ضخیم شدن ناخن و پوست یا پاکیونیشیای مادرزادی (Pachyonychia congenita) یک اختلال ژنتیکی بسیار نادر است که پوست و ناخن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری معمولاً از بدو تولد یا در ابتدای زندگی شروع می‌شود. این عارضه می تواند بر افراد هر دو جنس و همه گروه‌های نژادی و قومی تأثیر بگذارد.
ضخیم شدن مادرزادی ناخن و پوست در اثر جهش‌های مؤثر بر کراتین‌ها – پروتئین‌هایی که از سلول‌ها حمایت ساختاری می‌کنند ایجاد می‌شود و بر اساس اینکه کدام ژن کراتین حامل جهش است، به پنج نوع طبقه‌بندی می‌شود. علائم این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به نوع آن بستگی دارد، اما تقریباً در همه موارد ناخن‌های ضخیم و پینه‌های کف پا وجود دارد.
ناتوان‌کننده‌ترین علامت این بیماری پینه‌های دردناک روی کف پا است که راه رفتن را دشوار می‌کند. برخی از بیماران برای مدیریت درد خود در راه رفتن به عصا یا ویلچر تکیه می‌کنند. هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما برای مدیریت علائم آن از جمله درد، راه‌هایی وجود دارد.
چه کسانی به ضخیم شدن مادرزادی ناخن و پوست مبتلا می شوند؟
افرادی که پاکیونیشیای مادرزادی دارند در یکی از پنج ژن کراتین، دارای جهش هستند.محققان بیش از ۱۱۵ جهش در این ژن‌ها پیدا کرده‌اند که با این اختلال مرتبط است. در برخی موارد، این بیماری از والدین به ارث می‌رسد، در حالی که در برخی دیگر، هیچ جهشی وجود ندارد.
این اختلال از نظر ژنتیکی غالب است، به این معنی که برای ایجاد این عارضه، یک نسخه ژن جهش‌یافته کافی است. این بیماری بسیار نادر است و افراد هر دو جنس و همه گروه‌های نژادی و قومی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
انواع پاکیونیشیای مادرزادی
پنج نوع پاکیونیشیای مادرزادی وجود دارد که بر اساس اینکه کدام ژن کراتین جهش یافته است طبقه‌بندی می‌شوند. ناخن‌های ضخیم‌شده و پینه‌های دردناک در کف پاها نمونه‌ای از همه اشکال این اختلال هستند، اما وجود سایر ویژگی‌ها می‌تواند بستگی به این داشته باشد که کدام ژن کراتین تحت تأثیر قرار گرفته است و احتمالاً چه جهش خاصی رخ داده است.
علائم پاکیونیشیای مادرزادی
علائم و شدت بیماری ضخیم شدن مادرزادی ناخن و پوست می‌تواند به‌طور گسترده‌ای متفاوت باشد، حتی در افرادی در یک طبقه یا در یک خانواده. بیشتر علائم معمولاً در ماه‌ها یا سال‌های اول زندگی ظاهر می‌شوند.
رایج‌ترین ویژگی‌های این بیماری عبارتند از:
- پینه‌ها و تاول‌های دردناک در کف پا: در برخی موارد پینه‌ها خارش دارند همچنین ممکن است پینه و تاول در کف دست هم ایجاد شود.
- ناخن‌های ضخیم‌شده: در همه بیمار مبتلا به این بیماری، همه‌ی ناخن‌ها تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند، و برخی افراد ناخن‌های ضخیمی ندارند، اما اکثریت قریب به اتفاق این بیماران دارای تعدادی ناخن‌های متاثر از بیماری هستند.
- کیست در انواع مختلف.
- برآمدگی‌های اطراف موها در محل‌های دارای اصطکاک مانند کمر، باسن، زانو و آرنج. این علامت بیشتر در کودکان دیده می‌شود و پس از سال‌های نوجوانی کاهش می‌یابد.
- لایه سفید روی زبان و داخل گونه‌ها.
ویژگی‌های کمتررایج این بیماری عبارتند از:
- زخم در گوشه‌های دهان.
- لایه سفید روی گلو، که منجر به ایجاد صدای خشن می‌شود.
- درد شدید در اولین گاز گرفتن (“سندرم گاز اول”). درد در نزدیکی فک یا گوش است و در هنگام شروع به خوردن یا بلعیدن ۱۵ تا ۲۵ ثانیه طول می‌کشد. این درد در کودکان کوچکتر شایع‌تر است و ممکن است برای برخی از نوزادان، مشکلاتی در تغذیه ایجاد کند. اما معمولاً در سال‌های نوجوانی از بین می‌رود.
علل ضخیم شدن ناخن و پوست
پاکیونیشیای مادرزادی در اثر جهش در ژن‌هایی که کراتین‌ها را رمزگذاری می‌کنندایجاد می‌شود. کراتین‌ها پروتئین‌هایی هستند که اجزای اصلی ساختاری پوست، ناخن و مو هستند. این جهش‌ها از تشکیل شبکه‌ای قوی از رشته‌های کراتین‌ها که به‌طور معمول به سلول‌های پوست استحکام و انعطاف‌پذیری می‌دهند جلوگیری می‌کنند. بنابراین حتی فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن هم می‌تواند باعث شکسته شدن سلول‌ها شده و در نهایت منجر به تاول‌ها و پینه‌های دردناکی شود که ناتوان‌کننده‌ترین ویژگی این اختلال هستند.
تشخیص پاکیونیشیا مادرزادی
پزشکان معمولاً این بیماری را با موارد زیر تشخیص می‌دهند:
- معاینه فیزیکی کامل، از جمله معاینه پوست و ناخن.
- سوال درمورد سابقه پزشکی خانواده، زیرا بسیاری از موارد این بیماری ارثی هستند.
- تجویز آزمایش ژنتیکی: آزمایش ژنتیکی می‌تواند با شناسایی جهش بیماری، بیماری‌های دارای علائم مشابه را رد کرده و تأیید کند که یک شخص پاکیونیشیا مادرزادی دارد. آزمایش ژنتیکی همچنین می‌تواند تصویر واضح‌تری از آنچه انتظار می‌رود ارائه دهد، زیرا علائم این بیماری بر اساس نوع جهش رخ‌داده متفاوت هستند.
درمان ضخیم شدن ناخن و پوست
هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. هدف اصلی درمان این بیماری تسکین درد افراد مبتلا به این بیماری است.
پزشک ممکن است درمان‌های زیر را برای پینه‌ها توصیه کند:
- کم‌حجم کردن پینه‌ها: نظافت منظم پاها یکی از روش‌های اصلی درمان این بیماری است. این مهم است که به‌طور تهاجمی پینه‌ها را کم‌حجم نکنید، زیرا کم‌حجم شدن بیش‌ازحد پینه‌ها می‌تواند باعث افزایش درد شود.
۱. سایش فیزیکی، مانند جدا کردن یا برش دادن نواحی پینه‌دار که رایج‌ترین روش است. خیساندن پوست قبل از سایش در برخی از افراد مفید است. بسیاری از افراد، خودشان پینه‌ها را پاک می‌کنند یا سوهان می‌کشند، برخی دیگر نیز به یک متخصص پا مراجعه می‌کنند.
۲. رتینوئیدهای خوراکی که مربوط به ویتامین A هستند، می‌توانند پینه‌ها را نازک و کم‌حجم کنند، اما ممکن است درد کاهش ندهند و در برخی موارد حتی درد را بیشتر کنند. اگر پزشکتان این موارد را تجویز کند، دوز و مدت درمان را به‌دقت بررسی خواهد کرد.
- کرم‌ها یا لوسیون‌های مرطوب‌کننده: مرطوب‌کننده‌ها می توانند با نرم کردن پوست و جلوگیری از ایجاد ترک، درد را تسکین دهند.
- داروهای ضدالتهابی و ضددرد بدون نسخه یا تجویزی: این داروها ممکن است به کاهش موقت درد کمک کنند و گاهی اوقات قبل از انجام فعالیت بدنی برای کاهش درد موردانتظار، مصرف می‌شوند.
- ارتز (orthotics) یا کفی مخصوص: این موراد می‌توانند وزن را روی پاهای شما بازتوزیع کنند و درد را تسکین دهند. در موارد شدید، ممکن است فرد به عصا یا ویلچر هم نیاز داشته باشد.
- ناخن‌ها و کیست‌ها: ممکن است پزشکتان برای ناخن‌های ضخیم و کیست درمان‌های زیر را توصیه کند:
۱. ناخن‌های ضخیم:
- کوتاه کردن منظم ناخن‌ها: ناخن‌ها معمولاً دردناک نیستند، اما اگر عفونی یا شکسته شوند ممکن است دردناک شوند.
- حمام با مواد سفیدکننده (Bleach baths): شستشوی مداوم ناخن‌ها و پاها با محلول‌های مخصوص سفیدکننده ملایم می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. شما نباید بدون مشورت با پزشک خود از این روش درمانی استفاده کنید.
- أنتی‌بیوتیک خوراکی یا داروهای ضدقارچ. در صورت ایجاد عفونت ممکن است به این داروها نیاز باشد.
- جراحی برداشتن ناخن‌ها.
۲. کیست‌ها: ممکن است به تخلیه یا برداشتن آنها با جراحی نیاز داشته باشید. در صورت عفونی شدن کیست‌ها، ممکن است پزشکتان ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. پاک‌کننده‌های ضدعفونی‌کننده هم می‌توانند به جلوگیری از عود کردن کیست‌ها کمک کنند.
کدام متخصصان این بیماری را درمان می کنند؟
متخصصان پوست، که در زمینه اختلالات پوستی تخصص دارند، معمولاً این بیماری را درمان می‌کنند. سایر متخصصانی که ممکن است در مراقبت از شما نقش داشته باشند عبارتند از:
- متخصصین ژنتیک بالینی که کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلالات ژنتیکی را تشخیص داده و درمان می‌کنند.
- متخصصان بهداشت روان، که می‌توانند به شما کمک کنند تا با مشکلاتی که در نتیجه ابتلا به این اختلال ممکن است در خانه و محل کار شما ایجاد شود، کنار بیایید.
- متخصصین پا، متخصصین پزشکی که از پاها و مراقبت می‌کنند.
چگونه با داشتن این بیماری زندگی را مدیریت کنیم؟
داشتن یک اختلال دردناک مانند ضخیم شدن مادرزادی ناخن و پوست می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما موارد زیر می‌تواند مدیریت آن را آسان‌تر کند:
- وزن مناسبی داشته باشید و راه رفتن و ایستادن را محدود کنید. این کار ممکن است درد ناشی از پینه‌های کف پا را کاهش دهد.
- کفش‌ها و جوراب‌های راحتی بپوشید که میزان رطوبت پا را کاهش می‌دهند. این کار می‌تواند مالش پوست پا را کاهش داده و دردناکی پینه‌ها را کم کند.
- هنگام فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری یا استفاده از ابزارهای دستی برای محافظت از دست‌ها از دستکش استفاده کنید.
- اگر لکه‌های سفیدی در دهان دارید، دندان‌ها و زبان خود را به‌طور مکرر و به‌آرامی مسواک بزنید. در نوزادانی که این علامت را دارند از شیشه شیر دارای نوک نرم و دهانه باز استفاده کنید تا بهتر شیر بخورند.
- برای تسکین برجستگی‌هایی که در نزدیکی نواحی دارای اصطکاک مانند کمر، آرنج و زانو ایجاد می‌شوند، از مرطوب‌کننده‌ها، مانند انواعی که حاوی وازلین یا لانولین هستند، استفاده کنید.
- به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید یا به یک گروه حمایتی بپیوندید. این افراد می‌توانند برای شما حمایت عاطفی ایجاد کرده و به شما کمک کنند تا با احساس انزوا که غالبا با داشتن یک اختلال نادر همراه است، کنار بیایید.
- به یاد داشته باشید که به‌طور منظم به پزشکان خود مراجعه کرده و توصیه‌های آنها را دنبال کنید.
پیشرفت تحقیقاتی درمورد این بیماری
محققین مؤسسه ملی بهداشت آمریکا و سایر مراکز تحقیقاتی دنیا در حال کار بر روی توسعه روش‌های درمانی برای این بیماری هستند. بیشتر تحقیقات انجام‌شده بر روی هدف قرار دادن منبع اصلی این اختلال از طریق “خاموش کردن” ژن کراتین جهش‌یافته تمرکز دارند. تحقیقات دیگری هم در جهت کاهش درد علائم انجام می‌شود. در ادامه نمونه‌هایی از مطالعات تحقیقاتی که در حال انجام است آورده شده است.
- توجه به ژن‌های جهش‌یافته
۱. محققان شواهدی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد دسته‌ای از داروهای تاییدشده می‌توانند علائم این بیماری را بهبود بخشند و در حال بررسی مکانیسم‌های اثر داروها هستند که احتمالاً شامل کاهش سطح سلولی کراتین‌های جهش‌یافته می‌شود. این محققان در حال آزمایش مزایای این داروها در یک کارآزمایی بالینی بر روی افراد مبتلا به این بیماری هستند.
۲. مداخله‌گر کوچک RNA (یا siRNA : مخفف Small interfering RNA). دانشمندان از siRNA که یک ابزار ژنتیکی برای خاموش کردن ژن‌های خاص است، برای هدف قرار دادن ژن‌های کراتین جهش‌یافته در افراد مبتلا به این اختلال استفاده می‌کنند.
- تسکین درد: علت درد در این بیماری به‌خوبی شناخته نشده است، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که حداقل تاحدودی، درد نوروپاتیک، که از اعصاب آسیب‌دیده ناشی‌می شود، مقصر است. مطالعات در حال آزمایش اثربخشی داروهایی هستند که این نوع درد را درمان می‌کنند.
مشخصه‌یابی انواع این بیماری: محققان در حال کار بر روی نقشه‌برداری از ویژگی‌ها، شدت و مسیر انواع این بیماری هستند. با داشتن یک تصویر واضح‌تر از ویژگی‌های هر نوع از این بیماری، محققان به‌راحتی قادر خواهند بود برای اندازه‌گیری دقیق اثربخشی درمان‌های تجربی، کارآزمایی‌های بالینی را طراحی کنند.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منبع :
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS), Pachyonychia Congenita, Last Reviewed:
