تست ESR آزماش خون، سرعت رسوبگذاری اریتروسیت را اندازه گیری می‌کند که نشان دهنده سرعت نشست گلبولهای قرمز خون در ته نمونه خون است. پزشکان نمی‌توانند از نتایج این تست برای تشخیص یک بیماری خاص استفاده کنند چون بسیاری از مشکلات بهداشتی متفاوت م‌تواند موجب بالا یا پایین رفتن ESR شوند. پزشکان تست ESR را یک تست غیر اختصاصی می‌گویند چون فقط وجود یا غیاب فعالیت التهاب زا در بدن را ثابت می‌کند. پزشکان معمولا از تستهای آزمایشگاهی دیگر، یافته‌های بالینی و سابقه سلامتی شخص همراه با نتایج تست ESR برای انجام تشخیص استفاده می‌کنند. تستهای دیگر هم بستگی به علائم شما دارد. التهاب معمولا در نتیجه یک بیماری زمینه‌ای در بدن همچون عفونت، سرطان یا یک بیماری خود ایمنی رخ می‌دهد.
تست ESR به چه علت انجام می‌شود؟
وقتی دچار التهاب می‌شوید، گلبولهای قرمز خون (RBC) به همدیگر می‌چسبند و توده‌ای را شکل می‌دهند. این توده بر نرخ ته نشینی گلبولهای قرمز داخل لوله آزمایش اثر می‌گذارد. این آزمایش به پزشکتان امکان می‌دهد تا متوجه میزان توده‌ای که بوجود می‌آید، شود. وقتی که سلولها سریعتر به ته لوله آزمایش رسوب می‌کنند به احتمال بیشتری التهاب وجود دارد.
این آزمایش خون التهاب را در بدن شما تعین و اندازه گیری می‌کند. البته به تعیین علت التهاب کمک نمی کند. به همین دلیل است که تست ESR به ندرت به تنهایی انجام می‌شود. در عوض، پزشکتان آن را با تستهای دیگر ترکیب می‌کند تا علت علائم شما را مشخص کند.
تست ESR می‌تواند به پزشکان برای تشخص بیماریهای که موجب التهاب می‌شوند، کمک کند از جمله:
- بیماریهای خود ایمنی
- سرطان
- عفونت
تست ESR می‌تواند به پزشک برای کنترل بیماریهای التهابی همچون موارد زیر کمک کند:
- آرتریت روماتوئید
- بیماری لوپوس
همچنین در صورتی که مشکلات زیر را داشته باشید پزشکان این تست را توصیه می‌کند:
- بعضی از انواع آرتریت
- مشکلات ماهیچه‌ای خاص مانند روماتیسم پلی میالژی
با داشتن این علائم باید تست ESR انجام دهید
اگر مبتلا به علائم بیماریهای التهابی همچون آرتروز یا بیماری روده التهابی (IBD) باشید باید تست ESR را انجام دهید. این علائم عمدتا شامل:
- درد مفصلی یا سفتی مفصل که بیش از ۳۰ دقیقه در صبح طول بکشد
- سردرد بخصوص همراه با درد شانه‌ها
- کاهش وزن غیر طبیعی
- درد در شانه‌ها، گردن یا لگن
- علائم مشکلات گوارشی شامل اسهال، تب، خون در مدفوع یا درد غیر طبیعی شکم
آمادگی برای تست ESR
تست ESR نیاز به آمادگی کمی دارد. البته هر دارویی که مصرف می‌کنید باید درباره آن با پزشکتان صحبت کنید. آنها از شما می‌خواهند که موقتا قبل از انجام آزمایش، مصرف آنها را قطع کنید. بسیاری از داروها و مواد مخدر می‌توانند بر نتایج تست ESR اثر بگذارند. داروها و مواد مخدری که می‌توانند بر نتایج تست اثر بگذارند عبارتند از:
- هورمونها همچون تستوسترون
- استروژن
- قرصهای ضد بارداری
- دکستران که برای درمان کاهش پلاسمای خون مورد استفاده قرار می‌گیرد
- متیل دوپا که برای کاهش فشار خون استفاده می‌شود
- متادون (متادوز، دولوفین) یک درد تسکین دهنده است
- هروئین
داروهایی که می‌توانند موجب پایین بودن غیر طبیعی تست شوند عبارتند از:
- آسپرین (بوفرین) یا سایر سالیسیلاتها، به هنگام مصرف دوزهای بالا
- کورتیزون
- پردنیزون (رایوز، پردنیزون اینتنسول)
- داروهایی که برای درمان تشنج استفاده می‌شود همانند اسید والپروئیک (دپاکن)، دیوالپروئکس سدیم (دپاکوت) و فنی توئین (دیلانتین)
- فنوتیازین که داروهای ضد جنون هستند
تست ESR چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش شامل گرفتن مقدار کمی خون است. این کار فقط یک یا دو دقیقه وقت می‌گیرد.
- ابتدا، پوستی که روی رگ قرار گرفته، کاملا تمیز می‌شود.
- سپس یک سوزن داخل رگ فرستاده می‌شود تا خون شما را جمع آوری کند.
- بعد از جمع آوری خون، سوزن برداشته شده و ناحیه خونگیری شده الکل زده می‌شود و محل خونریزی شده را پنبه الکلی گذاشته تا خونریزی قطع شود.
نمونه خون در یک لوله نازک قرار می‌گیرد که یک ساعت داخل آن می‌نشیند. در طول این یک ساعت و بعد از آن، پزشک شما ارزیابی می‌کند که چه تعداد گلبولهای قرمز درون لوله قرار می‌گیرند، با چه سرعتی رسوب می‌کنند و چه تعدادی از آنها ته نشین می‌شوند.
التهاب می‌تواند موجب شود پروتئینهای غیر طبیعی در خون ظاهر شود. این پروتئینها موجب می‌شوند گلبولهای قرمز خون به هم بچسبند. این باعث می‌شود سریعتر سقوط کنند. پزشک شما ممکن است یک آزمایش پروتئین واکنش پذیر C (CRP) را که یکی از آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی است، سفارش دهد. CRP هم التهاب را اندازه می‌گیرد اما به پیش بینی بیماریهای عروق کرونر (CAD) و سایر بیماریهای قلبی دیگر کمک می‌کند.
خطرات تست ESR
خون گرفتن خطرات حداقلی دارد. اختلالات ممکن عبارتند از:
- خونریزی از کم تا زیاد
- سرگیجه
- هماتوم یا کبودی
- عفونت
- التهاب رگ
- حساسیت
- سبکی سر
احتمالا درد خفیف تا متوسطی را به هنگام فرو کردن سوزن در پوستتان حس خواهید کرد. شاید هم احساس نبض در ناحیه خونگیری پس از آزمایش داشته باشید. اگر ترس از خون دیدن داشته باشید احتمالا پس از خونگیری دچار این احساس خواهید شد.
انواع متفاوت تست ESR
پزشک یکی از دو روش را برای اندازه گیری سرعت رسوبگذاری اریتروسیت استفاده خواهد کرد.
روش وسترگرن
در این روش، پزشک مقداری خون را داخل یک لوله وسترگرن می‌ریزد تا زمانی که سطح خون به ۲۰۰میلی متر (mm) برسد. این لوله به صورت عمودی نگه داشته شده و در دمای اتاق به مدت ۱ ساعت گذاشته می‌شود. پزشک فاصله بین نوک مخلوط خون و ته بخش رسوب گذاری گلبولهای قرمز را اندازه می‌گیرد.
روش وینتروب
روش وینتروب شبیه به روش وسترگرن است به جز اینکه لوله مورد استفاده ۱۰۰ میلی متری و نازکتر است. فواید این روش حساسیت کمتر نسبت به روش وسترگرون است بنابراین خون کمتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نتایج نرمال تست ESR
نتایج تست ESR به صورت میلی متر در ساعت (mm/hr) اندازه گیری می‌شود. نتایج نرمال تست ESR به صورت زیر هستند:
- زنان زیر ۵۰ سال باید ESR کمتر از ۲۰ mm/hr داشته باشند.
- مردان زیر ۵۰ سال باید ESR زیر ۱۵ mm/hr داشته باشند.
- زنان بالای ۵۰ سال باید ESR زیر ۳۰ mm/hr داشته باشند.
- مردان بالای ۵۰ سال باید ESR زیر ۲۰ mm/hr داشته باشند.
- برای کودکان ESR بین ۰ تا ۱۰ mm/hr باید باشد.
عدد بالاتر به معنای سطح بالاتر التهاب است.
تفسیر نتایج غیر نرمال تست ESR
نتیجه غیر نرمال ESR هیچ بیماری خاصی را تشخیص نمی‌دهد. این فقط التهاب در بدن را مشخص می‌کند و نشان می‌دهد که نیازمند توجه بیشتری هستید. عدد پایین غیر طبیعی نزدیک به ۰ است. (به دلیل اینکه این تستها نوسان دارد، تعیین یک عدد دقیق سخت است). این تست همیشه قابل اتکا یا معنادار نیست. عوامل بسیاری می‌توانند نتایج را تغییر دهند مانند:
- سن
- استفاده از دارو
- بارداری
بعضی از علتهای نتایج غیر نرمال تست ESR نسبت به سایرین جدی‌تر هستند اما بسیاری از آنها زیاد نگران کننده نیستند. اگر نتایج تست ESR غیر طبیعی باشد نباید زیاد نگران شوید. در عوض با پزشکتان همکاری کنید تا علت علائمتان را پیدا کنید. در صورتی که نتایج ESR خیلی بالا یا پایین باشد، پزشکتان تستهای زیر را تجویز خواهد کرد.
علتهای بالا بودن نتایج تست ESR
چندین علت برای بالا بودن نتیجه تست ESR وجود دارد. بعضی از بیماریهای شایعی که با بالا بودن نتیجه همراه هستند عبارتند از:
- سن بالا
- بارداری
- کم خونی
- کلسترول بالا
- بیماری کلیه
- بیماری تیروئید
- انواع خاصی از سرطان از جمله لنفوم و میلوم چند گانه
ESR بالا نشان دهنده حضور تومورهای سرطانی است بخصوص اگر هیچ التهابی وجود نداشته باشد.
بیماری خود ایمنی
نتایج تست ESR بالاتر از حد نرمال با بیماریهای خود ایمنی هم ارتباط دارد. از جمله:
- SLE یا لوپوس
- انواع خاصی از آرتریت از جمله آرتریت روماتوئید
- ماکروگلوبولینومی والدنستروم
- آرتریت موقتی، بیماری که طی آن عروق جمجمه دچار التهاب یا آسیب می‌شوند
- روماتیسم پلی میالژی که موجب درد ماهیچه می‌شود
- هایپرفیبرونوژنمی یا زیاد بودن پروتئین فیبرینوژن در خون
- آلرژی یا واسکولیت نکروتیت
عفونتها
بعضی از انواع عفونت که موجب می‌شوند نتایج تست ESR بالاتر از حد نرمال باشد به قرار زیر هستند:
- عفونت استخوان
- عفونت قلبی همچون میوکاردیت (بر عضله قلب اثر می‌گذارد)، پریکاردیت (بر بافت اطراف قلب یا پریکاردیوم اثر می‌گذارد) و اندوکاردیت (بر پوشش داخلی قلب اثر می‌گذارد که می‌تواند شامل دریچه‌های قلب شود)
- تب روماتیسمی
- عفونت پوست
- عفونت سیستمی
- سل
علتهای پایین بودن نتایج تست ESR
پایین بودن نتایج تست ESR ممکن است به علتهای زیر باشد:
- نارسایی احتقانی قلب (CHF)
- سندرم خستگی مزمن (CFS)
- هیپوفیبرینوژنومی یا کم بودن فیبرینوژن در خون
- پایین بودن پروتئین پلاسما
- لوکوستوز یا بالا بودن تعداد گلبولهای سفید خون (WBC)
- پلی ستمی ورا، اختلال مغز استخوان که منجر به تولید بیش از اندازه گلبولهای قرمز می‌شود
- کم خونی سلولهای داسی شکل، بیماری ژنتیکی که بر گلبولهای قرمز اثر می‌گذارد
- لوسمی، سرطان سلولهای خونی
پس از دریافت نتایج تست چه باید کرد
بسته به نتایج این آزمایش خون، پزشک شما تستهای دیگری را هم توصیه خواهد کرد از جمله یک تست ESR ثانویه برای تصدیق نتایج آزمایش قبلی. این آزمایشات بعدی به پزشک کمک می‌کند تا علت التهاب را مشخص کند.
اگر بیماری دارید که در یکی از دو رده زیر قرار می‌گیرد، تستهای بیشتری می‌توانند به اندازه گیری اثربخشی درمانها و پیگیری ESR در طول دوره درمانتان کمک کنند.
بیماری زمینه‌ای
اگر پزشک شما مشکوک شود که بیماری زمینه‌ای موجب بالا بودن ESR شده ممکن است شما را به یک متخصصی که بهتر می‌تواند این بیماری را تشخیص و درمان کند، ارجاع دهد.
التهاب
اگر پزشک شما التهاب را تشخیص بدهد، ممکن است یک یا دو مورد از درمانهای زیر را توصیه کند:
- مصرف یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) همچون ایبوپروفن (ادویل، موترین) یا ناپروکسن (ناپروسین، آلیو)
- کورتیکو استروئیدها یا داروهای کاهنده استروئید
عفونت
اگر عفونت موجب التهاب شود، پزشک شما آنتی بیوتیکها را برای مبارزه با عفونت، تجویز می‌کند.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منابع:
