آزمایش های روتین قلبی (انواع تست های تشخیصی مربوط به بیماران قلبی عروقی)

معمولا راحت‌ترین کار پزشکان برای تشخیص بیماری قلبی استفاده از آزمایش پایه کلسترول و نوار قلب است اما آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی تنها این دو مورد نیستند و برای تشخیص دقیق بیماری‌های قلبی نیاز به بررسی بیشتری است.

این آزمایشات جنبی ممکن است سریعتر علائم گرفتگی عروق یا بیماری‌های قلبی را نشان دهند. در زیر ۱۱ مورد از آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی توسط دکتر جوئل کی.کان متخصص قلب مشهور آمریکا لیست شده است که با هم آنها را مرور می‌کنیم.

آزمایش کلسترول پیشرفته

یک بزرگراه با ۱۰۰ مسافر را تصور کنید. اگر آنها با ۱۰ مینی ون در حال جابجایی باشند یعنی تنها ۱۰ وسیله نقلیه بزرگ در حال حرکت روی جاده هستند و بزرگراه شلوغ نیست. حالا اگر این ۱۰۰ نفر بخواهند هر کدام جداگانه در ماشینهای کوچک شخصی سفر کنند، ترافیک زیادی ایجاد می‌شود. این جریان در مورد کلسترول بزرگ و کوچک LDL که در رگها قرار دارند، صادق است.

بسیاری از ذرات LDL بزرگراه شریانی را مسدود می‌کنند. آن ذرات کوچک LDL همچون رانندگان اتومبیل شخصی می‌توانند مثل توپ گلف سخت و متراکم باشند یا مثل ونها بزرگ و نرم مثل اسفنج باشند . این ذرات کوچک و متراکم LDL باعث آسیب بیشتر به شریان‌ها می‌شوند.

به همین دلیل است که دو نفر با یک سطح LDL mg/dl 100 (100 میلی‌گرم در دسی لیتر) ممکن است دارای مشکلات بیماری قلبی متفاوت باشند؛ زیرا ممکن است که تعداد و اندازه ذرات بسیار متفاوت باشند. اگر فردی کمتر از ۱۰۰۰ ذره LDL در یک نمونه خون داشته باشد و اندازه آنها بزرگ باشد، خطر سخت شدن عروق خونی در وی پایین است. فرد دوم ممکن است تعدادی از ۲۰۰۰ ذره کلسترول وی از ذرات کوچک بوده که به عروق صدمه زده و موجب تشکیل پلاک در آنها می‌شوند.

یکی از آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی ، آزمایش خون پیشرفته کلسترول است که می‌تواند چیزهای بیشتری در مورد تعداد ذره LDL و اندازه آن به شما بگوید.

پروتئین واکنش پذیر C با حساسیت بالا یا High-sensitivity C-reactive protein

این یک نشانگر برای التهاب است که به آرامی عروق خونی و دیگر اندامها را تخریب می‌کند. در دهه گذشته آزمایش پروتئین واکنشی C با حساسیت بالا، ارزیابی بیماران را به طور چشمگیری تغییر داده است. اگر hs-CRP شما طبیعی باشد (معمولا کمتر از ۰/۱ میلی‌گرم بر دسی لیتر)، شریان‌های شما بوسیله رژیم غذایی، شیوه زندگی یا سایر عوامل خطرزا، ملتهب نخواهند شد.

از سوی دیگر اگر hs-CRP شما بالا باشد، بخشهایی از سبک زندگی شما اشتباه است و باید این بخشها شناسایی شده و اصلاح شوند. این یکی از آزمایشات مربوط به بیماری‌های قلبی است که من برای هر بیمار حداقل یکبار در سال تجویز می‌کنم.

ارزیابی کلسیم عروق کرونر

مقادیری از کلسیم در عروق خونی شما شناور هستند. همانطور که استخوان‌‌ها را سخت می‌کنند، می‌توانند رگهای خونی شما را نیز سخت کنند. این باعث می‌شود که قلب شما پمپاژ خون را بیشتر کند که باعث فشار خون می‌شود و احتمال حضور ذرات کوچک (مثل ذرات کوچک و متراکم LDL) را بیشتر می‌کند که به دیواره رگها می‌چسبند، ادامه این وضعیت منجر به تشکیل پلاک خطرناک می‌شود.

چگونه انجام می‌شود: سیتی اسکن کلسیم را در عروق قلبی شما شناسایی می‌کند. امتیاز ایده‌آل صفر است. اگر امتیاز بین ۱ و ۱۰ باشد انگیزه زیادی برای تغییر سبک زندگی خود دارید. اگر بین ۱۰۰ و بالای ۴۰۰ باشد، با تست استرس این مورد را پیگیری کنید و تعهد خود را مبنی بر تغییر عادات خود برای جلوگیری از تشکیل این استخوان در قلب و معکوس کردن روند تشکیل آن در لوله‌های قلب خود انجام دهید.

چه کسی باید این تست را انجام دهد: این یکی از آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی است که کالج آمریکایی قلب و عروق برای کسانی که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند، به شدت توصیه می‌کند. از آنجایی که در طی این تست مقداری اشعه به شما داده می‌شود، بهتر است که تا موقعی که به ۵۰ سالگی یا بالاتر نرسیدید، آن را انجام ندهید مگر اینکه یک عامل مهم خطر بیماری قلبی همچون سابقه خانوادگی بیماری قلبی اولیه، سیگار کشیدن یا دیابت را داشته باشید. اغلب شرکتهای بیمه این آزمون غربالگری را پوشش نمی‌دهند اما بسیاری از بیمارستان‌ها در حال حاضر با هزینه‌ای اندک آن را انجام می‌دهند.

هشدار: علاوه بر تابش اشعه، محدودیت دیگر این است که برخی از پلاک‌های شریان، کلسیفیک (کلسیمی) نیستند. این بدان معناست که حتی اگر شما امتیاز کلسیم صفر داشته باشید هنوز هم ممکن است مقداری پلاک داشته باشید. چندین نوع پلاک شبیه به این وجود دارد و البته این پلاکها نرمتر هستند و به طور کلی باعث پیشرفت بیماری قلبی نمی‌شوند.

ضخامت کاروتید میانی داخلی یا Carotid Intimal Medial Thickness (CIMT)

این یکی از آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی است که با استفاده از دستگاه اولتراسوند برای دیدن درون شریان کاروتید اصلی در گردن که به مغز متصل است، انجام می‌شود. وقتی که مشکل داشته باشد، وقتی که این شریان بیمار باشد، احتمالا شریان‌های دیگر نیز بیمار هستند.

نحوه انجام آزمایش: اولتراسوند ضخامت داخلی دو طرف دیواره عروق (که داخلی و میانی نامیده می‌شوند)، نشان می‌دهد. اگر این دیواره‌ها خیلی ضخیم باشند این یکی از نشانه‌های اولیه سخت شدن عروق یا تصلب شرایین است که به عنوان ارترواسکلروزیس شناخته می‌شود. فایده CIMT این است که از اولتراسوند استفاده می‌کند که خطر اشعه را ندارد.

اگر CIMT در محدوده نرمال باشد (تقریبا ۰/۷ یا کمتر بر اساس سن یا نازک بودن دیواره رگ) خطر انسداد در هر جای دیگر بدن بسیار پایین است. اگر CIMT 0/8 میلی‌متر و بالا باشد، زمانی است که شما باید سبک زندگی‌تان را تغییر دهید.

چه کسی باید این تست تشخیصی بیماری قلبی را انجام دهد: این آزمایش توسط کالج آمریکایی قلب به شدت توصیه شده و بیش از ۵۰۰ تحقیق علمی در مورد موثر بودن آن اظهار نظر کرده‌اند. من این آزمایش را برای بیمارانی که در ابتدای ۵۰ سالگی یا حتی قبل از آن برای کسانی که سیگار می‌کشند، کلسترول بالا دارند یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند، توصیه می‌کنم. CIMT تنها بوسیله بعضی از بیمه‌ها پوشش داده می‌شود.

هشدار: در حالی که در بسیاری از جاها تجهیزات خود را برای انجام CIMT دارند، همه آنها بسته نرم افزاری ویژه‌ای برای اندازه گیری ضخامت شریان کاروتید ندارند آن را با ضخامت نرمال مقایسه می‌کنند. از ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید که آیا این تست با استفاده از نرم افزار ویژه‌ای برای اندازه گیری CIMT انجام خواهد شد یا نه.

EndoPat اندوپت

شریان‌ها با لایه‌ای از سلولهایی فوق العاده به نام اندوتلیوم درست شده‌اند که مقاومت عروق را در برابر آسیب و لخته شدن حفظ می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهند تا جریان خون بیشتری را در صورت نیاز فراهم کنند. سرخرگ‌های سالم پس از فشار مثلا بوسیله یک کاف فشار خون به سرعت به حالت قبل بر می‌گردند.

وقتی که کاف فشار خون برداشته می‌شود، جریان خون برای چند ثانیه یا چند دقیقه دو برابر ، سه برابر و یا حتی چهار برابر می‌شود. شریان‌های آسیب دیده این کار را انجام نمی‌دهند. هنگامی که رگ‌های خونی به حالت قبل بر نمی‌گردند، این نشانه‌ای از چیزی است که به نام اختلال اندوتلیال نامیده می‌شود که یکی از اولین نشانه‌های بیماری شریان است که ما می‌توانیم تشخیص دهیم.

این آزمایش چگونه انجام می‌شود: این آزماشات تشخیص بیماری قلبی بوسیله کاف فشار خون انجام می‌شود که روی یک بازو قرار گرفته و به مدت ۵ دقیقه فشرده می‌شود. در همان حال که گیره مخصوص بر روی یک انگشت از هر دست قرار می‌گیرد. هنگامی که کاف ناگهان آزاد می‌شود، جریان خون باید در دستی که بازوی آن کاف قرار گرفته، باید به میزان زیادی افزایش یابد نه دستی که بر روی آن کاف نیست. هنگامی که محققین مایوکلینیک این آزمایش را بر روی بیش از ۲۵۰ نفر انجام دادند و سلامتی آنها را به مدت ۶ سال ردیابی کردند، انهایی که فشار خون ضعیفی داشتند خطر ابتلا به حمله قلبی و یا مرگ بالاتری داشتند.

چه کسی به این تست تشخیصی نیاز دارد: من EndoPat را نه تنها برای کسانی که می‌خواهند بدانند در چه وضعیتی هستند پیشنهاد می‌کنم، بلکه برای آنهایی که اطلاع دارند که اخیرا بیماری قلبی داشتند هم توصیه می‌کنم. بیماری که وضعیت طبیعی نشان می‌دهد سالم‌تر از بیماری مشابه با نتیجه ضعیف است. این آزمون هزینه پایینی دارد و تحت پوشش بیمه است.

احتیاط: ممکن است که با وجود بیماری عروق کرونر قلبی کامل (و حتی تحت عمل بای پس یا استنت) عملکرد اندوتلیال طبیعی داشته باشید. این یک آزمایش خوب برای بیماری قلبی شما است اما به این معنی نیست که از تغییر سبک زندگی چشم پوشی کنید.

هوموسیستئین

حدود ۴۰ سال پیش یک پزشک متخصص پی برد که کودکانی که اسید آمینه‌ هوموسیستئن در آنها افزایش یافته است دچار صدمه در عروق هستند. تحقیقات بیشتر و آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی نشان داد که در بزرگسالان افزایش سطح هوموسیستئن با افزایش خطر حمله قلبی مرتبط است.

سطح هوموسیستئن مناسب اندازه گیری شده بوسیله آزمایش خون، ۱۰ میکرو مول در هر لیتر است و اگر ۸ مول در هر لیتر باشد هم بهتر است. میزان بالای آن یعنی حدود ۲۰ میکرومول در هر لیتر برای نوجوانان نگران کننده است. بیمارانی که میزان بالایی از این اسید آمینه را داشته باشند، با ویتامین ب کمپلکس درمان می‌شوند که راه حل بسیار ساده‌ای است.

لیپوپروتئین آ

لیپوپروتئین آ یا Lpa یک شکل ارثی از کلسترول LDL است که به یک پروتئین خاص متصل است. بیشتر تحقیقات سطوح بالای Lpa را با بیماری عروق قلبی مرتبط دانسته‌اند.

این آزمایش خون به طور گسترده‌ای وجود دارد. این آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی را برای بیمارانی که میزان کلسیم غیر طبیعی یا عروق قلبی ضخیم دارند و همچنین کسانی که هر نوع نشانه‌ای مربوط به بیماری قلبی دارند، انجام می‌شود.

سطح بالای این ماده را می‌توان بوسیله نیاسین، جایگزین هورمونی و ویتامین‌ها درمان کرد. اکثر آزمایشگا‌ه‌ها میزان Lpa نرمال را زیر ۳۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر نشان می‌دهند اما من مواردی از میزان بالای ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر هم مشاهده کرده‌ام.

اگر نتیجه تست شما میزان بالایی از این ماده را نشان داد این فرصتی برای شماست که سبک زندگی خود را تغییر دهید تا هم تعداد ذرات LDL و هم Lpa را نیز تغییر دهید.

قند خون ناشتا، انسولین و A1c

هر آزمایش خون معمولی قند خون ناشتای شما را مشخص خواهد کرد. میزان قند خون تا زمانی که بیش از ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر نباشد نگران کننده نیست اما تحقیقات نشان می‌دهد که قند خون ناشتا کمتر از ۸۵ گرم باشد، بهتر است. هر میزان افزایش بالاتر از ۸۵ میلی گرم بر دسی لیتر خطر صدمه به رگهای خونی را افزایش می‌دهد.

با این وجود قند خون تنها نصف معادله را نشان می‌دهد چون بوسیله انسولین تنظیم می‌شود. اگر سطح انسولین بالا باشد، لوزالمعده برای حفظ سطح قند خون اضافه کاری خواهد کرد و شریان‌ها در معرض خطر قرار خواهند گرفت. نوع دیگری از این آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی که من تجویز می‌کنم هموگلوبین A1c میانگین سطح قند خون در یک دوره دو ماهه یا سه ماهه است.

این روش ترفندی برای بررسی گلیکازی پاتولوژیک یا پوشش قندی ملکول هموگلوبین است. قند خون بالا نه تنها سطح هموگلوبین را پوشش می‌دهد بلکه ذرات کلسترول را هم می‌پوشاند که باعث تغییر آنها به وضعی خطرناکتر می‌شود.

ویتامین D

ویتامین D پایین با افزایش فشار خون، صدمه به عروق، نارسایی قلبی، بیماری ضعف مغزی و سایر مشکلات مهم سلامتی مرتبط است. در حالت طبیعی ویتامین D بوسیله نور خورشید و غذاهایی همچون قارچ و غذاهای تخمیری به دست می‌آید اما حتی در مناطق آفتابی هم اکثر مردم ویتامین D پایینی دارند.

افرادی که پوست دارند به خصوص بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین D در پوست هستند. از پزشک خود بخواهید تا سطح آن را برای شما چک کند و ببینید که آیا آزمایشهای دیگیری هم برای بیماری قلبی باید انجام شود یا خیر؛ در این صورت اگر سطح ویتامین D شما بالای ۳۰ نانو گرم بر میلی لیتر باشد خوب است و البته بین ۵۰ تا ۸۰ نانوگرم بر میلی لیتر بهتر است.

آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی و فریتین

فریتین پروتئینی در خون است که به آهن متصل است. اگر سطح فریتین بالا یا پایین باشد، بدان معناست که آهن هم به همان نسبت بالا یا پایین است. آهن زیادی می‌تواند سلولها را در عروق خونی اکسید کند، که منجر به بیماری قلبی شده و می‌تواند لخته خون را افزایش دهد.

آهن اضافه در عروق خونی را می‌تواند بوسیله یک آزمایش ساده برای فریتین مشخص کرد. بالای ۳۸۰ میکروگرم بر لیتر نشان دهنده بیش از حد بودن آهن است. اگر میزان فریتین در آزمایش خون شما بالا بود از خوردن ویتامین‌ها و غذاهای حاوی آهن زیاد همچون گوشت قرمز خودداری کنید. در صورت امکان سعی کنید چهار بار در سال خون اهدا کنید تا هم سطح آهن خون شما کاهش یابد و هم به دیگران کمک کرده باشید.

آزمایش اسید اوریک و GGT

این دو آزمایش ساده و قدیمی برای بیماری‌های قلبی مجددا در حال استفاده به عنوان آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی هستند چون نگرش منحصر بفردی را برای سلامت قلبی عروقی فراهم می‌کنند. اسید اوریک از محصولات انرژی هم چون ATP (انرژی مورد استفاده سلول‌ها) تولید می‌شود و سطح بالای آن نیز با آسیب‌های قلبی و عروقی مرتبط است.

GGT آنزیم کبدی است که ممکن است عملکردی کلی غشای سلولی در کبد را نشان دهد و دیدی کلی از سلامت متابولیسم را نشان دهد. سطوح اسید اوریک طبیعی ۴ تا ۸ میلی‌گرم در دسی لیتر است. سطح بیش از ۱۰ نگران کننده است. سطح طبیعی GGT زیر ۵۰ IU/L طبیعی است و بالاتر از ۱۰۰ IU/L با اختلال غشا سلولی مرتبط است.

درباره نویسنده مطلب

این مطلب توسط دکتر جوئل کی کان استاد دانشگاه وِین و مدیر سلامت قلب در میشیگان نوشته شده است. وی یکی از متخصصان قلب مشهور در آمریکاست که تاکنون چندین کتاب را نیز به رشته تحریر در آورده است و صاحب سایت drjoelkahn.com است. دکتر جوئل کی کان این آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی را که جزو موارد ثانویه آزمایشهای تشخیص بیماری قلبی هستند به ما معرفی کردند که به وسیله آنها از بیماری قلبی خود آگاه شویم.

ترجمه اختصاصی توسط داروباکس

منبع: ریدرز دایجست