تصلب شرایین (Atherosclerosis) باریکی شریان‌ها است که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خون‌رسانی به ارگان‌های حیاتی مانند قلب، مغز و روده را کاهش دهد. در آترواسکلروزیس، هنگامی‌که رسوبات چربی به نام پلاک ایجاد می‌شود، شریان‌ها و خون‌رسانی آن‌ها محدود می‌شوند. پلاک‌ها معمولاً حاوی کلسترول هستند که از لیپوپروتئین‌های چگالی کم (LDL)، سلول‌های عضلانی صاف و بافت فیبروز و گاهی کلسیم هستند. هنگامی‌که پلاک در طول پوشش یک شریان رشد می‌کند، ناحیه زبر در سطح معمولی صاف شریانی تولید می‌کند. این ناحیه زبر و بدون انعطاف می‌تواند باعث تشکیل لخته خون در درون شریان شود که متعاقب آن این می‌تواند جریان خون را کاملاً متوقف کند. درنتیجه، اندام‌های تأمین‌شده توسط شریان مسدود شده برای خون و اکسیژن دچار گرسنگی می‌شود. درنهایت سلول‌های این اندام‌ها ممکن است بمیرند یا از این شرایط رنج ببرند.
تصلب شرایین علت اصلی مرگ و ناتوانی در کشورهای صنعتی است. این به این دلیل است که آترواسکلروز، مشکل اصلی در اکثر بیماران با هر یک از بیماری‌های زیر است:
بیماری عروق کرونر: در این بیماری مزمن (طولانی‌مدت)، آترواسکلروز، سرخرگ‌های عروق کرونریعنی شریان‌هایی که خون را به عضله قلب می‌رسانند، تنگ می‌کند. این امر می‌تواند به درد قفسه سینه منجر شود که به آن آنژین گفته می‌شود. همچنین این امر خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش می‌دهد که به‌خصوص این مورد هنگامی‌که یک عروق کرونر به‌طور کامل مسدود می‌شود، افزایش می‌یابد.
سکته مغزی: لخته شدن خون (ترومبوز) ممکن است در داخل یک شریان مغزی ایجاد شود که توسط آترواسکلروز محدودشده است. هنگامی‌که این ترومبوز شکل می‌گیرد، خون‌رسانی را به بخشی از مغز را از جریان می‌اندازد که همین امر می‌تواند باعث سکته مغزی ترومبوتیک شود. در حال حاضر حدود ۷۵٪ از موارد سکته مغزی در کشورهای صنعتی، سکته مغزی ترومبوتیک است.
آنژین شکمی و انفارکتوس روده: هنگامی‌که تصلب شرایین باعث باریک شدن سرخرگ‌هایی که خون را به روده تحویل می‌دهند می‌شود، باعث ایجاد یک نوع درد شکمی به نام آنژین شکمی می‌شود. انسداد ناگهانی جریان خون روده‌ای کامل می‌تواند باعث انفارکتوس روده‌ای شود. انفارکتوس روده شبیه حمله قلبی است، اما این حمله در روده به‌جای قلب رخ می‌دهد.
آترواسکلروزیس اندامی: تصلب شرایین می‌تواند رگ‌های اصلی که خون را به پاها، به‌خصوص شریان‌های فمورال و پاپیلیتال می‌رساند را محدود کنند. این دو شریان در ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلابه این مشکل تحت تأثیر قرار می‌گیرند. جریان خون کاهش‌یافته به پاها ممکن است باعث ایجاد کمردرد در هنگام تمرین شود که باعث ایجاد لرزش متناوب نیز می‌شود. اگر جریان خون به‌شدت در معرض خطر قرار گیرد، ممکن است بخش‌هایی از پاها ممکن است رنگ‌پریده یا سیانوز شود (به رنگ آبی‌رنگ)، احساس حساسیت به لمس و درنهایت ممکن ایجاد گانگرن ایجاد شود.
ایجاد مشکلاتی دیگر: تصلب شرایین ممکن است یک عامل در ایجاد آنوریسم آئورت یا تنگی عروق کرونری (محدود شدن شریان کلیه) باشد.
فاکتورهایی که خطر ابتلا به ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهند عبارت اند از:
• سطوح بالای کلسترول خون (هیپوکلسترولمی)، به ویژه LDL (“کلسترول بد”)
• سطوح پایین HDL (“کلسترول خوب”)
• سطوح بالای پروتئین واکنش پذیر C، نشانگر التهاب است
• فشار خون بالا (هایپرگلیسمی)
• دیابت
• سابقه خانوادگی بیماری عروق کرونر در سنین اولیه
• سیگار کشیدن
• چاقی
• عدم فعالیت فیزیکی (تمرینات ورزشی منظم)
• سن بالا
نشانه‌های ابتلا به تصلب شرایین
تصلب شرایین معمولاً تا زمانی که خون به ارگان کاهش یابد، علایمی ایجاد نمی‌کند. هنگامی‌که این اتفاق می افتد، علائم متفاوت است که بسته به نوع اندام خاص تحت تاثیر دارد:
قلب: علائم شامل درد قفسه سینه آنژین و تنگی نفس، عرق، حالت تهوع، سرگیجه یا سرگیجه، تنگی نفس یا تشنگی است.
مغز: هنگامی‌که تصلب شرایین سرخرگ های مغزی را مختل می‌کند و می‌تواند باعث علائمی مثل سرگیجه یا سردرگمی و گیجی ایجاد کند؛ ضعف یا فلج در یک طرف بدن؛ که به صورت ناگهانی، بی حسی شدید در هر بخشی از بدن؛ اختلال ناگهانی دردید ؛ راه رفتن سخت، از جمله گم کردن جهت یا گیجی؛ مشکلات هماهنگی در دست و پا؛ و سخنان نادرست یا ناتوانی در صحبت کردن شود. اگر علائم به طور کامل در عرض یک ساعت یا کمی بیشتر ناپدید شوند، این قسمت به‌عنوان یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نامیده می‌شود. هنگامی‌که تصلب شرایین به طور کامل شریان‌های مغز را متوقف می‌کند و یا علائم فوق را طولانی تر می‌کند، معمولاً عارضه رخ داده سکته مغزی است.
شکم: هنگامی‌که آترواسکلروز شریان‌های روده را متورم می‌کند، ممکن است در وسط شکم‌درد یا گرفتگی (کرامپ) ایجاد شود و این حالت معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از غذا شروع می‌شود. انسداد ناگهانی کامل انسداد روده‌ای اغلب باعث درد شدید شکم، گاهی اوقات با استفراغ، مدفوع خونی و تورم شکمی می‌شود.
پاها: محدود شدن شریان‌های پا در اثر بیماری تصلب شرایین به‌عنوان بیماری شریان محیطی شناخته‌شده است. این امر می‌تواند باعث درد و گرفتگی در عضلات پا، به‌خصوص در طول ورزش شود. اگر باریک شدن شدید باشد ممکن است درد در حالت استراحت و درد و سردی در پنجه و انگشتان پا و پاهای سرد، پوست‌آبی رنگ یا رنگ‌پریده و ریزش مو روی پاها باشد.
پزشک شما سابقه پزشکی، علائم فعلی و داروهای موردنظر شما را بررسی خواهد کرد. دکتر شما از شما درباره سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات گردش خون و سابقه خانوادگی سطوح بالای کلسترول خون سؤال می‌کند. او درباره سیگار کشیدن، رژیم غذایی شما و اینکه چقدر ورزش می‌کنید، نیز خواهد پرسید.
پزشک شما فشارخون و ضربان قلب را اندازه‌گیری می‌کند. او شما را با توجه خاص به گردش خون شما موردبررسی قرار خواهد داد. این بررسی شامل احساس نبض گردن، مچ دست، کشاله ران و پا است. پزشک شما ممکن است فشارخونتان را در پاهایتان بررسی و آن را با فشار در بازوهایتان مقایسه کند. نسبت فشارخون شما به مچ پا تا فشارخون داخل آرنج شما یک شاخص مچ پا و یا ABI نامیده می‌شود.
نشانه‌هایی از نارسایی گردش خون عبارت‌اند از:
• نبض ضعیف
• پوست سرد که در پاها و قسمت پایین پا رنگ‌پریده یا آبی‌رنگ است
• بروئی (صدای خشن تولیدشده در اثر گذشتن جریان خون آشفته از طریق شریان‌های تنگ‌شده) که در ستون فقرات در گردن، شکم و کشاله ران شنیده می‌شود.
• مقدار ۰.۹ یا کمتر از ABI.
همچنین پزشک شما آزمایش خون را برای اندازه‌گیری کلسترول LDL، LDL و HDL، سطح‌تری گلیسیرید و قندخون ناشتا درخواست خواهد کرد. الکتروکاردیوگرام معمولی (EKG) گاهی اوقات تغییرات الکتریکی در قلب را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده ضعف جریان خون به عضله قلب است. پزشک شما ممکن است، اگر هیچ نشانه‌ای از بیماری عروق کرونر وجود نداشته باشید، در طی یک آزمون استرس ورزشی، یک EKG را انجام دهد.
سیر بیماری
تصلب شرایین یک عارضه درازمدت است که در طول چند دهه بدون تغییر در شیوه زندگی و عدم مصرف دارو در صورت لزوم بدتر می‌شود.
پیشگیری از عارضه تصلب شرایین
شما می‌توانید با تغییر عوامل خطر در بیماری به پیشگیری از ابتلای به تصلب شرایین کمک کنید. شما باید یک شیوه زندگی داشته باشید که سبب گردش خون مناسب و مبارزه با تصلب شرایین شود که این اقدام‌های موردنیاز شامل موارد زیر است:
• اجتناب از سیگار کشیدن: اگر سیگار می‌کشید، ضروری است که آن را ترک کنید.
• حفظ وزن طبیعی: چاقی، به‌ویژه تمرکز چربی بدن در اطراف کمر، با سطوح ناسالم کلسترول HDL و تری گلیسیرید در ارتباط است.
• خوردن یک رژیم غذایی سالم که غنی از سبزی‌ها و میوه است: از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس اجتناب کنید. از روغن‌های مخصوص پخت‌وپز شامل روغن‌زیتون و روغن‌های غیراشباع (روغن آفتابگردان، گلرنگ، بادام‌زمینی، کلزا) استفاده کنید. پروتئین غذایی باید در درجه اول از منابع مثل ماهی و منابع گیاهی (سویا، لوبیا، حبوبات) تأمین شود.
• به‌طور منظم ورزش و فعالیت‌های بدنی کنید.
• کنترل فشارخون بالا: برای انجام این کار ممکن است مجبور شوید دارو مصرف کنید. اگر هرگز فشارخون بالا را برای شما تشخیص نداده‌اند، باید هر دو سال یک‌بار آن را بررسی کنید.
• اگر مبتلای به بیماری دیابت هستید، لازم است برای غلبه بر آن راهکارهایی مثل کنترل وزن، ورزش بیشتر، کاهش کلسترول LDL و تری گلیسیرید و رساندن مقدار فشارخون به کمتر از ۱۴۰/۹۰ بیشتر تمرکز کنید.
• اگر مبتلای به بیماری دیابت نباشید، اگر عوامل خطر ابتلای به بیماری دیابت (داشتن اضافه‌وزن، فشارخون بالا یا کلسترول بالا) را از سن ۴۵ سالگی داشته باشید، باید هرچند سال یک‌بار آزمایش قند خون ناشتا را انجام دهید.
• برای حفظ سطوح مناسب کلسترول با پزشک خود مشورت کنید. اگر هرگز مبتلای به سطوح بالای کلسترول نبوده‌اید، باید هر پنج سال یک‌بار از ۲۰ سالگی خود را چک کنید.
درمان بیماری تصلب شرایین
هیچ درمان قطعی برای تصلب وجود ندارد، اما درمان می‌تواند روند بدتر شدن بیماری را کند یا متوقف کند. هدف اصلی درمان جلوگیری از باریک شدن شریان‌های مهم است تا علائم هرگز توسعه‌نیافته و اندام‌های حیاتی هرگز آسیب نبینند. برای انجام این کار، می‌توانید با پیروی از شیوه زندگی سالم که در بالا ذکر شد درمان را شروع کنید.
اگر کلسترول بالایی دارید که توسط رژیم و ورزش کنترل نمی‌شود، پزشک شما مصرف دارو را توصیه می‌کند. شایع‌ترین داروهایی که برای کاهش کلسترول استفاده می‌شود، داروهای خانواده استاتین است که همچنین مهارکننده‌های HMG-CoA ردوکتاز شناخته می‌شود. استاتین ها یک آنزیم را به نام HMG-CoA ردوکتاز تولید می‌کنند که تولید کلسترول را در کبد کنترل می‌کند.
مثال‌هایی از داروهای مورداستفاده از این خانواده عبارت‌اند از:
لوو استاتین (Mevacor)
سیمو استاتین (زوکور)
پراواستاتین(Pravachol)
Fluvastatin)Lescol)
آتورواستاتین (لیپیتور)
Rosuvastatin) Crestor)
هنگامی‌که علائم آسیب به اندام‌ها در اثر ابتلای به تصلب شرایین ایجاد می‌شود، درمان مخصوص بسته به عضو درگیر شده است:
قلب: درمان برای بیماری عروق کرونر شامل مصرف داروهایی برای درمان نشانه‌های آنژین (نیترات، بتا بلاکرها، مسدودکننده‌های کانال کلسیم) و جلوگیری از حملات قلبی (آسپرین و بتا بلاکر) است. آنژیوپلاستی بالون اغلب با استنت و به‌طورمعمول، عمل جراحی بای پس عروق کرونر است.
مغز:درمان برای کمک به پیشگیری از حملات ایسکمی گذرا (TIAs) و سکته مغزی معمولاً شامل مصرف یک یا چند دارو ضد ترومبول مانند آسپیرین، دی پیریدامول و کلوپیدوگرل (پلاویکس) است. اگر شریان کاروتیدی بسیار باریک باشد، روش باز کردن شریان ممکن است توصیه شود.
شکم: هنگامی‌که آترواسکلروز باعث عدم کارایی شریان‌هایی که جریان روده را تأمین می‌کنند شود، ممکن است بیمار با آنژیوپلاستی بالون با یا بدون استنت یا پیوند شریان درمان شود.
پاها: درمان اصلی بیماری شریانی محیطی ترک سیگار، ورزش (معمولاً برنامه پیاده‌روی) و آسپرین است. افراد مبتلابه تنگ شدن شریان‌های شدید ممکن است با آنژیوپلاستی بالون با یا بدون استنت، آنژیوپلاستی لیزری، آتروکتومی یا پیوند بای پاس درمان شوند.
چه زمانی باید به یک متخصص مراجعه کنید؟
ممکن است برای چندین سال این عارضه بدون علائم وجود داشته باشد. اگر علائم بیماری‌های مرتبط با عارضه تصلب شرایین را تجربه می‌کنید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
پیش آگهی در مورد تصلب شرایین
تصلب شرایین منجر به مرگ براثر یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر در بسیاری از کشورها برای مردان و زنان می‌شود یعنی بیماری عروق کرونر. بااین‌حال، افرادی که مبتلابه تصلب شرایین هستند می‌توانند زندگی بهتری نسبت از همیشه داشته باشند. در بسیاری از افراد آن‌ها می‌توانند از بروز بیماری جلوگیری کنند. حتی افرادی که ازلحاظ ژنتیکی مستعد به ابتلای به تصلب شرایین هستند، می‌توانند از شروع و یا بدتر شدن بیماری با شیوه زندگی سالم، غذاهای مناسب و مصرف دارو برای کاهش کلسترول LDL پیشگیری کنند.
منبع: drugs.com
این مقاله توسط داروباکس به صورت اختصاصی، ترجمه شده است.
