حساسیت به هیستامین (histamine intolerance) چیست و چه دلایلی دارد؟

حساسیت به هیستامین یکی از حساسیت‌های غیرآلرژیک است. معمولا وقتی نام هیستامین را می‌شنویم ناخودآگاه یاد داروهای ضد حساسیت و ضدآلرژی آنتی‌هیستامین می‌افتیم. درواقع وقتی بدن با عوامل آلرژی‌زا مانند نیش زنبور، گرده گل، بادام زمینی و … مواجه می‌شود، از طریق سیستم ایمنی دستور افزایش هیستامین صادر شده و علایمی مانند تورم، قرمزی، خارش، کهیر و … بروز می‌یابد که ما از آن به عنوان آلرژی یاد می‌کنیم. اما داستان بدن و هیستامین به همین جا ختم نمی‌شود. هیستامین نقش‌های زیادی در عملکردهای مختلف بدن دارد و افزایش یا کاهش آن اثرات جدی در بدن دارد. جالب است بدانیم هیستامین در سیستم عصبی بدن، چرخه خواب و بیداری و حتی در تعادل هورمون‌ها نیز نقش مهمی را ایفا می‌کند. [۱] بنابراین موضوع هیستامین فقط در واکنش بدن به عوامل آلرژی‌زا خلاصه نمی‌شود. از طرفی اگر این ماده در جریان خون زیاد شود باعث بروز علایم گوارشی، عصبی، پوستی و … خواهد شد. افزایش هیستامین خون دلایل مختلفی دارد که یکی از آن‌ها حساسیت به هیستامین است. در این مقاله درباره دلایل حساسیت به هیستامین رویکردهای درمانی آن صحبت خواهیم کرد.

فهرست مطالب

• هیستامین چیست؟
• هیستامین موجود در مواد غذایی
• مسمومیت با هیستامین
• عدم تحمل هیستامین ( حساسیت به هیستامین)
• علت حساسیت به هیستامین
• نحوه تشخیص حساسیت به هیستامین
• رویکردهای درمانی حساسیت به هیستامین
• خلاصه و نتیجه‌گیری

این مقاله به صورت مبسوط و کامل به موضوع حساسیت به هیستامین پرداخته است. به گونه‌ای که شما را از جستجوهای دیگر پیرامون این موضوع بی‌نیاز می‌کند. اگر به دلیل کمبود وقت امکان مطالعه تمامی بخش‌ها را ندارید به بخش انتهایی مقاله یعنی « خلاصه و نتیجه‌گیری» مراجعه کنید و در قسمت نظرات، تجربیات و دیدگاه‌های ارزشمند خودتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.

هیستامین چیست؟

هیستامین نوعی از آمین‌های بیوژنیک (Biogenic Amines ) است که نقش‌های زیادی در بدن ما دارد. هیستامین یک انتقال‌دهنده عصبی (neurotransmitter ) است که در تنظیم بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیک بدن مانند چرخه خواب و بیداری، اشتها، حافظه و پاسخ به استرس نقش دارد.[۲] اختلال در عملکرد این ماده در بدن با برخی از بیماری‌های سیستم عصبی ارتباط دارد. مثلا در بیماران مبتلا به آلزایمر و نارکوپسی (narcolepsy) کمبود هیستامین مشاهده شده است. [۲]

عدم تحمل هیستامین که از آن با عناوین هیستامینوز (histaminosis ) روده‌ای یا حساسیت به هستامین موجود در مواد غذایی نیز یاد می‌شود، درواقع نوعی اختلال در متابولیزه کردن هیستامین در بدن است. در حقیقت کمبود برخی از آنزیم‌هایی که بدن برای متابولیزه کردن هیستامین به آن‌ها نیاز دارد باعث می‌شود برخی از افراد حتی به مقادیر کم هیستامین در مواد غذایی واکنش نشان داده و باعث بروز علایم خاصی در آن‌ها شود.

هیستامین هم در بدن ما ساخته میشود و هم از طریق مواد غذایی وارد بدن ما میشود. این ماده توسط برخی از سلولهای سیستم ایمنی مانند بازوفیل‌ها ( به انگلیسی: basophils ) که نوعی از گلبولهای قرمز هستند و سلول‌های ماسْت ( به انگلیسی: mast cells ) و همچنین توسط برخی سلول‌های معده و غدد لنفاوی نیز ساخته میشوند.

هیستامین عملکردهای بسیاری در سیستم ایمنی و فیزیولوژی بدن ما دارد، مانند:

۱. تحریک ترشح اسید معده

۲. در میزان التهاب بدن موثر است

۳. انقباض در سلول‌های عضلانی صاف

۴. گشاد شدن عروق

علاوه بر این هیستامین به‌عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی نیز عمل میکند و برای ایفای نقش در این موقعیت توسط نورون‌هایی در ناحیه خلفی هیپوتالاموس تولید می‌شود. [۳]

تا اینجا یاد گرفتیم که هیستامین یک ماده طبیعی در بدن است

که هم از طریق مواد غذایی وارد بدن ما می‌شود و هم توسط خود بدن تولید می‌شود.

هیستامین موجود در بدن برای استفاده شدن باید متابولیزه شود. بسته به اینکه در چه قسمتی از بدن قرار است از هیستامین استفاده شود، سوخت و ساز هیستامین از طریق دو آنزیم به نام‌های ٰDAO (به انگلیسی : diamine oxidase ) و HNMT ( به انگلیسی: histamine-N-methyltransferase ) متابولیزه می‌شود. مثلا آنزیم DAO در روده کوچک و بزرگ، جفت جنین و کلیه‌ها و HNMT در طیف وسیعی از انواع بافت‌های بدن مثل کلیه‌ها، کبد، طحال، روده بزرگ، پروستات، تخمدان‌ها، مغز، سلول‌های نخاعی، نای و مجاری تنفسی وجود دارد. برای متابولیزه کردن هیستامین به عنوان یک انتقال‌دهنده پیام‌های عصبی، در مغز HNMT تولید می‌شود. هیستامین موجود در مواد غذایی که توسط سیستم گوارش جذب بدن می‌شود، توسط آنزیم گوارشی DAD متابولیزه می‌شود ( اگرچه HNMT در دستگاه گوارش هم وجود دارد). هیستامین موجود در سلول‌های پوستی و وریدهای بدن توسط HNMT متابولیزه می‌شود.

هیستامین موجود در مواد غذایی

هیستامین در مقادیر مختلفی در طیف وسیعی از مواد غذایی وجود دارد. تحقیقات نشان داده است برخی از باکتری‌های موجود در ماهی مسئول ساخت هیستامین در ماهی هستند. از طرفی انواع باکتری‌های لاکتیک اسید موجود در انواع پنیرها، گوشت‌های تخمیرشده، برخی مشتقاتی که از گیاهان بدست می‌آیند و نوشیدنی‌های تخمیرشده نیز باعث ایجاد هیستامین در این مواد غذایی می‌شوند.

بنابراین مواد غذایی که می‌توانند به‌طور بالقوه حاوی مقادیر بالایی از هیستامین باشند شامل موارد زیر هستند:

1. مواد غذایی که از لحاظ میکروبیولوژی تغییر یافته‌اند، مانند گوشت و ماهی یا محصولات فرآوری‌شده که در شرایط نامناسب بهداشتی فرآوری یا نگهداری شده‌اند.

2. محصولات تخمیرشده که در آن‌ها باکتری‌هایی که مسئول فرآیند تخمیر هستند، پتانسیل ایجاد هیستامین را دارند.

مسمومیت با هیستامین

همانطور که اشاره کردیم هیستامین عملکردهای بسیاری در سیستم ایمنی و فیزیولوژی بدن دارد. اما در صورت مصرف مواد غذایی که حاوی مقادیر زیادی از هیستامین هستند، این ماده‌ی ضروری برای بدن، می‌تواند برای بردن ما خطرآفرین باشد.مسمومیت با هیستامین با حساسیت به هیستامین (یا عدم تحمل هیستامین) متفاوت است. در این قسمت درباره مسمومیت با هیستامین خواهیم گفت.

درواقع اگر میزان مصرف ورودی هیستامین به بدن بر فرآیند مصرف هیستامین توسط بدن غلبه پیدا کند، بدن دچار عدم تحمل هیستامین می‌شود.

در مقالات علمی گفته شده اگر میزان مصرف هیستامین از طریق مواد غذایی بالاتر از ۵۰۰ میلیگرم در کیلوگرم باشد ممکن است فرد دچار مسمومیت غذایی با هیستامین شود. .[۳]

در گذشته مسمومیت با هیستامین به دلیل مصرف انواع ماهی شامل تن‌ماهیان (Scombridae ) و منقارماهی‌سانان (Scomberesocidae ) مانند ماهیِ تُن، شاه‌ماهی و ماهی خال‌مخالی عنوان می‌شد و علت این مسمومیت فقط از این منابع شناخته می‌شد. درواقع تا مدت‌ها تصور می‌شد تنها علت مسمومیت با هیستامین مصرف ماهی فاسدشده است. اما بعدها سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد این نوع مسمویمت در اثر مصرف انواع دیگری از ماهی‌ها مانند شگ‌ماهیان (Clupeidae )، موتوماهیان (Engraulidae )، عقرب‌ماهیان (Coriphaenidae ) و حتی مواد غذایی دیگری مانند پنیر هم می‌تواند ایجاد شود.

مسمومیت با هیستامین پس از ۲۰ الی ۳۰ دقیقه پس از مصرف مواد غذایی حاوی هیستامین بالا خود را نشان می‌دهد و اگر شدت علائم آن کم یا متوسط باشد پس از چند ساعت بهبود می‌یابد. علائم مسمومیت با هیستامین با کارکرد این ماده در بدن مرتبط است. به عبارت دیگر در هر جایی از بدن که هیستامین عملکرد خاصی را بر عهده دارد ممکن است علائمی ظهور پیدا کند. مثلاً :

در پوست با علائمی مانند قرمزی، کهیر، خارش، ورم، التهاب

در دستگاه گوارش با علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال

در سیستم عصبی با علائمی مانند سردرد، تپش قلب، احساس گزگز

علائمی در عملکردهای همودینامیک مانند افت فشار خون

همانطور که می‌بینیم علائم مسمومیت با هیستامین بسیار شبیه به علائم انواع آلرژی‌ها است و بخاطر همین ممکن است مسمومیت با هیستامین برای این علائم به سختی تشخیص داده شود. برای معلوم شدن علت این علائم، باید سطح هیستامین خون مورد آزمایش قرار گیرد و رژیم غذایی فرد نیز بررسی شود تا مشخص شود که آیا مواد غذایی حاوی هیستامین بالا مصرف شده است یا نه.

نکته مهم در مسمومیت با هیستامین این است که معمولاً بیش از یک فرد از یک خانواده را درگیر می‌کند، در یک بازه زمانی اتفاق می‌افتد و در اثر مصرف مواد غذایی خاصی ایجاد می‌شود.

اگرچه تحقیقات زیادی درباره هیستامین انجام شده است اما هنوز سوالات زیادی باقی مانده است. مثلاً اینکه چه مقدار هیستامین در مواد غذایی موجب بروز کدام علائم و با چه شدتی می‌شود؟ یا مثلاً چرا وقتی به اندازه هیستامین موجود در مواد غذایی خاصی، برای فرد هیستامین خوراکی تجویز می‌کنیم همان اثر را در بدن نخواهد داشت.

عدم تحمل هیستامین ( حساسیت به هیستامین)

انواع حساسیت به مواد غذایی می‌تواند به عملکرد سیستم ایمنی بدن مرتبط باشند یا نباشند. حساسیت‌های غذایی که با عملکرد سیستم ایمنی بدن مرتبط هستند، حساسیت غذایی آلرژیک و حساسیت‌های غذایی که به عملکرد سیستم ایمنی بدن ارتباطی ندارند، حساسیت غذایی غیر آلرژیک در نظر گرفته می‌شوند.

درصد افرادی که به حساسیت غذایی آلرژیک دچار هستند ( یک تا دو درصد بزرگسالان) بسیار کمتر از درصد افرادی است که به حساسیت‌های غیر آلرژیک مبتلا هستند ( بیست درصد بزرگسالان).

حساسیت به هیستامین که به آن هیستامینوز روده یا حساسیت به هیستامین موجود در مواد غذایی نیز گفته می‌شود، ناشی از ایجاد اختلال بدن در مصرف ( متابولیزه کردن) این ماده در روده است. این اختلال درواقع اختلال در عملکرد آنزیم گوارشی DAO است که منجر به افزایش سطح هیستامین در جریان خون و بروز علائم خاصی در قسمت‌های مختلف بدن میشود.

مسمومیت با هیستامین (histamine intoxication) با حساسیت به هیستامین (histamine intolerance) فرق دارد. مسمومیت با هیستامین نتیجه‌ی مصرف مقدار زیادی از مواد غذایی حاوی هیستامین است، در حالی که حساسیت به هیستامین عمدتاً به توانایی بدن برای مصرف هیستامین مرتبط است. این تفاوت در شکل زیر نشان داده شده است.[۳] همانطور که می‌بینیم هر دو نتیجه‌ی یکسانی در بدن دارند و آن تجمع هیستامین در جریان خون است.

علائم حساسیت به هیستامین در مرحله اول شامل علائم گوارشی مانند سفتی شکم، اسهال، دردهای شکمی و یبوست است. در مرحله بعد علائم مربوط به سیستم عصبی و قلبی عروقی مانند سرگیجه، سردرد، تپش قلب و در مرحله آخر علائم مربوط به سیستم تنفسی و علائم پوستی بروز و ظهور می‌یابد.

علایم حساسیت به هیستامین شامل موارد زیر است: [۱]

• خارش
• بی‌خوابی
• بی‌نظمی در قاعدگی – بی‌نظمی زمانی و گرفتگی بیش از حد
• سردرد (موارد شدیدتر: میگرن ، تشنج)
• گرگرفتگی
• ضربان قلب سریع
• تعریق زیاد
• آلرژی‌های فصلی یا غذایی
• واکنش زیاد بدن به گزش پشه (ایجاد شایعات بزرگ، تورم زیاد، خارش بسیار زیاد)
• آبریزش بینی یا خون‌دماغ
• ماشین‌گرفتگی
• حالت تهوع ، استفراغ ، معده درد یا مدفوع شل
• عفونت‌های روده ای مانند کاندیدا ، SIBO ( رشد بیش‌ از اندازه باکتری در روده کوچک) و غیره .
• مسائل ویروسی مزمن مانند EBV
• ریفلاکس یا سوزش معده
• آسم (کلاسیک و ناشی از ورزش)
• تنگی قفسه سینه یا تنگی نفس
• افزایش میل جنسی
• مشکلات پوستی از جمله آکنه، کهیر، اگزما و پسوریازیس

علت حساسیت به هیستامین

همانطور که اشاره شد آنزیم گوارشی DAO نقش اصلی متابولیزه کردن هیستامین دریافتی از مواد غذایی را بر عهده دارد و اگر عملکرد این آنزیم دچار مشکل شود هیستامین وارد جریان خون شده و در آن تجمع مییابد.

کمبود آنزیم DAO که افراد را مستعد حساسیت به هیستامین می‌کند می‌تواند منشا ژنتیکی، بیماری یا دارویی داشته باشد.

ژنتیک؛ یکی از علل حساسیت به هیستامین

تحقیقات زیادی درباره تاثیر ژنتیک بر عملکرد آنزیم DAO انجام شده است. بیش از پنجاه SNP ( به انگلیسی: single-nucleotide polymorphisms، ترجمه فارسی: پلیمورفیسم‌های تکنوکلئوتیدی، به زبان ساده یعنی توالی ژنی در موقعیت‌های خاصی نسبت به بقیه تفاوت داشته باشد.) که در کد کردن DAO نقش دارند، می‌توانند باعث ایجاد حساسیت به هیستامین شوند.

علاوه بر این اختلال ژنتیکی (جهش ژنتیکی) در ژن MTHFR نیز باعث کمبود آنزیم HNMT شده و در تجمع هیستامین در خون نقش دارد. MAOB نیز ژنی است که در تولید آنزیمی به همین نام نقش دارد و در متابولیسم هیستامین مهم است.

همان‌طور که اشاره شد علاوه‌بر ژنتیک، عملکرد آنزیم DAO می‌تواند تحت تاثیر بیماری و دارو نیز باشد. به‌عنوان مثال تحقیقات نشان داده است که آسیب مخاط روده با عملکرد این آنزیم در ارتباط است و در بیماران تحت شیمی‌درمانی از میزان این آنزیم برای شناسایی آسیب مخاط روده استفاده می‌شود. علاوه‌براین کمبود آنزیم DAO با برخی از اختلالات دستگاه گوارش مانند سوءجذب کربوهیدرات و حساسیت به گلوتن از نوع غیرسلیاکی نیز مرتبط است.

ارتباط هورمون‌های زنانه و حساسیت به هیستامین

ارتباط آنزیم DAO و هورمون‌های زنانه نیز جالب است. افزایش هورمون پروژسترون باعث افزایش این آنزیم و کاهش هیستامین می‌شود و در شرایطی که بدن شما هورمون پروژسترون کمتری تولید می‌کند احتمال ایجاد یا عود حساسیت به هیستامین بالا می‌رود. [۱] زنان به طور طبیعی در نیمه اول چرخه قاعدگی استروژن بیشتر و در نیمه دوم پروژسترون بیشتری تولید می‌کنند. بنابراین طبیعی است که علاپم حساسیت به انسولین در نیمه اول قاعدگی با شدت بیشتری روبرو است. در طول بارداری سطح پروژسترون بدن مادر افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که بسیاری از زنان می‌بینند که در طول بارداری بسیاری از حساسیت‌های فصلی و غذایی آن‌ها از بین رفته است. اهمیت رابطه هیستامین و هورمون پروژسترون برای زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) بسیار بیشتر است. زیرا این افراد به دلیل اختلال در تخمک‌گذاری اصولاً سطح پایینی از پروژسترون را تولید می‌کنند.

داروهایی که متابولیسم هیستامین را مختل می‌کنند

برخی از داروها نیز می‌توانند باعث کاهش آنزیم DAO شوند. حدود بیست درصد از مردم اروپا از داروهایی استفاده می‌کنند که اثر مهارکنندگی روی آنزیم DAO دارند و باعث مستعد شدن این افراد برای ظهور علائم حساسیت به هیستامین می‌شود. در ادامه لیستی از داروهای موثر بر عملکرد آنزیم DAO را مشاهده می‌کنید. [۳]

• Chloroquine (ضد مالاریا)
• Clavulanic acid (آنتی بیوتیک )
• Colistimethate (آنتی بیوتیک )
• Cefuroxime (آنتی بیوتیک )
• Verapamil (ضد فشار خون)
• Clonidine ( ضد فشار خون)
• Dihydralazine (ضد فشار خون)
• Pentamidine ( ضد سل)
• Metamizole (مسکن )
• Diclofenac ( ضد درد و ضد التهاب)
• Amitriptyline (ضد افسردگی )
• Metoclopramide ( ضد استفراغ)
• Suxamethonium (شل کننده عضله )
• Cimetidine (آنتی هیستامین )
• Prometazina (آنتی هیستامین )
• Ascorbic acid ( ویتامین سی)
• Thiamine ( ویتامین B1 )

احتمالاً دلیل تاثیر این داروها روی آنزیم گوارشی DAO تشابه ساختاری ان‌ها با هیستامین و پتانسیل آن‌ها برای اتصال به آنزیم DAO و کاهش این آنزیم است. به همین ترتیب مواد دارویی که اثر مهاری روی آنزیم‌های دیگری در بدن که در متابولیسم هیستامین در قسمت‌های دیگر بدن نقش دارند ( مانند آنزیم‌های HNMT، ALDH و MAO) نیز ممکن است فرد را مستعد حساسیت به هیستامین کنند.

نحوه تشخیص حساسیت به هیستامین

اولین قدم برای تشخیص حسایت به هیستامین حذف همه دلایل احتمالی بروز علائم مشترک با حساسیت به هیستامین است. به عنوان مثال انجام تست پوستی پریک (Skin prick test) برای بررسی آلرژی غذایی یا بررسی داروهای مصرفی توسط بیمار که روی آنزیم‌های متابولیزه‌کننده هیستامین اثر منفی می‌گذارند (داروهایی که در لیست فوق مشاهده می‌کنید.).

در مرحله بعد اگر بیمار حداقل دو مورد از علائم حساسیت به هیستامین را دارا باشد و پس از یک رژیم ۴ تا ۸ هفته‌ای حذف مواد غذایی دارای هیستامین بالا بهبود یابد حتماً دارای حسایت به هیستامین است.

اگرچه وقتی مشخص شد هیستامین موجود در رژیم غذایی مسئول ظهور علائم حساسیت با هیستامین است، تشخیص قطعی است اما تست‌های آزمایشگاهی تکمیلی نیز برای تشخیص حساسیت به هیستامین وجود دارد.

همان‌طور که اشاره شد یکی از دلایل کمبود آنزیم DAO زمینه ژنتیکی فرد است. برای بررسی این موضوع پیشنهاد می‌شود SNPهای مرتبط با کمبود DAO مورد بررسی قرار گیرد ( SNPهای rs10156191، rs1049742 و rs1049793). این SNPها به صورت غیرتهاجمی و از طریق مخاط دهان مود آزمایش قرار می‌گیرند.

بیشترین آزمایشی که در تحقیقات مورد بررسی قرار گرفته است آزمایش تعیین میزان فعالیت آنزیم DAO در پلاسمای خون است.

تست دیگری نیز وجود دارد که از طریق پوست انجام می‌شود. این تست، تست هیستامین-۵۰ خراش پوست (histamine 50-skin-prick) نامیده می‌شود. در این تکنیک نتایج بعد از ۵۰ دقیقه پس از انجام تست خوانده می‌شود ( برخلاف حالت معمول که پس از بیست دقیقه خوانده می‌شود). در این روش مقداری هیستامین یک درصد از طریق پوست وارد بدن می‌شود و نتایج زمانی این آزمایش نشان می‌دهد که بدن شما قادر به متابولیزه کردن هیستامین هست یا نه. [۴]

دو آزمایش تعیین میزان فعالیت آنزیم DAO و تست هیستامین-۵۰ خراش پوست برای تعیین اینکه حساسیت به هیستامین دارای منشا ژنتیکی یا دارویی است مفید باشد اما اگر حساسیت به هیستامین به عنوان اثرات ثانویه بیماری‌های روده‌ای باشد کاربردی ندارند.

برای تعیین منشا روده‌ای آزمایش‌های خاصی از طریق نمونه‌های ادرار یا مدفوع انجام می‌شود.

رویکردهای درمانی حساسیت به هیستامین

در حال حاضر دو رویکرد درمانی برای بهبود علائم حساسیت به هیستامین وجود دارد. رویکرد اصلی اتخاذ یک رژیم با هیستامین پایین و حذف مواد غذایی حاوی هیستامین بالا است. درحالیکه دومین رویکرد بر عملکرد آنزیم گوارشی DAO تمرکز و بر پایه تجوریز مکملهای این آنزیم گوارشی قرار دارد تا توانایی بدن برای مصرف هیستامین را بهبود دهد.

رژیم غذایی کم‌هیستامین

تحقیقات علمی پیروی از یک رژیم غذایی کم‌هیستامین را به‌عنوان رویکرد اصلی درمانی حساسیت به هیستامین معرفی می‌کنند. از نظر مفهومی، این رژیم ابتدا مواد غذایی حاوی هیستامین بالا و سپس مواد غذایی که در فرد باعث بروز علایم می‌شود را حذف می‌کند. با این حال هیچ رژیم پیشنهادی یکتا که مورد توافق مجامع علمی باشد، وجود ندارد.

هیستامین در طیف وسیعی از مواد غذایی و در مقادیر بسیار متغیر وجود دارد، زیرا تجمع آن در مواد غذایی به عوامل زیادی وابسته است. در مواد پروتپینی مانند گوشت و ماهی، میزان هیستامین به فرآیند نگهداری و فرآوری آن بستگی دارد. بنابراین گوشت و ماهی در رژیم غذایی کم‌هیستامین می‌توانند استفاده شوند به شرطی که تازه باشند و فرآوری نشده باشند.

از طرف دیگر مواد غذایی و نوشیدنی‌های تخمیرشده نیز قابلیت زیادی برای وجود هیستامین بالا دارند. [۱ ]

• نوشیدنی‌های الکلی تخمیر شده مانند: شراب، شامپاین و آبجو و …
• مواد غذایی تخمیرشده مانند : انواع ترشی‌ها، سرکه، سس سویا، کفیر، ماست، کامبوجا و …
• سرکه و مواد غذایی حاوی سرکه: ترشی، سس مایونز، سس سالا
• غذاهای ترش شده: خامه ترش ، شیر ترش ، دوغ
• میوه خشک: زردآلو ، آلو خشک ، خرما ، انجیر ، کشمش و بیشتر مرکبات
• آجیل: گردو ، بادام هندی ، بادام زمینی
  سبزیجات: آووکادو ، بادمجان ، اسفناج ، و گوجه‌فرنگی
• پنیر مانده به ویژه پنیر بز
• ماهی دودی و گونه‌های خاصی از ماهی: ماهی خال‌مخالی، ماهی–ماهی (mahi-mahi)، ماهی تن ، ماهی آنچوی ، ساردین
  پودرهای کلاژن و آبگوشت قلم

اصولاً هر چه مواد غذایی کهنه‌تر باشند هیستامین بیشتری در آن‌ها تولید می‌شود.

برخی مواد غذایی نیز حاوی هیستامین بالایی نیستند اما با علایم حساسیت به هیستامین مرتبط هستند. همچنین حذف مواد غذایی که دارای آمین‌های دیگری جز هیستامین هستند نیز مهم است. زیرا آمین‌های بیوژنیک مانند پوترسین و کاداورین نیز برای متابولیزه شده در بدن به آنزیم DAO نیاز دارند و در صورتی که مقدار قابل توجهی از آن‌ها در بدن وجود داشته باشد در فرآیند متابولیزلسیون هیستامین اخلال ایجاد می‌کنند. بنابراین بهتر است مواد غذایی مانند مرکبات، قارچ، لوبیای سویا، موز و آجیل به دلیل وجود مقادیر بالای سایر آمین‌ها، به ویژه پوترسین، حذف شوند. برخی مواد غذایی نیز باعث افزایش تولید هیستامین درونی بدن می‌شوند، مانند پاپایا، کیوی، توت‌فرنگی، آناناس و آلو. بنابراین این مواد نیز بهتر است حذف شوند.

به‌طورکلی رژیم غذایی کم‌هیستامین باید حداقل سه تا چهار هفته در نظر گرفته شود.

استفاده از مکمل آنزیم گوارشی DAO

در برخی از تحقیقات از کلیه‌های خوک برای تولید آنزیم‌های DAO استفاده شده است. برخی دیگر از تحقیقات نیز استفاده از جوانه‌های برخی حبوبات خاص را برای تولید این آنزیم پیشنهاد کرده‌اند تا مصرف این مکمل‌ها برای افراد گیاه‌خوار یا افراد پیرو مذاهب خاصی که مصرف خوک برای آن‌ها ممنوع است، نیز ممکن باشد.

اقدامات مهم دیگر

عملکرد روده خود را بهبود دهید. یکی از اقدامات پیشنهادی در این راستا استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک است. اما نکته‌ی مهمی که وجود دارد این است که مکمل‌های پروبیوتیک خاکی ( میکروارگانیسم‌هایی که در خاک یافت می‌شوند)را انتخاب نکنید! این مکمل‌ها بسیار عالی هستند اما برای حساسیت به هیستامین مفید نیستند.

رژیم کتوژنیک هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. همان‌طور که اشاره شد اختلالاتی مانند سوءجذب مصرف کربوهیدرات و حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی نیز با حساسیت به هیستامین مرتبط است. بنابراین بعد از حذف مواد غذایی حاوی هیستامین بالا، نوبت به رژیم کتوژنیک می‌رسد. در رژیم کتوژنیک انرژی بدن پروتئین و چربی‌های سالم است. از طرفی پروتئین زیاد نیز دلیل داشتن آمینواسید هیستادین (histadine ) باعث افزایش هیستامین در بدن می‌شود. ( این آمینواسید در بدن به هیستامین تبدیل می شود) [۱]

مدیریت استرس را جدی بگیرید. استرس انواع مختلفی دارد، بنابراین تلاش کنید همه منابع استرس‌زا برای بدن را حذف کنید. استرس باعث ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود. این دو هورمون منابع زیادی را از بدن مصرف می‌کنند که باید صرف امور ضروری بدن شود. مثلاً هورمون‌های جنسی و کورتیزول دارای پیش‌سازهای مشترکی هستند و وقتی دچار استرس مزمن می‌شوید عملکرد هورمون‌های جنسی با اختلال جدی روبرو می شود. حذف عوامل استرس‌زای بدن علاوه بر بهبود عمل‌کرد روده باعث می‌شود آدرنالین که توسط آنزیم MAO متابولیزه می‌شود کاهش یافته و این آنزیم در اختیار هیستامین قرار گیرد.

یکی از واکنش‌های مهم بدن دی‌ان‌ای متیلاسیون (DNA methylation) یا متیل‌دار کردن دی‌ان‌ای است. این واکنش در متابولیسم بدن بسیار مهم است. اختلال ژنتیکی MTHFR که در بالا به آن اشاره شد، افزایش هموسیستئین و … نشان می‌دهند که بدن شما در متیلاسیون مشکل دارد. مکمل کراتین (creatine) و فسفاتیدیل کولین (phosphatidyl choline) که هر دو محصول نهایی واکنش متیلاسیون هستند می‌توانند کمک‌کننده باشند. فسفاتیدیل کولین در تخم‌مرغ نیز موجود است. راه بهتر برای بهبود مشکل متیلاسیون مراجعه به افراد متخصص است.

اگر تحت استرس مزمن هستید به احتمال خیلی زیاد عملکرد غدد فوق کلیه شما دچار مشکل شده است. استفاده از آداپتوژن‌های غدد آدرنال ( غدد فوق کلیه) مانند آشواگاندا (ashwaganda) و الکترولیت‌ها می‌تواند به مدیریت استرس شما کمک کند.

خلاصه و نتیجه‌گیری

هیستامین یک ماده طبیعی است که هم توسط خود بدن تولید می‌شود و هم از طریق مواد غذایی وارد بدن می شود. این ماده طبیعی، در بسیاری از عملکردهای بدن نقش حیاتی دارد. از جمله وظایف هیستامین در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در سیستم ایمنی به هنگام واکنش به موارد آلرژی‌زا مانند انواع آلرژی‌های فصلی و غذایی ( اکثر ما در عمرمان از انواع آنتی‌هیستامین استفاده کرده‌ایم)
• در سیستم اعصاب به عنوان انتقال‌دهنده عصبی عمل می‌کند
• تحریک ترشح اسید معده
• و در بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیک بدن مانند تنظیم چرخه خواب و بیداری، اشتها، حافظه، پاسخ به استرس و …

عدم تحمل هیستامین یا حساسیت به هیستامین یک حساسیت غیرآلرژیک است. یعنی ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن نیست. حساسیت به هیستامین با مسمومیت با هیستامین متفاوت است. در هر دو مورد، میزان تجمع هیستامین در بدن افزایش یافته و باعث بروز علایم مختلفی در بدن می‌شود. این علایم طیف بسیار وسیعی دارند و شامل علایم پوستی، گوارشی، سیستم اعصاب، اختلال هورمونی ( اختلال قاعدگی در زنان)، کم‌خوابی و … می‌شود.

در مسمومیت با هیستامین دلیل افزایش سطح هیستامین خون فقط مصرف زیادی از مواد غذایی حاوی هیستامین بالا است اما در حساسیت به هیستامین بدن توانایی متابولیزه کردن هیستامین را به دلایل مختلف از دست داده است. به گونه‌ای که با مصرف میزان کمی از مواد غذایی حاوی هیستامین، علایم ذکر شده را بروز می‌دهد. آنزیم‌های مختلفی در بدن وظیفه مصرف و متابولیزه کرده هیستامین را بر عهده دارند و اگر عمل‌کرد این آنزیم‌ها به گونه‌ای مختل شود، هیستامین موجود در بدن، مصرف نشده و در جریان خون تجمع می‌یابد. آنزیم‌های DAO، HNMT و MAOB برخی از این آنزیم‌ها هستند.

حساسیت به هیستامین دلایل مختلفی دارد، از جمله: دلایل ژنتیکی، بیماری، مصرف داروهای خاص ( لیست داروهای ذکرشده). اختلال ژنتیکی مانند MTHFR و MAOB یا SNPهای خاصی مانند rs10156191، rs1049742 و rs1049793 بر عملکرد آنزیم‌های ذکر شده اثر منفی گذاشته و باعث تجمع هیستامین در خون می‌شوند. همچنین بیماری‌های روده‌ای و اختلالاتی مانند سوءجذب کربوهیدرات و حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی نیز با این بیماری مرتبط است.

قدم اول بهبود این بیماری اتخاذ یک رژیم کم‌هیستامین است. به طور کلی مواد غذایی کهنه مانند مواد غذایی و نوشیدنی‌های تخمیرشده و گوشت‌های فراوری‌شده یا نگه‌داری شده در شرایط نامناسب بهداشتی حاوی مقادیر بالایی از هیستامین هستند.

پس از حذف مواد حاوی هیستامین بالاُ، مصرف مکمل آنزیم DAO، بهبود عملکرد روده، رژیم کتوژنیک، مدیریت انواع عوامل استرس‌زا برای بدن، مصرف آداپتوژن های غدد آدرنال، بهبود متیلاسیون بدن و … از رویکردهای درمانی حساسیت به هیستامین هستند.

تالیف اختصاصی توسط داروباکس

منابع:

[۱] betterbydrbrooke.com

[۲] nature.com

[۳] mdpi.com

[۴] ncbi.nlm.nih.gov