خونریزی گوارشی علامت یک نوع اختلال در دستگاه گوارش است. خون اغلب در مدفوع یا استفراغ ظاهر می‌شود اما همیشه قابل مشاهده نیست از این جهت ممکن است رنگ مدفوع سیاه یا خاکستری شود. میزان خونریزی می‌توان از خفیف تا شدید و حتی در مواردی کشنده باشد.
علت خونریزی ممکن است جدی نباشد اما برای پزشک شما پیدا کردن منبع مهم است. مسیر گوارشی شامل مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، رکتوم (انتهای روده بزرگ) و مقعد است. خونریزی می‌تواند از یک یا چند بخش از این مسیر مثلا از یک ناحیه کوچک همانند زخم دیواره معده یا مشکلی همانند التهاب روده بزرگ باشد.
شما ممکن است ندانید چه اتفاقی می‌افتد. پزشکان این نوع خونریزی را مخفی یا پنهان می‌نامند. خوشبختانه با یکسری آزمایشهای ساده می‌توان خون پنهان در مدفوع را بررسی کرد.
علائم خونریزی گوارشی
علائم و نشانه‌های خونریزی گوارشی ممکن است قابل مشاهده و یا پنهان باشند. علائم بستگی به محل خونریزی دارد که می‌تواند از محل ابتدایی دستگاه گوارش یعنی دهان و یا انتهای آن یا مقعد و همچنین مقدار خونریزی باشد.
علائم خونریزی گوارشی در بالای سیستم
- خون قرمز روشن، لخته‌های سیاه یا مواد شبیه پودر قهوه در استفراغ
- مدفوع سیاه یا قیر مانند
علائم خونریزی گوارشی در پایین سیستم
- دفع فقط بصورت خون یا دفع مدفوع مخلوط با خون (مدفوع به سیاه یا قیر مانند تغییر می‌کند)
- خون قرمز روشن یا خرمایی مایل به قرمز در مدفوع
علائم خونریزی شدید
- ضعف
- تنگی نفس
- سرگیجه
- نبض تند
- کاهش جریان ادرار
- دستها و پاها سرد و کبود
- ضعف
- اسهال
- گیجی
- سردرگمی (پیدا نکردن جهت)
- خواب آلودگی
- خون قرمز روشن پوشش دهنده مدفوع
- خون سیاه مخلوط با مدفوع
- مدفوع سیاه یا قیر مانند
- خون قرمز روشن در استفراغ
- موادی شبیه پودر قهوه در استفراغ
علائم خونریزی مزمن
- ضعف
- خستگی
- تنگی نفس
- رنگ پریدگی
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- بی حالی
- خون قرمز روشن پوشش دهنده مدفوع
- خون سیاه مخلوط با مدفوع
- مدفوع سیاه یا قیر مانند
- استفراغ موادی شبیه پودر قهوه
علائم شوک
اگر خونریزی ناگهانی باشد و به سرعت پیشرفت کند، احتمالا دچار شوک می‌شوید. علائم شوک عبارتند از:
- افت فشار خون
- ادرار نکردن یا ادرار در دفعات زیاد و مقادیر کم
- نبض تند
- بیهوشی
علت های رایج خونریزی گوارشی
خونریزی گوارشی می‌تواند در بالا یا پایین مسیر گوارشی بوجود آید. این امرمی‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.
خونریزی گوارشی در مسیر بالا
علل آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- زخم گوارشی: این شایعترین علت خونریزی گوارشی در بالا است. زخمهای گوارشی زخمهایی هستند که روی دیواره معده و بخش بالایی روده باریک بوجود می‌آیند. اسید معده، باکتریها یا استفاده از داروهای ضد التهاب، صدمه به دیواره معده منجر به تشکیل زخم می‌شود.
- پارگی در دیواره پوششی مری که به عنوان پارگی مالوری وایس شناخته می‌شود، را می‌توان یکی از علل خونریزی زیاد دانست. این مورد در افرادی که الکل زیاد می‌نوشند، شایعتر است.
- بزرگی غیر طبیعی رگها در مری (واریس مری). این بیماری اغلب در افراد دچار مشکل کبد بوجود می‌آید.
- آزوفاژیت: این التهاب مری شایعترین علت ریفلاکس اسید معده به مری است.
خونریزی گوارشی در پایین سیستم
علل آن عبارتند از:
- بیماری دیورتیکولار: این بیماری شامل ایجاد کیسه‌های کوچک برآمده در دستگاه گوارش است. اگر یک یا تعداد بیشتری از کیسه‌ها ملتهب شده یا عفونی شوند، دیورتیکولیت نامیده می‌شود.
- بیماری التهاب روده: این شامل کولیت اولسراتیو است که التهاب و زخم در روده بزرگ و انتهای آن و بیماری کرون و التهاب دیواره مسیر گوارشی است.
- تومورها: تومورهای غیر سرطانی خوش خیم مری، معده، روده بزرگ یا رکتوم می‌توانند دیواره پوششی دستگاه گوارش را ضعیف کنند و موجب خونریزی شوند.
- پولیپهای کولون: توده‌های کوچکی از سلولها که روی دیواره روده بزرگ تشکیل شده و موجب خونریزی می‌شوند. اکثرا بدون ضرر هستند اما گاهی ممکن است سرطانی باشد یا اگر برداشته نشود، سرطانی شود.
- هموروئید: اینها رگهایی متورم در مقعد یا پایین رکتوم، شبیه به رگهای واریسی است.
- شقاق مقعد: اینها شامل پارگی در دیواره مقعد است.
- پروستیت: التهاب دیواره رکتوم است که می‌تواند موجب خونریزی رکتوم شود.
اختلالات
خونریزی گوارشی می‌تواند موجب موارد زیر شود:
- شوک
- کم خونی
- مرگ
پیشگیری
برای کمک به پیشگیری از خونریزی گوارشی این کارها را انجام دهید:
- استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را محدود کنید
- استفاده از الکل را کنار بگذارید
- سیگار را ترک کنید
- اگر سوزش سردل دارید، درمانهایی که پزشکتان توصیه کرده، انجام دهید و پیگیری کنید
تشخیص خونریزی در دستگاه گوارش
پزشک از شما شرح حال خواهد گرفت که شامل سابقه خونریزی قبلی است، معاینه انجام می‌دهد و احتمالا تستهای تشخیصی زیر را توصیه می‌کند. آزمایشها و تستهای تشخیصی شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون: احتمالا آزمایش خون کامل یا CBC برای شما انجام خواهد شد تا ببینید سرعت لخته شدن خون، تعداد پلاکتها و تستهای عملکرد کبدی چگونه است.
- آزمایش مدفوع: آنالیز کردن مدفوع می‌تواند به تعیین علت خونریزی پنهان کمک کند.
- لاواژ معده: یک لوله از طریق بینی داخل معده فرستاده می‌شود تا محتوای معده شما برداشته شود. این کار به تعیین منبع خونریزی کمک می‌کند.
- اندوسکوپی: این روش از یک دوربین کوچک روی یک لوله بلند استفاده می‌کند که از طریق دهان فرستاده می‌شود که پزشک را قادر می‌کند، مسیر گوارشی بالا را بررسی کند.
- کولونوسکوپی: این روش از یک دوربین کوچک در انتهای لوله‌ای بلند استفاده می‌کند که از طریق مقعد فرستاده می‌شود تا روده بزرگ و رکتوم بررسی شود.
- اندوسکوپی کپسولی: در این روش، یک کپسول به اندازه ویتامین می بلعید که دوربین کوچکی داخل آن قرار گرفته است. این کپسول از طریق مسیر گوارشی حرکت کرده، هزاران عکس می‌گیرد که به پزشک فرستاده می‌شوند تا داخل روده باریک را مشاهده کند.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: لوله‌ای با یک منبع نور و دوربین است که داخل مقعد قرار گرفته تا مقعد و انتهای روده بزرگ را مشاهده که منتهی به مقعد می‌شود.
- اندوسکوپی همراه با بالون: یک دوربین خاص بخشهایی از روده باریک را بررسی می‌کند که آزمونهای دیگر با استفاده از آندوسکوپی نمی‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. گاهی اوقات در طی این تست، می‌توان منبع خونریزی را کنترل یا درمان کرد.
- آنژیوگرافی: یک رنگ کنتراست داخل سرخرگ تزریق می‌شود و یک سری عکس رادیولوژی گرفته می‌شود تا خونریزی عروق و یا اختلالات دیگر بررسی شده و درمان می‌شوند.
- آزمونهای تصویری: یک سری از تستهای تصویربرداری همانند سی تی اسکن شکمی را نیز می‌توان استفاده کرد تا منبع خونریزی را پیدا کرد.
اگر خونریزی گوارشی شدید است و تستهای تهاجمی نمی‌توانند منبع را پیدا کنند، پزشکان جراحی انجام می‌دهند تا بتوانند کل روده باریک را ببینند. خوشبختانه این مورد نادر است.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم شوک را دارید، باید خودتان یا کس دیگری که کنار شماست با اورژانس تماس بگیرد. اگر استفراغ خونی دارید یا در مدفوعتان خون دیدید یا مدفوع شما سیاه یا قیر مانند است به دنبال درمان باشید. برای نشانه‌های دیگر خونریزی گوارشی و تشخیص آن هم در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
درمان خونریزی گوارشی
اغلب اوقات خونریزی گوارشی خودش از بین می‌رود. در غیر اینصورت، درمان بستگی به محل تشکیل خونریزی دارد. در بسیاری از موارد، داروها یا روشی برای کنترل خونریزی در طی برخی از آزمونهای تشخیصی انجام داد. مثلا گاهی اوقات ممکن است در حین اندوسکوپی خونریزی معده را درمان کرد یا در حین کولونوسکوپی پولیپها را برداشت.
اگر خونریزی در بخش بالایی دستگاه گوارش باشد یک داروی تزریقی به عنوان بازدارنده پمپ پروتون برای سرکوب تولید اسید معده بکار می‌رود. وقتی منبع خونریزی مشخص شد، پزشک ادامه تزریق دارو را مشخص خواهد کرد.
بسته به میزان خونریزی و اینکه خونریزی تا چه حد ادامه داشته باشد، احتمالا نیازمند دریافت مایعات از طریق سرم و یا انتقال خون خواهید بود. اگر داروهای رقیق کننده خون همانند آسپرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مصرف می‌کنید باید آنها را قطع کنید.
اگر سرطان علت خونریزی گوارشی باشد، دوره درمانی معمول برای برداشتن تومور انجام خواهد شد. اگر زخم معده علت خونریزی باشد، پزشک دارویی برای درمان هلیکوباکتر پیلوری تجویز خواهد کرد و توصیه به تغییر در رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی خواهد داد.
اگر هموروئید مورد خونریزی شماست، داروهای بدون نسخه هم ممکن است موثر باشند. اگر متوجه شدید این درمانهای بدون نسخه موثر نیستند، ممکن است درمان گرمایی برای انقباض هموروئیدها موثر باشد. آنتی بیوتیکها معمولا عفونت را درمان می‌کنند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
