آنژیوگرافی (رگ‌نگاری) عروق کرونر یک نوع روش تشخیصی است که در آن از تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس (X-ray) برای دیدن عروق خونی قلب استفاده می‌شود. معمولاً هدف از انجام این آزمایش این است تا مشاهده شود که آیا محدودیتی در جریان خون‌رسانی به قلب وجود دارد یا نه؟ روش آنژیو گرافی جزئی از یک دسته کلی از روش‌های تشخیصی است که با نام کاتتریزاسیون قلبی (heart (cardiac) catheterizations) شناخته می‌شود. در کاتتریزاسیون قلبی با استفاده از یک کاتتر که لوله‌ای قابل‌انعطاف و قرار دادن آن در سیاهرگ و یا سرخرگ و متعاقباً حرکت آن به سمت قلب انجام می‌شود. به استفاده از یک دستگاه اشعه ایکس حرکات کاتتر در بدن پیگیری و مشاهده‌شده و با آن می‌توان عملکرد قلب در پمپاژ خون و همچنین عروق خونی را بررسی و با استفاده از آن بیماری یا عدم بیماری را تشخیص داد. استفاده از این روش‌ها می‌تواند هم باعث تشخیص بیماری و هم انجام درمان آن بیماری شود. در میان روش‌های کاتتریزاسیون قلبی رایج‌ترین روش، روش آنژیوگرافی عروق کرونر است که می‌تواند به تشخیص ابتلای فرد به بیماری‌های قلبی کمک کند. در طی این فرایند، نوعی ماده حاجب رنگی که توسط دستگاه اشعه ایکس قابل مشاهده است به رگ‌های قلبی فرد مراجعه‌کننده تزریق می‌شود. این دستگاه نیز سریعاً مجموعه از عکس‌ها (آنژیوگرام ها) را می‌گیرد که نمایه‌ای از رگ‌های خونی قلب را به فرد موردنظر و پزشک متخصص ارائه می‌دهد. اگر پزشک متخصص نیاز ببینید می‌تواند انسداد عروق کرونر (آنژیوپلاستی) را در فرد بیماری برطرف کند.در این مقاله مفصل اینکه آنژیو گرافی قلب چیست، خواهیم پرداخت.
چرا آنژیوگرافی عروق کرونر انجام می‌شود؟
اگر شما موارد زیر را داشته باشید، پزشک متخصص شما ممکن است انجام آنژیوگرافی عروق کرونر را توصیه کند:
- نشانه‌های ابتلا به بیماری عروق کرونر مانند درد قفسه سینه (آنژین صدری)
- درد در سینه، فک، گردن و یا بازو که با آزمایش‌های دیگر دلیلی برای آن وجود ندارد.
- درد سینه جدید یا افزایش درد قفسه سینه (آنژین ناپایا)
- یک نقص قلبی که از زمان تولد وجود داشته باشد (بیماری مادرزادی قلبی)
- نتایج غیرمعمول در آزمایش‌های غیرتهاجمی فشار قلبی
- دیگر مشکلات مربوط به عروق خونی یا وارد شدن آسیب به قفسه سینه
- وجود یک مشکل در دریچه قلب که برای برطرف کردن آن نیازی به عمل جراحی است.
به خاطر اینکه ریسک کمی برای عوارض وجود دارد، این روش تا زمانی بعد از اینکه آزمون‌های غیرتهاجمی قلبی نظیر الکتروکاردیوگرام (EKG)، اکوکاردیوگرام (ECG) و یا آن فشار قلبی انجام گیرد، انجام نخواهد شد.
فاکتورهای خطر در استفاده از این روش تشخیصی
روش آنژیوگرافی عروق کرونر به مانند تعداد زیادی از روش‌های تشخیصی دیگر در مورد قلب و عروق خونی، به خاطر استفاده از اشعه ایکس دارای بعضی خطرات احتمالی است. بااین‌وجود عوارض عمده در فردی که از این روش‌ها استفاده کند نادر است. فهرست زیر، خطرات و عوارض احتمالی ناشی از استفاده از این روش تشخیصی هستند:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- صدمه دیدن عروقی که در آن کاتتر قرار داده می‌شود
- ریتم نامنظم ضربان قلب (عارضه آریتمی)
- واکنش‌های آلرژیکی که به خاطر استفاده از داروها یا رنگ‌هایی در این روش تشخیصی ایجاد می‌شود
- صدمه به کلیه
- خونریزی بیش‌ازحد
- عفونت
چگونه می‌توان مهیای آنژیو گرافی عروق کرونر شد؟
در برخی موارد، این روش تشخیصی به‌صورت اورژانسی انجام خواهد گرفت. البته به‌طورمعمول این آزمایش‌های تشخیصی زمان‌بندی‌شده هستند و به فرد مراجعه‌کننده فرصتی برای مهیا شدن داده می‌شود. این عمل تشخیصی معمولاً در آزمایشگاه کاتتراسیون که در یک بیمارستان قرار دارد انجام می‌شود. گروه مراقبت‌های بهداشتی (حاضر در بیمارستان و یا در مطب) توصیه‌های لازم را به شما ارائه خواهد داد و درزمینهٔ داروهایی که مصرف می‌کنید با شما مشورت می‌کند.
راهنمایی کلی در این زمینه عبارت‌اند از:
- بعد از نیمه‌شب قبل از عمل آنژیوگرافی هیچ‌چیزی را نخورید و یا ننوشید.
- تمام داروهای خود را به همراه ظرف اصلی آن‌ها به بیمارستان ببرید. در مورد اینکه آیا داروهایی که معمولاً در صبح مصرف می‌کنید را مصرف کنید یا نه با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر شما مبتلای به بیماری دیابت هستید در مورد اینکه آیا باید انسولین و داروهای درمانی برای پایین آمدن سطح قند خون را مصرف کنید یا نه از پزشک خود سؤال کنید.
چه مواردی را شما باید انتظار داشته باشید؟
قبل از انجام این روش تشخیصی:
قبل از این فرد این روش تشخیصی را انجام دهد، گروه مراقبت‌های درمانی (اعم از پزشک، پرستار یا…)، سوابق پزشکی فرد مراجعه‌کننده، ازجمله حساسیت فرد، داروهای مصرفی توسط وی را بررسی خواهد کرد. برای این منظور ممکن است فرد موردنظر را معاینه فیزیکی کرده و فشارخون و ضربان قلب ایشان را ارزیابی کنند.
یکی از شرایط مورد نیاز برای انجام این آزمایش این است که باید مثانه فردمورد نظر پر نباشد، جدای از اینکه نباید مایعات بنوشید. همچنین برای انجامآنژیوگرافی نیاز است که شما لباس مخصوص بیمارستان را بپوشید. افزون بر موارد فوق بنابر تشخیص پزشک شاید نیاز باشد که لنز چشمی، عینک، جواهرات مورد استفاده و موهای زائد بدن را حذف کنید.
در طول این روش تشخیصی:
برای انجام این روش، نیاز است که فرد مراجعه‌کننده به پشت بر روی تخت اشعه ایکس دراز بکشد، به دلیل اینکه ممکن است در طی روند تصویربرداری با اشعه ایکس تخت کج شده و احتمال سقوط فرد از روی تخت وجود دارد، ازاین‌رو دست و پای فرد با بند محکم می‌شود. در ادامه دوربین‌های اشعه ایکس برای گرفتن تصاویر موردنظر ممکن از در طول سر و اطراف سر و سینه شما حرکت کرده و پزشک تصاویر موردنظر خود را بگیرد.
در ادامه ماده حاجب از طریق ورید به عروق فرد تزریق می‌شود. اگر فرد مراجعه‌کننده احساس استرس کرد برای ایجاد آرامش در وی به وی آرام‌بخش و یا دیگر داروها یا مایعات را تزریق می‌کنند. در طی این فرایند فرد بسیار خواب‌آلوده بوده و حتی ممکن است که بخوابد ولی جدای از این قادر خواهد بود که به‌راحتی بیدار شده و دستورالعمل‌های موردنیاز برای این روش تشخیصی را انجام دهد. در طول مراحل این روش، یک الکترود وضعیت قلب فرد را پایش خواهد کرد. همچنین فشارخون فرد توسط کاف فشارخون سنجیده شده و جدای از موارد فوق مقدار اکسیژن خون فرد تحت بررسی توسط دستگاهی به نام اکسی متر پالس اندازه‌گیری می‌شود.
لازم است به یادآوری است محلی که قرار است کاتتر قرار داده شود اعم از بازو یا ران نیاز است که موی آن تراشیده شده، شسته ضدعفونی و بعد از انجام بی‌حسی موضعی تزریق موردنظر در آن انجام شود. بدین منظور برش کوچکی در محل ورود کاتتر زده شده و به شریان فرد یک لوله پلاستیکی کوتاه (غلاف) وارد می‌شود. سپس کاتتر از طریق این غلاف وارد عروق خونی فرد شده و به‌دقت در قلب و عروق خونی حرکت می‌کند. لازم به ذکر است که ورود کاتتر نباید باید احساس درد در فرد شود، او نباید حرکت کاتتر در بدن خود را حس کند و در صورت هرگونه احساس ناراحتی باید به گروه پزشکی (اعم از پزشک یا پرستار) اطلاع دهد.
سپس زمان این رسیده که رنگ (همان ماده حاجب) از طریق ورید وارد عروق خونی فرد موردنظر شده که البته ممکن است باعث ایجاد حسی از سوزش و التهاب در فرد خدمت گیرنده شود. لازم به یادآوری دوباره است که در صورت هرگونه احساس فرد باید به گروه پزشکی (اعم از پزشک و پرستار) اطلاع دهد.
ماده رنگی تزریق‌شده به‌آسانی از طریق استفاده از اشعه ایکس قابل مشاهده است. پزشک می‌تواند جریان خود فرد را بررسی کرده و وجود هرگونه انسداد یا تنگی عروق را تشخیص دهد. با توجه به مواردی که پزشک در طی این فرایند ممکن است تشخیص دهد ممکن است یک کاتتر دیگر وارد عروق خونی فرد شود و برای باز کردن عروق تنگ‌شده از یک بالون آنژیوپلاستی یا استنت استفاده شود.
انجام عمل آنژیوگرافی ممکن است زمانی حدود یک ساعت را به خود اختصاص دهد و اگر با روش‌های تکمیلی کاتتریزاسیون همراه شود زمان طولانی‌تری را به خود اختصاص خواهد داد. همچنین اقدامات و مراقب‌های بعد از انجام این روش نیز زمان بیشتری را به کل پروسه تشخیص اضافه خواهد کرد.
بعد از انجام این روش تشخیصی:
کاتتر بعد از پایان عمل آنژیوگرافی از بازو یا کشاله ران فرد برداشته می‌شود و برش ایجادشده را نیز می‌توان با استفاده از فشار دست، گیره و یا یک سوراخ‌گیر کوچک بست. سپس فرد برای تحت نظر قرار گرفتن و پایش به بخش ریکاوری خواهد رفت. وقتی‌که شرایط فرد پایدار شد او به اتاق خود یعنی جایی که به‌طور مرتب تحت پایش و بررسی قرار دارد، بازگردانده خواهد شد. چون قرار دادن کاتتر در کشاله ران ممکن است باعث ایجاد خونریزی در فرد شود لازم است که وی چند ساعتی را به‌صورت دراز بکشد. در طی این مدت برای جلوگیری از ایجاد خونریزی و همچنین بهبود فرایند درمان می‌توان محل برش دیده‌شده را فشار داد.
جدای از این فرد ممکن است همان روزب ه خانه برگردد و یا در صورت نیاز و احتیاط بیشتر یک شب را در بیمارستان بستری شده و بماند. برای دفع رنگ (ماده حاجب) از بدن فرد، نیاز است که وی مقدار زیادی مایعات (اعم از آب و…) بنوشد. ولی در صورت احساس نیاز به خوردن فرد می‌تواند غذا مصرف کند.
همچنین فرد بعد از انجام آنژیوگرافی باید برای شروع فعالیت‌های عادی و روزانه خود مثل کار کردن، دوش گرفتن و حمام کردن با پزشک متخصص خود مشورت کند. همچنین بنا بر احتیاط فرد باید تا چند روز از انجام فعالیت‌های شدید و سنگین خودداری کند. همچنین احتمال دارد که محل برش و سوراخ شدن پوست بدن فرد تا مدتی باقی‌مانده و دچار کبودی خفیف و یا کمی برآمدگی شود.
در صورت مواجهه با موارد زیر، فرد باید به پزشک خود اطلاع دهد:
- اگر خونریزی یا کبودی یا تورم جدیدی در محل ورود کاتتر به بدن فرد دیده می‌شود.
- اگر فرد با درد یا ناراحتی رو به افزایش در محل کاتتر روبرو است.
- اگر فرد علائم عفونت مانند سرخی، آب آوردن و تب شده است.
- اگر در پا یا بازوی فرد که در این روش مورداستفاده قرارگرفته، تغییر درجه حرارت یا رنگ مشاهده می‌شود.
- اگر در پا یا بازوی فرد که در این روش مورداستفاده قرارگرفته، تغییر ضعف یا بی‌حسی مشاهده می‌شود.
- اگر فرد دچار درد قفسه سینه یا تنگی نفس می‌شود.
اگر محل برش و ورود کاتتر به بدن فرد دچار خونریزی فعال بود و بعد از فشار مستقیم بر روی آن خونریزی متوقف نشد، باید فرد یا اطرافیان وی سریعاً با اورژانس پزشکی تماس بگیرند. همچنین اگر محل ورود کاتتر به بدن فرد دچار تورم شد با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
با انجام آنژیوگرافی عروق می‌توان به تشخیص مشکلاتی که در عروق خونی فرد مراجعه وجود دارد کمک کرد. با استفاده از این روش:
- می‌توان مشاهده کرد که چه مقدار از عروق خونی فرد دچار انسداد یا تنگی (آترواسکلروزیس– تصلب شرایین) شده‌اند.
- می‌توان به‌طور دقیق محل عروق خونی فرد را که دچار انسداد شده‌اند را مشخص کرد.
- می‌توان نشان داد که چه مقدار از جریان خون عروق خونی فرد را که دچار انسداد شده است را مشخص کرد.
- می‌توان نتایج جراحی بای پس عروق کرونر را در فرد جراحی‌شده بررسی کرد.
- می‌توان جریان خونی که از طریق قلب و عروق خونی به تمام نقاط بدن پمپاژ می‌شود را بررسی کرد.
نتایج
دانستن این اطلاعات می‌تواند به پزشک متخصص کمک کند که اولاً ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را در فرد مراجعه‌کننده بررسی کند و سپس بهترین روش را برای درمان فرد موردنظر در نظر بگیرد. با استفاده از نتایج این روش تشخیصی پزشک متخصص ممکن است برای رفع انسداد عروق خونی تصمیم به استفاده از بالون آنژیوپلاستی یا استنت بگیرد. همچنین استفاده از موارد یادشده می‌تواند هم‌زمان با انجام روش آنژیوگرافی باشد و این امر نیاز فرد را به پیگیری یک روش درمانی دیگر برطرف می‌کند.
مقاله : mayo clinic
این مقاله به طور اختصاصی توسط داروباکس ترجمه شده است.
