اطلاعات تخصصی
موارد مصرف اوزانیمود
-مالتیپل اسکلروزیس، عودکننده
-کولیت اولسراتیو
اوزانیمود یک داروی تعدیل کننده ایمنی خوراکی است که برای درمان موارد عود کننده مولتیپل اسکلروزیس (MS) از جمله سندرم بالینی ایزوله، بیماری عودکننده- فروکش کننده (relapsing-remitting) و بیماری پیشرونده ثانویه فعال در بزرگسالان تجویز می‌شود.
این دارو همچنین در درمان موارد کولیت اولسراتیو متوسط تا شدید فعال در بزرگسالان قابل تجویز است.
این دارو به عنوان یک تنظیم کننده گیرنده اسفنگوزین 1-فسفات (S1P)، با اتصال انتخابی به گیرنده های S1P، مهاجرت لنفوسیت ها به سیستم عصبی مرکزی و بافت های ملتهب را کاهش می دهد. این عمل به مدیریت التهاب و کاهش پیشرفت بیماری کمک می نماید.
اوزانیمود با نام تجاری زپوسیا (Zeposia ) در دنیا معروف است و درکشورهای مختلف با اسامی تجاری متنوع به صورت کپسول خوراکی با دوزهای ۰/۲۳، ۰/۴۶ و ۰/۹۲ میلی گرم تولید می‌شود. می‌توان این دارو را به عنوان یک گزینه درمانی راحت و موثر برای بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس مد نظر قرار داد.
مکانیسم اثر اوزانیمود
اوزانیمود میل اتصال بالایی به گیرنده های اسفنگوزین 1-فسفات ۱ و ۵ دارد. این دارو توانایی لنفوسیت ها را برای خروج از غدد لنفاوی بلوک می کند. درنتیجه، میزان مهاجرت لنفوسیت های موجود به CNS و روده کاهش می یابد.
فارماکوکینتیک اوزانیمود
متابولیسم:این دارو متابولیسم گسترده ای دارد و توسط آنزیم های متعدد برای تشکیل متابولیت های فعال اصلی در گردش CC112273 و CC1084037 و متابولیت های فعال جزئی RP101988، RP101075، و RP112509 با فعالیت و گزینش انتخابی مشابه برای گیرنده های S1P1 و S1P5 متابولیزه می‌شود.
حدود۹۴ درصد از کل داروی فعال در گردش، شامل اوزانیمود (6٪)، CC112273 (73٪) و CC1084037 (15٪) در انسان می‌باشد.اوزانیمود توسط ALDH/ADH برای تشکیل متابولیت کربوکسیلات RP101988 و توسط CYP3A4 برای تشکیل RP101075 متابولیزه می شود.سپس RP101075 توسط NAT-2 برای تشکیلRP101442 یا توسط MAO-B برای تشکیل CC112273 متابولیزه می شود.متابولیت CC112273 نیز توسط CYP2C8 متابولیزه می شود و RP112509 را تشکیل می دهد یا به شکل CC1084037 کاهش می یابد.متابولیت CC1084037 توسط AKR 1C1/1C2 و/یا 3β- و 11β-HSD متابولیزه می شود و CC112273 را تشکیل می دهد.
اتصال به پروتئین: ۹۸/۲ درصد اوزانیمود؛ متابولیت فعال CC112273 ۹۹/۸ درصد و متابولیتفعال CC1084037 ۹۹/۳ درصد
نیمه عمر حذف: اوزانیمود حدود ۲۱ساعت؛ CC112273 و CC1084037 (متابولیتهای فعال) حدود ۱۱ روز
مدت زمان رسیدن به پیک: حدود ۶تا۸ساعت
دفع: ادرار حدود ۲۶ درصد (متابولیتهای غیرفعال)؛ مدفوع ۳۷درصد (متابولیت غیرفعال)
منع مصرف اوزانیمود
-حساسیت مفرط به اوزانیمود یا هر یک از اجزای فرمولاسیون
-سابقه سکته قلبی،آنژین ناپایدار، سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا، نارسایی قلبی جبران نشده نیازمند بستری شدن در بیمارستان یا نارسایی قلبی کلاس III یا IV در ۶ ماه گذشته، بلوک دهلیزی بطنی درجه دوم یا سوم موبیتز نوع II، سندرم سینوس بیمار یا بلوک سینوسی دهلیزی، مگر اینکه بیمار ضربان ساز (pacemaker) کارآمد داشته باشد.
-آپنه خواب درمان نشده شدید
-استفاده همزمان از یک مهارکننده مونوآمین اکسیداز(استفاده در ۱۴ روز اخیر)
-بیمار در معرض خطر ابتلا به عفونت های فرصت طلب (افراد با نقص ایمنی ناشی از درمان با داروهای آنتی نئوپلاستیک، سرکوب کننده سیستم ایمنی یا تعدیل کننده سیستم ایمنی، رادیوتراپی لنفوئید، پیوند مغز استخوان یا ابتلا به بیماری (مانند سندرم نقص ایمنی).
-عفونت های فعال شدید، از جمله عفونت های باکتریایی، قارچی یا ویروسی مزمن فعال (به عنوان مثال، هپاتیت، سل). -بدخیمی فعال شناخته شده (به استثنای کارسینوم سلول بازال)
-بارداری و خانم‌ها در سنین باروری که از روش های پیشگیری موثر استفاده نمی کنند.
-نارسایی خفیف تا شدید کبدی پیش از شروع درمان یا آسیب کبدی واضح پس از شروع درمان با اوزانیمود
موارد احتیاط:
-بیمار در خطر بلوک‌دهلیزی بطنی، برادی کاردی، افزایش QT
-بیمار مبتلا به سندرم مادرزادی افزایش QT یا دارای سابقه فامیلی این مورد
-سابقه تورساد دی پوینت، آریتمی بطنی
-اختلال الکترولیت های بدن
-زنان در سنین باروری
-بیماران دیابتی
-سابقه یووئیت
-سابقه بیماری کبدی
-پرهیز از استفاده غذاها با تیرامین بالا
عوارض جانبی اوزانیمود
عوارض شایع:
عفونت، آفزایش آنزیم‌های کبدی، سردرد، افت فشار خون وضعیتی، کمر درد، فشارخون بالا، لنفوپنی، حالت تهوع، آرترالژی، ادم محیطی، عفونت ویروسی هرپس، درد شکمی، کاهش تست عملکرد ریوی
عوارض جدی:
برادی آریتمی، بلوک AV، عفونت، جدیPML، سندرم انسفالوپاتی برگشت پذیر خلفی، ادم ماکولا، آسیب کبدی، کریز فشار خون بالا، بدخیمی، افزایش ناتوانی، بعد از قطع دارو (استفاده در ام اس)
تداخلات دارویی اوزانیمود
مکانیسم کلی تداخلات:
-سوبسترای BCRP/ABCG2، CYP2C8(ماژور)، CYP3A4 (مینور)
منع مصرف همزمان(کنترا اندیکه):
آبروسیتینیب، آلمتوزومب، باریسیتینیب، محصولات BCG، کلادریبین، القاء کننده های CYP2C8 (متوسط)، مهارکننده های CYP2C8 (قوی)، واکسن چهار ظرفیتی دنگی (زنده)، فکسینیدازول، مهارکننده های مونوآمین اکسیداز، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، واکسن فلج اطفال (زنده/سه ظرفیتی/خوراکی)، واکسن های زنده حاوی سرخجه یا واریسلا، روکسولیتینیب (موضعی)، تاکرولیموس (موضعی)، تالیموژن لاهرپارپوک، ترتوموتید، توفاسیتینیب، واکسن تیفوئید، آپاداسیتینیب، واکسن (زنده)، واکسن های حاوی ویروس واریسلا، واکسن تب زرد
افزایش اثرداروها توسط اوزانیمود:
باریسیتینیب، محصولات BCG، داروهای ایجاد کننده برادی کاردی، بوپروپیون، سریتینیب، کلادریبین، واکسن چهار ظرفیتی دنگی (زنده)، دنوزومب، فکسینیدازول، فینگولیمود، هالوپریدول، سرکوب کننده های ایمنی (شیمی درمانی سیتوتوکسیک)، سرکوب کننده های ایمنی (عوامل متفرقه انکولوژیک)، سرکوب کننده های ایمنی (عوامل سرکوب کننده ایمنی درمانی)، اینبلیزومب، ایوابرادین، لاکوزامید، لفلونوماید، مهارکننده های مونوآمین اکسیداز، ناتالیزومب، اوکرلیزومب، اوفاتومومب، پیمکرولیموس، واکسن فلج اطفال (زنده/سه ظرفیتی/خوراکی)، پلی متیل متاکریلات، پونسیمود، عوامل افزایش دهنده QT (بالاترین خطر)، واکسن های زنده حاوی سرخجه یا واریسلا، روکسولیتینیب (موضعی)، مهارکننده های انتخابی بازجذب نوراپی نفرین، عوامل سروتونرژیک (خطر بالا)، سیپونیمود، داروهای سمپاتومیمتیک، تاکرولیموس (موضعی)، تالیموژن لاهرپارپوک، توفاسیتینیب، واکسن تیفوئید، آپاداسیتینیب، واکسن های حاوی ویروس واریسلا، واکسن تب زرد
داروهایی که سطح خونی اوزانیمود را بالا می برند:
آبروسیتینیب، آلمتوزوماب؛ مهارکننده های CYP2C8 (متوسط)، مهارکننده های CYP2C8 (قوی)، لوماکافتور و ایواکافتور، متوترکسات، میدودرین، ترلیپرسین، واکسن ها (زنده)
کاهش اثرات داروها توسط اوزانیمود:
فرآورده‌های BCG، برینسیدوفوویر، تست پوستی Coccidioides immitis، واکسن COVID-19 (ناقل آدنوویروس)، واکسن COVID-19 (ویروس غیرفعال)، واکسن COVID-19 (mRNA)، واکسن کووید-19 (زیر واحد)، واکسن COVID-19 (ذرات شبیه ویروس)، واکسن چهار ظرفیتی دنگی (زنده)، واکسن های ویروس آنفولانزا، پیدوتیمود، واکسن پنوموکوک، واکسن فلج اطفال (زنده/سه ظرفیتی/خوراکی)، واکسن هاری، واکسن های زنده حاوی سرخجه یا واریسلا، Sipuleucel-T، ترتوموتید، واکسن تیفوئید، واکسن (غیرفعال)، واکسن های حاوی ویروس واریسلا، واکسن تب زرد
داروهایی که سطح اوزانیمود را کاهش می دهند:
القاء کننده های CYP2C8 (متوسط)، لوماکافتور و ایواکافتور، تنباکو (دخانی)، واکسن ها (زنده)
تداخل با غذا:
مصرف همزمان غذاها و نوشیدنی ها با مقادیر بسیار بالای تیرامین (یعنی بیش از ۱۵۰ میلی گرم) ممکن است باعث افزایش ناگهانی و شدید فشارخون (کریز فشار خون) شود. راهکار: از مصرف غذاهایی با محتوای تیرامین بسیار بالا خودداری شود.
هشدار ها اوزانیمود
-در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس، مواردی از سندرم ریباند (علائم بالینی و رادیولوژیکی تشدید شدید فراتر از حد انتظار) پس از قطع درمان با مدولاتورهای گیرنده اسفنگوزین 1-فسفات گزارش شده است. افزایش شدید ناتوانی بیمار تحت نظر گرفته شود و در صورت نیاز درمان مناسب آغاز گردد. علائم بازگشت شامل درد کمر و اندام، گیجی، یبوست، دوبینی، اسپاسم عضلات صورت، خستگی، افزایش ضعف پا، حالت تهوع، پاراپارزی و پارستزی است. با توجه به اثرات فارماکودینامیکی باقیمانده پس از قطع درمان (به عنوان مثال، کاهش تعداد لنفوسیت های محیطی)، تا ۴ هفته پس از آخرین دوز اوزانیمود، احتیاط های لازم انجام شود.
-واکسن های زنده ضعیف شده حداقل یک ماه قبل از تجویز اوزانیمود تزریق شوند.
توصیه های دارویی اوزانیمود
-کپسول اوزانیمود به صورت کامل، همراه یا بدون غذا قابل مصرف است.
-کپسول‌های اوزانیمود در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد در محیط خشک و خنک نگهداری شود.
-دوز اولیه اوزانیمود جهت درمان مالتیپل اسکلروزیس ۰/۲۳ میلی گرم یک بار در روز در روزهای اول تا چهارم و سپس ۰/۴۶ میلی گرم یک بار در روز در روزهای ۵ تا ۷ می باشد و دوز نگهدارنده ۰/۹۲ میلی گرم یک بار در روز از روز ۸ آغاز می شود.
-دوز درمانی اولیه برای کولیت اولسراتیو ۰/۲۳ میلی گرم یک بار در روز در روزهای اول تا چهارم و سپس ۰/۴۶ میلی گرم یک بار در روز در روزهای ۵ تا ۷ می باشد و دوز نگهدارنده ۰/۹۲ میلی گرم یک بار در روز از روز ۸ آغاز می شود.
-در صورت فراموشی یک دوز در طول دو هفته اول درمان، تیتراسیون دارو مجدد با۰/۲۳ میلی گرم یک بار در روز آغاز شود. چنانچه پس از ۲ هفته اول درمان، مصرف یک نوبت از دارو فراموش شد، طبق برنامه قبلی درمان را ادامه دهید.
-چنانچه قبل از شروع درمان با این دارو به تزریق واکسن زنده نیاز باشد، لازم است درمان با اوزانیمود حداقل یک ماه پس از ایمن سازی آغاز شود. در جمعیت های پرخطر یا در کشورهایی که بار توبرکلوزیس(سل) بالا دارند، لازم است قبل از شروع درمان، عفونت های نهفته (مانند هپاتیت، سل) غربال گری شوند. برای بیمارانی که تست های غربالگری عفونت‌های نهفته مثبت دارند، پیش از شروع درمان، با متخصص بیماری‌های عفونی یا سایر متخصصان مناسب (به طور مثال فوق تخصص کبد) در مورد گزینه‌های درمانی مناسب مشورت شود.
-در صورت بروز هرگونه آسیب کبدی قابل توجه در مدت درمان با اوزانیمود، از ادامه درمان با این دارو خودداری شود.
-درمان‌با اوزانیمود تا برطرف شدن عفونت‌های فعال در بیمار، به تاخیر انداخته شود.
-تست آنتی بادی علیه ویروس واریسلا زوستر (VZV) در بیماران بدون سابقه تایید شده واریسلا (آبله مرغان) توسط متخصص یا بدون مستندات دوره کامل واکسیناسیون علیه VZV پیش از شروع درمان با اوزانیمود درخواست شود. در بیماران آنتی بادی منفی که نیاز به واکسیناسیون VZV دارند، برای شروع درمان با اوزانیمود، حداقل تا یک ماه پس از اتمام دوره کامل واکسیناسیون صبر شود.
-پیش از شروع درمان با اوزانیمود در افراد با مشکلات قلبی عروقی( افرادی با طولانی شدن قابل توجه QTc (
QTcF بیشتر از ۴۵۰ میلی ثانیه در مردان و بشتر از ۴۷۰ میلی ثانیه در زنان)، همراه با آریتمی هایی که نیاز به درمان با داروهای ضد آریتمی کلاس I یا کلاس III دارند، یا همراه با بیماری ایسکمیک قلبی، نارسایی قلبی، بیماری مرتبط با عروق مغزی یا فشار خون کنترل نشده، یا سابقه ایست قلبی، سکته قلبی و…با یک متخصص قلب مشورت شود.
-از آنجا که اثرات نارسایی کبدی بر فارماکوکینتیک متابولیت های اوزانیمود ناشناخته است، استفاده از اوزانیمود در بیماران مبتلا به بیماری های کبدی توصیه نمی شود.
-تزریق از واکسن های زنده ضعیف شده در بیمارانی که در حال حاضر اوزانیمود را دریافت کرده اند یا در ۳ ماه گذشته مصرف این دارو را قطع کرده اند، خودداری شود. -به طور کلی در بیماران تحت درمان با این دارو استفاده از واکسن های تضعیف شده زنده را تنها در صورتی در نظر بگیرید که خطر عفونت زیاد است و واکسن های کشته شده در دسترس نیستند.
-وضعیت بارداری قبل از مصرف اوزانیمود در بیمارانی که ممکن است باردار شوند، ارزیابی شود. حذف اوزانیمود از بدن حدود ۳ ماه طول می کشد. جهت جلوگیری از آسیب احتمالی جنین، بیماران باید از یک روش پیشگیری موثر برای جلوگیری از بارداری در طول درمان و تا ۳ ماه پس از قطع درمان استفاده کند.هنگامی که درمان اصلاح کننده بیماری در این بیماران مورد نیاز است، سایر گزینه‌های درمان ترجیح داده می شوند.
-برای درمان بیماری التهابی روده در بیمارانی که قصد باردار شدن دارند، بهتر است از داروهایی غیر از اوزانیمود استفاده شود.
-بر اساس داده های مطالعات جانوری، قرار گرفتن در معرض اوزانیمود در رحم ممکن است باعث آسیب جنین شود.در بیماران باردار سایر گزینه‌های درمان ارجحیت دارند.
-مشخص نیست که آیا اوزانیمود در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر اما طبق توصیه کارخانهسازنده، تصمیم به شیردهی در طول درمان باید با توجه به خطر مواجهه نوزاد، فواید شیردهی برای نوزاد و مزایای درمان برای مادر گرفته شود.
-پایش CBC، شامل شمارش لنفوسیت ها در ابتدای درمان [در عرض ۶ ماه]، سپس در صورت نیاز بالینی، و برای 3 ماه پس از قطع درمان، درخواست شود.
-سطح پایه بیلی روبین و ترانس آمیناز در همه بیماران پیش از شروع درمان (در عرض ۶ ماه) پایش شود. بیلی روبین و آنزیم های کبدی در بیمارانی که علائم آسیب کبدی (مانند تهوع/استفراغ بدون علت، درد سمت راست شکم، خستگی، بی اشتهایی، زردی، ادرار تیره) دارند، ارزیابی شود.
-نوار قلب در ابتدای درمان برای بیمار گرفته شود و ضربان قلب، فشارخون و علائم و نشانه های برادی کاردی ارزیابی گردد.
-معاینات چشم پزشکی بیمار به منظور ارزیابی فوندوس شامل ماکولا در ابتدای درمان و در ادامه در صورت نیاز بالینی تکرار شود(خصوصاً در صورت تغییر در بینایی)
-در بیماران مبتلا به دیابت یا دارای سابقه یووئیت، تاری دید، کاهش حدت بینایی، ارزیابی چشمی با توجه و تعداد دفعات بیشتر انجام شود.
-عملکرد تنفسی (اسپیرومتری، شامل FEV1 و ظرفیت حیاتی اجباری) در صورت وجود نیاز بالینی پایش شود.
-آنتی بادی های ویروس واریسلا زوستر (VZV) (پیش از شروع درمان، در بیمارانی که هیچ سابقه ابتلا به آبله مرغان تایید شده توسط متخصص ندارند یا مدارک تکمیل واکسیناسیون کاملVZVندارند) درخواست شود.
-MRI مغز برای علائم PML درخواست شود.
-علائم/نشانه‌های PRES (به عنوان مثال، تغییرات رفتاری، اختلالات شناختی، اختلالات بینایی قشر مغزی(کورتیکال)، هر علامت/نشانه عصبی قشر مغزی (کورتیکال)، علائم/نشانه‌هایی که حاکی از افزایش فشار داخل جمجمه است در بیمار به دقت بررسی شود.
-در طول درمان و حداقل تا۴ هفته پس از قطع اوزانیمود، علائم و نشانه های عفونت کنترل شود. بیماران مبتلا به علائم و نشانه های عفونت(به طور مثال عفونت‌های فرصت طلب مانند مننژیت کریپتوکوکی، عفونت های منتشر) به سرعت ارزیابی و درمان شوند.
-در برخی کشورها برای شروع درمان با اوزانیمود، دارو به صورت ۷ روزه در بسته بندی با عنوان استارتر ۷ روزه موجود است. در این بسته ها ۴کپسول ۰/۲۳ میلی‌گرم برای ۴ روز اول و ۳ کپسول ۰/۴۶ برای روزهای ۵تا ۷ در نظر گرفته شده است.
-ممکن است بیمار پس از درمان های دندانپزشکی، افت فشار خون وضعیتی را تجربه کند، به خصوص اگر برای مدت طولانی روی صندلی دندانپزشکی دراز بکشد. به بیمار توضیه شود از تغییرات ناگهانی وضعیت در طول و بعد از درمان دندانپزشکی خودداری نماید.
