بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی و نحوه استفاده آن

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید

لب

راه‌های مختلفی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد. یکی از روش‌هایی که تقریبا به مدت ۳۰ سال قدمت دارد، قرص ضد بارداری خوراکی لوونورژسترول است. احتمالا تا حالا اسم قرص لوونورژسترول یا قرص اورژانسی بارداری را شنیده‌اید. قرصی که بسیاری از زوجین را از بارداری ناخواسته نجات داده است. نکته‌های زیادی در مورد قرص لوونورژسترول وجود دارد. اطلاع از این نکته ها باعث افزایش کارایی و موفقیت بیش‌تر این روش می‌شود.

به یاد داشته باشید که قرص لوونورژسترول فقط برای پیشگیری از بارداری اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد. و برای پیشگیری منظم و دائمی از بارداری، لازم است از محصولات دیگری استفاده کنید. مانند کاندوم، دستگاه داخل رحمی (IUD)، انواع قرص‌های جلوگیری از بارداری و سایر روش‌ها. در این خصوص حتما با دکتر زنان مشورت کنید.

لوونورژسترول قرص اورژانسی چیست؟

قرص لوونورژسترول (لنوول) که از روش های پیشگیری از بارداری است،‌ در بسته‌هایی با بسته بندی فویل PVC / آلومینیوم موجود است. این قرص به رنگ سفید، گرد و صاف است. لوونورژسترول به دو شکل در بازار دارویی وجود دارد: تک قرص و دو قرص.

طریقه مصرف قرص اورژانسی لوونورژسترول

رژیم مصرف قرص اورژانسی بستگی به نوع دوز آن دارد؛

• رژیم تک دوز در واقع یک قرص ۱/۵ میلی گرمی است.
• در رژیم دو دوز، هر قرص حاوی ۰/۷۵ میلی گرم لوونورژسترل است.

نکته مهم: گفته می‌شود که در صورت استفاده از رژیم دو دوز، قرص اول را مصرف کرده و ۱۲ ساعت بعد قرص دوم را استفاده کنید. اما طبق تجربه‌ی پزشکان، بهتر است که هر دو قرص را باهم مصرف کنید.

لوونورژسترول بدون نسخه قابل خریداری از داروخانه‌ها می‌باشد.

اسم قرص اورژانسی ضدبارداری (نام تجاری و نام رایج قرص اورژانسی)

• قرص بدون نسخه My Way
• قرص Plan B One–step
• قرص بدون نسخه پرونتزا (Preventeza)
• قرص بدون نسخه Take Action.

مکانیسم اثر قرص لوونورژسترول چگونه است؟

قرص لوونورژسترول تنها حاوی پروژستین است. در حالی که سایر قرص‌های پیشگیری از بارداری حاوی پروژستین و استروژن هستند. مکانیسم این قرص، تاخیر یا جلوگیری از تخمک گذاری (رها سازی تخمک) است. لوونورژسترل می‌تواند از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری کند، یا مانع از اتصال یک تخم بارور شده به رحم (لانه گزینی) شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که قرص‌های ضد بارداری که تنها حاوی پروژستین هستند ممکن است عوارض جانبی کم‌تری داشته باشند و گزینه‌ی مطمئن‌تری برای برخی از افراد باشند.

اثرات قرص اورژانسی

احتمالا این مسئله ذهن شما را درگیر کرده‌است که تاثیر قرص اورژانسی چیست؟ از آنجایی که لوونورژسترول به طور ناگهانی هورمون‌هایی را وارد بدن شما می‌کند، باید تاثیر زیادی داشته‌باشد تا از لانه‌گزینی و بارداری جلوگیری کند. بارداری چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ هنگامی که سلول تخمک زن و اسپرم مرد با هم ترکیب شوند و سلول تخم را ایجاد کنند. این سلول تقسیم می‌شود و در رحم گردش می‌کند تا به محل مناسبی برسد و در آن جا جای بگیرد. این دانه‌ی کوچک در رحم می‌روید و شروع به رشد می‌کند.

تاثیر قرص اورژانسی بر دیواره‌ی رحم است. دیواره‌ی رحم در نقش زمین برای این دانه‌ است. هنگامی که زمین مساعد نباشد، لانه‌‌گزینی اتفاق نمی‌افتد و سلول تخم دفع می‌شود و از بارداری پیشگیری می‌شود. قرص‌های اورژانسی باعث ریزش دیواره‌ی رحم می‌شوند. با نامساعد کردن دیواره‌ی رحمی و غلیظ شدن ترشحات،‌ از حرکت اسپرم و رسیدن آن به تخمک هم جلوگیری می‌شود. بنابراین ممکن است بارداری توسط پیشگیری از لقاح اسپرم و تخمک، جلوگیری شود.

لوونورژسترول تاثیرات دیگری هم دارد. دیگر تاثیر قرص اورژانسی به هم زدن بالانس هورمونی است. به هم خوردن بالانس هورمونی می تواند مشکلاتی را برای زن ایجاد کند که در بخش عوارض جانبی دارو به آنها پرداخته شده‌است. مثلا تهوع واستفراغ یکی از عوارض شایع خوردن قرص اورژانسی بارداری است.

قرص اورژانسی و پریود

قرص اورژانسی بر روی پریود هم اثراتی دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

بعد از خوردن قرص اورژانسی چند روز بعد باید پریود شویم؟

دانستیم که قرص اورژانسی بر روی بدن تاثیراتی دارد که مجموع آنها با هم به جلوگیری از بارداری کمک می‌کنند. قرص لوونورژسترول تاثیرات دیگری هم دارد که شامل اثر گذاشتن بر پریود هم می‌شوند. ریزش دیواره‌ی رحم و خونریزی پریود نامیده می‌شود که باید در نتیجه‌ی تغییرات رحمی و تخمدانی مشخصی اتفاق بیفتد. هنگامی که شما قرص اورژانسی مصرف می‌کنید، در بدنتان تغییرات هورمونی رخ می‌دهد که در نهایت منجر به پریود شدن می‌شود. در اینصورت فرد خیالش از بابت بارداری راحت می‌شود و مطمئن می‌شود که بارداری نیست.

اما چه زمانی پریود شدن بعد از خوردن قرص اورژانسی رخ می‌دهد؟ هنگامی که زن قرص اورژانسی را مصرف می‌کند، معمولا د رهفته‌ی اول بعد از مصرف قرص پریود می‌شود. اما اگر خونریزی تا دو هفته بعد از مصرف قرص اتفاق نیفتاد، باید تست بارداری داده شود و بررسی‌های لازم انجام گیرد.

دیگر قرص های اورژانسی برای پیشگیری از بارداری ناخواسته چیست؟

تنها راه پیشگیری سریع و فوری از بادراری ناخواسته قرص لوونورژسترول نیست. اما قطعا یکی از بهترین و امن‌ترین روش‌ها، قرص اورژانسی لوونورژسترول است. از دیگر انواع قرص اورژانسی رایج در دنیا می‌توان به قرص یولی پیریستال (الا، الاوان: ellaOne) هم اشاره کرد. برای استفاده از قرص الاوان نیاز به نسخه‌ی پزشک دارید. قرص الا (الاوان) به صورت یک قرص تک دوز ۳۰ میلی گرمی، تا ۱۲۰ ساعت بعد از رابطه‌ی جنسی قابل استفاده است. تفاوت اصلی قرص ولی پیریستال (یولی پیریستال) با قرص لوونورژسترول در این است که قرص یولی پیریستال دارویی ضدهورمونی است که از هورمون‌هایی که برای تشکیل جنین لازم است، جلوگیری می‌کند.

این که بهترین قرص اورژانسی کدام است، بستگی به بدن فرد و تشخیص پزشک دارد.

IUD هم یکی دیگر از روش‌های جلوگیری اضطراری از بارداری محسوب می‌شود. برای این کار باید تا ۵ روز بعد از رابطه جنسی محافظت نشده آیودی مسی را در رحم کار گذاشت. البته خوبی این روش این است که IUD تا مدتی طولانی از بارداری پیشگیری می‌کند. اما برای استفاده از آیودی مسی حتما با دکتر متخصص زنان مشورت کنید.

قرص LD و قرص HD ( قرص‌های استروژن-پروژستینی) که از معروف‌ترین قرص‌های ضدباردرای هستند را هم می‌توان در موراد اورژانسی استفاده کرد. اما با این روش:

• قرص LD: بلافاصله بعد از سکس (در اولین فرصت) ۴ عدد مصرف شود و ۴ عدد قرص ال دی با فاصله ۱۲ ساعت ( یا در فاصله ۱۲ ساعت بعد از رابطه) مصرف شود.
• قرص HD: بلافاصله بعد از سکس (در اولین فرصت) ۲ عدد مصرف و ۲ عدد هم ۱۲ ساعت بعد مصرف شود.

نکات مهم در مورد نحوه مصرف قرص اورژانسی

قرص لوونورژسترول خوراکی، گزینه‌ی موثری برای پیشگیری اضطراری از بارداری در زنانی استفاده می‌شود که رابطه‌ی جنسی محافظت نشده داشته‌اند، یا روش جلوگیری از بارداری در آن‌ها با شکست مواجه شده است. اما این روش به اندازه‌ی سایر روش‌های پیشگیری از بارداری موثر نیست و برای استفاده‌ی روتین توصیه نمی‌شود. طریقه مصرف قرص اورژانسی لوونورژسترول نکاتی دارد.

نکات مهم در مورد طریقه مصرف قرص اورژانسی لوونورژسترول این موارد است:

• قبل از استفاده از لوونورژسترول، مطمئن شوید که باردار نیستید.
• استفاده از قرص اورژانسی، ممکن است دوره‌ی پریود شما را تا یک هفته به تاخیر بیندازد.
• اگر طی ۳ تا ۴ هفته از مصرف قرص اورژانسی پریود نشدید، لازم است آزمایش بارداری بدهید.
• اگر وقوع خونریزی قاعدگی بیش از یک هفته و حداکثر ۲ هفته پس از مصرف قرص اورژانسی طول بکشد، لازم است تست بارداری بدهید.
• اگر طی ۳ تا ۵ هفته پس از مصرف قرص دچار درد شکمی شدید، به پزشک مراجعه کنید. این موارد می‌تواند نشانگر سقط جنین یا حاملگی خارج رحمی باشد.
• مصرف دوزهای اضافی قرص ضد بارداری اضطراری، میزان تاثیر قرص را افزایش نمی‌دهد.
• تصور می‌شود كه لوونورژسترول پس از مصرف وارد شیر مادر می‌شود. لذا در مادران شیرده باید با احتیاط استفاده شود.
• اگر به قرص لوونورژسترل یا هر یک از ترکیبات موجود در آن حساسیت دارید، بهتر است از آن استفاده نکنید؛ یا قبل از استفاده از آن با پزشک خود مشورت کنید.
• طبق تحقیقات انجام شده، قرص لوونورژسترول ممکن است در زنان دارای اضافه وزن، به درستی عمل نکند.
• در مورد تاثیرات کلیوی و کبدی قرص لوونورژسترول تحقیقاتی انجام نشده است، به همین دلیل اطلاعاتی در دسترس نمی‌باشد.
• این محصول برای استفاده در سنین قبل از قاعدگی (قبل از ۱۷ سال) در نظر گرفته نشده است. و داده‌های دارویی برای این جمعیت در دسترس نیست.
• هیچ مدرکی مبنی بر افزایش خطر سرطان با مصرف کوتاه مدت پروژستین‌ها وجود ندارد.
• قرص لوونورژسترل باید در دمای اتاق بین ۱۵ تا ۳۰ درجه‌ی سانتیگراد (۵۹ تا ۸۶ درجه‌ی فارنهایت) و دور از گرما و رطوبت و به دور از دسترس کودکان نگهداری شود.

زمان مصرف قرص اورژانسی

‌دستورالعمل‌های زیر، تنها در مورد زنان با سن بیش از ۱۷ سال صدق می‌کند. در صورتی که سن شما کم‌تر از ۱۷ سال است باید برای مشاوره از پزشک زنان کمک بگیرید.

• لوونورژسترول یک قرص خوراکی است. برای حداکثر کارایی، این قرص پیشگیری از بارداری اضطراری را باید در اسرع وقت و کم‌تر از ۷۲ ساعت (۳روز) پس از رابطه‌ جنسی محافظت نشده مصرف کنید.
• هرچه زمان مصرف قرص اورژانسی با رابطه‌ی جنسی محافظت نشده بیش‌تر باشد، احتمال تاثیر قرص کاهش می‌یابد.
• با مصرف قرص لوونورژسترول تا ۳ روز بعد از رابطه‌ی جنسی محافظت نشده، احتمال بارداری ۷۵ تا ۹۸ درصد کاهش می‌یابد.
• اگر در روزها و هفته‌ها بعد از مصرف قرص لوونورژسترول، رابطه‌ی جنسی محافظت نشده داشتید، در معرض خطر بارداری هستید. زیرا تاثیر قرص لوونورژسترول تنها تا ۳ روز باقی می‌ماند. پس حتماً از یک روش مکمل برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
• اگر ظرف ۲ ساعت پس از مصرف قرص لوونورژسترول استفراغ کردید، باید دوز دیگری مصرف کنید. این به این معنی است که قرص، زمان لازم برای ورود به سیستم گردش خون را نداشته است. و هورمون‌ها نمی‌توانند برای جلوگیری از بارداری اثر بگذارند.

چند بار می‌‌توانید از قرص لوونورژسترول استفاده کنید؟

• شما می‌توانید قرص‌های ضد بارداری اضطراری را در هر زمان از چرخه‌ی قاعدگی مصرف کنید.
• شما مجاز هستید فقط یک بار در طول چرخه‌ی قاعدگی خود از قرص اورژانسی استفاده کنید.
• شما مجاز هستید تنها ۲ تا ۳ بار در سال از قرص اورژانسی استفاده کنید.

قرص اورژانسی فقط برای پیشگیری از بارداری اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدون نسخه نیز قابل خریداری از داروخانه‌ها می‌باشد.

قرص اورژانسی در شیردهی

باید بدانید که برای خانم‌هایی که زایمان می‌کنند، بلافاصله احتمال بارداری وجود دارد. امکان بارداری بلافاصله بعد از زایمان ایجاد می‌شود، حتی اگر خانم در حال شیردهی باشد و یا هنوز پریود نشده‌باشد. از طرفی، حداقل ۲ سال فاصله‌گذاری بین دو بارداری مفید است. در صورتیکه مادر مجددا و سریعا باردار شود، آسیب‌هایی به بدن او وارد خواهد شد و آسیب خواهد دید.

پس ضروری است که در دوران شیردهی،‌ مادر یک روش جلوگیری انتخاب کند. توصیه می‌شود که مادر از روز ۲۱ تا ۲۸ بعد از زایمان، روش جلوگیری مثل قرص‌های پروژسترون (مینی پیل یا همان لاینسترول) و یا آیودی استفاده کنند. مانند زمان‌های دیگر از دوره‌ی باروری یک خانم، ممکن است که سکس محافظت نشده انجام شود و خانم در معرض بارداری قرار بگیرد. در این صورت، آیا می‌توان از قرص‌های اورژانسی برای جلوگیری از بارداری استفاده کرد؟

در صورتیکه در زمان شیردهی سکس محافظت نشده‌ای اتفاق بیفتد،‌ می‌توان با استفاده از ۱.۵ میلی گرم لوونورژسترول از بارداری ناخواسته پیشگیری کرد. هیچ محدودیتی برای شیردهی ایجاد نمی‌شود و مشکلی وجود ندارد. البته این دوز قرص لوونورژسترول باید در ۷۲ ساعت اول بعد از انجام سکس خورده‌شود.

عوارض قرص اورژانسی

برخی از خانم‌ها بعد از مصرف قرص اورژانسی، عوارض خفیف و موقتی را تجربه می‌کنند. عوارض جانبی قرص لوونورژسترول که معمولاً فقط چند روز ادامه می‌یابد ممکن است شامل این موارد باشد:

• حالت تهوع یا استفراغ.
• سرگیجه.
• خستگی.
• سردرد.
• حساس شدن پستان‌ها.
• قاعدگی نامنظم.
• خونریزی بین دوره‌های قاعدگی یا خونریزی شدید در قاعدگی.
• درد لگن.
• درد شکم.
• گرفتگی عضلات.
• و تغییرات خلق و خو.

عوارض جانبی نادر

اگرچه ایجاد علائم واکنش آلرژیک نادر است اما ممکن است در برخی افراد ایجاد شود،‌ شامل؛

• کهیر
• خارش
• تنگی نفس
• ورم صورت، تورم لب، تورم زبان یا تورم گلو.

در صورت مصرف بیش از حد قرص لوونورژسترول و مشاهده‌ی عوارض جانبی شدید، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.

تداخلات دارویی قرص لوونورژسترول

تداخلات دارویی ممکن است نحوه‌ی عملکرد داروها را تغییر دهد. یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. داروها یا فرآورده‌های گیاهی که تجزیه‌ی پروژستین‌ها را افزایش می‌دهند، ممکن است غلظت پلاسمایی پروژستین‌ها و اثر قرص‌های حاوی پروژستین مثل لوونورژسترول را کاهش دهند. این اثر می‌تواند منجر به بارداری شود.

برخی از داروها یا محصولات گیاهی که ممکن است اثر قرص‌های پروژستین را کاهش دهند شامل این موارد هستند:

• داروهای ضد تشنج (باربیتورات‌ها، کاربامازپین، فلبامات، فنی توئین، توپیرامات).
• داروهایی که در درمان HIV استفاده می‌شوند.
• ریفامپین
• آمفتامین
• گریزوفولوین
• ایبوپروفن
• آموکسی سیلین
• آزیترومایسین
• کافئین
• سیتالوپرام
• لوراتادین
• دولوکستین
• داکسی سایکلین
• ونلافاکسین
• لاموتریژین
• استامینوفن
• فلوکستین
• دیازپام
• آلبوترول
• و ستیریزین.

آیا قرص لوونورژسترول باعث محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی می‌شود؟

به جز محافظت در برابر بارداری، محافظت دیگری نیز در رابطه‌ی جنسی وجود دارد که باید به آن توجه کنید. یعنی محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی (STD). شامل: اچ آی وی و ایدز (HIV / AIDS)، عفونت کلامیدیایی، تبخال دستگاه تناسلی، سوزاک، هپاتیت، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا زگیل تناسلی، سفلیس و عفونت تریکوموناسی. برخی از این بیماری‌های مقاربتی می‌توانند بسیار جدی باشند. و منجر به نازایی، مشکلات دوران بارداری، بیماری‌های مزمن و حتی مرگ شوند. قرص لوونورژسترول هیچ گونه محافظتی در برابر عفونت‌های مقاربتی ایجاد نمی‌کند. 

آیا بعد از مصرف قرص اورژانسی احتمال بارداری هست؟

شاید این سوال را بپرسید که در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمیکند؟ می‌دانیم که قرص‌های اورژانسی برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌شوند. قرص لوونورژسترول، در صورتیکه کاندوم در زمان نزدیکی پاره شود یا فرد احساس کند که احتمال بارداری وجود دارد، می‌تواند جلوی بارداری را بگیرد. اما آیا چنین امکانی وجود دارد؟ آیا می‌توان از بارداری با قرص اورژانسی جلوی بارداری را گرفت؟

جالب است بدانید که قرص اورژانسی نمی‌تواند به طور صد در صدی و حتمی از بارداری پیشگیری کند. ممکن است که این قرص نتواند موفقیت‌آمیز عمل کند، روش جلوگیری شکست بخورد و بارداری اتفاق بیفتد. دلایل بسیاری برای این شکست وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

یکی از دلایلی که ممکن است باعث شکست قرص لوونورژسترول شود، این است که خانم در حال استفاده از داروهای دیگری باشد که با قرص اورژانسی تداخل دارند. این مشکل می‌تواند در زمان استفاده از قرص‌های ‌‌LD هم پیش بیاید. بنابراین باید به سابقه‌ی دارویی فرد توجه ویژه کرد.

از دیگر دلایلی که ممکن است باعث شکست روش لوونورژسترول و رخ دادن بارداری شود، BMI بالا است. کسی که خیلی چاق باشد و شاخص توده بدنی بالایی داشته باشد، ممکن است نتواند از لوونورژسترول بهره ببرد. البته قرص اورژانسی در بیشتر مواقع عمل می‌کند و تاثیرگذار است.

قرص اورژانسی باید در بازه‌ی زمانی مناسبی مصرف شود. بیشترین اثربخشی این دارو در ۷۲ ساعت اول بعد از نزدیکی است. در صورتیکه این قرص بعد از این بازه مصرف شود، اثربخشی روش کاهش پیدا می‌کند.

سوالات متدوال

بسیاری از سوالات شما در مورد عوارض مصرف این قرص و نحوه دقیق مصرف آن پاسخ داده شد. اما هنوز هم سوالات زیادی پابرجاست. در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم. در صورتی که باز هم سوال داشتید می‌توانید در سریع‌ترین حالت ممکن از مشاوره دارویی داروباکس استفاده کنید.