درد پهلو احساس ناراحتی، ناخوشی یا درد در قسمتی از بدن در زیر دنده، بالای شکم یا کمر و در پهلوها بوجود می‌آید. گاهی اوقات درد تا پایین کمر هم می‌رود. چندین اندام و عضله نزدیک به پهلوهای چپ و راست هستند که موجب درد پهلو به عنوان علامتی مشترک می‌شوند.
اغلب ما حداقل یک بار در طول زندگی درد پهلو را احساس کرده ایم و این ناراحتی معمولا گذرا است. البته تداوم یا شدت آن ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی زمینه‌ای همانند آبرسانی یا عفونت سیستم ادراری است. سنگهای کلیه یا سایر مشکلات کلیه ممکن است علت درد مداوم پهلو باشد.
اگر چه درد پهلو اغلب علامت مشکلات کلیه است اما می‌تواند ناشی از مشکلات دیگر سلامتی همراه با علائم دیگر باشد. در صورتی که درد مزمن یا شدید دارید باید به پزشک مراجعه کنید بخصوص اگر همراه با علائم دیگری هم باشد. در زیر علل اصلی ایجاد کننده درد پهلو را به صورت خلاصه بررسی می‌کنیم.
درد عضلات
عضلات معده، کمر و حتی قفسه سینه موجب درد پهلو می‌شود. برخی از علل شایع درد عضله عبارتند از:
- صدمه به عضلات همانند کشیدگی یا رگ به رگ شدن
- استفاده زیاد از عضله
- تنش عضلاتی
- سبک زندگی ساکن به این معنا که شخص تحرک کافی ندارد
- استرس
- باقی ماندن در وضعیت غیر معمول یا تنش جسمانی به مدت طولانی
درد پهلو معمولا در سمت عضله صدمه دیده است. البته افرادی که درد عضله به علت سبک زندگی بی حرکت دارند، ممکن است درد را در هر دو سمت حس کنند یا درد به سمت پشت یا جلو بین پهلوها حرکت کند. صدمات عضلانی شایعترین در میان شایعترین علل درد پهلو است. درد عضله ممکن است خیلی شدید باشد اما شدت درد لزوما به شدت صدمه نیست.
عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری (UTIs) به هنگامی ست که باکتریهای مضر وارد مجاری ادراری شده، موجب عفونت مثانه، میزنای یا کلیه‌ها شوند. اکثر عفونتهای ادراری در پایین مسیر ادراری باقی می‌مانند. عفونت در زنان بیش از مردان شایع هستند. اگر عفونت ادراری درمان نشود می‌تواند به کلیه‌ها کشیده شده و موجب عفونت کلیه شدید شود. علاوه بر درد پهلو، علائم عفونت مسیر ادراری عبارتند از:
- ادرار دردناک
- تکرر ادرار یا نیاز مداوم به ادرار کردن
- خون در ادرار
درد ناشی از عفونت ادراری ممکن است بر هر دو پهلو یا فقط یک طرف اثر بگذارد.
درد پهلو ناشی از مشکلات کلیوی
کلیه‌ها به عنوان فیلتر بدن عمل می‌کنند. آنها در وسط بخش پشتی بدن دقیقا زیر دنده‌ها قرار دارند. افراد ممکن است درد ناشی از کلیه را کمر یا پهلوها احساس کنند. برخی از مشکلات کلیوی به هنگامی بوجود می‌آیند که عفونت از مثانه به آنجا گسترش پیدا کند. بیماریهای کلیه ممکن است علت ژنتیکی هم داشته باشند یا اینکه ناشی از مشکلی با اندامی دیگر باشند. مشکلات کلیوی که موجب درد پهلو می‌شوند، عبارتند از:
- سنگهای کلیه
- بیماریهای کلیه همانند بیماری کلیه پلی کیستیک
- عفونتها
- لخته خون ناشی از خونریزی کلیه
اگر کسی درد پهلو و علائم دیگری ناشی از مشکلات کلیه همانند علائم ادراری داشته باشند باید به پزشک مراجعه کند. درد کلیه معمولا در سمت همان کلیه درگیر، بروز می‌کند. به هنگامی که عفونت یا بیماری بر هر دو کلیه اثر می‌گذارد، شخص ممکن است درد را در هر دو سمت حس کند.
زونا
زونا عفونتی که موجب تاول قرمز دردناک می‌شود. کسی که آبله مرغان داشته، می‌تواند دچار زونا شود البته این عفونت در افراد مسن‌تر و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، شایعتر است. زونا معغمولا به صورت احساس سوزن یا دردی سوزناک از سیستم عصبی شروع می‌شود. بعد از چند روز، تاولهای قرمز پر از مایع ظاهر می‌شود. در برخی افراد، زونا می‌تواند خیلی شدید باشد یا حتی موجب عفونتهای تهدید کننده زندگی شود. افراد مبتلا به HIV، کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند و افراد مسن در صورتی که فکر می‌کنند، زونا دارند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.
در صورتی که زونا فقط یک سمت بدن را درگیر کند، شخص متووجه علائم در پهلوی همان سمت می‌شود.
مشکلات لوزالمعده یا کبد
لوزالمعده و کبد در درون شکم واقع شده‌اند، دقیقا زیر دنده. گاهی اوقات مشکلات مربوط به این اندامها موجب درد پهلو می‌شوند. این درد می‌تواند به سمت کمر هم منتشر شود.
از آنجایی که کبد و لوزالمعده با هم همکاری می‌کنند تا به هضم غذا کمک کنند، مشکل در یکی از این اندامها نهایتا دیگری را هم دچار خواهد کرد. بسیاری از مشکلات مختلف جسمانی می‌توانند بر لوزالمعده و کبد اثر بگذارند. برخی از اینکه همانند انسداد مجرای کیسه صفرا به علت سنگ صفرا، به میزان زیادی قابل درمان است. سایر مشکلات از جمله هپاتیت خودایمن، بیماریهای مزمن هستندئ.
برخی از مشکلات لوزالمعده درد صورتی که درمان نشوند، خطرناک و حتی مرگ آور هستند اما آنها همیشه با علائم دیگری علاوه بر در پهلو بروز می‌کنند. درد ناشی از مشکلات مربوط به پانکراس یا کبد در سمت راست بدن ظاهر می‌شوند. سایر علائم عبارتند از:
- ادرار سیاه
- ادرار کم رنگ
- تهوع یا استفراغ
- حملات ناگهانی درد
- پوست یا چشمان زرد
- خستگی
- تب
مشکلات مربوط به ستون مهرهها
مشکلات ستون مهرهها از جمله آرتروز ستون مهرهها یا فتق دیسک ممکن است موجب دردی شود که در پهلو منعکس می‌شود. آرتروز ستون مهرهها یک نوع التهاب مزمن مهره‌هاست. بیماریهای دیسک موجب تورم و درد در دیسکهایی می‌شود که بافت نرم کنار استخوانهای مهره هستند. برخی از مشکلات دیگر همانند شکستگی در مهرهها نیز ممکن است موجب درد پهلو شود. درد ناشی از مشکلات ستون فقرات، معمولا هم سمت راست و هم سمت چپ بروز می‌کند اما ممکن است در هر دو سمت دردناک شود.
افراد دچار مشکلات ستون مهره‌ممکن است علائم زیر را هم داشته باشند:
- درد تیز و یکنواخت که به سمت یک پهلو یا داخل پا کشیده می‌شود
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن بی دلیل بخصوص در ساق یا کف پا
- درد کمر مزمن
- مشکل در حرکت
تشخیص
مشخصه درد بسیار به تعیین علت کمک می‌کند. شاخصه‌های مهم از جمله محل یا درد منتشر شده، حاد یا مزمن بودن یا عود کردن درد، درد شدت و دوره درد هستند. علائم همراه با آن را هم باید توجه کرد. بنابراین قبل از مراجعه به پزشک آماده پاسخگویی به این سوالات باشید:
- محل درد
- چه موقع درد شروع می‌شود
- درد را مشابه چه چیزی حس می‌کنید
- درد اغلب چگونه احساس می‌شود
- چه مدت درد طول می‌کشد
- سایر علائمی که همراه آن دارید چه هستند.
پزشکان از آزمایش خون و عکس برای علت درد استفاده می‌کنند. آزمونهای تصویری همانند سونوگرافی یا عکس رادیولوژی به پزشک امکان می‌دهد تا دید عمیقتری به داخل بدن داشته باشد. آنها می‌توانند مشکلات داخل اندامها، بافت و عضلات را نشان دهندئ.
قبل از انجام این تستها، پزشک ممکن است رنگ کنتراست را داخل یک رگ تزریق کند. این کار به منظور بهبود کیفیت عکسها انجام می‌شود. این کار تشخیص هر گونه انسداد درد عروق خونی یا اندامها را راحت‌تر می‌کند. این رگ معمولا از ترکیبات ید است و به ندرت موجب عوارض جانبی می‌شود. سایر تستهای تشخیصی توصیه شده عبارتند از:
- سی تی اسکن شکم که یک نوع خاص از عکسبرداری اشعه ایکس است که عکسهایی با برش عرضی از شکم نشان می‌دهد
- سیستوسکوپی که عمل کوچکی ست که با وارد کردن یک لوله نازک و دوربین متصل به آن، داخل مثانه انجام می‌شود.
- آزمایش آنالیز ادرار که تست ساده ادرار است
- آزمایش کشت ادرار که باکتریها را داخل ادرار شناسایی می‌کند
درمان درد پهلو
استراحت درمان اولیه برای هر نوع درد پهلو است. درد پهلوی خفیف معمولا با ترکیب استراحت و فیزیوتراپی خوب می‌شود. پزشکان معمولا تمرینات خاصی را برای دردهای ناشی از عضلات، توصیه می‌کنند تا سریع این دردها تسکین یابند.
درمان برای درد پهلو ناشی از التهاب
درد پهلویی که به علت التهاب همانند موارد بوجود آمده با عفونت یا آرتروز باشد، درمان آن بستگی به نوع بیماری دارد. عفونتهای کلیه معمولا نیازمند بستری در بیمارستان هستند. در صورت داشتن عفونت کلیه، پزشکان آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند. این آنتی بیوتیکها ممکن است به صورت آمپول یا تزریق وریدی انجام شوند.
فیزیوتراپی و برنامه‌های حرکتی در مورد دردهای ناشی از آرتروز ستون مهره توصیه می‌شوند. پزشکان همچنین داروهای ضد التهاب که التهاب و ناراحتی را کاهش می‌دهند، تجویز می‌کندئ. در برخی موارد، بیماران نیاز به جراحی برای رفع مشکلات ستون مهره دارند.
درمان سنگ کلیه
بیمار ابتدا باید داروهای ضد درد مصرف کند و به مقدار زیادی مایعات بنوشد تا افتادن سنگ کلیه تسریع شود. در اغلب موارد، نیاز یه جراحی برای برداشتن سنگ نیست.
البته در برخی موارد، پزشکان یک نوع عمل کوچک به نام سنگ شکن انجام می‌دهند که برای مواقعی ست که سنگها به راحتی از طریق ادرار دفع نمی‌شوند. سنگ شکن شامل استفاده از امواج با فرکانس بالا برای شکستن سنگهاست تا بتوانند راحت‌تر از میزنای خارج شوند. میزنای لوله‌هایی هستند که ادرار را از کلیه به سمت مثانه می‌برند. پزشک از روشهای جراحی دیگری هم برای برداشتن سنگهای کلیه استفاده می‌کند. بسته به میزان درد، پزشک داروهای ضد درد تجویز می‌کند. ممکن است نیاز باشد بیمار در بیمارستان بستری شود. اگر پس از درمان باز هم درد پهلو داشتید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از درد پهلو
با استفاده از چند روش می‌توانید تا حدودی از درد پهلو جلوگیری کنید:
- نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز
- محدود کردن مصرف الکل
- انجام بهداشت جنسی
- خوردن رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی و پروتئین بدون چربی
حداقل سه بار در هفته ورزش کنید
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که علاوه بر درد پهلو متوجه علائم زیر شدید، باید به اورژانس مراجعه کنید:
- تب، بی رنگ شدن مدفوع یا زردی چشمها یا پوست
- بارداری
- استفراغ شدید
- خون در ادرار
- درد پهلو پس از صدمه بخصوص دردی که به پهلو یا کمر می‌رود
در صورتی که مشکلات زیر را هم داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
- ادرار دردناک
- درد شدید که بدتر می‌شود
- دانه‌های قرمز دردناک
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در پا
اگر درد ملایم یا متوسط است و هیچ علامت دگیری ندارید، به احتمال زیاد درد پهلو به خاطر کشیدگی یا گرفتگی عضله باشد که به معنای خوب شدن آن با استراحت است.
خلاصه کلام
درد پهلو یک علامت شایع است و بروز آن همراه با علائم دیگر، نشان دهنده مشکلات زمینه‌ای است. اکثر علل درد پهلو قابل درمان هستند اما درمان مناسب نیازمند تشخیص دقیق توسط پزشک است. در صورتی که درد شدید در سمت راست یا چپ دارید که ثابت است یا بدتر می‌شود یا پس از مدتی دوباره ظاهر می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
