسکوپیک مخاط (برداشتن ناحیه ناهنجار به هنگام انجام آندوسکوپی)
- برداشتن با جراحی محدود (برداشتن ناحیه غیر طبیعی به همراه بخشی از بافت سالم)
درمان هلیکوباکتر پیلوری
برای افرادی که دچار عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند، درمان کامل این باکتری با آنتی بیوتیک توصیه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف آنتی بیوتیک برای افراد مبتلا به عفونت اچ. پایلوری، تعداد ضایعات پیش سرطانی را در معده کاهش داده و خطر ابتلا به سرطان معده را پایین می‌آورد برخی تحقیقات نشان می‌دهد که درمان این عفونت بخصوص برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان هستند، مفید است. برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر، پزشک چندین روش برای تشخیص دارد مثل تست تنفسی، آزمایش مدفوع و آزمایش خون و همچنین آندوسکوپی. معمولا اولین و بهترین روش آزمایش مدفوع برای تشخیص وجود آنتی ژن و سپس انجام آندوسکوپی بالای گوارشی است.
تغذیه و سبک زندگی برای دیسپلازی معده
تغذیه: تحقیقات نشان دهنده نقش تغذیه در کاهش خطر پیشرفت دیسپلازی و پیشگیری از سرطان معده است. مصرف غذاهای حاوی ترکیبات فیتوشیمیایی با ویژگی‌های ضد سرطانی و ضد التهابی و مواد غذایی سرشار از اسید آسکوربیک و بتا کاروتن و سایر کاروتنوئیدها فواید سلامتی بسیاری دارد. این مواد در اغلب میوه‌ها و سبزیجات به خصوص آنهایی که رنگهای خاص دارند، وجود دارد مثل هویج، سبزیجات با برگ تیره و اغلب مرکبات.
ترک سیگار: سیگار خطر ابتلا به سرطانهای بخش بالایی سیستم گوارشی را افزایش می‌دهد به خصوص سرطان مری. مصرف دخانیات خطر بسیاری از انواع دیگر سرطان را هم افزایش می‌دهد. اگر اهل مصرف دخانیات هستید، برای ترک سیگار می‌توانید از روشهای گفته شده در سایت استفاده کنید.
خلاصه کلام
دیسپلازی یک مرحله پیش از سرطان معده و پس از متاپلازی روده‌ای معده است. برای تشخیص دیسپلازی پوششی معده از آندوسکوپی و نمونه برداری به طور عام استفاده می‌شود. در صورت ابتلا به عفونت هلیکوباکتری در شخص دارای دیسپلازی، درمان این عفونت نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت این ناهنجاری دارد.
تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
