اطلاعات تخصصی
موارد مصرف داپاگلیفلوزین
+دیابت نوع دو، درمان
داپاگلیفلوزین یک داروی مهارکننده‌ی کوترانسپورتر 2 سدیم-گلوکز یا SGLT2 می‌باشد که در بیماران دیابت نوع دو کاربرد دارد.
اما ویژگی منحصر به فرد این دارو در افراد دیابتی، نقش آن در کاهش خطر نارسایی‌های قلبی و عوارض کلیوی در پی ابتلا به دیابت می‌باشد.
به همین خاطر می تواند انتخاب مناسبی در بیماران دیابتی که مشکلات قلبی عروقی تحت کنترل دارند یا در معرض خطر مشکلات قلبی عروقی هستند و‌یا درگیر انواع نارسایی قلبی می‌شوند، باشد.
داپاگلیفلوزین همچنین در افراد با مشکلات مزمن کلیوی در مواردی که احتمال پیشرفت بیماری کلیوی زیاد باشد نیز جهت کاهش خطرات قلبی عروقی و پیشروی بیماری استفاده می‌شود و در واقع توانایی جلوگیری از پیشروی اختلالات کلیوی در بیماران دیابتی را نیز دارد.
این دارو‌با نام‌تجاری Farxiga در بازار دارویی دنیا معروف شده است و به صورت قرص خوراکی ۵و۱۰ میلی‌گرم تولید می‌شود.
داپاگلیفلوزین ممکن است در بیماران با مشکلات مزمن کلیوی(دیابتی یا غیر دیابتی) به عنوان کمک‌کننده در کسانی که دفع آلبومین آنها افزایش پایداری دارد(نسبت آلبومین به کراتینین ادرار ۲۰۰تا۵۰۰۰ میلی گرم /گرم) در کنار داروهای اصلی استفاده شود.
مکانیسم اثر داپاگلیفلوزین
داپاگلیفلوزین با مهار کوترانسپورتر 2 سدیم-گلوکز (SGLT2) که بیشتر در توبول‌های ابتدایی نفرون‌ها قرار دارند، منجر به کاهش بازجذب گلوکز/سدیم ، افزایش دفع ادراری گلوکز و انتقال بیشتر سدیم به توبول‌های انتهایی در ساختار نفرون‌های کلیه می‌شود.(نتیجه‌ی این کاهش بازجذب سدیم، می تواند کاهش بار قلبی، تعدیل فعالیت سمپاتیک و کاهش فشار اینتراگلومرولی باشد)
از آنجا که SGLT2 بخش عمده‌ی بازجذب گلوکز (حدود ۹۰درصد) را در فیلتراسیون کلیوی به عهده دارد، مهار آن موجب کنترل بهتر قند خون همراه با کاهش وزن راحت‌تر در مبتلایان به دیابت نوع دو می‌شود.
فارماکوکینتیک داپاگلیفلوزین
متابولیسم: کبدی از طریق سیستم CYP450(محدود)؛ عمدتا از طریق UGT(سوبسترای 1A9) به یک متابولیت غیرفعال (dapagliflozin 3-O-glucuronide) تبدیل می‌شود.
دفع: ادراری ۷۵درصد(کمتر از ۲درصد بدون تغییر)، مدفوع ۲۱درصد(۱۵درصد بدون تغییر)
اتصال به پروتئین:۹۱درصد
نیمه عمر:۱۲/۹ ساعت
مدت زمان رسیدن به پیک اثر: ۲ساعت
منع مصرف داپاگلیفلوزین
-سابقه حساسیت به این دارو یا داروهای مشابه و‌سایر اجزای فرمولاسیون
-سه‌ماهه دوم و سوم بارداری
-دیابت نوع یک، دیابت کتواسیدوزیس
-از دست دادن و کاهش شدید خون و حجم مایعات بدن
-بیماران دیالیزی، بیماران با eGFR <45(در صورتی که قرار است برای درمان دیابت نوع دو برای اولین بار تجویز شود)، بیماران با eGFR <25(در صورتی که قرار است جهت جلوگیری از پیشروی عوارض کلیوی و قلبی-عروقی برای اولین بار تجویز شود)
موارد احتیاط :
-بیمار با eGFR 45-60 (در صورتی که قرار است برای درمان دیابت نوع دو برای اولین بار تجویز شود) و eGFR 25-60 (در صورتی که قرار است جهت جلوگیری از پیشروی عوارض کلیوی و قلبی-عروقی برای اولین بار تجویز شود) و eGFR <25 (در صورت ادامه ی درمان با داپاگلیفلوزین جهت جلوگیری از پیشروی عوارض کلیوی و قلبی-عروقی می‌باشد)
-بیمارانی که همزمان از داروهای دیگری که سمیت کلیوی دارند، استفاده می‌کنند.
-سابقه یا ابتلا به افت فشارخون، نارسایی احتقانی قلب، اعتیاد به الکل، عفونت‌های ژنیتال قارچی
-بیمار با خطر بروز کتواسیدوز
-بیمار با کمبود ترشح پانکراسی انسولین
-بیماران مسن، بیماران روزه‌دار یا با گرسنگی‌های طولانی‌مدت، آقایان ختنه نشده
عوارض جانبی داپاگلیفلوزین
عوارض شایع:
عفونت قارچی ژنیتال، التهاب مجاری بینی و حنجره، عفونت ادراری، کمردرد، افزایش حجم ادرار، تهوع، آنفولانزا، یبوست، ناراحتی در دفع ادرار، درد دست و پا، افزایش کراتینین، افت فشار وضعیتی
عوارض جدی:
واکنش‌های حساسیتی، آنافیلاکسی، آسیب کلیوی حاد، نارسایی کلیوی، کتواسیدوز(بیمار با دیابت ملیتوس)، عفونت‌ادراری جدی، افت فشار وضعیتی، گانگرن فورنیه(در آقایان)
تداخلات دارویی داپاگلیفلوزین
مکانیسم کلی تداخلات:
سوبسترای glycoprotein/ABCB1(مینور)، UGT1A9
منع مصرف همزمان(کنترا اندیکه):
تداخلات معناداری گزارش نشده است
تداخلات ماژور:
کینولون‌ها(سیپروفلوکساسین، افلوکساسین، تسوفلوکساسین، افلوکساسین و…)کلروکین، انوگزاسین، هیدروکسی‌کلروکین، لانرئوتاید، اکترئوتاید، پازیرئوتاید، سدیم تیوکتات، تیوکتیک اسید
تداخلات متوسط:
آسبوتولول، آتنولول، بنازپریل، بتاکسولول، بیزوپرولول، کاپتوپریل، کارودیلول، کلرتیازید، انالاپریل، اسمولول، فوزینوپریل، فوروزماید، هیدروکلروتیازید، اینداپامید، انسولین(انواع)، لابتالول، لیزینوپریل، متیپرانولول، متولازون، متوپرولول، نادولول، پریندوپریل آرژینین، پیندولول، پلی‌تیازید، پروپرانولول، کوئیناپریل، رامیپریل، سوتالول، تیمولول، تریامترن، زوفنوپریل
افزایش اثرداروها توسط داپاگلیفلوزین:
داروهای کاهنده‌ی قندخون، انسولین، داروهای سولفونیل‌اوره
داروهایی که سطح خونی داپاگلیفلوزین را بالا می برند:
آلفا لیپوئیک اسید، آندروژن‌ها، بورتزومیب، عوامل ضدویروس با اثر مستقیم (HCV)، گوانتیدین، مایتاکه، مهار‌کننده‌های مونوآمین‌اکسیداز، پگ‌ویزومانت، پروتیوناماید، کینولون‌ها، سالیسیلات‌ها، مهارکننده‌اختصاصی بازجذب سروتونین
کاهش اثرات داروها توسط داپاگلیفلوزین:
تداخل معناداری گزارش نشده‌است.
داروهایی که سطح داپاگلیفلوزین را کاهش می دهند:
بورتزومیب، داروهای افزاینده‌ی قندخون، کینولون‌ها، ریتودرین، دیورتیک‌های تیازیدی و شبه‌تیازیدی
تداخل با تست‌های آزمایشگاهی:
مصرف داپاگلیفلوزین موجب مثبت شدن تست گلوکزاوری (وجود قند در ادرار)می‌شود. این دارو می‌تواند در نتایج ارزیابی 1,5-anhydroglucitol (1,5-AG) اختلال ایجاد کند. به همین دلیل لازم‌است از روش‌های آزمایشگاهی جایگزین استفاده شود.
تداخل با غذا:
داپاگلیفلوزین با غذا تداخلی ندارد
هشدار ها داپاگلیفلوزین
-چنانچه بیمار عمل جراحی در پیش داشته‌باشد، لازم است مصرف داپاگلیفلوزین حداقل سه روز پیش از تاریخ عمل (برخی منابع ۳تا۵روز) جهت پیشگیری از وقوع کتواسیدوز دیابتیک، متوقف گردد و از داروهای جایگزین جهت کنترل قند خون تا زمان پایدار شدن وضعیت(ریکاوری بیمار و رفع کم‌آبی بدن، برداشتن رژیم با محدودیت کالری، برطرف شدن استرس جراحی و برطرف شدن خطر عفونت)پس از جراحی استفاده گردد.
-در صورت وقوع هریک از علائم زیر، لازم است درمان با داپاگلیفلوزین متوقف شود:
هرگونه علائم عفونت جدید(از جمله استئومیلیت)، درد، حساسیت به لمس، زخم و یا ضایعه‌ی جدید بر روی اندام‌های تحتانی
-در صورتی که بیمار دچار هایپوولمی شده باشد، حتماً باید پیش از شروع درمان با داپاگلیفلوزین، حجم مایع از دست رفته جبران گردد و مشکل برطرف شود.حتی ممکن است بیمار نیاز به کاهش دوز تدریجی انسولین یا عوامل موثر بر ترشح انسولین (مانند داروهای سولفونیل اوره و مگلیتیناید) جهت جلوگیری از افت قند خون داشته باشد.
-مصرف داروهای مهارکننده‌ی SGLT2 جهت کنترل قند در بیماران بستری، رایج نمی‌باشد.
توصیه های دارویی داپاگلیفلوزین
-بهترین‌زمان مصرف قرص داپاگلیفلوزین به دلیل افزایش حجم ادرار، صبح‌ها می‌باشد.
-از آنجا که احتمال بروز افت فشار وضعیتی وجود دارد، آموزش‌های لازم در این مورد به بیمار داده شود.(پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی و احتیاط در بالا و‌پایین رفتن از پله‌ها، مصرف مقدار مناسب مایعات)
-در زمان شروع درمان، eGFR در بیماران اندازه‌گیری شود و پس از آن نیز در صورت نیاز درخواست گردد.
-به بیمار نحوه ی صحیح اندازه گیری و ثبت کردن تغییرات فشار خون آموزش داده شود و ارزیابی‌های لازم جهت پیگیری وضعیت قلبی عروقی بیمار در مدت مصرف این دارو انجام گردد.
-داپاگلیفلوزین ممکن است همراه با سایر داروهای ضددیابت یا به تنهایی به عنوان داروی جایگزین در کسانی که به تغییر سبک زندگی و مصرف متفورمین پاسخ نداده‌اند یا به دلایلی امکان مصرف متفورمین را ندارند، تجویز گردد. تجویز این دارو ممکن است در بیماران دیابتی با بیماری‌های عروقی آترواسکلروتیک، نارسایی قلبی یا مشکلات کلیوی مرتبط با دیابت، مزیت بیشتری نسبت به سایر داروها داشته باشد.
-در افرادی که عمل‌های جراحی معده(همچون بای‌پس معده) انجام داده‌‌اند، ممکن است جذب این دارو تغییراتی داشته باشد.
-قند خون بیمار و وضعیت کلیوی در ابتدای درمان و سپس به صورت منظم و دوره‌ای بررسی گردد.
-لازم است وضعیت بیمار از لحاظ بروز عفونت‌ها از جمله عفونت‌های قارچی تناسلی، عفونت‌های ادراری، فاشئیت نکروزان(تب، بی‌حالی همراه با درد، قرمزی، ورم و‌حساسیت به لمس در نواحی تناسلی و مقعد) و هرگونه زخم و ضایعه بر روی اندام‌های تحتانی به دقت معاینه و بررسی گردد.
-وزن بیمار، فشارخون، هماتوکریت، CBC ، کلسترول و الکترولیت‌های خون در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره‌ای ارزیابی شود.
-به بیمار آموزش دهید تا در صورت مشاهده ی علائم کتواسیدوز(تهوع، استفراغ، درد شکمی، بی‌حالی، کوتاه شدن نفس‌ها)، به پزشک مراجعه نماید. جهت تشخیص قطعی از اندازه‌گیری مستقیم کتون‌ها در خون و پی اچ شریانی استفاده نمایید.(اندازه‌گیری بی‌کربنات سرم یا کتون ادراری، کافی نمی‌باشد)
-در صورت پایدار بودن شرایط بیمار و رسیدن به اهداف درمانی، حداقل دو مرتبه در سال لازم‌است HbA1c چک‌شود. در بیمارانی که به اهداف درمانی نرسیده‌اند یا تغییراتی در رژیم درمانی داشته اند، حداقل ۴مرتبه در سال HbA1c چک شود.
-در بیمارانی که مستعد تغییرات زیاد قندخون می‌باشند(همچون بیماران با کمبود انسولین) یا کسانی که HbA1c آنها با سطح قندخون روزانه و علائمشان مغایرت دارد، حتماً ارزیابی HbA1c را در کنار آزمایش‌های ارزیابی قند خون به صورت منظم انجام دهید.
-به بیمار اهمیت رعایت بهداشت پا و مراقبت در برابر آسیب‌های فیزیکی آموزش داده شود.
-در مدت درمان با این دارو، مصرف الکل محدود گردد.
-مصرف داپاگلیفلوزین در خانم‌هایی که قصد بارداری دارند یا باردار می‌باشند، مناسب نمی‌باشد. به همین دلیل لازم است بیمار از یک‌روش مناسب و مطمئن جهت جلوگیری از بارداری استفاده نماید و در صورت بارداری حتماً پزشک را در جریان قرار دهد.
-اطلاعات در مورد مصرف این دارو در دوران شیردهی محدود است با این‌حال کارخانه‌ی سازنده به علت امکان بروز عوارض ناخواسته در شیرخوار، شیردهی در مدت درمان با داپاگلیفلوزین را توصیه نمی نماید.
