سنگ لوزه یا تونسیلولیت مواد زائد به دام افتاده در درون حفراتی در لوزه‌ها هستند. اینها مواد زائد به دام افتاده‌ای همچون سلولهای مرده پوست، گلبولهای سفید و باکتریها هستند که با بزاق خیس شده و کلسیفه شده و یک سنگ توپ مانند را شکل می‌دهند. افرادی که این حفرات را در لوزه‌هایشان دارند، لوزه‌های پنهان، لوزه بدبو یا التهاب مزمن لوزه گفته می‌شوند.
سنگهای لوزه رنگ زرد یا سفیدی را ایجاد می‌کنند و اگر ندانید چه هستند گاهی اوقات شبیه چرک روی لوزه هستند. ممکن است تا موقع بزرگ شدن سنگها، نتوانید آنها را ببینید. البته ممکن است موقع سرفه کردن چیزی کوچک را بیرون بیندازید و متوجه شوید که چیزی شبیه به سنگ است و یا اینکه دهانتان بد بو باشد.
لوزه‌ها ساختارهایی غده مانند در پشت گلو هستند. شما هر طرف یک لوزه دارید. لوزه‌ها از بافتی همراه با لنفوسیتها ساخته شده‌اند یعنی همان سلولهایی که از عفونت پیشگیری کرده و با آن مبارزه می‌کنند. بسیاری از کارشناسان فکر می‌کنند که لوزها در سیستم ایمنی نقش ایفاد می‌کند و به معنای این است که همانند تار عنکبوت عمل می‌کنند و باکتریها و ویروسهایی را که وارد دهان می‌شوند، به دام می‌اندازند. اما لوزه‌های شما همیشه به خوبی کار نمی‌کنن. برای بعضی از افراد ممکن است مشکل آفرینی آن بیش از فایده‌شان باشد. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که لوزه‌هایشان برداشته شده نسبت به افرادی که لوزه‌هایشان را حفظ کرده‌اند، عفونت بیشتری نداشتند.
علل سنگ لوزه
لوزه‌ها از شکافها، تونلها و حفراتی به نام حفرات لوزه ساخته شده است. انواع متفاوتی از مواد زائد همانند سلولهای مرده، مخاط، بزاق و غذا است که می‌توانند در این حفرات به دام افتاده و رسوب کنند. باکتریها و قارچها از این رسوبات تغذیه می‌کنند و بوی بدی ایجاد می‌کنند. به مروز زمان، این مواد زائد سفت شده و تبدیل به سنگ لوزه می‌شوند. بعضی از افراد ممکن است فقط یک سنگ لوزه داشته باشند درحالی که سایرین چندین سنگ کوچکتر داشته باشند.
علل بالقوه تشکیل سنگ لوزه عبارتند از:
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- لوزه‌های بزرگ
- مشکلات مزمن سینوس
- التهاب مزمن لوزه (لوزه‌های ملتهب)
علائم
سنگهای لوزه کوچک ممکن است موجب هیچ علامتی نشوند و شخص متوجه آنها نشود. حتی وقتی که بزرگ هستند، تعدادی از سنگهای لوزه فقط بعد از عکس رادیولوژی و سیتی اسکن دیده می‌شوند. علائم آن عبارتند از:
- بوی بد دهان: علامت اصلی سنگ لوزه بوی بسیار بد دهان یا هالیتوز است که با عفونت لوزه همراه است. یک تحقیق در مورد بیماران با التهاب لوزه طولانی مدت نفس آنها برای چیزهایی به نام ترکیبات سولفوری فرار که به معنای بوی بد دهان است، بررسی کرد. این تحقیق نشان داد که ۷۵% افرادی که مقادیر غیر معمول بالایی از این ترکیبات دارند، سنگ لوزه نیز دارند.
- گلودرد: وقتی دچار سنگ لوزه و التهاب لوزه همزمان با هم می‌شوید، تشخیص آن سخت است که چه چیزی موجب درد در گلوی شما می‌شود. سنگ لوزه خودش ممکن است موجب درد یا ناراحتی شود.
- سرفه: سنگ ممکن است گلو را تحریک کرده و ایجاد سرفه کند.
- مواد زائد سفید: ممکن است قادر به دیدن سنگ لوزه در پشت گلو باشید که به صورت یک توده جامد سفید است.
- مشکل در بلع: بسته به محل یا اندازه سنگ لوزه ممکن است موجب بلع دردناک غذا یا مایعات شود.
- درد گوش: سنگهای لوزه ممکن است در هر جایی از لوزه‌ها بوجود آیند. به دلیل وجود مسیرهای عصبی، ممکن است در گوش احساس درد کنید حتی اگر خود سنگ با گوش تماس نداشته باشد.
- ورم لوزه: وقتی مواد زائد سفت می‌شوند و یک سنگ لوزه تشکیل می‌شود، التهاب، عفونت و سنگ لوزه خودش ممکن است لوزه شما را متورم کند.
سنگهای کوچکتر که شایعتر از سنگهای بزرگ هستند ممکن است موجب هیچ علامتی نشوند.
آیا ممکن است من دچار سنگهای لوزه شوم
سن می‌تواند عامل خطر ایجاد سنگ لوزه باشد که کودکان حداقل احتمال ابتلا به آنها را دارند. نوجوانان و بزرگسالان بیشتر از کودکان دچار آن می‌شوند و التهاب مزمن ناشی از عفونتهای گوش یا گلو می‌تواند شما را در معرض خطر بالاتری قرار دهد. التهاب مزمن می‌تواند موجب تشکیل حفرات و فیبروز (ضخیم شدن و زخم شدن) شود که ایجاد کننده محلی ایده آل برای تشکیل سنگهاست. افرادی که جراحی برداشتن لوزه را انجام داده باشند حتی در صورت برگشت لوزه باز هم دچار سنگ لوزه نمی‌شوند.
آیا سنگ لوزه مضر است؟
سنگهای لوزه معمولا برای سلامت بی خطر هستند اما ممکن است بطور اتفاقی موجب ناخوشی همچون گلودرد، احساسی همانند گیر کردن چیزی در گلو، خشکی دهان و بوی بد دهان می‌شود. هالیتوز یا دهان بد بو همراه با سنگهای لوزه گاهی اوقات شدید چون یک باکتری شایع به تشکیل سنگ لوزه مربوط است موجب تولید سولفور می‌شود. نحریب یا برداشتن سنگ لوزه گاهی می‌توانید این بوی بد را آزاد کند.
اختلالات سنگ لوزه
اگر چه اختلالات ناشی از سنگهای لوزه نادر هستند اما احتمال آن هم می‌رود. یکی از جدیترین اختلالاتی که ممکن است ناشی از سنگهای لوزه باشد، عفونت عمیق لوزه است که به عنوان آبسه شناخته می‌شود. سنگهای لوزه بزرگ می‌توانند به بافت طبیعی لوزه صدمه زده و آن را تخریب کنند. این می‌تواند منجر به ورم، التهاب و عفونت شود. سنگهای لوزه مربوط به عفونتهای لوزه ممکن است نیازمند جراحی باشند.
آیا سنگ لوزه مسری است؟
نه سنگهای لوزه مسری نیستند. آنها از موادی به نام بیوفیلم ساخته شده‌اند. در دهان، یک بیوفیلم ترکیبی از باکتریهای داخل دهان و قارچهای مداخله کننده با مواد شیمیایی دهان است. این مخلوط بعدا خودش به به هر سطح مرطوبی متصل می‌شود. در مورد سنگهای لوزه، این مواد درون لوزه سخت می‌شوند. بیوفیلم شایع دیگر در دهان، پلاک است. بیوفیلمها در بیماری لثه و سوراخ شدن دندانها نقش مهمی ایفا می‌کنند.
پیشگیری از سنگ لوزه
اگر سنگهای لوزه دارید، ممک ن است مرتبا بوجود بیایند. خوشبختانه، با بعضی از اقدامات می‌توان از آنها پیشگیری کرد. این اقدامات عبارتند از:
- انجام بهداشت مناسب دهان از جمله تمیز کردن باکتریهای پشت زبان به هنگام مسواک کشیدن
- ترک سیگار
- غرغره کردن با آب نمک
- نوشیدن مقدار زیاد آب برای هیدراته نگه داشتن بدن
برداشتن سنگهای لوزه
اکثر سنگهای لوزه بی ضرر هستند اما بسیاری از افراد تمایل دارند آنها را از بین ببرند چون می‌توانند موجب بوی بد یا ناراحتی در دهان شوند. درمانها شامل درمانهای خانگی و درمانهای طبی و حتی جراحی هستند.
غرغره کردن
غرغره کردن با شدت با آب نمک می‌تواند درد گلو را کاهش دهد و حرکت دادن سنگهای لوزه می‌شود. آب نمک به تغییر ترکیب شیمیایی دهان هم کمک می‌کند. همچنین به از بین بردن بوی بدی که سنگهای لوزه موجب آن می‌شوند، کمک می‌کند. ۱/۲ قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم مخلوط کنید و غرغره کنید.
استفاده از دهان شویه غیر الکلی و چرخاندن در دهان می‌تواند به از بین بردن سنگهای لوزه و کاهش مقدار باکتری در دهان کمک کند. کمتر بودن باکتریها می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگهای لوزه کمک کند.
غرغره کردن با سرکه سیب هم ممکن است مواد معدنی داخل سنگهای لوزه را تجزیه کند. ۱ قاشق غذاخوری سرکه سیب را در ۱ پیمانه آب گرم مخلوط کرده و غرغره کنید. انجام این کار سه بار در روز ممکن است سنگها را به مرور زمان کاهش دهد. خطرات استفاده از سرکه سیب شامل احتمال مشکلات گوارشی و تخریب دندان است.
استفاده از گوش پاک کن
بعضی از افراد از گوش پاک کن برای حرکت دادن سنگ لوزه از پشت گلو استفاده می‌کنند. این روش تا حدودی خطر ایجاد جراحت دارد. قبل از انجام این کار ابتدا با پزشک صحبت کنید و بعد اقدام به این کار کنید و هرگز از این روش برای بچه‌ها استفاده نکنید. سواب را کمی مرطوب کنید، آن را به سمت پشت گلو قرار دهید و سنگها را به سمت بیرون بکشید. از لمس قسمت وسط گلو خودداری کنید زیر این می‌تواند موجب ایجاد حالت تهوع شود. از آنجایی که مقداری عروق خونی اطراف لوزه‌ها قرار گرفته، باید سعی کنید فقط چند بار این کار را انجام دهید.. اگر خونریزی بوجود آمد با استفاده از گوش پااک کن آن را بند آورید.
سرفه
ممکن است نخستین باری که متوجه آنها می‌شود موقع سرفه کردن باشد. سرفه محکم هم می‌تواند به بیرون کردن سنگ لوزه کمک کند.
استفاده از لیزر برای تجزیه مواد سنگ لوزه
در طول این عمل، لیزر برای ریشه کنی حفراتی استفاده می‌شود که سنگهای لوزه در آن تشکیل می‌شوند. این روش اغلب با استفاده از بیهوشی موضعی انجام می‌شود. ناراحتی و زمان بهبود معمولا حداقل است.
کوبلیشن کریپتولیز
در کوبلیشن کریپتولیز از گرما استفاده نمی‌شود. در عوض، امواج رادویی یک محلول نمکی را داخل یونهای شارژ شده منتقل می‌کنند. این یونها می‌توانند بافت را برش بزنند. همانند لیزر، کریپتولیز کوبلیشن حفرات لوزه را کاهش می‌دهد اما بدون اینکه حس سوزش ایجاد کند.
جراحی لوزه
جراحی لوزه یا تونسیلکتومی، برداشتن لوزه با استفاده از جراحی است. این عمل ممکن است با استفاده از لیزر، دستگاه کوبلاسیون و یا چاقوی جراحی انجام شود. انجام این جراحی برای سنگ لوزه مورد بحث است. پزشکانی که تونسیلکتومی را برای سنگ لوزه توصیه می‌کند آن را فقط برای موارد مزمن و شدید و کسانی که هیچ کدام از روشهای دیگر برایشان موفقیت آمیز نبوده، توصیه می‌کنند.
آنتی بیوتیک
در بعضی موارد، آنتی بیوتیکها را می‌توان برای کنترل سنگ لوزه استفاده کرد. از آنتی بیوتیک برای کاهش تعداد باکتریهایی که نقش مهمی در ایجاد و رشد سنگهای لوزه ایفا می‌کنند، استفاده می‌شود. نکته منفی آنتی بیوتیکها این است که آنها علت اصلی سنگ را درمان نمی‌کنند و عوارض جانبی بالقوه خود را دارند. همچنین نباید از آنها به مدت طولانی استفده کرد که به این معناست که سنگهای لوزه پس از قطع مصرف آنتی بیوتیکها به احتمال زیاد بر می‌گردند.
کلام آخر
سنگ لوزه مشکلی شایع است. آنها علائم مختلفی را ایجاد می‌کنند و در موارد نادری سنگ لوز موجب اختلالات جدی می‌شود. اگر مرتبا دچار سنگ لوزه می‌شوید، بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید و بدن را هیدراته نگه دارید. اگر در مورد آنها نگران هستید با پزشکتان صحبت کنید. با مشورت با پزشک بهترین روش درمان و پیشگیری از موارد آینده را انتخاب کنید.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
