اطلاعات تخصصی
موارد مصرف تاموکسیفن
تاموکسی فن برای درمان سرطان پستان و نازایی وابسته به اولیگومنوره یا آمنوره ثانویه مصرف می شود.
مکانیسم اثر تاموکسیفن
*
-تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن (SERM)
– ترکیب غیراستروئیدی با اثرات ضداستروژنی رقابتی در بافت پستان (اما ممکن است در رحم به عنوان آگونیست استروژن عمل کند.)
– مهار عملکرد استروژن و کاهش سنتز DNA(از طریق اتصال رقابتی به گیرنده های استروژن در تومور و دیگر بافت های هدفو تشکیل کمپلکس هسته ای)
– توقف سلول ها در فاز G0 و G1 چرخه سلولی (متوقف کننده رشد سلول)
فارماکوکینتیک تاموکسیفن
*
جذب: کامل
فراهمی زیستی: محلول خوراکی و قرص تاموکسیفن فراهمی زیستی مشابهی دارند.
پیک پلاسمایی:
دختران (10-2 سال): 8 ساعت
بزرگسالان: 5 ساعت
اتصال به پروتئین: 99%
متابولیسم: کبدی (توسط CYP2D6 و CYP3A4/5 به متابولیت های فعال تر از تاموکسیفن؛ مانند اندوکسیفن، 4-هیدروکسی تاموکسیفن و ان-دس متیل تاموکسیفن)
نیمه عمر:
تاموکسیفن 7-5 روز
متابولیت ان-دس متیل تاموکسیفن 14 روز
دفع: مدفوع (65%، کمتر از 30% به صورت داروی تغییرنیافته و متابولیت های کونژوگه نشده)، ادرار (9%)
عوارض جانبی تاموکسیفن
*
عوارض شایع (%10<):
قلبی عروقی: گشادی عروق، گرگرفتگی، افزایش فشار خون، ادم محیطی
پوستی: تغییرات پوستی، راش پوستی
غدد درون ریز و متابولیسم: گرگرفتگی، احتباس آب، کاهش وزن، آمنوره
گوارشی: تهوع، تهوع و استفراغ
ادراری تناسلی: ترشحات واژینال، قاعدگی نامنظم، خونریزی واژینال
هماتولوژی و انکولوژی: ادم لنفاوی
سیستم اعصاب مرکزی: خستگی، تغییرات خلق، درد، افسردگی
عصبی، عضلانی و اسکلتی: سستی، آرتریت، درد مفاصل
تنفسی: فارنژیت
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: درد قفسه سینه، ترومبوز وریدی، ادم، بیماری ایسکمیک قلبی ، ترومبوز ورید عمقی
پوستی: افزایش تعریق، ریزش مو
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش فواصل قواعدگی، افزایش وزن، اختلالات قاعدگی، افزایش کلسترول خون، کیست تخمدان
گوارشی: درد شکمی، یبوست، اسهال، سوء هاضمه، کرامپ شکمی، بی اشتهایی
ادراری تناسلی: عفونت مجاری ادراری، لکوره (ترشحات سفید یا زرد واژن)، درد پستان، واژینیت، ولوواژینیت
هماتولوژی و انکولوژی: ترومبوسیتوپنی، آنمی، تومور پستان، تومور
کبدی: افرایش سطح سرمی آسپارتات آمینوترانسفراز، افزایش بیلی روبین سرم
ازدیاد حساسیت: واکنش ازدیاد حساسیت
عفونی: عفونت، سپسیس
سیستم اعصاب مرکزی: بی خوابی، سرگیجه، سردرد، اضطراب، خواب رفتگی اندام
عصبی، عضلانی و اسکلتی: کمردرد، شکستگی استخوان، پوکی استخوان، درد استخوان، آرتروپاتی، درد عضلانی، درد عضلات و استخوان ها
چشمی: آب مروارید
کلیوی: افزایش کراتینین سرم
تنفسی: سرفه، تنگی نفس، علائم شبه آنفولانزا، برونشیت، سینوزیت، ناراحتی گلو
متفرقه: کیست
سایر عوارض (درصد نامشخص):
قلبی عروقی: حوادث عروق مغزی
پوستی: خارش فرج
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش کلسیم خون
گوارشی: کلستاز، اختلال چشایی
ادراری تناسلی: خشکی واژن
هماتولوژی و انکولوژی: عود تومور (در طول درمان سرطان پستان متاستاتیک، معمولاً با ادامه درمان بهبود می یابد؛ همراه با افزایش سایز ضایعه و اریتم)
کبدی: نکروز کبدی، هپاتیت، چرب شدن کبد
سیستم اعصاب مرکزی: درد ناشی از تومور (در طول درمان سرطان پستان متاستاتیک، معمولاً با ادامه درمان بهبود می یابد)
عوارض نادر (%1>):
تومور کبدی، التهاب ترومبوفلبیت سطحی
تداخلات دارویی تاموکسیفن
*مشخصات کلی تداخلات:
-سوبسترای CYP2D6
– سوبسترای CYP3A4
– مهارکنندهی CYP2C9 (ضعیف)
-تشدید اثرات ترومبوژنیک
تداخلات رده X (پرهیز):
آناسترازول، کانیواپتان، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، اسپمیفن، آنتاگونیست های ویتامین کا
کاهش اثرات داروها توسط تاموکسیفن:
آناسترازول، فلورواسترادیول F18، لتروزول، اسپمیفن
کاهش اثرات تاموکسیفن توسط داروها:
بکساروتن (سیستمیک)، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP2D6، القاکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافتینیب، ایووسیدنیب، میتوتان، پگ اینترفرون آلفا 2-b، مشتقات ریفامایسین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب
افزایش اثرات داروها توسط تاموکسیفن:
کلروکین، هالوپریدول، هیدروکسی کلروکین، میپومرسن، اسپمیفن، عوامل طولانی کننده فاصله QT (بالاترین خطر)، تولبوتامید، آنتاگونیست های ویتامین کا
افزایش اثرات تاموکسیفن توسط داروها:
آجمالین، آپرپیتانت، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های متوسط وقوی CYP3A4، دوولیسیب، اردافیتینیب، فوس آپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، لاروترکتینیب، لومفانترین، میفپریستون، نتوپیتانت، پالبوسیکلیب، پانوبینوستات، پگ اینترفرون آلفا 2-b، کینین، ریبوسیکلیب، سیمپرویر، سولریامفتول، استریپنتول
تداخل با غذا:
مصرف آب گریپ‌فروت ممکن است متابولیسم تاموکسیفن را کاهش دهد.
راهکار: افزایش اثر یا سمیت دارو در مصرف همزمان دارو با آب گریپ‌فروت پایش شود.
هشدار ها تاموکسیفن
*
1- پیش از شروع درمان، انجام تست بارداری در زنان متاهلی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
2- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff)، سطح پلاکت، سطح کلسیم سرم، عملکرد کبدی، سطح کلسترول و تری گلیسرید (در بیماران با اختلال دیس لیپیدمی) ارزیابی شود.
3- در بیماران مصرف کننده داروهای آنتاگونیست ویتامین کا، INR و PT به دقت پایش شود.
4- معاینات چشمی به صورت دوره ای (به خصوص در صورت بروز مشکلات بینایی یا آب مروارید) انجام شود.
5- تراکم مغز استخوان در زنان یائسه ارزیابی گردد.
6- ماموگرافی، معاینات پستان و ژنیکولوژیک در ابتدای درمان و در مصارف طولانی مدت دارو به صورت سالانه انجام گیرد.
7- بیمار از لحاظ بروز خونریزی غیرطبیعی واژینال، بی نظمی های قاعدگی، درد یا فشار لگنی، ترومبوز ورید عمقی (تورم و حساسیت به لمس در پا) و آمبولی ریوی (تنفس کوتاه) پایش شود و به بیمار گوشزد شود که این علائم را به سرعت گزارش کند.
– ضرورت مصرف منظم دارو و تکمیل دوره درمان به بیمار گوشزد شود.
– به بیمار گوشزد شود که از مصرف آب گریپ فروت اجتناب کند.
توصیه های دارویی تاموکسیفن
1- روش های غیر هورمونی جلوگیری از بارداری، طی درمان و به مدت 2 ماه پس از درمان باید مورد استفاده قرار گیرد.
2- در صورت بروز اختلالات گوارشی مصرف دارو ادامه یابد و در صورت بروز استفراغ زود رس پس از مصرف دارو به پزشک مراجعه شود.
