ماموگرافی سینه یک روش معاینه‌ی سینه‌ها است که برای بررسی تغییرات غیرطبیعی و توسط اشعه ایکس با دوز پایین انجام می‌شود. ماموگرافی به پزشک این امکان را می‌دهد تا تغییرات بافت سینه را که در طول معاینه‌ی معمولی احساس نمی‌شود، از نزدیک بررسی کند. زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله باید هر ۲ سال یکبار ماموگرافی انجام دهند. زنان کمتر از ۵۰ سال باید درمورد زمان شروع انجام آزمایش ماموگرافی و اینکه هر چند وقت یکبار باید انجام شود با پزشک خود صحبت کنند.
ماموگرافی سینه چیست؟
همان‌طور که اشاره شد ماموگرافی یک معاینه اشعه ایکس با دوز پایین از سینه‌ها است که برای بررسی تغییرات غیرطبیعی سینه‌ها انجام می شود. نتایج این آزمایش یا روی فیلم اشعه ایکس ثبت می‌شود یا مستقیماً در رایانه ثبت شده و توسط پزشکی به نام رادیولوژیست بررسی می‌شود.
ماموگرافی به پزشک این امکان را می‌دهد تا تغییرات بافت سینه را که در طول معاینه پستان احساس نمی‌شود، از نزدیک بررسی کند. این روش هم برای زنانی که هیچ ناراحتی‌ای در قسمت سینه‌ها ندارند و هم برای زنانی که علائمی مانند تغییر شکل یا اندازه سینه، توده، ترشح از نوک سینه یا درد دارند استفاده می‌شود. تغییرات سینه تقریباً در همه زنان رخ می‌دهد. درواقع، بیشتر این تغییرات سرطانی نیستند و “خوش‌خیم” نامیده می‌شوند، اما فقط یک پزشک می‌تواند با اطمینان در این‌باره نظر بدهد.
به دلیل دوره قاعدگی، تغییرات سینه نیز ممکن است ماهانه اتفاق بیفتد.
بهترین روش برای تشخیص هر چه زودتر سرطان سینه چیست؟
ماموگرافی با کیفیت بالا و معاینه بالینی پستان، یعنی معاینه‌ای که توسط پزشک شما انجام می‌شود، موثرترین راه برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه است. یافتن زودهنگام سرطان سینه شانس زنان را برای درمان موفقیت‌آمیز بسیار افزایش می‌دهد.
مانند هر آزمایش دیگری، ماموگرافی هم فواید و هم محدودیت‌هایی دارد. به‌عنوان مثال، برخی از سرطان‌ها را نمی‌توان با ماموگرافی پیدا کرد، اما ممکن است در معاینه پستان بالینی پیدا شوند.
بررسی سینه‌های خود از نظر وجود توده یا تغییرات دیگر، خودآزمایی پستان (BSE مخفف breast self-exam) نامیده می‌شود. مطالعات تاکنون نشان نداده‌اند که BSE به‌تنهایی به کاهش تعداد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان سینه کمک می‌کند. بنابرای BSE نباید جایگزین معاینات بالینی معمول پستان و ماموگرافی شود.
Photo by Klaus Nielsen from Pexels
اگر می‌خواهید BSE انجام دهید، به یاد داشته باشید که تغییرات سینه ممکن است به دلیل بارداری، افزایش سن، یائسگی، سیکل‌های قاعدگی یا مصرف قرص‌های ضدبارداری یا سایر داروهای هورمونی رخ دهد. طبیعی است که سینه‌ها کمی برآمدگی و ناهمواری داشته باشند. همچنین، متورم شدن و حساس شدن سینه‌ها درست قبل از دوره قاعدگی یا در طول آن رایج است. اگر متوجه تغییرات غیرعادی در سینه خود شدید، به پزشک مراجعه کنید.
ماموگرافی چگونه انجام می شود؟
در این روش، شما جلوی دستگاه اشعه ایکس مخصوص می‌ایستید. فردی که اشعه ایکس را می‌گیرد، به نام تکنسین رادیولوژی، سینه‌های شما را یکی یکی بین یک صفحه اشعه ایکس و یک صفحه پلاستیکی قرار می‌دهد. این صفحات به دستگاه اشعه ایکس متصل می‌شوند و سینه‌ها را فشرده می‌کنند تا صاف شوند. این کار بافت سینه را به بیرون پخش می‌کند تا تصویر واضح‌تری به دست آید.
بنابراین برای چند ثانیه روی سینه خود فشار احساس خواهید کرد و ممکن است باعث ناراحتی و اذیت شما شود. ممکن است احساس فشار یا نیشگون گرفتن کنید. این احساس فقط چند ثانیه طول می‌کشد و هر چه سینه شما صاف‌تر باشد تصویر بهتری خواهید داشت. اغلب، دو عکس از هر سینه گرفته می‌شود – یکی از پهلو و دیگری از بالا. غربالگری ماموگرافی از ابتدا تا پایان حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
آیا ماموگرافی سینه انواع مختلفی دارد؟
- غربالگری ماموگرافی برای زنانی انجام می‌شود که هیچ علامتی از سرطان سینه ندارند و معمولاً شامل دو عکس اشعه ایکس از هر سینه است. غربالگری ماموگرافی می‌تواند توده‌ها یا تومورهایی که قابل احساس نیستند را مشخص کند. آنها همچنین می توانند microcalcifications یا رسوبات ریز کلسیم که گاهی اوقات به معنای وجود سرطان سینه است را پیدا کنند.
- ماموگرافی تشخیصی پس از یافتن توده یا سایر علائم یا نشانه های سرطان سینه، برای بررسی سرطان سینه استفاده می‌شود. علائم سرطان سینه ممکن است شامل درد، ضخیم شدن پوست سینه، ترشح از نوک سینه یا تغییر در اندازه یا شکل سینه باشد. این نوع ماموگرافی همچنین می‌تواند برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد تغییرات سینه که در ماموگرافی غربالگری یافت می‌شود یا برای مشاهده بافت پستانی که در ماموگرافی غربالگری به‌سختی قابل مشاهده است استفاده شود.
ماموگرافی تشخیصی بیشتر از ماموگرافی غربالگری طول می‌کشد، زیرا برای به دست آوردن نماهایی از پستان از چند زاویه، شامل اشعه ایکس بیشتری است. تکنسین می‌تواند ناحیه مشکل‌دار را بزرگنمایی کند تا تصویر دقیق‌تری ایجاد کند، که به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص درستی داشته باشد.
ماموگرافی دیجیتال هم از اشعه ایکس برای تولید تصویر از پستان استفاده می‌کند، اما به جای اینکه تصویر مستقیماً روی فیلم ذخیره شود، مستقیماً روی رایانه ذخیره می‌شود. این کار امکان بزرگنمایی تصویر ثبت‌شده را فراهم می‌کند تا پزشک با دقت بیشتری تصاوری را بررسی کند.
تحقیقات فعلی نشان نداده است که به‌طور کلی تصاویر دیجیتال در نشان دادن سرطان بهتر از تصاویر فیلم اشعه ایکس هستند. اما، زنانی که سینه‌های متراکم دارند و قبل از یائسگی هستند، یا کمتر از ۵۰ سال سن دارند، ممکن است از انجام ماموگرافی دیجیتال به جای ماموگرافی فیلم سود ببرند. درواقع ماموگرافی دیجیتال می‌تواند مزایای زیر را داشته باشد:
- مشاوره از راه دور با سایر پزشکان ممکن است آسان‌تر باشد زیرا تصاویر را می‌توان از طریق رایانه به اشتراک گذاشت.
- تفاوت‌های جزئی بین بافت‌های طبیعی و غیرطبیعی ممکن است راحت‌تر مشخص شود.
- ممکن است تعداد آزمایش‌های بعدی مورد نیاز، کمتر باشد.
- ممکن است به تصاویر تکراری کمتری نیاز باشد، که قرار گرفتن در برابر تشعشع اشعه ایکس را کمتر می‌کند.
هر چند وقت یک بار باید ماموگرافی انجام دهم؟
کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده آمریکا توصیه می‌کند:
- زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله باید هر ۲ سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
- زنان کمتر از ۵۰ سال باید درمورد زمان شروع ماموگرافی و بازه‌ی زمانی بین انجام ماموگرافی‌ها با پزشک خود صحبت کنند.
Photo by Klaus Nielsen from Pexels
ماموگرافی سینه چه چیزی را می تواند نشان دهد؟
رادیولوژیست، تصاویر اشعه ایکس را برای شناسایی تغییرات سینه که طبیعی به نظر نمی‌رسند و تفاوت‌های هر پستان بررسی می‌کند. او ماموگرافی‌های گذشته شما را با جدیدترین ماموگرافی شما مقایسه می‌کند تا تغییرات را بررسی کند. پزشک همچنین به دنبال توده‌ها و کلسیفیکاسیون‌ها (calcification) خواهد بود.
- غده یا توده: اندازه، شکل و لبه‌های یک توده گاهی اوقات می‌تواند به پزشکان اطلاعاتی درباره سرطانی بودن یا نبودن آن بدهد. در ماموگرافی، رشدی که خوش‌خیم است اغلب صاف و گرد با لبه‌های واضح و مشخص به نظر می‌رسد. سرطان سینه اغلب دارای خطوط دندانه‌دار و شکلی نامنظم است.
- کلسیفیکاسیون (calcification): کلسیفیکاسیون، رسوبی از کلسیم معدنی در بافت پستان است. کلسیفیکاسیون‌ها به‌صورت لکه‌های سفید کوچک در ماموگرافی ظاهر می‌شوند. دو نوع کلسیفیکاسیون وجود دارد:
ماکروکلسیفیکاسیون‌ها: رسوبات کلسیم بزرگی هستند که اغلب در اثر افزایش سن ایجاد می‌شوند. این رسوبات معمولاً نشانه سرطان نیستند.
میکروکلسیفیکاسیون‌ها: لکه‌های کوچکی از کلسیم هستند که ممکن است در ناحیه‌ای از سلول‌هایی که به‌سرعت تقسیم می‌ٰشوند، یافت شوند.
اگر کلسیفیکاسیون‌ها به روش خاصی در کنار هم قرار گیرند، ممکن است نشانه سرطان باشد. بسته به اینکه چند لکه کلسیم دارید، چقدر بزرگ هستند و چه شکلی هستند، ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری را نیز به شما پیشنهاد دهد.
کلسیم موجود در رژیم غذایی باعث ایجاد رسوب کلسیم یا کلسیفیکاسیون در پستان نمی‌شود.
اگر ماموگرافی غربالگری من مشکلی را نشان دهد چه؟
اگر نتیجه آزمایش غربالگری دارید که سرطان را نشان می‌دهد، پزشک باید بفهمد که آیا به دلیل سرطان است یا علت دیگری دارد. ممکن است پزشک شما درمورد سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی‌تان بپرسد. ممکن است معاینه فیزیکی داشته باشید. پزشک شما همچنین ممکن است برخی از این آزمایش‌ها را تجویز کند:
- ماموگرافی تشخیصی، برای تمرکز بر ناحیه خاصی از پستان
- اولتراسوند، یک آزمایش تصویربرداری که برای ایجاد تصویری از سینه از امواج صوتی استفاده می‌کند. این تصاویر ممکن است نشان دهند که یک توده جامد یا پر از مایع است. کیست، یک کیسه پر از مایع است. کیست‌ها سرطان نیستند. اما توده جامد ممکن است سرطان باشد. پس از آزمایش، پزشک می‌تواند تصاویر را روی ویدیو ذخیره کرده یا آنها را چاپ کند. این تصاویر می‌تواند همراه با ماموگرافی استفاده شود.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، که از یک آهنربای قدرتمند متصل به رایانه استفاده می‌کند. ام‌آر‌آی تصاویر دقیقی از بافت سینه ایجاد می‌کند. پزشک شما می‌تواند این تصاویر را روی مانیتور ببیند یا روی فیلم چاپ کند. ام‌آر‌آی می‌تواند همراه با ماموگرافی استفاده شود.
- بافت‌برداری یا بیوپسی (Biopsy)، آزمایشی که در آن مایع یا بافتی از سینه شما برداشته می‌شود تا به تشخیص سرطان کمک کند. پزشک شما ممکن است برای بیوپسی شما را به یک جراح یا دکتر متخصص بیماری پستان ارجاع دهد.
اگر ایمپلنت سینه داشته باشم چه؟
زنان دارای پروتز سینه نیز باید ماموگرافی انجام دهند. خانمی که پس از جراحی سرطان سینه ایمپلنت انجام داده است – که در آن کل پستان برداشته شده است (ماستکتومی) – باید از پزشک خود بپرسد که آیا نیاز به ماموگرافی از سینه‌ی بازسازی شده دارد یا خیر.
اگر پروتز سینه دارید، حتماً در زمان تعیین وقت به مرکز ماموگرافی خود بگویید که چنین شرایطی دارید. تکنسین و رادیولوژیست باید در عکسبرداری با اشعه ایکس با ایمپلنت سینه، تجربه داشته باشند. ایمپلنت‌ها می‌توانند برخی از بافت‌های سینه را پنهان کنند و در نتیجه هنگام بررسی ماموگرافی تشخیص مشکل برای رادیولوژیست دشوارتر می‌شود. برای دیدن هرچه بیشتر بافت سینه، تکنسین اشعه ایکس به‌آرامی بافت سینه را کمی دور از ایمپلنت بلند می‌کند و عکس های اضافی از سینه‌ها می‌گیرد.
Photo by Klaus Nielsen from Pexels
چگونه برای ماموگرافی آماده شوم؟
ابتدا، از محل انجام ماموگرافی، هرگونه دستورالعمل خاصی که ممکن است لازم باشد قبل از رفتن دنبال کنید را بررسی کنید. در ادامه نیز چند دستورالعمل کلی ارائه شده است که می توانید مدنظر قرار دهید:
- اگر هنوز هم دوره‌های قاعدگی را دارید، سعی کنید در هفته‌ی قبل از قاعدگی از قرار ملاقات با ماموگرافی خودداری کنید. با رعایت این مورد، سینه‌های شما کمتر حساس و متورم خواهند شد. حین ماموگرافی کمتر درد خواهید داشت و تصویر بهتری نیز تولید می‌شود.
- اگر پروتز سینه دارید، حتماً در زمان تعیین وقت به مرکز ماموگرافی خود بگویید.
- در روز انجام ماموگرافی از هیچ‌گونه دئودورانت، عطر، لوسیون یا پودر در زیر بغل یا روی سینه خود استفاده نکنید. این موارد می‌توانند باعث ایجاد سایه‌هایی در ماموگرافی شما شوند.
- اگر در مرکز دیگری ماموگرافی انجام داده‌اید، آن فیلم‌های اشعه ایکس را به مرکز جدید ارسال کنید تا بتوان آنها را با فیلم‌های جدید مقایسه کرد.
ماموگرافی چه محدودیت هایی دارد؟
اگرچه ماموگرافی روش کاملی نیست، اما بهترین روش برای یافتن تغییراتی از سینه که قابل احساس نیستند، است. اگر ماموگرافی شما تغییراتی را در پستان نشان می‌دهد، گاهی اوقات آزمایشات دیگری برای درک بهتر آن مورد نیاز است. حتی اگر پزشک چیزی در ماموگرافی ببیند، به این معنی نیست که سرطان است.
مانند هر آزمایش پزشکی، ماموگرافی نیز محدودیت‌هایی دارد. این محدودیت‌ها عبارتند از:
- ماموگرافی تنها بخشی از یک معاینه کامل پستان است. پزشک شما باید یک معاینه بالینی پستان نیز انجام دهد. اگر در ماموگرافی شما چیزی غیرطبیعی تشخیص داده شود، پزشک آزمایشات دیگری را هم تجویز خواهد کرد.
- در ماموگرافی هم ممکن است نتایج منفی کاذب اتفاق بیفتد. این بدان معناست که ممکن است در ماموگرافی همه چیز عادی به نظر برسد، اما درواقع توده‌های سرطانی وجود داشته باشد. البته نتیجه منفی کاذب اغلب اتفاق نمی‌افتد. زنان جوان‌تر نسبت به زنان مسن‌تر احتمال بیشتری دارد که ماموگرافی منفی کاذب داشته باشند. سینه‌های متراکم زنان جوان‌تر، یافتن سرطان سینه را در ماموگرافی سخت‌تر می‌کند.
- موارد مثبت کاذب نیز ممکن است اتفاق بیفتد. در نتایج مثبت کاذب، به نظر می‌رسد سرطان وجود دارد، حتی اگر اینطور نباشد. مثبت کاذب در زنان جوان‌تر، زنانی که بیوپسی سینه انجام داده‌اند، زنان با سابقه خانوادگی سرطان سینه و زنانی که استروژن مصرف می‌کنند (مانند هورمون‌درمانی یائسگی)، شایع‌تر است.
- در ماموگرافی (و همچنین رادیوگرافی دندان و سایر تصویربرداری‌هایی که با اشعه ایکس معمولی انجام می‌شود) از دوزهای بسیار کمی از اشعه استفاده می‌شود. در این موارد خطر هرگونه آسیب بسیار ناچیز است، اما قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه ایکس می‌تواند باعث سرطان شود. فواید آن تقریباً همیشه بیشتر از خطرات آن است. درمورد نیاز به هر جلسه از اشعه ایکس با پزشک خود صحبت کنید. برای محافظت از قسمت‌هایی از بدن که در تصویر نیستند، درمورد محافظ بپرسید. شما همیشه باید به پزشک و تکنسین خود اطلاع دهید که آیا احتمال می‌دهید که باردار باشید یا نه.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منبع:
office on women’s health, Mammograms, Page last updated: April 1, 2019
