خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید
لب
به صورت استاندارد و مطابق با اصول واکسیناسیون، دوز سوم واکسن زمانی ضرورت می‌یابد که سیستم ایمنی فرد دچار نقص ایمنی ذاتی یا اکتسابی است. در واقع افراد عادی نیازی به دریافت دوز سوم یک واکسن ندارند. هرچند با شیوع کرونا و ظهور سویه‌های جدید همچون امیکرون، این قاعده به صورت کلی تغییر کرده و دریافت سومین دوز از واکسن کرونا (تحت عنوان دوز بوستر) برای همه افراد واجد شرایط حیاتی شده‌است.
اگر در مورد انواع واکسن کرونا، نوبت‌های تزریق و کارایی آنها در برابر سویه‌های جدید سؤالی دارید، بهتر است با متخصص داخلی یا متخصص عفونی مشورت کنید. همچنین می‌توانید از سرویس مشاوره دارویی داروباکس استفاده کنید. در داروباکس می‌توانید با بهترین پزشکان برای تشخیص و درمان کرونا به‌صورت آنلاین یا تلفنی مشورت کنید. همچنین در صورت نیاز به ساده‌ترین شکل ممکن نوبت خود را از پزشک موردنظرتان رزرو کنید.
دوز سوم واکسن کرونا چیست؟
دوز سوم واکسن کرونا زمانی نیاز است که سیستم ایمنی فرد به طور متوسط یا شدید دچار ضعف یا اختلال است. این افراد به دلیل نقص سیستم ایمنی با تزریق دو دوز واکسن کرونا به اندازه کافی ایمن نشده‌اند و سیستم ایمنی آنها در مقابل کرونا به طور کامل پاسخ نداده‌است. بنابراین مطابق با نوع واکسن باید دوز سوم را دریافت کنند تا در مقابل ابتلا به ویروس کرونا ایمن شوند.
دوز بوستر واکسن کرونا چیست؟
دوز بوستر یا دوز تقویت کننده برای ایمنی طولانی مدت به افراد واجد شرایط تزریق می‌شود. دقت کنید که دوز سوم برای اثر بخشی واکسن کرونا به افرادی که ضعف ایمنی دارند تزریق می‌شود. در مقابل دوز بوستر برای پاسخ طولانی مدت‌تر به واکسن کرونا تزریق می‌شود. به این علت که واکسن‌های کرونا نهایتا تا 6 ماه ایمنی ایجاد کنند و پس از آن بدن فرد مستعد ابتلا به بیماری کووید-19 است. در این شرایط دوز بوستر به کمک مردم می‌شتابد تا اثر واکسیناسیون را به صورت طولانی‌مدت تمدید کند.
تفاوت دوز بوستر و دوز سوم واکسن کرونا چیست؟
از نظر ماهیت دوز بوستر و دوز سوم واکسن کرونا تفاوتی با هم ندارند، اما کاربرد آنها باهم متفاوت است. درواقع زمانی از اصطلاح دوز سوم واکسن کرونا استفاده می‌شود که سیستم ایمنی فرد به دلایل مختلفی ضعیف است و در پاسخ به دوز اول و دوم واکسن کرونا، به میزان کافی ایمنی ایجاد نشده‌است. این افراد که دچار نقص سیستم ایمنی هستند ممکن است داروهای خاصی برای سرکوب سیستم ایمنی مصرف کنند یا اینکه دارای بیماری‌های نقص سیستم ایمنی باشند. مانند: سندرم دی جورج.
اصطلاح دوز بوستر یا تقویت کننده در شرایطی به کار می‌رود که سیستم ایمنی فرد هیچ مشکلی ندارد اما با گذشت زمان اثربخشی واکسن کرونا پایین آمده و امکان دارد مجددا مبتلا به ویروس کرونا شود. در این حالت فرد مستعد دریافت دوز بوستر واکسن کرونا است. در ادامه بررسی می‌کنیم که چه افرادی واجد شرایط دریافت دوز سوم و دوز بوستر هستند و چه زمانی باید آن را تزریق کنند.
چه کسانی می‌توانند دوز سوم واکسن کرونا را تزریق کنند؟
در صورتی که یکی از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، شما واجد شرایط دریافت دوز سوم واکسن کرونا هستید:
- برای درمان سرطان و از‌بین‌بردن تومورها یا سرطان خون، تحت یک دوره فعال شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی بوده‌اید.
- طی دو سال اخیر، عمل پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان داشته‌اید و داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی مصرف می‌کنید.
- پیوند عضو دریافت کرده‌اید و برای سرکوب سیستم ایمنی دارو مصرف می‌کنید.
- دچار بیماری‌های نقص ایمنی هستید. مانند سندرم دی جورج یا سندرم ویسکوت آلدریچ (Wiskott-Aldrich).
- مبتلا به HIV هستید و تعداد سلول‌های ایمنی CD4 شما کمتر از حد طبیعی است.
- از داروهای استروئیدی با دوز بالا یا سایر داروهایی که ممکن است باعث سرکوب شدید سیستم ایمنی شوند استفاده می‌کنید.
افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند افراد مبتلا به سرطان، hiv یا بیماری‌های نقص ایمنی و کسانی که پیوند عضو دارند، باید دوز سوم را تزریق کنند.
چه کسانی باید دوز بوستر واکسن کرونا را تزریق کنند؟
همانطور که از نام دوز بوستر (booster به معنی تقویت کننده) مشخص است، این واکسن برای تقویت سیستم ایمنی و حفظ اثربخشی واکسن کرونا است. همه افراد بالای 18 سال که واجد شرایط دریافت واکسن هستند باید نسبت به دریافت دوز سوم واکسن کرونا اقدام کنند. دقت کنید که بهترین انواع واکسن کرونا هم نهایتا تا 6 ماه ایمنی کافی ایجاد می‌کنند. پس از این مدت بدن دوباره در معرض خطر آلودگی به ویروس کرونا قرار می‌گیرد. همین مساله باعث شده‌است که دریافت دوز بوستر بسیار مهم تلقی شود.
برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا باید الزاما از همان واکسن قبلی استفاده کرد؟
مطالعات بسیار محدودی در این مورد وجود دارد اما برخی پزشکان توصیه می‌کنند که بهتر است کسانی که از واکسن‌های غیرفعال مانند سینوفارم و برکت استفاده کرده‌اند، برای دوز بوستر هم از واکسن‌های غیر فعال استفاده کنند. با این‌حال هیچ اجبار یا ضرورتی در این مورد وجود ندارد. افراد می‌توانند برای دریافت دوز بوستر نسبت به اولین واکسنی که در دسترس آنها وجود داشت اقدام کنند.
اگر واکسن قبلی من موجود نبود؛ برای دوز سوم باید چه کار کنم؟
همانطور که اشاره کردیم، هیچ اجباری در نوع دوز سوم واکسن کرونا وجود ندارد. اگر واکسن قبلی شما موجود نبود می‌توانید از سایر واکسن‌ها استفاده کنید. البته بهتر است با توجه به نوع کلی واکسن قبلی، اقدام به تزریق سایر واکسن‌ها کنید. اگر واکسن شما از نوع غیرفعال بوده‌است بهتر است از انواع غیرفعال استفاده کنید.
بر اساس نامه‌ای که معاون وزارت بهداشت به معاونین بهداشت دانشگاه‌ها و دانشکده‌های پزشکی سراسر کشور اعلام کرد، افراد باید طبق ترتیب زیر برای دریافت دوز سوم واکسن کرونا اقدام کنند:
- افرادی که دوز اول و دوم خود را از واکسن‌های غیرفعال سینوفارم، بهارات بیوتک و کووایران برکت استفاده کرده‌اند، بهتر است برای دوزم سوم یا دوز بوستر از واکسن‌های غیرفعال استفاده کنند. یعنی اگر شما دوز اول و دوم را سینوفارم استفاده کرده‌اید، می‌توانید از سایر واکسن‌های غیرفعال مانند دوز سوم واکسن سینوفارم، برکت یا بهارات بیوتک هم استفاده کنید. اما دقت کنید که این افراد محدودیتی در دریافت دوز سوم آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس هم ندارند و می‌توانند از اینها هم استفاده کنند.
- افرادی که در نوبت اول و دوم واکسن آسترازنکا تزریق کرده‌اند، می‌توانند دوز سوم واکسن آسترازنکا، پاستوکووک پلاس یا واکسن اسپوتنیک V نوبت اول (تحت عنوان اسپوتنیک لایت) را دریافت نمایند.
- افرادی که در نوبت اول و دوم واکسن اسپوتنیک V تزریق کرده‌اند، می‌توانند دوز سوم واکسن آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس نیز دریافت کنند.
- دقت کنید داوطلبانی که در کارآزمایی بالینی واکسن پاستوکووک شرکت کرده‌اند و سه نوبت واکسن دریافت کرده‌اند، باید پس از گذشت 6 ماه از تزریق دوز سوم، دوز چهارم واکسن پاستوکووک را دریافت کنند.
- افرادی که در نوبت اول و دوم، واکسن اسپایکوژن تزریق کرده‌اند، در نوبت سوم می‌توانند همان واکسن را دریافت نمایند.
اگر در دو نوبت اول خود از واکسن‌های برکت یا سینوفارم استفاده کرده‌اید و قصد سفر به خارج از کشور دارید و با توجه به الزامات سفر نیاز دارید که دو نوبت آسترازنکا دریافت کنید، می‌توانید با ارائه رضایتنامه شخصی و مدارک سفر، اقدام به دریافت دو نوبت واکسن آسترازنکا کنید.
چه زمانی باید دوز سوم واکسن کرونا را دریافت کنیم؟
برای دریافت دوز سوم واکسن کرونا باید با توجه به نوع آن اقدام کنید. به صورت کلی، برای تزریق نوبت سوم واکسن باید حداقل 8 هفته از تزریق دوم گذشته باشد. قبل از تزریق دوز سوم واکسن کرونا حتما با یک متخصص داخلی یا عفونی مشورت کنید تا در زمانبندی صحیح تزریق خود را انجام دهید.
چه زمانی دوز بوستر واکسن کرونا را دریافت کنیم؟
افرادی که دو نوبت واکسیناسیون آنها با واکسن‌های غیر فعال مانند سینوفارم، بهارات بیوتک، برکت انجام شده‌است باید نوبت سوم تزریق آنها به فاصله 3 الی 4 ماه از نوبت دوم انجام شود. کسانی که واکسن‌های اسپوتنیک و آسترازنکا، اسپایکوژن و پاستوکووک تزریق کرده‌اند، باید به فاصله زمانی حداقل 3 ماه، نوبت سوم واکسن را دریافت کنند.
| نوع واکسن | زمان تزریق دوز سوم |
| دوز سوم سینوفارم | ۳ تا ۴ ماه از تزریق دوز دوم |
| دوز سوم بهارات بیوتک | ۳ تا ۴ ماه از تزریق دوز دوم |
| دوز سوم برکت | ۳ تا ۴ ماه از تزریق دوز دوم |
| دوز سوم اسپوتنیک | حداقل ۳ ماه بعد از دوز دوم |
| دوز سوم آسترزانکا | حداقل ۳ ماه بعد از دوز دوم |
| دوز سوم اسپایکوژن | حداقل ۳ ماه بعد از دوز دوم |
| دوز سوم پاستوکووک | حداقل ۳ ماه بعد از دوز دوم |
دوز سوم واکسن کرونا امیکرون را خنثی می‌کند؟
متاسفانه آمار ابتلا به سویه جدیدی از ویروس کرونا به نام امیکرون در حال افزایش است. این ویروس قدرت سرایت بسیار بالایی دارد و نسبت به سویه‌های قبلی ویروس کوید-19 راحت‌تر منتقل می‌شود. در حال حاضر بهترین راه مقابله با واریانت‌های مختلف ویروس کرونا دریافت واکسن است. بر اساس تحقیقات انجام‌‌شده، افرادی که واکسیناسیون شده‌اند و در بدن آنها آنتی‌بادی‌‌هایی در مقابله با کرونا ویروس اصلی ترشح شده‌است، نسبت به کسانی که واکسینه نشده‌اند ایمنی بیشتری دارند. می‌توان نتیجه گرفت که تزریق دوز سوم و دوز بوستر می‌تواند خطر ابتلا به امیکرون را کاهش دهد.
عوارض جانبی دوز سوم واکسن کرونا و دوز بوستر واکسن کرونا چیست؟
با تزریق دوز سوم یا دوز بوستر واکسن کرونا، ممکن است علائم اولیه کرونا را تجربه کنید اما این به معنای ابتلا نیست. این علائم باید شما را خوشحال کند، زیرا نشان می‌دهد که دوز اضافی واکسن باعث تحریک سیستم ایمنی شما شده و درحال تلاش برای ایجاد ایمنی بیشتر است. میزان علائم و عوارض دریافت واکسن در دوز سوم نسبت به دوز اول و دوم خفیف‌تر است. این عوارض می‌تواند شامل تب، لرز، سردرد، احساس خستگی، تورم غدد لنفاوی و درد در ناحیه تزریق باشد.
آیا کودکان می‌توانند دوز بوستر واکسن کرونا را تزریق کنند؟
هنوز درباره تزریق دوز سوم واکسن کرونا و دوز بوستر به افراد زیر 18 سال تصمیم قطعی اتخاذ نشده است. در واقع نهادهای مختلف در حال بررسی و بحث پیرامون این موضوع هستند. به صورت کلی، ویروس کرونا افراد زیر 18 سال را به صورت جدی تهدید نمی‌کند و خطر مرگ درمورد آنها بسیار ضعیف است. با درنظر گرفتن خطرات و مضرات احتمالی واکسن کرونا، بهتر است افراد بین 12 تا 18 سال دوز بوستر دریافت نکنند.
بهتر است همه افراد بالای 18 سال در زمان مناسب دوز بوستر را تزریق کنید، اما تزریق بوستر برای افراد 12 تا 18 ساله ضروری نیست.
اگر واکسن‌ها موثرند، چرا مردم همچنان دچار کووید 19 می‌شوند؟
واکسن‌های کووید-۱۹ سطوح بالایی از آنتی‌بادی را ایجاد می‌کنند که می‌توانند مانع از ابتلای فرد به بیماری شوند. با گذشت زمان پس از واکسیناسیون، با اینکه سلول‌های B حافظه ایجاد شده‌اند، سطح سلول‌های T و سطح آنتی‌بادی کاهش می‌یابد. به همین دلیل ممکن است ویروس بتواند باعث عفونت شود. از طرفی، ویروس کرونا تکامل می‌یابد و سویه‌های جدیدی به وجود می‌آیند که می‌توانند آنتی‌بادی‌های ایجاد شده در بدنمان را دور بزنند. به همین دلیل با وجود اینکه فرد واکسینه شده‌است، ممکن است به ویروس‌های جدید مبتلا شود با این تفاوت که میزان عفونت بسیار کمتر از حالت بدون واکسینه‌شدن است.
زمانی که افراد سالم واکسینه‌شده دچار عفونت اولیه شوند، به دلیل حضور سلول‌های خاطره و آنتی‌بادی‌ها، عفونت معمولا خفیف است. این افراد دچار واکنش‌های شدید مرگ آور نمی‌شود. اما افراد واکسینه‌نشده آنتی‌بادی، سلول‌های B حافظه و سلول‌های T در انتظار مبارزه با COVID-19 ندارند؛ بنابراین باید پاسخ ایمنی خود را از ابتدا شروع کنند. این بدان معناست که آسیب بسیار بیشتری به اندام‌ها و بافت‌های آنها وارد می‌شود که می‌تواند منجر به عوارضی مانند آسیب ریه و کاهش سطح اکسیژن، آسیب به کلیه و قلب شود. افراد واکسینه نشده به احتمال زیاد به حمایت مراقبت‌های ویژه نیاز دارند یا علائم طولانی‌مدتی خواهند داشت.
برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع واکسن کرونا، زمان تزریق دوزها و غیره بهتر است از سرویس مشاوره دارویی داروباکس استفاده کنید.
سؤالات متداول شما
همراه ما باشید تا در ادامه به سوالات پر تکرار شما پاسخ دهیم.
دوز سوم برای افرادی ضرورت دارد که دچار نقص ذاتی یا اکتسابی سیستم ایمنی هستند؛ بنابراین اگر واجد شرایط دریافت دوز سوم هستید فورا نسبت به دریافت دوز سوم اقدام کنید و اگر از نظر سیستم ایمنی مشکلی ندارید و بالای 18 سال سن دارید، پس از گذشت 3 الی 4 ماه از تزریق دوز دوم، بهتر است دوز بوستر واکسن کرونا را دریافت کنید.
اگر دچار نقص ایمنی هستید، دوز سوم قرار است در مقابل کوید-19 ایمنی بهتری ایجاد کند، اما ممکن است سطح ایمنی شما به اندازه افراد سالم بالا نرود. در مطالعات انجام شده، اکثر شرکت‌کنندگانی که به دو دوز اول پاسخ ایمنی داشتند، پس از نوبت سوم بهتر عمل کردند، اما درباره برخی از افراد ایمنی مناسبی ایجاد نشد. این بدان معناست که برای جلوگیری از ابتلا به کووید-19 همچنان باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهید. مانند استفاده از ماسک و اجتناب از حضور در مکان‌های شلوغ.
همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم دوز سوم واکسن کرونا برای افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند یا داروهای سرکوب سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، دریافت دوز سوم همانند دوز اول و دوم الزامی و بسیار مهم است. سیستم ایمنی این افراد نسبت به سایرین ضعیف‌تر است؛ بنابراین در پاسخ به واکسیناسیون اول و دوم به میزان کافی پاسخ نداده و از نظر ایمنی به حد قابل قبولی نرسیده است. این افراد باید دوز سوم را دریافت کنند تا از ایمنی کافی بهره‌مند شوند. از طرفی افرادی که مشکل نقص ایمنی ندارند، در طولانی مدت میزان ایمنی ناشی از واکسن پایین می‌آید؛ بنابراین باید نسبت به دریافت دوز بوستر اقدام کنند تا سیستم ایمنی آنها تقویت شود.
محدودیتی درمورد انتخاب نوع واکسن دوز سوم و دوز بوستر وجود ندارد اما بهتر است که اگر برای دوز اول و دوم از واکسن‌های غیرفعال استفاده کرده‌اید، برای دوز بوستر و دوز سوم واکسن کرونا نیز از واکسن‌های غیر فعال مثل دوز سوم واکسن سینوفارم، برکت و بهارات بیوتک استفاده کنید.
اکثر مراکزی که برای دوز اول و دوم اعلام همکاری کرده بودند اکنون نیز در رابطه با عرضه دوز بوستر و دوز سوم واکسن کرونا همکاری می‌کنند. با توجه به نوع دوز بوستری که قصد تزریق آن را دارید باید مراکز را شناسایی و اقدام به تزریق واکسن کنید. در سامانه واکسیناسیون دانشگاه علوم پزشکی می‌توانید محل تزریق دوز سوم واکسن سینوفارم، دوز سوم آسترزانکا یا دیگر واکسن‌های موجود را بررسی کنید.
ماهیت هر دو واکسن یکسان است، اما اصطلاحات متفاوت است. دوز تقویت کننده یا بوستر به افرادی تزریق می‌شود که دوره کامل واکسن را دریافت کرده و پاسخ خوبی نشان داده‌اند، اما پاسخ ایمنی اولیه آنها با گذشت زمان شروع به کاهش کرده است. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، به افراد دوزهای تقویت کننده پیشنهاد می‌شود تا پاسخ ایمنی خود را به سطوح قبلی برگردانند.
دوز سوم واکسن‌های کووید-19 برای افرادی است که دوز اول و دوم را دریافت کرده‌اند اما پس از آن سیستم ایمنی بدن‌شان به اندازه کافی پاسخ خوبی نداشته است. این افراد عموما افرادی هستند که سیستم ایمنی آنها ضعیف‌تر است.
برخی شایعات درمورد آسترازنکا وجود دارد که بعضی افراد را از تزریق دوز سوم واکسن کرونا ترسانده‌است. گروهی از دانشمندان درباره خطرات احتمالی دوز سوم آسترازنکا از جمله لخته شدن خون تحقیق کرده‌اند و به نظر می‌رسد دوز سوم آسترازنکا نسبت به دوز اول و دوم عوارض کمتری ایجاد می‌کند و منجر به لخته شدن خون یا حملات قلبی نمی‌شود.
درحال حاضر تزریق سومین نوبت واکسن برای عموم اجباری نیست اما احتمال زیادی وجود دارد که دریافت دوز سوم واکسن کرونا برای شاغلین اجباری شود.
سوالی که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است این است که اگر کرونا داشتم می‌توانم واکسن بزنم؟
اگر اخیرا تست کرونا شما مثبت شده است، باید تا 4 هفته پس از تاریخ آزمایش برای دریافت هر دوز واکسن صبر کنید. حتی اگر هیچ علامتی ندارید، باید این کار را انجام دهید.
نتیجه‌گیری
سازمان بهداشت جهانی طی بیانیه‌ای اعلام کرده که همه افراد بالای 18 سال در سراسر جهان دوز بوستر را دریافت کنند و این تنها راه کاهش اثرات واریانت‌های مختلف کوید-19 است. تزریق دوز بوستر به معنای ایمنی 100 درصد در مقابل ویروس کرونا نیست! این موضوع فقط باعث کاهش خطرات ابتلا به کوید-19 می‌شود. بنابراین باید علاوه بر تزریق دوز سوم، همچنان به رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله استفاده از ماسک سه لایه و عدم حضور در مکان‌های شلوغ ادامه دهید و از انجام رفتارهای پرخطر اجتناب کنید.
اگر در مورد انواع واکسن کرونا، نوبت‌های تزریق و کارایی آنها در برابر سویه‌های جدید سؤالی دارید، بهتر است با متخصص داخلی یا متخصص عفونی مشورت کنید و یا می‌توانید از سرویس مشاوره دارویی داروباکس استفاده کنید. در داروباکس می‌توانید با بهترین پزشکان برای تشخیص و درمان کرونا به‌صورت آنلاین یا تلفنی مشورت کنید و در صورت نیاز به ساده‌ترین شکل ممکن نوبت خود را از پزشک موردنظرتان رزرو کنید.
داروباکس مراقب سلامتی شماست!
