آزمایش تستوسترون میزان هورمون تستوسترون (Testosterone) را در خون اندازه گیری می‌کند و مقدار آن به صورت نانوگرم در هر دسی لیتر (ng/dl) بیان می‌شود. این آزمایش خون به عنوان آزمایش تستوسترون سرم هم شناخته می‌شود. تستوسترون یک آندروژن یا هورمون جنسی است که هم بوسیله زنان و هم مردان تولید می‌شود. این هورمون در بلوغ و باروری نقش دارد. همچنین بر میل جنسی نیز تاثیر دارد.
در مردان بیضه‌ها بیشتر تستوسترون را تولید می‌کنند. در زنان تولید تستوسترون اکثرا در تخمدانها انجام می‌شود. مردان نسبت به زنان سطح تستوسترون بالاتری دارند. پزشکان معتقدند که تستوسترون اثر چشمگیری بر بسیاری از ویژگیهای جسمانی دارد از جمله:
- افزایش توده عضلانی
- توده استخوانی بالاتر
- قدرت جسمانی
- موی بدن
با این حال این هورمون در زنان هم نقش مهمی بازی می‌کند از جمله سلامت باروری و توانایی احساس تحریک جنسی.
چرا آزمایش تستوسترون لازم است؟
پزشک ممکن است به دلایل مختلفی این آزمایش را تجویز کند.
تستوسترون در مردان
یک دلیل شایع برای انجام این آزمایش، بلوغ زودرس یا تاخیر در آن است. تست هورمون تستوسترون همچنین در صورتی که پزشک به پایین بودن هورمون مشکوک باشد توصیه می‌شود. پایین بودن سطح تستوسترون در مردان به عنوان هیپوگونادیسم هم شناخته می‌شود.
علائم هیپوگونادیسم در مردان به قرار زیر است:
- کاهش موی بدن
- کاهش توده عضلانی
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ
- رشد بافت سینه یا ژینکوماستی
بعضی از علتهای ممکن دیگر داشتن تستوسترون پایین عبارتند از:
- تاخیر در بلوغ
- صدمه به بیضه که ممکن است بوسیله ضربه، اعتیاد به الکل یا اوریون ایجاد شده باشد
- بیماری هیپوتالاسمی
- بیماری هیپوفیز
- تومور هیپوفیز غیر سرطانی
بعضی از بیماریهای ژنتیک هم بر میزان هورمون تستوسترون اثر می‌گذارند از جمله سندرم کلاین فلتر، سندرم کالمن و دیستروفی میوتونی.
همچنین ممکن است مردی مقدار هورمون بیش از اندازه داشته باشد. میزان بالای تستوسترون می‌تواند مشکل ساز باشد. مقدار زیاد این هورمونها می‌تواند منجر به موارد زیر باشد:
- بلوغ زودرس یا با تاخیر
- هیپرتیروئیدیسم یا پر کاری تیروئید
- استروئیدهای آنابولیک
- هیپر پلازی مادرزادی آدرنال
- سندرم حساسیت به آندروژن
- تومور بیضه
- تومور آدرنال
تستوسترون در زنان
پزشکان همچنین آزمایش تستوسترون را در صورتی که در مورد زنی مشکوک به داشتن میزان بالای این هورمون باشند توصیه می‌کنند. مقدار زیاد این هورمون در زنان می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- پریودهای نامنظم یا تاخیر در پریودی
- عدم باروری
- رشد موی زائد در بدن و صورت
- خشونت صدا
بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان به چند علت رخ می‌دهد از جمله:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنوکورتیکال
- تومور یا سرطان تخمدان
- تومور غده فوق کلیوی
آمادگی برای آزمایش تستوسترون چگونه است؟
داروهای خاصی می‌توانند بر میزان هورمون تستوسترون اثر بگذارند و نتیجه آزمایش تستوسترون را تغییر دهند.لازم است که با پزشکتان در مورد همه داروهایی که مصرف می‌کنید از جمله داروهای بدون نسخه و داروهای تجویز شده توسط پزشک، صحبت کنید. ممکن است پزشک از شما بخواهد قبل از انجام آزمایش مصرف بعضی از داروها را متوقف کنید.
داروهایی که ممکن است بر این آزمایش اثر بگذارند شامل موارد زیر هستند:
- درمان آندروژن
- استروئیدها
- ضد انعقاد
- باربیتورات‌ها
- کلومیفن
- درمان استروژن
ممکن است پزشک یک موقع خاصی از روز را برای آزمایش شما مشخص کند. به دلیل اینکه سطح هورمونها به هنگام صبح در بالاترین حد است و لازم است که این آزمایش بین ساعت ۷ تا ۱۰ صبح انجام شود. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که دوباره این آزمایش را تکرار کنید که بتواند تغییرات هورمونی را در طول روز ردیابی کند.
به هنگام آزمایش تستوسترون چه اتفاقی می‌افتد؟
آزمایش تستوسترون نیازمند به گرفتن نمونه خون است. این شامل مراحل زیر است:
- پرستار یا نمونه گیر آن بخش پوست را که از آن خون گرفته می‌شود، تمیز می‌کند. معمولا خون از یکی از رگهای داخل مفصل یا پشت دست گرفته می‌شود.
- نمونه گیر یک باند پلاستیکی را دور بازو می‌بندد تا خون داخل رگ جمع شود.
- وی یک سوزن استریل را داخل رگ فرو می‌کند.
- سپس مقداری خون را داخل لوله می‌کشد.
- بعد از جمع آوری خون، نوار پلاستیکی و سوزن از روی بازو برداشته می‌شود.
- روی بخش خونگیری شده مقداری فشار وارد می‌کنند تا خونریزی و توقف شده و از کبود شدن جلوگیری شود.
- در انتها مقداری پنبه الکلی روی موضع قرار داده می‌شود.
خونگیری موجب مقداری درد و ناخوشی می‌شود. ممکن است احساس سوزش یا سیخ کشیدن داشته باشید. شل کردن بازو می‌تواند درد را آرام کند. ممکن است بعد از برداشتن سوزن مقداری احساس سوزش کنید اما این وضعیت باید به سرعت برطرف شود. نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد.
خطرات همراه با آزمایش تستوسترون چیست؟
خطرات آزمایش خون شامل موارد زیر هستند:
- زخم سوراخهای متعدد ناشی از پیدا کردن رگ مناسب
- خونریزی زیاد
- سبکی سر
- سرگیجه
- هماتوما، تجمع خون زیر پوست
- عفونت
میزان نرمال و غیر نرمال آزمایش تستوسترون
نتایج نرمال آزمایش تستوسترون برای مردان از ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانوگرم در هر دسی لیتر (ng/dl) است. برای زنان بین ۱۵ و ۷۰ نانوگرم در هر دسی لیتر است. بطور طبیعی در طول سالهای زندگی، سطح تستوسترون تغییراتی خواهد داشت. سطح نرمال تستوسترون بر اساس سن و جنس بصورت زیر است:
مقدار تستوسترون بطور طبیعی بخاطر سن و شرایط دیگر کاهش می‌تواند کاهش داشته باشد. بعد از ۴۰ سالگی، میزان تستوسترون در مردان معمولا هر سال حداقل ۱ درصد کاهش خواهد یافت. بعضی از علائم تستوسترون پایین بخصوص اختلال نعوظ، معمولا در مردان بالای ۴۰ سال دیده می‌شود. سطح پایین تستوسترون معمولا در افراد مبتلا به چاقی صرفنظر از سنی که دارند، دیده می‌شود.
در نوزادان دختر و پسر علائم تستوسترون غیر طبیعی ممکن است شدیدتر باشد. آزمایش تستوسترون بیشتر برای دختران و پسرانی که رشد طبیعی ندارند یا موقعی که والدین متوجه تاخیر در بلوغ دختر یا پسر خود شوند، انجام داده می‌شود.
پسرانی که تستوسترون پایین دارند، بدنشان مو نداشته و عضلاتشان به صورت ضعیف رشد می‌کند. دخترانی که تستوسترون بالایی دارند ممکن است دچار تاخیر پریودی یا موی زیاد بدن شوند. پسرانی که تستوسترون بالایی دارند ممکن است زود و بصورت شدید دچار بلوغ شوند.
تستوسترون زیاد ناشی از هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
گاهی اوقات تستوسترون زیاد در نتیجه یک عارضه به نام هیپر پلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است. این مقدار زیاد تستوسترون می‌تواند در مردان منجر به بزرگی غیر طبیعی آلت و در زنان به داشتن اندام تناسلی غیر طبیعی هنگام تولد منجر می‌شود. در بعضی موارد این عارضه می‌تواند منجر به داشتن صدای خشن و رشد موی صورت در زنان شود.
CAH را می‌توان در مراحل اولیه در نوزادان تشخیص داد چون این عارضه منجر به کم آبی، عادتهای تغذیه‌ای نامناسب و علائم دیگر می‌شود. همچنین می‌تواند باعث رشد ناکافی و یا متوقف شدن آن شود حتی اگر شخص مبتلا به این عارضه به هنگام جوانی به نظر بلند برسد.
تستوسترون غیر نرمال چگونه درمان می‌شود؟
در صورتی که پزشک به مقدار غیر طبیعی هورمون در شما مشکوک شود یا اگر متوجه شود که مشکلات رشدی در کودکانتان وجود دارد، آزمایش تستوسترون را درخواست می‌کند. چندین روش درمانی برای تستوسترون غیر طبیعی وجود دارد.
رایجترین درمان برای تستوسترون پایین، درمان جایگزینی تستوسترون یا TRT است. در TRT یک آمپول تزریقی، پچ پوستی یا یک ژل موضعی حاوی تستوسترون به شما داده می‌شود که مقدار تستوسترون از دست رفته بدن را جایگزین می‌کند. اگر چه این روش درمانی متداول است اما TRT خطرات و عوارض جانبی هم دارد. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- آپنه خواب
- آکنه
- تشکیل لخته خون
- هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا رشد پروستات
- امکان افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی
اگر در حال مصرف هر نوع دارو یا مکملی از جمله استروئیدها هستید که بطور غیر طبیعی بر مقدار تستوسترون اثر می‌گذارند از پزشکتان در مورد موارد جایگزین یا قطع آنها سوال کنید.
ممکن است پزشک شما توصیه کند تغییراتی در سبک زندگی خود بدهید که بتوانید سطح تستوسترون را به تعادل برسانید از جمله ورزش برای بازسازی عضلات و کاهش وزن از طریق تغییر در رژیم غذایی.
چند نکته در مورد آزمایش تستوسترون
اگر متوجه علائم غیر طبیعی از جمله کاهش موی بدن، کاهش وزن یا آکنه شُدید بخصوص اگر بالای ۴۰ سال سن دارید، ممکن است به آزمایش تستوسترون نیاز داشته باشید. این آزمایش می تواند بیماریهای زمینه‌ای، مشکلات سلامتی شما را آشکار کند یا اینکه چه تغییراتی در سبک زندگی بر تولید تستوسترون بدنتان تاثیر خواهد گذاشت.
در بسیاری موارد، مقدار تستوسترون بر اساس سن، رژیم غذایی، رژیم دارویی یا حتی سطح فعالیت شما تغییر می‌کند. آزمایش تستوسترون مشخص می‌کند که سطح تستوسترون صرفا نتیجه روند افزایش سن طبیعی است یا عوامل دیگری که به دست شما قابل تنظیم هستند.
وقتی پزشک نتایج آزمایش تستوسترون را دریافت می‌کند، با دقت به آنها نگاه می‌کند. اگر سطح تستوسترون شما بالاتر یا پایینتر از حد معمول باشد، وی سعی می‌کند که بر اساس نتایج، مشکلات شما را مشخص کند.
پزشک در مورد نتایج با شما صحبت خواهد کرد و به شما کمک می‌کند که متوجه شوید که این چه معنی می‌دهد. هر نوع برنامه ریزی درمانی یا درمان پیگیری با در میان گذاشتن با شما و صحبت در مورد آنها انجام می‌شود. در صورت درمان دارویی پیگیر، باید درمان خود را به درستی انجام دهید و مراجعات مکرر به پزشک را طبق برنامه ریزی انجام دهید.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط داروباکس
منبع: healthline
