بیماری آنفولانزا ( آنفلوانزا ) یک عفونت تنفسی است که می‌تواند از قسمت‌های فوقانی تا حتی تحتانی دستگاه تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری در اثر ورود ویروس آنفلوانزا به داخل بدن فرد مبتلا ایجاد شده و راه انتقال آن غالباً از مسیر هوا یا با تماس مستقیم از شخص به شخص دیگر است. ویروس آنفلوانزا بسیار مسری است یعنی قدرت واگیری بالایی دارد. چیزی که در این روزها اهمیت این بیماری را بالا برده شیوع بیماری کرونا (کورونا ویروس) و شباهت بالای گونه A بیماری آنفولانزا با این بیماری است که گاها باعث اشتباه و هراس بی مورد در افراد مبتلا و یا در معرض خطر می‌شود.
ویژگی‌های بیماری آنفلوانزا
معمولاً بیشترین میزان ابتلا به این بیماری در طول همه گیر شدن (اپیدمی) آن رخ داده و فصل زمستان این میزان ابتلا به اوج می‌رسد. لازم به ذکر است که به بیماری همه گیری که به طور شدید و به طور جهانی انتشار آن رخ داد، پاندمیک می گویند. اگر بخواهیم ویروس مولد این بیماری را با دیگر ویروس‌ها مقایسه کنیم، عامل بیماری آنفلوانزا می‌تواند تعداد زیادی از افراد را در مدت تقریباً کوتاهی مورد حمله قرار دهد که به این مورد میزان واگیری می گویند. در کشورهای توسعه یافته، حدود ۱۰ تا ۱۵٪ از افراد هر سال به این بیماری مبتلا شده و در طول شدیدتر شدن اپیدمی ، بخش بیشتری از جمعیت مستعد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
شایع‌ترین انواع ویروس آنفلوانزا، تیپ‌های A و B هستند. آنفلوانزای نوع A معمولاً مسئول همه گیری‌های سالانه و درگیر کردن افراد بی شماری در سراسر جهان است. بیشتر مردم در طول زندگی خود معمولاً به تیپ‌های مختلفی از آنفلوانزا ممکن است مبتلا شوند و تا مدت (به نسبت کوتاهی) در مقابل ابتلای مجدد به عامل بیماری ایمن شده و مصونیت پیدا کنند. دلیل این امر وجود سلول‌های خاطره است که با ورود عامل بیماری زا منتشر شده و باعث می‌شود که بدن با آمادگی بالای خود به عامل بیماری زا حمله و آن را سرکوب کند. معمولاً این ویروس دچار حالتی به نوع موتاسیون یا جهش می‌شود. جهش در ژنوم ویروس باعث گول خوردن سیستم ایمنی فرد شده و همین گول خوردن سیستم ایمنی کافی است تا باعث شود سرعت واکنش سیستم ایمنی فرد به این بیماری کند و آرام بوده و فاقد تأثیر گذاری لازم باشد. وقتی که بعد از مدتی بدن به نهایت آمادگی رسید تعداد زیادی از سلول این دفاعی بدن در محل آلودگی استقرار یافته و با عامل بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند. متاسفانه این حالت زمانی رخ می‌دهد که میلیون‌ها سلول بدن آلوده شده و همین امر می‌تواند در کوتاه مدت یا بلند مدت سلامت فرد را به خطر انداخته و باعث ایجاد عفونت در بدن او شود.
علائم و نشانه‌های ابتلا به بیماری آنفولانزا
آنفولانزا علائمی گوناگونی را ایجاد کرده که دارای طیف متنوعی از شدت خفیف یا شدید هستند. علائم و شدت ابتلا به این ویروس بستگی به نوع ویروس، سن فرد درگیر با این بیماری و سطح کلی سلامت فرد دارد. با اینکه این ویروس بیشتر دستگاه تنفسی فرد مبتلا را درگیر می‌کند، ولی این بیماری همچنین می‌تواند بر سایر اندام‌های بدن فرد مبتلا تأثیر منفی بگذارد. همین امر باعث شبب می‌شود که احساس این بیماری در فرد به صورت عمومی باشد. علائم ابتلا به این بیماری می‌تواند موارد زیر را در بر گیرد:
- لرز
- تب متوسط تا زیاد (۱۰۱ تا ۱۰۳ درجه فارنهایت)
- دردهای عضلانی
- سردرد
- خستگی
- سرفه
- گلو درد
- آبریزش از بینی
- اسهال
عوارض خطرناکی، مانند ابتلا به پدیده مزمن ذات الریه می‌تواند در نتیجه به ابتلا به بیماری آنفولانزا رخ داده و ویروس آنفلوانزا هم می‌تواند عامل اصلی ذات الریه باشد و همچنین عفونت ایجاد شده از طریق ویروس آنفولانزا می‌تواند باعث مستعد شدن فرد برای ابتلا به پنومونی باکتریایی شود. برخی افراد به ویژه در برابر عوارض آسیب پذیر هستند که شامل این موارد هستند :
- افراد مسن
- نوزادان
- افراد مبتلا به بیماریهای مزمن خاص
- افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده دارند (مانند افرادی مبتلا به بیماری ایدز و یا افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را مصرف می‌کنند).
تشخیص بیماری آنفولانزا
برای تشخیص این بیماری در گام نخست پزشک معالج باید وجود یا عدم وجود علائم این بیماری را در فر مراجعه کننده مورد بررسی قرار دهد. این علائم شامل تب، سرفه، درد در ماهیچه‌های بدن و لرز هستند. جدای از این این بیماری معمولاً در ماه‌های سرد سال و فصل زمستان به وقوع می‌پیوندد. اگر در این فصل این علائم رخ دهد معمولاً نظر پزشک بر بروز بیماری آنفولانزا است در غیر اینصورت پزشک برای بررسی بیشتر آزمایش خون و بررسی شاخص‌های خونی و در صورت نیاز آزمایش CRP را درخواست خواهد داد. همچنین تهیه نمونه از گلو و حلق فرد بیمار می‌تواند راهکار خوبی برای افتراق ناخوشی رخ داده در بدن فرد مبتلا باشد برای این منظور، نمونه گیر به وسیله یک سواپ، از حلق و گلوی فرد بیمار ترشحاتی را نمونه گیری کرده و به وسیله نگهداری در محیط انتقالی (ترانسپورت) آن را به آزمایشگاه انتقال خواهد داد و نتیجه متعاقباً اعلام و پزشک معالج بر اساس آن تصمیم گیری خواهد کرد. در بیماریهای نوپدیدی مانند کورونا ویروس (کرونا) و بیماری تنفسی دیگر هم تقریباً با همین رویه مواجه هستیم. گزینه دیگر که به افتراق درست در بیماری کمک می‌کند تهیه گراف (عکس) از ریه و سینه است (chest X-ray). این عمل باعث کمک شایانی به پزشک خواهد شد که تشخیص دهد عفونت فوق ذات الریه است و یا یک عفونت شدید باکتریایی و…
دوره بیماری و واگیری آن
علائم این بیماری می‌تواند حداقل ۲۴ ساعت یا یک هفته یا حتی زمان زیادتری به طول انجامد. یک مورد عادی این بیماری تقریباً چهار یا پنج روز طول می‌کشد. تا زمانی که در فرد بیمار نشانه‌های وجود این بیماری وجود داشته باشد، این بیماری قابل سرایت و واگیری به افراد دیگر را دارد و در این دوره فرد باید در پیشگیری از سرایت این بیماری به دیگر افراد نهایت احتیاط را به کار بندد. استفاده از ماسک می‌تواند راهکار خوبی باشد که با استفاده از دستکش و پرهیز از مصافحه کردن می‌تواند در جلوگیری از انتقال این بیماری نقش به سزایی داشته باشد.
پیشگیری از بروز بیماری آنفولانزا
اپیدمی‌های این بیماری در طول سالهای اخیر به طور معنی داری افزایش یافته است و همین امر پیشگیری را که بهتر و کم هزینه‌تر از درمان است را ضروری می‌سازد که می‌تواند گزینه‌های زیادی از جمله مواردی که در ادامه خواهد آمد را در بر گیرد:
واکسیناسیون: واکسیناسیون از جمله موارد مفید و کارایی است که هم می‌تواند بروز بیماری در فرد و هم انتقال بیماری به دیگر افراد را مختل کند. حتی اگر بیماری در فرد بروز یافت، فرم غالباً خفیفی از این بیماری بروز پیدا می‌کند. علت این امر می‌تواند برانگیختگی سیستم دفاعی فرد مورد مواجهه قرار گرفته و آمادگی بدن او در مقابله با ویروس آنفولانزا باشد. این واکسن می‌تواند برای افراد با حداقل ۶ ماه سن و بالاتر تزریق شود.
واکسیناسیون به ویژه برای موارد زیر توصیه می‌شود:
- کلیه کودکان و نوجوانان که دارای سن ۶ ماه تا ۱۸ سال هستند. این اقدام به خصوص در افرادی که به مدت طولانی از داروی آسپرین استفاده می‌کنند مورد نیاز است. دلیل این امر این است که کودکانی که داروی آسپرین مصرف می‌کنند در صورت ابتلا به آنفلوانزا ممکن است در معرض ابتلای به بیماری خطرناکی به نام سندرم ریه باشند.
- همه افراد بالای ۵۰ سال
- زنانی که در فصل آنفولانزا باردار هستند و یا باردار خواهند شد.
- افراد بزرگ سال و کودکانی که مبتلا به اختلالاتی هستند که بر سلامت کلی بدن آنها از طریق درگیری کردن اندام‌های زیر تأثیر منفی خواهد گذاشت: درگیری ریه‌ها، در از جمله اختلالات مزمن ریوی مانند آسم، قلب، کلیه، کبد، خون، متابولیسم (از جمله دیابت).
- افراد بزرگ سال و کودکانی که سیستم ایمنی بدن آنها سرکوب شده است
- بزرگسالان و کودکانی که مشکلات خاصی مانند موارد زیر را دارند: اختلال در عملکرد ریه
، مشکل در کنترل ترشحات تنفسی، عوامل ایجاد کننده بالا برنده خطر ابتلا به آسپیراسیون مانند اختلال روانی، آسیب‌های نخاعی، اختلالات تشنج یا سایر اختلالات عصبی عضلانی - افراد مقیم خانه‌های سالمندان و سایر مراکز مراقبت بیماریهای مزمن
- پرسنل بهداشتی
- افراد بزرگ سال یا کودکانی که ارتباط نزدیکی با آنها دارند:
- افراد بزرگ سال کمتر از ۵ سال (به ویژه کودکان کمتر از ۶ ماه)
- افراد بزرگ سال با سن بزرگتر از ۵۰ سال
- افراد بزرگ سال یا کودکانی که با افرادی که بیماری دارند دارای تماس نزدیک هستند که آنها را در معرض خطر بیشتری برای بروز عوارض شدید ناشی از بیماری آنفولانزا در بدن آنها قرار می‌دهد.
برای حصول بیشترین اثربخشی، پزشکان معمولاً سفارش می‌کنند که واکسیناسیون این بیماری در آغاز فصل آنفولانزا انجام شود. این مورد به طور کلی به معنی اکتبر یا نوامبر است که به معنای مهر و آبان است. البته این مورد با توجه به اقلیم کشورهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد چنانچه در ایران براساس سفارشات وزارت بهداشت معمولاً واکسیناسیون علیه بیماری آنفولانزا در اوایل شهریور تا آبان ماه هر سال انجام می‌شود.
دیگر راه‌ها برای پیشگیری از ابتلای به بیماری آنفولانزا:
FluMist : افراد سالم بین ۲ تا ۴۹ سال می‌توانند از گزینه جایگزین واکسن آنفولانزا یعنی FluMist یک اسپری واکسن داخل بینی است، استفاده کنند. به نظر می‌رسد که اثر این مورد در پیشگیری از بروز بیماری مشابه استفاده از واکسن است. FluMist از ویروس زنده غیرفعال شده به جای ویروس کشته شده استفاده می‌کند. FluMist دارای تأثیر بیشتری از تزریق واکسن آنفولانزانیست. افرادی که دارای خطر بیشتری برای ابتلای به بیماری آنفولانزا هستند، باید واکسن تزریق شده را دریافت کنند. این موارد شامل افراد با سن بالاتر از ۴۹ سال و افراد با بیماری مزمن هستند.
بهداشت خوب: معمولاً راه انتقال این بیماری مستقیم مانند بوسیدن و دست دادن و از طریق ذرات تنفسی منتشره از راه دهان و بینی است. راههای پیشگیری همانطور که قبلاً هم گفته ش استفاده از ماسک، دستکش مناسب و پرهیز از بوسیدن و دست دادن در هنگام ابتلای به بیماری و یا ابتلای طرف مقابل به بیماری است. این امر می‌تواند به طرز شگفت انگیزی چرخه انتقال را مخل کرده و از همه گیری این بیماری جلوگیری کند.
استفاده از داروهای ضد ویروس: زانامیویر و اوسلتامیویر (تامی فلو) می‌توانند در زمان همه گیری و بعد از مواجهه برای درمان پیشگیرانه مورد استفاده قرار گیرند. مکانیسم استفاده از داروی زانامیویر از طریق استنشاق از نبولایزر است. این دارو برای پیشگیری در افراد ۵ سال و بالاتر و برای معالجه در افراد ۷ سال و بالاتر کاربرد دارد. همچنین اوسلتامیویر (تامی فلو) به صورت کپسول موجود است. کابرد این دارو این برای پیشگیری و درمان در بیماران دارای سن بالاتر از یک سال است.
درمان بیماری آنفولانزا
استراحت کافی، نوشیدن مایعات زیاد و تغذیه مناسب در کنار استفاده از داروهای مسکن برای کاهش درد بدنی (مانند سر درد و درد ماهیچه‌ای) گزینه‌ای خوب است. همچنین داروهایی مانند اوسلتا میویر، زانامیویر و پرامیویر می‌توانند بعد از یک روز حال بیمار را بهبود بخشند. لازم به ذکر است که پرامیویر از طریق تزریق وریدی مصرف می‌شود. با توجه به اینکه بیماری آنفولانزا زمینه‌ای ویروسی دارد استفاده از آنتی بیوتیک ها کاربرد خوبی در سرکوب این بیماری ندارد. همچنین برای کاهش تب در کودکان می‌توان به این گروه سنی داروی استامینوفن را داد و استفاده از داروی آسپرین در این زمینه اکیداً توصیه نمی‌شود چون ممکن است باعث بروز بیماری به نام سندرم ری در فرد بیمار شود.
چه زمانی باید به یک پزشک مراجعه کرد؟
افراد مبتلا به بیماریهای مزمن و زمینه‌ای در صورتی که علائم این بیماری را در خود مشاهده کردند باید به پزشم مراجعه کنند. درمان ویروسی در ۴۸ ساعت اول بروز می‌تواند کارکرد به سزایی در سرکوب بیماری داشته باشد. افراد در صورت مشاهده علائم بیماری و موارد به پزشک اطلاع دهند:
- درد قفسه سینه
- درد در ناحیه گوش
- تنگی نفس
- تبی که از بین نمی‌رود.
- سرفه‌ای که باعث ایجاد خون یا مخاط غلیظ و ضعیف می‌شود.
روند بهبودی بیماری آنفولانزا
قسمت اعظم افراد مبتلا به این بیماری بهبود می‌یابند ولی در درصد کمی ممکن است با عدم گذراندن پروسه درمانی و پرهیز بیماری ادامه پیدا کرده و در نهایت باعث عوارض مهمی مانند ذات الریه شود که حتی در شرایط و افرادی ممکن است باعث به خطر افتادن زندگی آنها شود. پس لام است که در مورد این بیماری روند تشخیص، درمان و… با دقت و موفقیت کامل انجام شود تا رفاه جسمی و اجتماعی فرد درگیر حاصل شود.
منبع این مقاله: drugs.com این مقاله به‌طور اختصاصی توسط امین ظهورتبار از گروه نویسندگان داروباکس ترجمه و تألیف شده است.
